35,369
רעדאגירונגען
{{קרד/ויקי/יידיש}}
ק (החלפת טקסט – "וולעכע" ב־"וועלכע") |
({{קרד/ויקי/יידיש}}) |
||
| (12 מיטלסטע ווערסיעס פון 4 באַניצער נישט געוויזן.) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דעסקריפציע||ענגליש = literary work|העב=ספר מדרשים ואגדות על התורה|}} | |||
'''פרקי דרבי אליעזר''' (אדער: '''פרקי רבי אליעזר''', '''פרקים דרבי אליעזר''', אין ראשי תיבות: פדר"א) איז איינע פון די באוואוסטע [[מדרש]]ים אויף דער [[תורה]]. דער מדרש ווערט געבראכט אין עטליכע [[גאונים]] און בעיקר אין א סאך [[ראשונים]] פון [[אייראפע]] און פון [[אפריקע]] וואס האבן געלעבט אין דער [[מיטל אלטער]] עפאכע. בדרך כלל איז געווען אנגענומען אז דער [[תנא]] ר' [[אליעזר בן הורקנוס]] און זיינע [[תלמיד]]ים האבן מחבר געווען דעם ספר.{{הערה|א גאנצע ליסטע פון די ראשונים זענען אין די דעה אז דער תנא ר' אליעזר בן הורקנוס איז דער מחבר פון אונזער ספר - דריי ביישפילן וועט זיין גענוג: | '''פרקי דרבי אליעזר''' (אדער: '''פרקי רבי אליעזר''', '''פרקים דרבי אליעזר''', אין ראשי תיבות: פדר"א) איז איינע פון די באוואוסטע [[מדרש]]ים אויף דער [[תורה]]. דער מדרש ווערט געבראכט אין עטליכע [[גאונים]] און בעיקר אין א סאך [[ראשונים]] פון [[אייראפע]] און פון [[אפריקע]] וואס האבן געלעבט אין דער [[מיטל אלטער]] עפאכע. בדרך כלל איז געווען אנגענומען אז דער [[תנא]] ר' [[אליעזר בן הורקנוס]] און זיינע [[תלמיד]]ים האבן מחבר געווען דעם ספר.{{הערה|א גאנצע ליסטע פון די ראשונים זענען אין די דעה אז דער תנא ר' אליעזר בן הורקנוס איז דער מחבר פון אונזער ספר - דריי ביישפילן וועט זיין גענוג: | ||
:(א) דער [[רמב"ם]] אין מורה נבוכים חלק ב אנהייב פרק כו (עמ' רכא, אין קאפח'ס מהדורה) שרייבט אזוי: | :(א) דער [[רמב"ם]] אין מורה נבוכים חלק ב אנהייב פרק כו (עמ' רכא, אין קאפח'ס מהדורה) שרייבט אזוי: | ||
| שורה 17: | שורה 18: | ||
[[טעקע:DomeOfTheRock053011.jpg|קליין|300px|Dome of the Rock as viewed from Mount Scopus and showing the walls of the Old City]] | [[טעקע:DomeOfTheRock053011.jpg|קליין|300px|Dome of the Rock as viewed from Mount Scopus and showing the walls of the Old City]] | ||
יום טוב ליפמאן צונץ ערקלערט אז דער '''בנין בהיכל''' מיינט אט דער גאלדענר [[קופאל]] (אין ענגליש: The Dome of the Rock אין הברעיש: כיפת הסלע).וועלכער איז געבויט געווארן דורך עבד אלמלכ אין יאן 688 - 692). אויב מ'קלערט נישט אז דאס איז געשריבן געווארן דברי נבואה איז פון דא א שטארקע ראיה אז דער ספר איז נתחבר געווארן נאך אט די יארן. | [[יום טוב ליפמאן צונץ]] ערקלערט אז דער '''בנין בהיכל''' מיינט אט דער גאלדענר [[קופאל]] (אין ענגליש: The Dome of the Rock אין הברעיש: כיפת הסלע).וועלכער איז געבויט געווארן דורך עבד אלמלכ אין יאן 688 - 692). אויב מ'קלערט נישט אז דאס איז געשריבן געווארן דברי נבואה איז פון דא א שטארקע ראיה אז דער ספר איז נתחבר געווארן נאך אט די יארן. | ||
== די הקדמה == | == די הקדמה == | ||
די ערשטע צוויי פרקים פון דעם חיבור געבן איבער די געשיכטע ווי | די ערשטע צוויי פרקים פון דעם חיבור געבן איבער די געשיכטע ווי [[רבי אליעזר בן הורקנוס]] איז געקומען נאנט צו דער תורה. די פרקים געפונען זיך אין [[מדרש]] [[אבות דרבי נתן]] אין דעם זעלבן נוסח כמעט אות באות. צוליב דעם קלערן א סאך פארשערס אז די פרקים זענען נישט ארגינעל אין פרקי דרבי אליעזר. אבער אין אלע כתבי יד פון דעם מדרש געפונט זיך די צוויי פרקים. צוליב דעם און צוליב אנדערע ראיות האלט טרייטל אז עס איז מעגלעך אז די פרקים זענען העכט ארגינעל און דער מחבר פון פרקי דר' אליעזר ער אליין האט געבראכט די פרקים פון אבות דרבי נתן צום אנפאנג פון זיין ספר. | ||
די פארשערס וועלכע האלטן אז די ערשטע צוויי פרקים זענען נישט ארגינעל אין דעם חיבור ערקלערן אז דער מדרש האט באקומען זיין נאמען "פרקי ד'''רבי אליעזר'''" צוליב די ערשטע דרשה אין דעם דריטן פרק (= אייגנטליך דער ערשעטר פרק לויט די פארשערס) וועלכע ווערט געברכאט אין ר' אליעזר'ס נאמען: "ר' אליעזר בן הורקנוס פתח מי ימלל גבורות ה'...", און אזוי ווי דער שטייגער אין די מיטל אלטער עפאכע צו א נאמען געבען א ספר נאך דער ערשטער חכם וואס ווערט אין אים דערמאנט. | די פארשערס וועלכע האלטן אז די ערשטע צוויי פרקים זענען נישט ארגינעל אין דעם חיבור ערקלערן אז דער מדרש האט באקומען זיין נאמען "פרקי ד'''רבי אליעזר'''" צוליב די ערשטע דרשה אין דעם דריטן פרק (= אייגנטליך דער ערשעטר פרק לויט די פארשערס) וועלכע ווערט געברכאט אין ר' אליעזר'ס נאמען: "ר' אליעזר בן הורקנוס פתח מי ימלל גבורות ה'...", און אזוי ווי דער שטייגער אין די מיטל אלטער עפאכע צו א נאמען געבען א ספר נאך דער ערשטער חכם וואס ווערט אין אים דערמאנט. | ||
| שורה 43: | שורה 44: | ||
:::אנהייב פנ"ד (עמ' תקיב): {{דיק|ירידה שמינית שירד הקב"ה באהל מועד|}} | :::אנהייב פנ"ד (עמ' תקיב): {{דיק|ירידה שמינית שירד הקב"ה באהל מועד|}} | ||
אבער נאר אכט פון די צען ווערן דערמנאט און די לעצטע צוויי פעלן. | אבער נאר אכט פון די צען ווערן דערמנאט און די לעצטע צוויי פעלן. | ||
:* אין פארשידענע פרקים פאר ענדיקט דעם מחבר זיינע פרקים מיט ברכות פון [[שמונה עשרה]]. אבער די לעצטע ברכה איז ברכת רופא חולים. אין ס'איז נישטא מער. | :* אין פארשידענע פרקים פאר ענדיקט דעם מחבר זיינע פרקים מיט ברכות פון [[שמונה עשרה]]. אבער די לעצטע ברכה איז ברכת רופא חולים. אין ס'איז נישטא מער. | ||
:::חתימת פרק כז (עמ' רל): {{דיק|וענו העליונים ואמרו בא"י מגן אברהם|}} | :::חתימת פרק כז (עמ' רל): {{דיק|וענו העליונים ואמרו בא"י מגן אברהם|}} | ||
| שורה 54: | שורה 55: | ||
:::חתימת פרק נד (עמ' תקיד): {{דיק|בא"י רופא חולי עמו ישראל|}} | :::חתימת פרק נד (עמ' תקיד): {{דיק|בא"י רופא חולי עמו ישראל|}} | ||
בנוגע צו פרק מו א און צו פרק נא, האט צונץ משלים געווען דער סטוקטור מדעתו, אין דעם לשון: 'סלח בסוף פרק מו... גאולה פרק נא'. אבער קיין כתב יד בראכט נישט א | בנוגע צו פרק מו א און צו פרק נא, האט צונץ משלים געווען דער סטוקטור מדעתו, אין דעם לשון: 'סלח בסוף פרק מו... גאולה פרק נא'. אבער קיין כתב יד בראכט נישט א אונטערשריפט פון ברכות שמונה עשרה אין די פלעצער.{{הערה|טרייטל, דאקטארט טעזיס, עמ' 33 און ווייטער}} | ||
רד"ל האט גענפונן נאך א שטארקע ראיה צו די טענה אז ס'פעלט חלקים פון דעם חיבור, און דאס איז זיין לשון: | רד"ל האט גענפונן נאך א שטארקע ראיה צו די טענה אז ס'פעלט חלקים פון דעם חיבור, און דאס איז זיין לשון: | ||
| שורה 82: | שורה 83: | ||
אבער אין [[מדרש]] [[בראשית רבה]] איז דער פירוש שטארק פארבאטן: | אבער אין [[מדרש]] [[בראשית רבה]] איז דער פירוש שטארק פארבאטן: | ||
:{{דיק|ויראו בני האלקים וגו' ר' שמעון בן יוחי קרי להון בני דייניה. ר' שמעון בן יוחי מקלל לכל מן דקרי להון בני אלקיא|}} | :{{דיק|ויראו בני האלקים וגו' ר' שמעון בן יוחי קרי להון בני דייניה. ר' שמעון בן יוחי מקלל לכל מן דקרי להון בני אלקיא|}} | ||
דער מפרש ר' [[יהודה טעהאדאר]] אין זיין פירוש מנחת יהודה בראכט אז דער פירוש אז מ'רעדט פון די קינדער פון די שופטים און די שרים (=דיינים) ווערט געבראכט אויך אין [[תרגום אונקלוס]] אבער אין די [[ספרים חיצונים]] ספר חנוך, ספר היובלים און צוואת ראובן איז 'בני האלקים' קומענטירט אזוי וי ביי אונזער חיבור אז ס'מיינט אט די מלאכים וואס זענען געפאלן פון הימעל. ד.ה. אז פרקי דר' אליעזר שטימט מיט די ספרים חיצונים אקעגן | דער מפרש ר' [[יהודה טעהאדאר]] אין זיין פירוש מנחת יהודה בראכט אז דער פירוש אז מ'רעדט פון די קינדער פון די שופטים און די שרים (=דיינים) ווערט געבראכט אויך אין [[תרגום אונקלוס]] אבער אין די [[ספרים חיצונים]] ספר חנוך, ספר היובלים און צוואת ראובן איז 'בני האלקים' קומענטירט אזוי וי ביי אונזער חיבור אז ס'מיינט אט די מלאכים וואס זענען געפאלן פון הימעל. ד.ה. אז פרקי דר' אליעזר שטימט מיט די ספרים חיצונים אקעגן [[רבי שמעון בר יוחאי]]'ס הארבע ווערטער. | ||
=== תרגום יונתן און פדר"א === | === תרגום יונתן און פדר"א === | ||
| שורה 97: | שורה 98: | ||
=== כסא של אליהו === | === כסא של אליהו === | ||
[[כסא של אליהו]] ביי א [[ברית מילה|ברית]] ווערט דערמאנט צום ערשטן מאל אין פרקי דרבי אליעזר (סוף פרק כ"ט): | [[כסא של אליהו]] ביי א [[ברית מילה|ברית]] ווערט דערמאנט צום ערשטן מאל אין פרקי דרבי אליעזר (סוף פרק כ"ט): | ||
:אמר לו הקדוש ברוך הוא (לאליהו): לעולם אתה מקנא, קנאת בשיטים על גילוי עריות... וכאן אתה מקנא. חייך, שאין ישראל עושים ברית מילה עד שאתה רואה בעיניך. מכאן התקינו חכמים שיהיו עושים מושב כבוד למלאך הברית. | :אמר לו הקדוש ברוך הוא (לאליהו): לעולם אתה מקנא, קנאת בשיטים על [[גילוי עריות]]... וכאן אתה מקנא. חייך, שאין ישראל עושים ברית מילה עד שאתה רואה בעיניך. מכאן התקינו חכמים שיהיו עושים מושב כבוד למלאך הברית. | ||
=== בלאזן שופר אין אלול === | === בלאזן שופר אין אלול === | ||
אזוי ווערט געבראכט אין פרקי דרבי אליעזר פרק מו (עמ' תכב-תכג): | אזוי ווערט געבראכט אין פרקי דרבי אליעזר פרק מו (עמ' תכב-תכג): | ||
| שורה 123: | שורה 124: | ||
== סטרוקטור און סטיל == | == סטרוקטור און סטיל == | ||
די אלטע יידישע ספרים צ. ב. ש. [[משנה]], [[תלמוד בבלי]], [[תלמוד ירושלמי]], מדרש [[בראשית רבה]], [[מדרש תנחומא]] האבן אסאך חכמים גענומען א טייל אין די ארבעט דערפון. און ווען מ'זאגט למשל אז [[רבי יהודה הנשיא]] האט מחבר געווען די משניות מיינט מען נישט אז ער האט די ערשטע מאל געשריבן די משניות פון א ביז ת. רבי האט געהאט פאר זיך פארשידענע אלטע משניות פון פראשינדענע דורות אין האט פון דעם | די אלטע יידישע ספרים צ. ב. ש. [[משנה]], [[תלמוד בבלי]], [[תלמוד ירושלמי]], מדרש [[בראשית רבה]], [[מדרש תנחומא]] האבן אסאך חכמים גענומען א טייל אין די ארבעט דערפון. און ווען מ'זאגט למשל אז [[רבי יהודה הנשיא]] האט מחבר געווען די משניות מיינט מען נישט אז ער האט די ערשטע מאל געשריבן די משניות פון א ביז ת. רבי האט געהאט פאר זיך פארשידענע אלטע משניות פון פראשינדענע דורות אין האט פון דעם געבויט זיין חיבור. אבער די משניות, און דאס זעלבע זאך און בבלי, ירושלמי א. א. וו. זענען מחובר געווארן בשותפות מיט אסאך חכמים. אבער פרקי דרבי אליעזר איז אייענע פון די ערשטע מדרשים וועלכער מ'קען זאגן אז א יחיד האט געשריבן דעם ספר. אזוי ווייזט זיך אויס פון דעם לשון און פון דעם סטיל פון דעם ספר. אפילו ווען מיר טרעפן פאראלעלן אין פריערדיגע מדרשים איז דער לשון אין סטיל ספציעל אין אנדערש פון זיינע אלטע מקורות. | ||
פדר"א אנטהאלט 54 פרקים. אבער די דרשות פאלגן נישט נאך די סדר הפסוקים פון די [[תורה]]. דער מחבר דערציילט און דרשן'ט איבער די תורה מיט זיין אייגענם לשון (אין העבראיש: '''מקרא משוכתב''', אין ענגליש: re-writen bible) ענדליך אביסל צי דעם סטיל פון [[ספר הישר]]. | פדר"א אנטהאלט 54 פרקים. אבער די דרשות פאלגן נישט נאך די סדר הפסוקים פון די [[תורה]]. דער מחבר דערציילט און דרשן'ט איבער די תורה מיט זיין אייגענם לשון (אין העבראיש: '''מקרא משוכתב''', אין ענגליש: re-writen bible) ענדליך אביסל צי דעם סטיל פון [[ספר הישר]]. | ||
| שורה 201: | שורה 202: | ||
== רעפערענצן == | == רעפערענצן == | ||
{{רעפערענצן}} | {{רעפערענצן}} | ||
[[he:פרקי דרבי אליעזר]] | |||
[[קאַטעגאָריע:מדרשי אגדה]] | |||
[[קאַטעגאָריע:אידישע ליטעראטור פון מיטל אלטער]] | |||
{{קרד/ויקי/יידיש}} | |||