מייבאים כמותיים, בדוקי עריכות אוטומטית, ביוראקראטן, אינטערפעיס רעדאקטארן, emailconfirmed, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, מנטרים, סיסאפן, צוות טכני, מייבאים, מעדכנים, אספקלריה רעדאקטארן
102,362
רעדאגירונגען
ק
החלפת טקסט – "דעלטע" ב־"דעלטא"
ק (החלפת טקסט – "היינטיק" ב־"היינטיג") |
ק (החלפת טקסט – "דעלטע" ב־"דעלטא") |
||
| (16 מיטלסטע ווערסיעס פון 5 באַניצער נישט געוויזן.) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דעסקריפציע||ענגליש = larger natural watercourse|העב=נתיב מים טבעי גדול|דייטש=größeres natürliches Fließgewässer|}} | |||
[[טעקע:MariaValeriaBridge.jpg|קליין|250px|א [[בריק]] העכער דעם טייך [[דוניי]] וואס לויפט צווישן [[אונגארן]] מיט [[סלאוואקיי]].]] | [[טעקע:MariaValeriaBridge.jpg|קליין|250px|א [[בריק]] העכער דעם טייך [[דוניי]] וואס לויפט צווישן [[אונגארן]] מיט [[סלאוואקיי]].]] | ||
א '''טייך''' איז א נאטורליכער וואסער וועג, וואס רוקט פריש וואסער אריבער א לאנד אפשניט פון העכער צו נידעריגער שטאפלס, און איז א וויכטיגער באשטאנדטייל פון דער וואסער צירקולאציע. דאס וואסער אין א טייך קען זיין פון [[קוואל]]ן אדער וואס רינט אפ פון די ברעגן אדער וואס צעלאזט זיך פון א [[גלעטשער]]. | א '''טייך''' איז א נאטורליכער וואסער וועג, וואס רוקט פריש וואסער אריבער א לאנד אפשניט פון העכער צו נידעריגער שטאפלס, און איז א וויכטיגער באשטאנדטייל פון דער וואסער צירקולאציע. דאס וואסער אין א טייך קען זיין פון [[קוואל]]ן אדער וואס רינט אפ פון די ברעגן אדער וואס צעלאזט זיך פון א [[גלעטשער]]. | ||
| שורה 8: | שורה 9: | ||
דער טייך פארזארגט די איינוואוינער מיט וואסער צו טרינקען און פאר [[באוואסערונג]], [[פיש]] צו עסן, אן ארט זיך צו וואשן און צו וואשן וועש, זאמד פאר [[בויען]], א פרוכבארן ערדשיכט, קראפט צו באוועגן [[וואסערמיל]]ן, א באקוועמען וועג פאר [[פארקער]] און טראנספארט. היינטיגע צייטן ניצט מען אויס גיכע טייך פאר [[הידראעלעקטרישע ענערגיע|הידראעלעקטרישער ענערגיע]] און אויך א וועג אוועקצונעמען די פאמויעס און פאבריקן אפפאל. | דער טייך פארזארגט די איינוואוינער מיט וואסער צו טרינקען און פאר [[באוואסערונג]], [[פיש]] צו עסן, אן ארט זיך צו וואשן און צו וואשן וועש, זאמד פאר [[בויען]], א פרוכבארן ערדשיכט, קראפט צו באוועגן [[וואסערמיל]]ן, א באקוועמען וועג פאר [[פארקער]] און טראנספארט. היינטיגע צייטן ניצט מען אויס גיכע טייך פאר [[הידראעלעקטרישע ענערגיע|הידראעלעקטרישער ענערגיע]] און אויך א וועג אוועקצונעמען די פאמויעס און פאבריקן אפפאל. | ||
אפטמאל ווערט א טייך באשטימט דער [[גרעניץ]] צווישן צוויי לענדער (וואס מ'רופט א | אפטמאל ווערט א טייך באשטימט דער [[גרעניץ]] צווישן צוויי לענדער (וואס מ'רופט א נאטירליכן גרעניץ). למשל, דער [[פרוט]] איז דער גרעניץ צווישן [[רומעניע]] און [[מאלדאווע]], טייל פונעם [[דוניי]] איז א גרעניץ צווישן רומעניע מיט [[סערביע]] און [[בולגאריע]]. אין אוראלטע צייטן איז דער דוניי געווען דער גרעניץ פון דער [[רוימישע אימפעריע|רוימישער אימפעריע]]. | ||
א קליינער טייך ווערט גערופן א [[טייכל]] אדער א [[וואסער-שטראם]]. | א קליינער טייך ווערט גערופן א [[טייכל]] אדער א [[וואסער-שטראם]]. | ||
טייכן זענען א טייל פונעם [[וואסער-ציקל]]. אין אלגעמעיין זאמעלט זיך וואסער פון אפזעץ דורך א דרענאזש בעקן וואס באקומט וואסער פונעם אייבערפלאך און אנדערע מקורות ווי [[ערד-וואסער]], קוואלן און אויך וואסער באפרייט פון אייז און [[גלעטשער|גלעטשערס]]. די | טייכן זענען א טייל פונעם [[וואסער-ציקל]]. אין אלגעמעיין זאמעלט זיך וואסער פון אפזעץ דורך א דרענאזש בעקן וואס באקומט וואסער פונעם אייבערפלאך און אנדערע מקורות ווי [[ערד-וואסער]], קוואלן און אויך וואסער באפרייט פון אייז און [[גלעטשער|גלעטשערס]]. די וויסנשאפטליכע שטודיע פון טייכן הייסט פאטאמאלאגיע. | ||
==טאפאגראפיע== | ==טאפאגראפיע== | ||
[[טעקע:The River Cam from the Green Dragon Bridge.jpg|קליין|דער [[טייך קעם]] פונעם גרינער דראקאן בריק, [[קעמברידזש]], [[ענגלאנד]]]] | [[טעקע:The River Cam from the Green Dragon Bridge.jpg|קליין|דער [[טייך קעם]] פונעם גרינער דראקאן בריק, [[קעמברידזש]], [[ענגלאנד]]]] | ||
א טייך הייבט אן ביי א [[קוואל]] (אדער אפטמאל | א טייך הייבט אן ביי א [[קוואל]] (אדער אפטמאל עטליכע קוואלן), פאלגט א לויף, און ענדיגט ביי א מויל (אדער עטליכע מיילער). געווענליך פליסט דאס וואסער פון א טייך אין א קאנאל, וואס איז א טייכגעלעגער צווישן צוויי ברעגן. | ||
טייכן קענען פליסן אראפ בערג, אדורך טאָלן אדער לענגאויס פלוינען, און קענען שאפן [[בארגשפאלט]]ן. | טייכן קענען פליסן אראפ בערג, אדורך טאָלן אדער לענגאויס פלוינען, און קענען שאפן [[בארגשפאלט]]ן. | ||
| שורה 24: | שורה 25: | ||
רוב טייכן פליסן אויפן אייבערפלאך פון דער ערד. טייל טייכן אבער פליסן אין היילן אונטער דער ערד; דאס פאסירט מערסטנס אין [[קאלכשטיין]] בערג. | רוב טייכן פליסן אויפן אייבערפלאך פון דער ערד. טייל טייכן אבער פליסן אין היילן אונטער דער ערד; דאס פאסירט מערסטנס אין [[קאלכשטיין]] בערג. | ||
א טייך וואס פליסט אין זיין קאנאל איז א קוואל פון ענערגיע וואס שאפט אויפן טייך־קאנאל צו ענדערן זיין פארעם. אין 1757, האט דער דייטשער הידראלאג [[אלבערט בראמס]] באמערקט עמפיריש אז די אונטערגעטונקענע וואָג פון זאכן וואס א טייך פירט אוועק איז פראפארציאנעל צום זעקסטן [[פאטענץ|כח]] פון דער טייכגאס-גיך.<ref name="Garde, 1995, 14"/> די פארמולאציע ווערט אויך טיילמאל גערופן ערי'ס געזעץ.<ref name="Garde, 1995, 19"/> קומט אויס, ווען די גיך פונעם גאס ווערט געטאפלט, קען דער גאס באוועגן אביעקטן מיט 64 מאל אזויפיל אונטערגעטונקענער וואָג.. אין בערגישע פלייץ־זאנעס קען מען זען דאס ווי אונטערשווענקונג קאנאלן אדורך הארטע פעלדזן, און עס ווערט געשאפן זאמדן און שווירן פון דער | א טייך וואס פליסט אין זיין קאנאל איז א קוואל פון ענערגיע וואס שאפט אויפן טייך־קאנאל צו ענדערן זיין פארעם. אין 1757, האט דער דייטשער הידראלאג [[אלבערט בראמס]] באמערקט עמפיריש אז די אונטערגעטונקענע וואָג פון זאכן וואס א טייך פירט אוועק איז פראפארציאנעל צום זעקסטן [[פאטענץ|כח]] פון דער טייכגאס-גיך.<ref name="Garde, 1995, 14"/> די פארמולאציע ווערט אויך טיילמאל גערופן ערי'ס געזעץ.<ref name="Garde, 1995, 19"/> קומט אויס, ווען די גיך פונעם גאס ווערט געטאפלט, קען דער גאס באוועגן אביעקטן מיט 64 מאל אזויפיל אונטערגעטונקענער וואָג.. אין בערגישע פלייץ־זאנעס קען מען זען דאס ווי אונטערשווענקונג קאנאלן אדורך הארטע פעלדזן, און עס ווערט געשאפן זאמדן און שווירן פון דער פארטיליגונג פון גרעסערע פעלדזן. דארט וואו א טייך פליסט איבער א פלאכערן באדן, קען דער טייך זיך שלענדערן דורך אפשווענקונג פון די ברעגן פונעם טייך און אפזעצונג אינעווייניג פון די בייגן. אמאל קען א טייך אפשניידן א שלייף, מיט דעם פארקורצערן דעם קאנאל און שאפן אן אלטאזערע. טייכן וואס טראגן גרויסע קוואנטיטען פון [[אפזעץ]] קענען אנטוויקלען [[דעלטא]]ס ביי זייערע מיילער. ווען א טייך האט זיין מויל אין פארזאלצענע פלייצוואסערן קען געשאפן ווערן א [[לעפצונג]]. | ||
== שטראמונג פון א טייך == | == שטראמונג פון א טייך == | ||
| שורה 54: | שורה 55: | ||
אין ראיאנען מיט גרויסע וועלדער ווי [[סקאנדינאוויע]] און [[קאנאדע]] ניצן [[האלצהעקער]] דעם טייך צו לאזן שווימען אראפגעהאקטע ביימער שטראם-אראפ צו געהילץ לאגערן וואו מען פראצעסירט דעם האלץ. אזוי שפארט מען איין א סאך מי און געלט אז מען טראנספארטירט גאר גרויסע און שווערע קלעצער דורך נאטורליכע מיטלען. מען פלעג אמאל ניצן דעם [[ווייסל]] אין פוילן פאר דעם צוועק צו טראנספארטירן די קלעצער קיין [[דאנציג]]. | אין ראיאנען מיט גרויסע וועלדער ווי [[סקאנדינאוויע]] און [[קאנאדע]] ניצן [[האלצהעקער]] דעם טייך צו לאזן שווימען אראפגעהאקטע ביימער שטראם-אראפ צו געהילץ לאגערן וואו מען פראצעסירט דעם האלץ. אזוי שפארט מען איין א סאך מי און געלט אז מען טראנספארטירט גאר גרויסע און שווערע קלעצער דורך נאטורליכע מיטלען. מען פלעג אמאל ניצן דעם [[ווייסל]] אין פוילן פאר דעם צוועק צו טראנספארטירן די קלעצער קיין [[דאנציג]]. | ||
טייכן זענען אלעמאל געווען וויכטיג צו שאפן פאליטישע | טייכן זענען אלעמאל געווען וויכטיג צו שאפן פאליטישע גרעניצן און צו פארטיידיקן לענדער. צו ביישפיל, דער [[דוניי]] איז געווען א לאנגיעריגער גרעניץ פון דער [[רוימישע אימפעריע|רוימישער אימפעריע]], און אויך היינט איז ער כמעט דער גרעניץ צווישן [[בולגאריע]] און [[ראמעניע]]. דער [[מיסיסיפי טייך]] אין [[צפון אמעריקע]] און דער [[ריין (טייך)|ריין]] אין [[אייראפע]] זענען הויפט מזרח־מערב גרעניצן. אין [[דרום אפריקע]] זענען די [[אראנזש (טייך)|אראנזש]] און [[לימפאפא]] טייכן זענען די גרעניצן פון לענדער און פראווינצן לעגאויס זייערע רוטעס. | ||
==די לענגסטע טייכן אין דער וועלט== | ==די לענגסטע טייכן אין דער וועלט== | ||
| שורה 83: | שורה 84: | ||
! לענג ([[ק"מ]]) | ! לענג ([[ק"מ]]) | ||
! [[דרענאזש בעקן]] ([[קוואדראט ק"מ]]) | ! [[דרענאזש בעקן]] ([[קוואדראט ק"מ]]) | ||
! | ! דורכשניטליכער [[אויסגאס (טייך)|אויסגאס]] {{ש}} ([[קובישע מעטער]] / [[סעקונדע]]) | ||
! אויסגאס ארט | ! אויסגאס ארט | ||
! [[לאנד|לענדער]] אין דרענאזש בעקן | ! [[לאנד|לענדער]] אין דרענאזש בעקן | ||
| שורה 125: | שורה 126: | ||
| 19,600 | | 19,600 | ||
| [[ארקטישער אקעאן]] | | [[ארקטישער אקעאן]] | ||
| [[רוסלאנד]], [[ | | [[רוסלאנד]], [[מאנגאליע]] | ||
|- | |- | ||
| bgcolor="#FFFFAA"|6 | | bgcolor="#FFFFAA"|6 | ||
| שורה 149: | שורה 150: | ||
| 11,400 | | 11,400 | ||
| [[אכאצק ים]] | | [[אכאצק ים]] | ||
| [[רוסלאנד]], [[כינע]], [[ | | [[רוסלאנד]], [[כינע]], [[מאנגאליע]] | ||
|- | |- | ||
| bgcolor="#FFFFAA"|9 | | bgcolor="#FFFFAA"|9 | ||
| שורה 228: | שורה 229: | ||
==רעפערענצן== | ==רעפערענצן== | ||
{{רעפליסטע| | {{רעפליסטע|הערות= | ||
<ref name="Garde, 1995, 14">{{cite book|last=Garde|first=R. J.|title=History of fluvial hydraulics|publisher=New Age Publishers|year=1995|page=14|url=https://books.google.co.uk/books?id=MWXvfQ6UGjgC&pg=PA14#v=onepage&q&f=false|isbn=81-224-0815-X|oclc=34628134}}</ref> | <ref name="Garde, 1995, 14">{{cite book|last=Garde|first=R. J.|title=History of fluvial hydraulics|publisher=New Age Publishers|year=1995|page=14|url=https://books.google.co.uk/books?id=MWXvfQ6UGjgC&pg=PA14#v=onepage&q&f=false|isbn=81-224-0815-X|oclc=34628134}}</ref> | ||
| שורה 236: | שורה 237: | ||
[[קאַטעגאָריע:טייכן|*]] | [[קאַטעגאָריע:טייכן|*]] | ||
[[קאַטעגאָריע: | [[קאַטעגאָריע:אויף יידיש]] | ||
[[קאַטעגאָריע: | [[קאַטעגאָריע:וויכטיגע ארטיקלען]] | ||
{{קרד/ויקי/יידיש}} | {{קרד/ויקי/יידיש}} | ||
[[he:נהר]] | |||