אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:מאדים"

אסטראנאמען מיינען אז מאדים האט אינוועניג א יאדער פון די געדעכטע מינעראלן [[אייזן]], [[ניקל]] און 16-17% [[שוועבל]], ארומגענומען מיט א סקארע פון ווייניגער-געדעכטע [[סיליציום]], [[זויערשטאף]], [[מאגנעזיום]], [[אלומיניום]], [[קאלציום]] און [[קאליום]]. די סקארע האט א דורכשניטלעכע געדעכטקייט פון 50 ק"מ, און די גרעסטע געדעכטקייט איז 125 ק"מ. אין פארגלייך האט ערד א סקארע וואס איז דורכשניטלעך טיף 40 ק"מ

אזוי ווי דער אטמאספער־דרוק אויף מאדים איז גאר קליין, 100 מאל ווייניגער ווי אויף דער ערד, איז נישט מעגלעך פאר פליסיג וואסער צו עקזיסטירן דארט. דאס וואסער וואס געפינט זיך דארט איז אייז. אסטראנאמען האלטן אז אמאל פלעג יא זיין פליסיג וואסער אויפן פלאנעט. טייל פארשער האלטן אז די נידריגע פלוינען אין צפון זענען אמאל געווען באדעקט מיט אן אקעאן טיף הונדערטער מעטער, אפשר אזוי גרויס ווי דער [[ארקטישער אקעאן]] אויף דער ערד.

מאדים האט אן [[ארביט-עקסצענטרישקייט]] בערך 0.09. דאס איז די צווייטע גרעסטע אין דער זון-סיסטעם; פון די אנדערע פלאנעטן נאר [[מערקור]] האט א גרעסערע ארביט-עקסצענטרישקייט. אין דער פארגאנגענהייט האט מאדים אמאל געהאט אן ארביט א סך ענליכער צו א קרייז. די אסטראנאמען טענה'ן אז זיין עקסצענטרישקייט פלעג זיין אומגעפער 0.002, א סך ווייניגער ווי די ערד האט היינט.<ref name=mars_eccentricity /> מאדים האט אן עקסצענטרישקייט-ציקל פון 96,000 ערד יארן אין פארגלייך צו ערד'ס ציקל פון 100,000 יאר.<ref name=Meeus2003 />

אסטראנאמען שטעלן פאר אז אריגינעל האט די אטמאספער אנטהאלטעט מער [[קוילנשטאף]].

אסטראנאמען האבן ערשט באמערקט דעם מאדים אין דער ענדע פונעם 19טן יארהונדערט מיט די בעסטע טעלעסקאפן וואס מען האט דעמאלט פארמאגט. וואס זיי האבן געשריבן איז א געלעכטער היינט ווייל מיט סאטעליט בילדער זעט מען אז עס קוקט אויס גאר אנדערש ווי זיי האבן פארגעשריבן. ווען מען קוקט מיט א סאטעליט איז דער מאדים א רויטער פלאנעט מיט טונקעלע און ליכטיגע טיילן און עס קוקט אויס ווי עס פארמאגט אויך פארפרוירענע שפיצן וועלכע איז קאלירט ווייס.

פון די טעסטן וואס די פארשידענע ארביטערס האבן גענומען האט מען אויסגערעכנט אז די אטמאספערע אויפ'ן מאדים איז אנדערש וואו אין קאסמאס וואו די סאטעליטן און שאטעלס פליען ארום. די אטמאספערע באשטייט פון 95 פראצענט קארבאן דיאקסייד (די וועלט פארמאגט ווייניגער ווי איין פראצענט) 2.7 [[אזאט]] (די וועלט האט 78 פראצענט) און קוים א פינפטל פון א פראצענט [[אקסיגען]] (די וועלט האט 21 פראצענט). דער טעמפרעאטור איז געוואנדן לויט דער זון. ווען די זון שיינט איז דארט צווישן 220 און 70º פארענהייט און ווען די זון שיינט נישט איז דארט צווישן מינוס 140 און מינוס 20º פארענהייט. אין עטליכע מינוטן קען זיך די טעמפעראטור זיך טוישן מיט 60º פארענהייט.

ס'איז מעגלעך אז מאדים האט קליינע לבנות קלענער פון 50 צו 100 מעטער דיאמעטער, און די אסטראנאמען זאגן אז עס דארף עקזיסטירן א שטויב־רינג צווישן פאבאס און דעמאס<ref name="adler" />

נאך א מיסיע האט נאגעפאלגט אין 1969 ווען ביידע אמעריקע און רוסלאנד האבן ארויפגעשיקט צוויי ארביטערס יעדער איינע. אמעריקע האט געשיקט מארינער 8 און מארינער 9 און רוסלאנד האט געשיקט מארס 1 און מארס 2. דריי פון די ארביטער האבן דעגרייכט דעם מאדים 9 מאנאטן שפעטער און נאר דער מארינער 8 איז שטיין געבליבן ערגעץ. אבער צו די אנטוישונג איז פונקט געווען א שטארקע זאמד שטורעם אויפ'ן מאדים און די בילדער האבן גארנישט געקענט ווייזן. מען האט געווארט עטליכע וואכן און ערשט דערנאך האבן די ארביטער אנגעהויבן אראפשיקן קלארע בילדער און מען האט צום ערשטן מאל געקענט זען די ווייסע פארפרוירענע טיילן ביים שפיץ. אין די פריע 1970ער יארן האט רוסלאנד געשיקט באלד 10 ארביטער מיט א פלאן זיי צו לאנדן אבער נאר צוויי פון זיי האבן געלאנדעט און א דריטע האט אויך געלאנדעט אבער האט געלאנדעט צו שנעל און איז צעבראכן געווארן. די צוויי וועלכע האבן יא געלאנדעט האבן אויך נישט עקזיסטירט צו לאנג אבער אינאיינעם האבן זיי געשיקט 60 גאר קלארע בילדער פון וועלכע מען האט געקענט נאנט באטראכטן די זאמד און שטיינער און זייערע קאלירן. נאך מיסיעס האבן נאגעפאלגט און עס האט אנגעהויבן ווערן מער סוקסעספול און אין 976' האבן די צווילינג וויקינג ארביטער ביידע סוקסעספול געלאנדעט און צום ערשטן מאל געשיקט קאלירטע בילדער און אסאך נייע אינפארמאציע וועגן די אטמאספערע און געאגראפיע.

אזוי ווי דער ארביט פון מאדים איז עקצענטריש, טוט זיין [[העלקייט]] ביים קעגנזאץ פון דער זון גרייכן פון −3.0 ביז −1.4. די מינימום העלקייט איז גרייס +1.6 ווען דער פלאנעט איז אין [[צונויפזאמלונג (אסטראנאמיע)|צונויפזאמלונג]] מיט דער זון.<ref name="MallamaSky" /> מאדים זעט אויס געווענליך געל, אראנזש אדער רויט; דער פאקטישער קאליר פון מאדים איז נענטער צו געל, און דאס רויטקייט איז שטויב אין דעם פלאנעט"ס אטמאספער. [[נאס"א]]'ס ''ספיריט'' ראווער האט געמאכט בילדער פון גרין־ברוינלעכער לאנדשאפט מיט בלוי־גרא שטיינער און לאטעס פון העל־רויטן זאמד.<ref name=lloyd06 /> די גרעסטע ווייטקייט פון דער ערד איז מער ווי זיבן מאל ווען ער איז נענטסט. ס'איז מעגלעך פאר מאדים צו ווערן "פארלוירן" מאנאטן לאנג אין דעם אפשיין פון דער זון. די בעסטע מעגליכקייטן צו זען מאדים קומען פאר נאך 15 אדער 17 יאר, אלעמאל צווישן סוף יולי און סוף סעפטעמבער, ווען מען קען זען פרטים פונעם אייבערפלאך מיט א — [[טעלעסקאפ]]. גאנץ מערקבאר, אפילו אן א סך פארגרעסערונג, זענען די פאלוס אייז־קעפלעך.<ref name=shallowsky />

== היסטארישע אבסערוואציעס ==

די געשיכטע פון אבסערוואציעס פון מאדים גייט לויט די קעגנזאצן פון מאדים, ווען דער פלאנעט איז וואס נענטער צו ערד און דעריבער מערסט זעבאר, א זאך וואס פאסירט יעדע פאר יאר. יעדע 15 אדער 17 יאר פאסירט א פעריהעלישער קעננזאץ פון מאדים; אזוי ווי מאדים איז נאנט צו זיין פעריהעליאן, קומט ער נאך נענטער צו דער ערד.

די אוראלטע [[שומער]]ער האבן געגלייבט אז מאדים איז [[נרגל]], דער אפגאט פון מלחמות און מגפות.<ref name="Rabkin2005">{{cite book |last1=Rabkin |first1=Eric S. |title=Mars: A Tour of the Human Imagination |date=2005 |publisher=Praeger |location=Westport, Connecticut |isbn=0-275-98719-1 |pages=9–11 |url=https://books.google.com/books?id=a2QP30zybNkC&pg=PA11}}</ref> אין די שומערישע צייטן, איז נרגל געווען א קליינע געטשקע נישט זייער חשוב,<ref name="Rabkin2005" /> אבער, אין א שפעטערער תקופה איז זיין הויפט צענטער געווען די שטאט [[נינוה]].<ref name="Rabkin2005" /> אין מעסאפאטאמישע טעקסטן ווערט מאדים גערופן דער "שטערן וואס טוט משפט'ן די טויטע".<ref>{{cite book |last1=Thompson |first1=Henry O. |title=Mekal: The God of Beth-Shan |date=1970 |publisher=E. J. Brill |location=Leiden, Germany |page=125 |url=https://books.google.com/books?id=kc0UAAAAIAAJ&pg=PA125}}</ref> די אוראלטע עגיפטישע אסטראנאמען האבן שוין באריכטעט דעם עקזיסטענץ פון מאדים ווי א 'כוכב לכת' (א שטערן וואס באוועגט זיך ארום דעם נאכט־הימל און, אין יאר 1534 פאר דער היינטיגער תקופה, האבן זיי שוין געוואוסט וועגן דער צוריקציענדיקער באוועגונג פון דעם פלאנעט.<ref name=paob85 /> <!--אין דער תקופה פון דער ניי־באבילאנישער אימפעריע, האבן די בבלישע אסטראנאמען געהאלטן אין מאכן  [[regular records of the positions of the planets and systematic observations of their behavior. For Mars, they knew that the planet made 37 [[synodic period]]s, or 42 circuits of the zodiac, every 79 years. They invented arithmetic methods for making minor corrections to the predicted positions of the planets.<ref name=north08 /><ref name=swerdlow98 />

-->

{{רעפליסטע|refs=

 

== וועבלינקען ==