מייבאים כמותיים, בדוקי עריכות אוטומטית, ביוראקראטן, אינטערפעיס רעדאקטארן, emailconfirmed, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, מנטרים, סיסאפן, צוות טכני, מייבאים, מעדכנים, אספקלריה רעדאקטארן
102,362
רעדאגירונגען
ק
החלפת טקסט – "דעלטע" ב־"דעלטא"
ק (החלפת טקסט – "״" ב־""") |
ק (החלפת טקסט – "דעלטע" ב־"דעלטא") |
||
| (17 מיטלסטע ווערסיעס פון 6 באַניצער נישט געוויזן.) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דעסקריפציע|לאנד אין מערב אזיע}} | |||
{{מדינה | {{מדינה | ||
|שטאַט= רעפובליק פון איראק | |שטאַט= רעפובליק פון איראק | ||
| שורה 28: | שורה 29: | ||
}} | }} | ||
'''איראק''' ({{שפראך-ar|العراق}} ''al-‘Irāq''; {{שפראך-ku|عێراق}} ''Eraq''), אפיציעל די '''רעפובליק פון איראק''', איז דאס אור-אלטע לאנד וואס אידן רופן [[בבל]]. איראק | '''איראק''' ({{שפראך-ar|العراق}} ''al-‘Irāq''; {{שפראך-ku|عێراق}} ''Eraq''), אפיציעל די '''רעפובליק פון איראק''', איז דאס אור-אלטע לאנד וואס אידן רופן [[בבל]]. איראק גרעניצט זיך מיט [[איראן]] פון איין זייט, מיט [[טערקיי]] פון דער [[קורדן|קורדישער]] זייט און מיט [[סיריע]] און [[סאודי אראביע]]. זיין הויפּטשטאָט איז [[באַגדאַד]]. די הויפט עטנישע גרופעס זענען [[אראבער]] און [[קורדן]]; אנדערע זענען כולל אסירישער, טורקמען, שאבאקיס, יאזידיס, ארמענער, מאנדעאנער, צירקאסער און קאווליא. | ||
איראק האט א בארטן־ליניע לאנג 58 ק"מ אויפן צפון זייט פונעם [[פערסישער איינגאס|פערסישן איינגאס]]. צוויי הויפט טייכן, די [[חידקל]] און [[פרת]], פליסן קיין דרום אדורך איראק און אריין אין [[שאט אל-אראב]] נאנט צום פערסישן איינגאס. די טייכן פארזארגן איראק מיט א היבש כמות פון פרוכעפערן לאנד. | איראק האט א בארטן־ליניע לאנג 58 ק"מ אויפן צפון זייט פונעם [[פערסישער איינגאס|פערסישן איינגאס]]. צוויי הויפט טייכן, די [[חידקל]] און [[פרת]], פליסן קיין דרום אדורך איראק און אריין אין [[שאט אל-אראב]] נאנט צום פערסישן איינגאס. די טייכן פארזארגן איראק מיט א היבש כמות פון פרוכעפערן לאנד. | ||
| שורה 35: | שורה 36: | ||
== היסטאריע == | == היסטאריע == | ||
די [[סומערישע ציוויליזאציע]] האט אנגעהויבן אין | די [[סומערישע ציוויליזאציע]] האט אנגעהויבן אין היינטיגן איראק. | ||
=== 20טן יארהונדערט === | === 20טן יארהונדערט === | ||
| שורה 46: | שורה 47: | ||
==== די גאלף קריג ==== | ==== די גאלף קריג ==== | ||
אין 1991 האט דער ערשטער [[פרעזידענט]] [[ | אין 1991 האט דער ערשטער [[פרעזידענט]] [[דזשארדזש ה. וו. בוש]] אינוואדירט איראק, אינאיינעם מיט די [[פאראייניגטע פעלקער]], כמעט נאר פון דער לופט, אלס נקמה אקציע פאר סאדאמ'ס אקופירן טיילן פון דאס קליינע לענדל [[קואווייט]]. הארט פאר [[פורים]], יענץ יאר האט כוסעין זיך אונטערגעגעבן און איז ארויס פון קאווייט, נאכקומענדיג די פארלאנגען פון די [[וועלט]]. | ||
==== מאסן פארניכטונג וואפן ==== | ==== מאסן פארניכטונג וואפן ==== | ||
| שורה 59: | שורה 60: | ||
== געאגראפיע == | == געאגראפיע == | ||
איראק ליגט צווישן די גארטל-ליניעס 29° און N{{ר}} 38° , און מערידיאנען 39° און 49°E {{ר}} (א קליינער שטח ליגט מערב פון 39°). מיט א שטח פון 437,072 ק"מ<sup>2</sup> (168,754 קוואדראט מייל), איז איראק דאס [[ליסטע פון לענדער לויט שטח|58סט-גרעסטע לאנד אין דער וועלט]]. ער איז אומגעפער אזוי גרויס ווי דער | איראק ליגט צווישן די גארטל-ליניעס 29° און N{{ר}} 38°, און מערידיאנען 39° און 49°E {{ר}} (א קליינער שטח ליגט מערב פון 39°). מיט א שטח פון 437,072 ק"מ<sup>2</sup> (168,754 קוואדראט מייל), איז איראק דאס [[ליסטע פון לענדער לויט שטח|58סט-גרעסטע לאנד אין דער וועלט]]. ער איז אומגעפער אזוי גרויס ווי דער פ"ש שטאַט [[קאליפארניע]], און עפעס גרעסער ווי [[פאראגוויי]]. | ||
איראק באשטייט מערסטנס פון [[מדבר]], אבער לעבן די צוויי הויפט טייכן ([[פרת]] און [[חידקל]]) זענען פרוכפערדיקע אלואוויאלן באדנס, וויבאל די טייכן טראגן אומגעפער 60,000,000 מ<sup>3</sup> ליים א יאר צו דער [[ | איראק באשטייט מערסטנס פון [[מדבר]], אבער לעבן די צוויי הויפט טייכן ([[פרת]] און [[חידקל]]) זענען פרוכפערדיקע אלואוויאלן באדנס, וויבאל די טייכן טראגן אומגעפער 60,000,000 מ<sup>3</sup> ליים א יאר צו דער [[דעלטא]]. דער צפון טייל פונעם לאנד באשטייט בעיקר פון בערג; דער העכסטער פונקט איז ביי ''טשיקהאַ דאַר'' (שווארצער געצעלט), הויך 3,611 מ. איראק האט א קליינע בארטן־ליניע לאנג 58 ק"מ (36 מייל) לענגאויס דעם [[פערסישער איינגאס|פערסישן איינגאס]]. נאנט צום בארטן ביים שאַט־אַל־אַראַב (וואס די איראנער רופן ''אַרוואַנדרוד'': اروندرود) פלעג זיין זומפלענדער, אבער מ'האט פיל פון זיי אויסגעטריקענט אין די 1990ער יארן. | ||
== עקאנאמיע == | == עקאנאמיע == | ||
די עקאנאמיע פון איראק איז באזירט אויפן [[נאפט]] סעקטאר, וואס טראדיציאנעל האט פארזארגט | די עקאנאמיע פון איראק איז באזירט אויפן [[נאפט]] סעקטאר, וואס טראדיציאנעל האט פארזארגט עטליכע 95 פראצענט פון עקספארט פארדינסט. אין די שפורן פון דער [[איראן-איראק מלחמה]] און די שאדן וואס די איראנער האבן פארשאפן צו דער איראק נאפט אינדוסטריע איז די איראקער עקאנאמיע אריין אין א קריזיס. די רעגירונג האט רעאגירט מיט איינפירן א א ראציאנירונג סיסטעם, האט געבארגט א סך פון אנדערע לענדער און ארגאניזאציעס, און שפעטער האט אפגעשטופט צוריקצאלן אירע דרויסנדיקע חובות. היינט ווערט גערעכנט אז די עקאנאמישע פארלוסטן פון איראק צוליב דער מלחמה מיט איראן שטייען מינדערסטן ביי 100 מיליארד [[אמעריקאנער דאלאר]]. נאך ווען די מלחמה האט אויפגעהערט אין [[1988]] האט די עקספארט פון נאפט פון איראק ווידער געשטיגן ווען מען האט געבויט רערן צו פירן נאפט און ווידער אויפגעבויט די אפאראטן און פאמפעס. א קאמבינאציע פון נידריגע נאפט פרייזן, דעם נויט צוריקצובאצאלן די חובות וואס מען האט געבארגט אין די מלחמה יארן (אומגעפער 3 מיליארד דאלאר א יאר) און דעם קאסט פון ווידעראויפבויען דאס לאנד האבן פארערגערט דעם קריזיס, וואס האט געברענגט ענדליך די איראקער אינוואזיע אין [[קואווייט]]. | ||
אום [[20סטן נאוועמבער]] [[2004]] האבן די 19 רייכסטע לענדער אין דער וועלט מסכים געווען מוותר צו זיין אויף 80 פראצענט (33 מיליארד דאלאר) פון דעם גאנצן חוב פון איראק (42 מיליארד דאלאר) צו די דאזיקע לענדער. דער סכום פונעם דרויסנדיקן חוב פון איראק וואס איז געשטאנען פאר דער אינוואזיע אין 2003 אויף 120 מיליארד דאלאר, איז געוואקסן אין יאר 2004 נאך פינעף מיליארד דאלאר. | אום [[20סטן נאוועמבער]] [[2004]] האבן די 19 רייכסטע לענדער אין דער וועלט מסכים געווען מוותר צו זיין אויף 80 פראצענט (33 מיליארד דאלאר) פון דעם גאנצן חוב פון איראק (42 מיליארד דאלאר) צו די דאזיקע לענדער. דער סכום פונעם דרויסנדיקן חוב פון איראק וואס איז געשטאנען פאר דער אינוואזיע אין 2003 אויף 120 מיליארד דאלאר, איז געוואקסן אין יאר 2004 נאך פינעף מיליארד דאלאר. | ||
| שורה 80: | שורה 81: | ||
===וואסער פארזארג און סאניטאציע=== | ===וואסער פארזארג און סאניטאציע=== | ||
די קוואליטעט פון וואסער אין איראק איז גאנץ שוואך. דריי יארצענדלינגער פון מלחמה צוזאמען מיט ווייניג | די קוואליטעט פון וואסער אין איראק איז גאנץ שוואך. דריי יארצענדלינגער פון מלחמה צוזאמען מיט ווייניג סביבה'דיקער וויסקייט האבן צוזאמען חרב געמאכט איראק'ס וואסער רעסורסן פארוואלטערונג סיסטעם. | ||
צוטריט צו טרינקוואסער ענדערט זיך א סך צווישן גובערניעס און אויך צווישן שטאטישע און דארפישע שטחים. | צוטריט צו טרינקוואסער ענדערט זיך א סך צווישן גובערניעס און אויך צווישן שטאטישע און דארפישע שטחים. | ||
| שורה 89: | שורה 90: | ||
== דעמאגראפיע == | == דעמאגראפיע == | ||
דער 2016 אפשאץ פון דער גאנצער באפעלקערונג פון איראק איז 37,202,572. | דער 2016 אפשאץ פון דער גאנצער באפעלקערונג פון איראק איז 37,202,572. איראק'ס באפעלקערונג אין 1878 איז געשאצט צו בערך 2 מיליאן.<ref name="Issawi1988" /> אין 2013 האט איראק'ס באפעלקערונג דערגרייכט 35 מיליאן אין א נאך דער מלחמה בליאונג אין באפעלקערונג.<ref>{{cite web|url=http://en.aswataliraq.info/(S(s0hfzsnuvqwhq445fuqqwg55))/Default1.aspx?page=article_page&id=153148&l=1|title=איראקישע באפעלקערונג דערגרייכט אומגעפער 35 מיליאן|publisher=Aswat Al Iraq|date=2013-04-27|accessdate=2013-07-01|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150114203319/http://en.aswataliraq.info/%28S%28j2xgdq450hsdyz455nf0n125%29%29/Default1.aspx?page=article_page&id=153148&l=1|archivedate=14טן יאנואר, 2015|df=}}</ref> | ||
=== עטנישע גרופעס === | === עטנישע גרופעס === | ||
[[אראבער]] זענען 75%–80% פון דער באפעלקערונג.<ref name="cia" /> 15% פון | [[אראבער]] זענען 75%–80% פון דער באפעלקערונג.<ref name="cia" /> 15% פון איראק'ס באפעלקערונג זענען [[קורדן]]. אסיריער, איראקישע טורקמען און אנדערע פיל קלענערע מינאריטעטן, ווי למשל מאנדעער, [[ארמענער]], קירקאסער, [[איראנער]], שאבאקיס, יאזידיס און קאווליע זענען משלים די איבריגע 5%–10% פון דער באפעלקערונג.<ref name="cia" /><ref>Assyria. UNPO (2008-03-25). דערגרייכט דעם 2013-12-08.</ref> אומגעפער 20,000 [[זומפ אראבער]] וואוינען אין דרום איראק.<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/2807821.stm|title=BBC News – Iraq's 'devastated' Marsh Arabs|date=March 3, 2003|accessdate=2008-05-01|first=Heather|last=Sharp}}</ref> | ||
== פאליטיק == | == פאליטיק == | ||
| שורה 99: | שורה 100: | ||
== רעפערענצן == | == רעפערענצן == | ||
{{רעפליסטע | {{רעפליסטע | ||
| | |הערות= | ||
<ref name="Issawi1988">{{cite book|author=Charles Philip Issawi|title=The Fertile Crescent, 1800–1914: A Documentary Economic History|url=https://books.google.com/books?id=F2TGkO7G43oC&pg=PA17|year=1988|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-504951-0|page=17|accessdate=2016-08-17}}</ref> | <ref name="Issawi1988">{{cite book|author=Charles Philip Issawi|title=The Fertile Crescent, 1800–1914: A Documentary Economic History|url=https://books.google.com/books?id=F2TGkO7G43oC&pg=PA17|year=1988|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-504951-0|page=17|accessdate=2016-08-17}}</ref> | ||
<ref name=cia>{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/iz.html |title=Iraq | <ref name=cia>{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/iz.html |title=Iraq | ||
| שורה 110: | שורה 111: | ||
{{אראבישע ליגע}} | {{אראבישע ליגע}} | ||
[[קאטעגאריע:אראבישע ליגע|װ]] | |||
[[קאַטעגאָריע:אויף יידיש]] | |||
[[קאַטעגאָריע:לענדער אין אזיע]] | |||
{{קרד/ויקי/יידיש}} | |||
[[he:עיראק]] | |||
[[קאַטעגאָריע:וויקידאטא דעסקריפציע]] | |||