אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "וכל מאמינים"

285 בייטן צוגעלייגט ,  פֿאַר 1 יאָר
קיין רעדאגירונג באמערקונג
ק (←‏דאס זאגן: רעדאגירונג)
אין תקציר עריכה
שורה 30: שורה 30:
הַ'''מַּ'''מְלִיךְ מְלָכִים וְלוֹ הַמְּלוּכָה
הַ'''מַּ'''מְלִיךְ מְלָכִים וְלוֹ הַמְּלוּכָה
{{רווח קשיח|2}}וְכֹל מַאֲמִינִים שֶׁהוּא '''מֶ'''לֶךְ עוֹלָם
{{רווח קשיח|2}}וְכֹל מַאֲמִינִים שֶׁהוּא '''מֶ'''לֶךְ עוֹלָם
הַ'''נּ'''וֹהֵג בְּחַסְדּוֹ כָּל דּוֹר{{הערה|דער [[רבי חיים האגער (תורת חיים)|תורת חיים]] פלעגט זאגן "הנוהג חסדו בכל דור". זעט אין {{היברובוקס||אמרי ברוך|35572|זייט 40-41|page=43}}, א טעם דערצו.}}
הַ'''נּ'''וֹהֵג בְּחַסְדּוֹ כָּל דּוֹר{{הערה|דער [[רבי חיים האגער (תורת חיים)|תורת חיים]] און אנדערע פלעגן זאגן "הנוהג חסדו בכל דור". זעט אין {{היברובוקס||אמרי ברוך|35572|זייט 40–41|page=43}}, א טעם דערצו.}}
{{רווח קשיח|2}}וְכֹל מַאֲמִינִים שֶׁהוּא '''נ'''וֹצֵר חֶסֶד
{{רווח קשיח|2}}וְכֹל מַאֲמִינִים שֶׁהוּא '''נ'''וֹצֵר חֶסֶד
הַ'''סּ'''וֹבֵל, וּמַעְלִים עַיִן מִסּוֹרְרִים
הַ'''סּ'''וֹבֵל, וּמַעְלִים עַיִן מִסּוֹרְרִים
שורה 49: שורה 49:
{{רווח קשיח|2}}וְכֹל מַאֲמִינִים שֶׁהוּא '''תָּ'''מִים פָּעֳלוֹ{{הערה|{{תנ"ך|דברים|לב|ד}}: הַצּוּר תָּמִים פָּעֳלוֹ.}}
{{רווח קשיח|2}}וְכֹל מַאֲמִינִים שֶׁהוּא '''תָּ'''מִים פָּעֳלוֹ{{הערה|{{תנ"ך|דברים|לב|ד}}: הַצּוּר תָּמִים פָּעֳלוֹ.}}
</poem>}}
</poem>}}
'''{{מנוקד|וְכֹל מַאֲמִינִים}}''' איז א [[פיוט]] וואס רעדט פון די לויב פון אויבערשטן און ווערט געזאגט אין די [[אשכנזים|אשכנז]]ישע קהילות ביי [[מוסף]] פון [[ראש השנה]] און [[יום כיפור]]. דער פיוט געפונט זיך אינמיטן א [[קדושתא]] פאר יום כיפור דורך דער פריערדיגער ארץ ישראל'דיגער [[פייטן]] [[יניי]], און ווערט דעריבער אומזיכער צוגעשריבן צו אים{{הערה|{{היברובוקס|מנחם זולאי|פיוטי יניי|39280|page=350|מקום הוצאה=בערלין|שנת הוצאה=תרח"צ|עמ=שכח–שלז|לינק טעקסט=קדושתא ליום כיפור}}}}.
'''{{מנוקד|וְכֹל מַאֲמִינִים}}''' איז א [[פיוט]] וואס רעדט פון די לויב פון אויבערשטן, צוגעשריבן צו דער פריערדיגער ארץ ישראל'דיגער פייטן [[יניי]], און ווערט געזאגט אין די [[אשכנזים|אשכנז]]ישע קהילות ביי [[מוסף]] פון [[ראש השנה]] און [[יום כיפור]].
 
== היסטאריע==
דער פיוט געפונט זיך אינמיטן א [[קדושתא]] פאר יום כיפור דורך דער גאר פריערדיגער ארץ ישראל'דיגער פייטן יניי, און ווערט דעריבער אומזיכער צוגעשריבן צו אים{{הערה|{{היברובוקס|מנחם זולאי|פיוטי יניי|39280|page=350|מקום הוצאה=בערלין|שנת הוצאה=תרח"צ|עמ=שכח–שלז|לינק טעקסט=קדושתא ליום כיפור}}}}.
 
אין סוף אלף החמישי איז דער פיוט שוין געווען פארשפרייט און געזינגען אינעם ריינלאנד, ווי מ'זעט אין א [[קינה]] וואס [[רבי אלעזר מגרמייזא]] האט פארפאסט אויף זיין ווייב וואס איז ערמארדעט געווארן אין ד'תתקנ"ז, אין וועלכע ער דערמאנט אז זי האט זיך געפירט צו זאגן יעדן טאג [[נשמת]] און "וכל מאמינים"{{הערה|געדרוקט אין {{היברובוקס||גזירות אשכנז וצרפת|36648|ירושלים תש"ו, עמ' קסה|עמוד דיגיטלי=172}}}}.


==געבוי און אינהאלט==
==געבוי און אינהאלט==
שורה 59: שורה 64:


==דאס זאגן==
==דאס זאגן==
אין סוף אלף החמישי איז דער פיוט שוין געווען פארשפרייט און געזינגען אינעם ריינלאנד, ווי מ'זעט אין א [[קינה]] וואס [[רבי אלעזר מגרמייזא]] האט פארפאסט אויף זיין ווייב וואס איז ערמארדעט געווארן, אין וועלכע ער דערמאנט אז זי האט זיך געפירט צו זאגן יעדן טאג [[נשמת]] און "וכל מאמינים"{{הערה|געדרוקט אין {{היברובוקס||גזירות אשכנז וצרפת|36648|ירושלים תש"ו, עמ' קסה|עמוד דיגיטלי=172}}}}.
די פיוט ווערט געזאגט ביי די [[אשכנזים|אשכנז'ישע]] קהילות אינמיטן [[ברכת קדושת השם]] ביי [[חזרת הש"ץ]] ביי [[מוסף]] פון ראש השנה און יום כיפור. עס איז איינגעפירט צו עפענען די [[ארון קודש]] און עס זאגן שטייענדיגערהייט. נאך דער שטיקל וואס הייבט זיך אן מיט די ווערטער: "ובכן יתקדש שמך" זאגט מען די תפילה "עוד יזכור לנו אהבת איתן". די תפילה ענדיגט זיך מיט די ווערטער: "באין מליץ ישר מול מגיד פשע, תגיד ליעקב דבר חוק ומשפט, וצדקנו במשפט המלך המשפט", און גלייך דערנאך זאגט מען די פיוט, וואס הייבט זיך אויך אן מיט די מידת המשפט פון גאט. דער [[מהרי"ל]] האט זיך געפירט צו אנהייבן דעם פיוט גלייך נאך די פריערדיגע שורה, און אזוי צו פארוואנדלען די שורה "האוחז ביד מידת משפט" וואס דאס איז די אנהייב פונעם פיוט, אלס א פארזעצונג פונעם פריערדיגן שורה "וצדקנו במשפט המלך המשפט".
די פיוט ווערט געזאגט ביי די [[אשכנזים|אשכנז'ישע]] קהילות אינמיטן [[ברכת קדושת השם]] ביי [[חזרת הש"ץ]] ביי [[מוסף]] פון ראש השנה און יום כיפור. עס איז איינגעפירט צו עפענען די [[ארון קודש]] און עס זאגן שטייענדיגערהייט. נאך דער שטיקל וואס הייבט זיך אן מיט די ווערטער: "ובכן יתקדש שמך" זאגט מען די תפילה "עוד יזכור לנו אהבת איתן". די תפילה ענדיגט זיך מיט די ווערטער: "באין מליץ ישר מול מגיד פשע, תגיד ליעקב דבר חוק ומשפט, וצדקנו במשפט המלך המשפט", און גלייך דערנאך זאגט מען די פיוט, וואס הייבט זיך אויך אן מיט די מידת המשפט פון גאט. דער [[מהרי"ל]] האט זיך געפירט צו אנהייבן דעם פיוט גלייך נאך די פריערדיגע שורה, און אזוי צו פארוואנדלען די שורה "האוחז ביד מידת משפט" וואס דאס איז די אנהייב פונעם פיוט, אלס א פארזעצונג פונעם פריערדיגן שורה "וצדקנו במשפט המלך המשפט".


שורה 67: שורה 70:
זאגט מען:
זאגט מען:
{{ציטוט|תוכן=וְכֹל מַאֲמִינִים שֶׁהוּא '''ז'''וֹכֵר הַבְּרִית - הַ'''ח'''וֹתֵךְ חַיִּים לְכָל חַי{{ש}}וְכֹל מַאֲמִינִים שֶׁהוּא '''חַ'''י וְקַיָּם - הַ'''טּ'''וֹב, וּמֵטִיב לָרָעִים וְלַטּוֹבִים|מירכאות=כן}}
{{ציטוט|תוכן=וְכֹל מַאֲמִינִים שֶׁהוּא '''ז'''וֹכֵר הַבְּרִית - הַ'''ח'''וֹתֵךְ חַיִּים לְכָל חַי{{ש}}וְכֹל מַאֲמִינִים שֶׁהוּא '''חַ'''י וְקַיָּם - הַ'''טּ'''וֹב, וּמֵטִיב לָרָעִים וְלַטּוֹבִים|מירכאות=כן}}
זאגן אזוי דעם פיוט איז ווארשיינליך א טעות און ווי עס זעט אויס איז דאס נישט לויט די כוונה פונעם פארפאסער{{הערה|{{לינק|אדרעס=https://www.nli.org.il/he/discover/music/jewish-music/piyut/articles/in-depth-look/piyut/vechol-maaminim-in-depth-look|שרייבער=תרצה ליבוביץ|קעפל=וכל מאמינים – עיון בפיוט}}}}. א מעגליכע סיבה צום מנהג פון זאגן אזוי דעם פיוט איז ווייל מיט די יארן, אנשטאט אז בלויז דער חזן זאל זאגן דעם ערשטן פראזע האבן די מאסן דאס אויך אנגעהויבן זאגן באלד נאך זייער טייל, און אזוי איז פאבריצירט געווארן דער היינטיגער מנהג{{הערה|{{היברובוקס|יעקב שטרנפלד|בית אהרן וישראל|13058|שנה יט גליון א (קט), זייט קלד-קלה|כותרת=בענין צורת אמירת הפיוטים "וכל מאמינים" "לא-ל עורך דין"|page=134}}; {{היברובוקס|יעקב לויפר|חצי גבורים – פליטת סופרים|56478|עמ' תקסז–תקסט|עמוד דיגיטלי=579|כותרת=מקומות שאין להם הכרע - שיבושים נפוצים בפיוטים|כרך=ח (אלול תשע"ה)}}. דאס קומט ווארשיינליך אין רעזולטאט פון מנהג פון [[אר"י]], וואס האט זיך געפירט צו זאגן ביי אלע פיוטים אויך די שטיקלעך פון חזן{{מקור}}}}. אין טייל פון [[יעקע|יעקישע]] קהילות, איז מען מקפיד צו זאגן דעם פיוט אין איר אריגינעלער צורה, אז דער חזן זאגט דער ערשטער טייל און קהל זאגט דער צווייטער טייל{{הערה|מנהגי בית הכנסת לבני אשכנז לשנת תש"ף, בתוך ירושתנו יא, עמ' 4.}}.
זאגן אזוי דעם פיוט איז ווארשיינליך א טעות און ווי עס זעט אויס איז דאס נישט לויט די כוונה פונעם פארפאסער{{הערה|{{לינק|אדרעס=https://www.nli.org.il/he/discover/music/jewish-music/piyut/articles/in-depth-look/piyut/vechol-maaminim-in-depth-look|שרייבער=תרצה ליבוביץ|קעפל=וכל מאמינים – עיון בפיוט}}}}. א מעגליכע סיבה צום מנהג פון זאגן אזוי דעם פיוט איז ווייל מיט די יארן, אנשטאט אז בלויז דער חזן זאל זאגן דעם ערשטן פראזע האבן די מאסן דאס אויך אנגעהויבן זאגן באלד נאך זייער טייל, און אזוי איז פאבריצירט געווארן דער היינטיגער מנהג{{הערה|{{היברובוקס|יעקב שטרנפלד|בית אהרן וישראל|13058|שנה יט גליון א (קט), זייט קלד-קלה|כותרת=בענין צורת אמירת הפיוטים "וכל מאמינים" "לא-ל עורך דין"|page=134}}; {{היברובוקס|יעקב לויפר|חצי גבורים – פליטת סופרים|56478|עמ' תקסז–תקסט|עמוד דיגיטלי=579|כותרת=מקומות שאין להם הכרע - שיבושים נפוצים בפיוטים|כרך=ח (אלול תשע"ה)}}}}. דאס קומט ווארשיינליך אין רעזולטאט פון מנהג פון [[אר"י]], וואס האט זיך געפירט צו זאגן ביי אלע פיוטים אויך די שטיקלעך פון חזן{{מקור}}. אין טייל פון [[יעקע|יעקישע]] קהילות, איז מען מקפיד צו זאגן דעם פיוט אין איר אריגינעלער צורה, אז דער חזן זאגט דער ערשטער טייל און קהל זאגט דער צווייטער טייל{{הערה|מנהגי בית הכנסת לבני אשכנז לשנת תש"ף, בתוך ירושתנו יא, עמ' 4.}}.
 


<!-- פעלט נאך איבער די מנהגים פון זינגען ביי כול מאמינים. זע למשל https://www.nli.org.il/he/discover/music/jewish-music/piyut/articles/in-depth-look/piyut/vechol-maaminin-music -->
<!-- פעלט נאך איבער די מנהגים פון זינגען ביי וכל מאמינים. זע למשל https://www.nli.org.il/he/discover/music/jewish-music/piyut/articles/in-depth-look/piyut/vechol-maaminin-music -->


==אין מוזיק==
==אין מוזיק==
עטליכע ניגונים זענען קאמפאזירט געווארן אויף דער פיוט, צווישן אנדערע האט [[מרדכי בן דוד]] געזינגען דעם פיוט אויפ'ן ניגון פון [[שלמה קארליבאך]] אויף "טוב להודות לה'".
עטליכע ניגונים זענען קאמפאזירט געווארן אויף דער פיוט, צווישן אנדערע האט [[מרדכי בן דוד]] געזינגען דעם פיוט אויפ'ן ניגון פון [[שלמה קארליבאך]] אויף "טוב להודות לה'".


==צו ליינען נאך==
==צו ליינען מער==
* [[שער הכוונות]], [https://he.wikisource.org/wiki/שער_הכוונות_דרושי_יום_הכיפורים הקדמה לדרושי יום הכיפורים]
* [[שער הכוונות]], [https://he.wikisource.org/wiki/שער_הכוונות_דרושי_יום_הכיפורים הקדמה לדרושי יום הכיפורים]<!-- ביטע אריינשטעלן א סיכום פון וואס דארט שטייט, אינעם ארטיקל -->


==דרויסנדיגע לינקס==
==דרויסנדיגע לינקס==