מייבאים כמותיים, בדוקי עריכות אוטומטית, ביוראקראטן, אינטערפעיס רעדאקטארן, emailconfirmed, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, מנטרים, סיסאפן, צוות טכני, מייבאים, מעדכנים, אספקלריה רעדאקטארן
101,725
רעדאגירונגען
ק
צולייגן לינק צו תחיית המתים
ק (צולייגן לינק צו תחיית המתים) |
|||
| (24 מיטלסטע ווערסיעס פון 3 באַניצער נישט געוויזן.) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דרעפט}} | {{דעסקריפציע|מצוה מן התורה צו הערן שופר בלאזן אין ראש השנה}} | ||
{{ | {{דרעפט | ||
| געענדיגט = יא | |||
}} | |||
{{מצוה אינפאקעסטל | |||
| עשה/לאו = עשה | |||
| שם = תקיעת שופר | |||
| תמונה = Holy_smoke%3F.jpg | | תמונה = Holy_smoke%3F.jpg | ||
| מצווים = זכרים | |||
| תקופה = אלעמאל | |||
| מקום = איבעראל | |||
| בין = אדם למקום | |||
| ספר המצוות = קע | |||
| ספר החינוך = תה | |||
| מקרא = {{תנ"ך|במדבר|כט|א}} | | מקרא = {{תנ"ך|במדבר|כט|א}} | ||
| משנה = [[מסכת ראש השנה]], [[ | | משנה = [[מסכת ראש השנה]], [[שית:Mishnah_Rosh_Hashanah/3|פרקים ג'-ד']] | ||
| משנה תורה | | משנה תורה = הלכות שופר וסוכה ולולב, [[שית:Mishneh Torah, Shofar, Sukkah and Lulav/1|פרקים א'-ג']] | ||
| שולחן ערוך = [[אורח חיים]], | | שולחן ערוך = [[אורח חיים]], [[שית:Shulchan_Arukh,_Orach_Chayim/585|סימנים תקפ"ה-תקצ"ו]] | ||
}} | }} | ||
'''תקיעת שופר''' איז א [[מצות עשה]] פון די [[תרי"ג מצוות]], צו הערן [[שופר]] בלאזן אין [[ראש השנה]]. די [[תורה]] רופט אן די טאג פון ראש השנה {{הדגשה|יום תרועה | '''תקיעת שופר''' איז א [[מצות עשה]] פון די [[תרי"ג מצוות]], צו הערן [[שופר]] בלאזן אין [[ראש השנה]]. די [[תורה]] רופט אן די טאג פון ראש השנה {{הדגשה|יום תרועה}}{{הערה|{{תנ"ך|במדבר|כט|א}}}} און {{הדגשה|זכרון תרועה}}{{הערה|{{תנ"ך|ויקרא|כג|כד}}}}, און [[חז"ל]] האבן ארויס געלערנט פון דעם אז מען דארף בלאזן מיט א [[שופר]] אין דעם טאג. דער שופר און די מצוה צו בלאזן דערמיט פארנעמען א ברייט ארט אין די [[הלכה]], [[אגדתא|אגדה]] און אידישע מחשבה. | ||
אין [[בית המקדש]] האט מען געבלאזן | אין [[בית המקדש]] האט מען געבלאזן דעם שופר ראש השנה צוזאמען מיט די [[חצוצרות]]. א מענטש הערט געווענליך נישט צוויי קולות אויפאמאל, אבער צוליב די חביבות פון די מצוה פון שופר האט ער צוגעלייגט הארץ צו הערן ביידע; פארט האט מען געצויגן מיט'ן שופר א שיעור תקיעה נאך וואס די חצוצרות האבן געענדיגט, צו צייגן אז דער עיקר מצוה פון טאג איז דער שופר{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|כז|א}}, לויט דער ריטב"א און ר"ן.}}. | ||
== מקור== | == מקור== | ||
אין [[פרשת פנחס]], | אין [[פרשת פנחס]], צווישן די מצוות פון די [[קרבן|קרבנות]] אין די [[ימים טובים]], ווערט ראש השנה דערמאנט אלס א טאג אין וואס מען בלאזט: | ||
{{ציטוט|תוכן=וּבַחֹדֶשׁ הַשְּׁבִיעִי בְּאֶחָד לַחֹדֶשׁ מִקְרָא קֹדֶשׁ יִהְיֶה לָכֶם כָּל מְלֶאכֶת עֲבֹדָה לֹא תַעֲשׂוּ '''יוֹם תְּרוּעָה''' יִהְיֶה לָכֶם|מקור={{תנ"ך|במדבר|כט|א}}}} | {{ציטוט|תוכן=וּבַחֹדֶשׁ הַשְּׁבִיעִי בְּאֶחָד לַחֹדֶשׁ מִקְרָא קֹדֶשׁ יִהְיֶה לָכֶם כָּל מְלֶאכֶת עֲבֹדָה לֹא תַעֲשׂוּ '''יוֹם תְּרוּעָה''' יִהְיֶה לָכֶם|מקור={{תנ"ך|במדבר|כט|א}}}} | ||
אין פסוק שטייט נישט ארויס אויף וועלכע אופן די תרועה ווערט אויסגעפירט. [[חז"ל]] האבן ארויס געלערנט אין א [[גזירה שוה]] פון [[יובל]] אז מען דארף בלאזן מיט א [[שופר]]. | |||
== טעמי המצוה == | == טעמי המצוה == | ||
טראץ וואס די מצוה פון בלאזן שופר אין ראש השנה איז א [[גזירת הכתוב]]{{הערה|{{רמב"ם|תשובה|ג|ד}}}}, ווי די גמרא זאגט "רחמנא אמר תקעו"{{הערה|שם=רהטזא|{{בבלי|ראש השנה|טז|א}}}}, פונדעסטוועגן ווערן געברענגט אין גמרא און אין די ראשונים א צאל טעמים און רמזים. | |||
אין נאמען פון [[רב סעדיה גאון]] איז מפורסם א ליסטע פון צען טעמים אויף די מצוה{{הערה|געברענגט אין זיין נאמען, אין [[אבודרהם]], [[ | אין גמרא איז מבואר אז מיט דעם טוט דער אויבערשטער געדענקען די אידן לטובה{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|טז|א}}: "שיעלה זכרוניכם לפני לטובה ובמה בשופר"; {{בבלי|ראש השנה|כו|א}}: "שופר… לזכרון הוא/קא אתי.}}, ענליך צו די מצוה פון בלאזן מיט חצוצרות אין אן עת צרה וואו עס שטייט {{מנוקד|וַהֲרֵעֹתֶם בַּחֲצֹצְרֹת וְנִזְכַּרְתֶּם לִפְנֵי ה' אֱלֹקֵיכֶם}}{{הערה|{{תנ"ך|במדבר|י|ט}}}}, און דערמיט איז די תורה מרמז אז דער טאג איז א יום הדין און משפט{{הערה|רשב"ם און {{תנ"ך|ויקרא|כג|כד|מפרש=רמב"ן}}}}. אזוי אויך שטייט אין גמרא פארוואס מ'בלאזט מיט א שופר פון א ווידער, ווייל דער אויבערשטער זאגט: בלאזט פאר מיר מיט א שופר של איל כדי איך זאל ענק געדענקען דעם [[עקידת יצחק]] בן אברהם, און איך רעכן אויף ענק כאילו עקדתם עצמכם לפני{{הערה|שם=רהטזא}}. ווייטער שטייט אז מ'בלאזט זיצנדיג און דערנאך שטייענדיג "כדי לערבב השטן". | ||
אין נאמען פון [[רב סעדיה גאון]] איז מפורסם א ליסטע פון צען טעמים אויף די מצוה{{הערה|געברענגט אין זיין נאמען, אין [[אבודרהם]], [[שית:Abudarham,_Rosh_HaShanah,_Blowing_the_Shofar/15|תקיעת שופר]]; אויך געברענגט דורך {{היברובוקס|[[רבי יצחק אבוהב (מנורת המאור)|רבי יצחק אבוהב]]|מנורת המאור|37509|נר ה, כלל ב, חלק א, פרק ה (סי' רצ"ד)|page=217}}}}: | |||
# ראש השנה איז דער טאג וואס דער אויבערשטער איז געווארן קעניג אויף דער וועלט. און פאר קעניגן בלאזט מען מיט טראמפייטערס ווען זיי ווערן קעניג. דער טעם ווערט געברענגט אין נאך ראשונים{{הערה|[[אברבנאל]] [https://shitufta.org.il/Abarbanel_on_Torah,_Leviticus/23?selectedunittext=25 ויקרא כג] לויט {{תנ"ך|מלכים א|א|לט}}}}, געוויסע לייגן צו אז דאס איז א שאלן פון פרייד אז דער קעניג גייט אונז מזכה זיין בדין און העלפן{{הערה|{{תנ"ך|ויקרא|כג|כד|מפרש=ספורנו}}}}. דער גר"א איז טאקע געווען שטארק בשמחה ביי תקיעת שופר{{הערה|געברענגט אין [[s:ארחות חיים (כתר ראש)|ארחות חיים (כתר ראש), אות קד]]}}. | # ראש השנה איז דער טאג וואס דער אויבערשטער איז געווארן קעניג אויף דער וועלט. און פאר קעניגן בלאזט מען מיט טראמפייטערס ווען זיי ווערן קעניג. דער טעם ווערט געברענגט אין נאך ראשונים{{הערה|[[אברבנאל]] [https://shitufta.org.il/Abarbanel_on_Torah,_Leviticus/23?selectedunittext=25 ויקרא כג] לויט {{תנ"ך|מלכים א|א|לט}}}}, געוויסע לייגן צו אז דאס איז א שאלן פון פרייד אז דער קעניג גייט אונז מזכה זיין בדין און העלפן{{הערה|{{תנ"ך|ויקרא|כג|כד|מפרש=ספורנו}}}}. דער גר"א איז טאקע געווען שטארק בשמחה ביי תקיעת שופר{{הערה|געברענגט אין [[s:ארחות חיים (כתר ראש)|ארחות חיים (כתר ראש), אות קד]]}}. | ||
# ראש השנה איז דער ערשטער טאג פון עשרת ימי תשובה, וועקט מען אויף מיט דעם די מענטשן זיי זאלן תשובה טון. דער טעם איז געברענגט אין רמב"ם{{הערה|{{רמב"ם|תשובה|ג|ד|ספר=מדע}}}}. | # ראש השנה איז דער ערשטער טאג פון עשרת ימי תשובה, וועקט מען אויף מיט דעם די מענטשן זיי זאלן תשובה טון. דער טעם איז געברענגט אין רמב"ם{{הערה|{{רמב"ם|תשובה|ג|ד|ספר=מדע}}}}. | ||
| שורה 30: | שורה 42: | ||
# צו דערמאנען דער [[יום הדין]] הגדול והנורא, וואס דאן וועט זיין א שופר{{הערה|ווי עס שטייט: "קָרוֹב יוֹם־ה' הַגָּדוֹל קָרוֹב וּמַהֵר מְאֹד … יוֹם שׁוֹפָר וּתְרוּעָה. {{תנ"ך|צפניה|א|יד|}}.}}, און מיר זאלן מורא האבן. | # צו דערמאנען דער [[יום הדין]] הגדול והנורא, וואס דאן וועט זיין א שופר{{הערה|ווי עס שטייט: "קָרוֹב יוֹם־ה' הַגָּדוֹל קָרוֹב וּמַהֵר מְאֹד … יוֹם שׁוֹפָר וּתְרוּעָה. {{תנ"ך|צפניה|א|יד|}}.}}, און מיר זאלן מורא האבן. | ||
# צו דערמאנען דעם צוקופטיגן [[קיבוץ גליות]], וואס וועט זיין מיט שופר בלאזן{{הערה|ווי עס שטייט: "וְהָיָה בַּיּוֹם הַהוּא יִתָּקַע בְּשׁוֹפָר גָּדוֹל וּבָאוּ הָאֹבְדִים בְּאֶרֶץ אַשּׁוּר. {{תנ"ך|ישעיה|כז|יג}}.}}און גליסטן דערצו. | # צו דערמאנען דעם צוקופטיגן [[קיבוץ גליות]], וואס וועט זיין מיט שופר בלאזן{{הערה|ווי עס שטייט: "וְהָיָה בַּיּוֹם הַהוּא יִתָּקַע בְּשׁוֹפָר גָּדוֹל וּבָאוּ הָאֹבְדִים בְּאֶרֶץ אַשּׁוּר. {{תנ"ך|ישעיה|כז|יג}}.}}און גליסטן דערצו. | ||
# אונז צו דערמאנען "תחיית המתים" און גלייבן דערין, וואס עס שטייט דערביי: "כָּל יֹשְׁבֵי תֵבֵל וְשֹׁכְנֵי אָרֶץ כִּנְשֹׂא נֵס הָרִים תִּרְאוּ וְכִתְקֹעַ שׁוֹפָר תִּשְׁמָעוּ"{{הערה|{{תנ"ך|ישעיה|יח|ג}}}}. | # אונז צו דערמאנען "[[תחיית המתים]]" און גלייבן דערין, וואס עס שטייט דערביי: "כָּל יֹשְׁבֵי תֵבֵל וְשֹׁכְנֵי אָרֶץ כִּנְשֹׂא נֵס הָרִים תִּרְאוּ וְכִתְקֹעַ שׁוֹפָר תִּשְׁמָעוּ"{{הערה|{{תנ"ך|ישעיה|יח|ג}}}}. | ||
== שופר == | == שופר == | ||
| שורה 55: | שורה 67: | ||
==דיני התוקע והשומע== | ==דיני התוקע והשומע== | ||
סיי דער וואס הערט און סיי דער וואס בלאזט דארפן מכוון זיין צו יוצא זיין די מצוה{{הערה|{{משנה|ראש השנה|ג|ז}}}}. דערפאר, אויב איינער האט זיך געשפילט מיט א שופר און עס איז ארויס א תקיעה, אדער דער וואס הערט האט נישט געוואוסט אז עס איז א קול פון א שופר, אדער אויב האט ער געבלאזן כדי צו זיך אויסלערנען אדער צו זינגען איז מען נישט יוצא{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|כח|ב}} און אזוי איז גע'פסק'נט אין {{שוע|אורח חיים|תקפט|ח}}}}. א [[חרש]], [[שוטה]], אדער [[קטן]] וואס זענען נישט חייב במצוות קענען נישט מוציא זיין אנדערע{{הערה|{{משנה|ראש השנה|ג|ח}}}}. מען דארף בלאזן שטייענדיג{{הערה|{{טור|אורח חיים|תקפה}}}} און דערפאר טאר מען זיך נישט אָנלאַנען אויף א זאך וואס אויב מען וועט דאס אוועקנעמען וועט ער פאלן{{הערה|[[מהרי"ל]] הלכות שופר סימן ג'}}. מען פירט זיך צו בלאזן ביים [[באלעמער]]{{הערה|כלבו, [[ | סיי דער וואס הערט און סיי דער וואס בלאזט דארפן מכוון זיין צו יוצא זיין די מצוה{{הערה|{{משנה|ראש השנה|ג|ז}}}}. דערפאר, אויב איינער האט זיך געשפילט מיט א שופר און עס איז ארויס א תקיעה, אדער דער וואס הערט האט נישט געוואוסט אז עס איז א קול פון א שופר, אדער אויב האט ער געבלאזן כדי צו זיך אויסלערנען אדער צו זינגען איז מען נישט יוצא{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|כח|ב}} און אזוי איז גע'פסק'נט אין {{שוע|אורח חיים|תקפט|ח}}}}. א [[חרש]], [[שוטה]], אדער [[קטן]] וואס זענען נישט חייב במצוות קענען נישט מוציא זיין אנדערע{{הערה|{{משנה|ראש השנה|ג|ח}}}}. מען דארף בלאזן שטייענדיג{{הערה|{{טור|אורח חיים|תקפה}}}} און דערפאר טאר מען זיך נישט אָנלאַנען אויף א זאך וואס אויב מען וועט דאס אוועקנעמען וועט ער פאלן{{הערה|[[מהרי"ל]] הלכות שופר סימן ג'}}. מען פירט זיך צו בלאזן ביים [[באלעמער]]{{הערה|כלבו, [[שית:Kol_Bo.64|סימן סד]]}} ווייל דארטן ליינט מען אין [[קריאת התורה|תורה]] כדי די זכות פון תורה זאל זיך מצרף זיין צו די זכות פון שופר{{הערה|{{משנה ברורה|תקפה|ג}}}}. מען דארף בלאזן אין די רעכטע זייט פון מויל, און דער עפענונג פון שופר זאל זיין אויף ארויף{{הערה|רמ"א אין {{שוע|אורח חיים|תקפה|ב}}}}. | ||
דער וואס הערט די תקיעות דארף הערן די גאנצע תקיעה. און אויב האט ער געהערט נאר א טייל פון תקיעה אפילו עס איז געווען כשיעור תקיעה איז ער נישט יוצא{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|כח|א}}, לויט דער [[רמב"ן]] און דער [[ר"ן]] און די ערשטע שיטה אין {{שוע|אורח חיים|תקפז}}. און לויט דער [[תוספות הרא"ש]] און די צווייטע דעה אין [[שלחן ערוך]] איז ער יא יוצא אויב עס איז געווען כשיעור תקיעה}}. | דער וואס הערט די תקיעות דארף הערן די גאנצע תקיעה. און אויב האט ער געהערט נאר א טייל פון תקיעה אפילו עס איז געווען כשיעור תקיעה איז ער נישט יוצא{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|כח|א}}, לויט דער [[רמב"ן]] און דער [[ר"ן]] און די ערשטע שיטה אין {{שוע|אורח חיים|תקפז}}. און לויט דער [[תוספות הרא"ש]] און די צווייטע דעה אין [[שלחן ערוך]] איז ער יא יוצא אויב עס איז געווען כשיעור תקיעה}}. | ||
| שורה 68: | שורה 80: | ||
די סיבה וואס מען בלאזט ביי מוסף{{הערה|{{משנה|ראש השנה|ד|ז}}}} אפילו וואס געווענליך איז דא א ענין פון [[זריזין מקדימין למצוות]], איז ווייל ביי [[שעת השמד]] האבן די פיינט געמיינט אז בלאזן גלייך אינדערפרי איז א רוף צו א מרידה{{הערה|{{ירושלמי|ראש השנה|ד|ח}}, עס ווערט געברענגט אין {{בבלי|ראש השנה|לב|ב|מפרש=תוספות|ד"ה=בשעת}}}}<nowiki>., אדער ווייל די מלוכה האט גוזר געווען צו נישט בלאזן, און אגאנצן אינדערפרי האבן זיי אכטונג געגעבן זאל מען נישט בלאזן</nowiki>{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|לב|ב|מפרש=רש"י|ד"ה=בשעת השמד}}}}, און דערפאר האבן [[חז"ל]] געהייסן צו בלאזן ביי מוסף און די תקנה איז געבליבן{{הערה|[[ריטב"א]] ראש השנה דף לב עמוד ב}}. נאך א טעם, כדי זאל מען ווערן געדענקט בשעת דעם בלאזן ווען מען איז פול מיט מצוות כרימון, וייל מען האט שוין געליינט [[קריאת שמע]] און געדאוונט און געליינט אין די תורה און דערפאר וועט מען זוכה זיין ביים דין{{הערה|{{ירושלמי|ראש השנה|ד|ח}} מדרש פסיקתא רבתי פיסקא מ}}. | די סיבה וואס מען בלאזט ביי מוסף{{הערה|{{משנה|ראש השנה|ד|ז}}}} אפילו וואס געווענליך איז דא א ענין פון [[זריזין מקדימין למצוות]], איז ווייל ביי [[שעת השמד]] האבן די פיינט געמיינט אז בלאזן גלייך אינדערפרי איז א רוף צו א מרידה{{הערה|{{ירושלמי|ראש השנה|ד|ח}}, עס ווערט געברענגט אין {{בבלי|ראש השנה|לב|ב|מפרש=תוספות|ד"ה=בשעת}}}}<nowiki>., אדער ווייל די מלוכה האט גוזר געווען צו נישט בלאזן, און אגאנצן אינדערפרי האבן זיי אכטונג געגעבן זאל מען נישט בלאזן</nowiki>{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|לב|ב|מפרש=רש"י|ד"ה=בשעת השמד}}}}, און דערפאר האבן [[חז"ל]] געהייסן צו בלאזן ביי מוסף און די תקנה איז געבליבן{{הערה|[[ריטב"א]] ראש השנה דף לב עמוד ב}}. נאך א טעם, כדי זאל מען ווערן געדענקט בשעת דעם בלאזן ווען מען איז פול מיט מצוות כרימון, וייל מען האט שוין געליינט [[קריאת שמע]] און געדאוונט און געליינט אין די תורה און דערפאר וועט מען זוכה זיין ביים דין{{הערה|{{ירושלמי|ראש השנה|ד|ח}} מדרש פסיקתא רבתי פיסקא מ}}. | ||
די [[גמרא]] איז מסביר אז די סיבה וואס מען בלאזט אזויפיל תקיעות איז כדי 'לערבב את ה[[שטן]]'{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|טז|ב}}}}, און די מפרשים זענען מסביר אז דער אויבערשטער זעט ווי די אידן זענען מחבב די מצוות הערט ער זיך נישט איין צום שטן{{הערה|רש"י דארטן}} אדער צו מעורר זיין די | די [[גמרא]] איז מסביר אז די סיבה וואס מען בלאזט אזויפיל תקיעות איז כדי 'לערבב את ה[[שטן]]'{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|טז|ב}}}}, און די מפרשים זענען מסביר אז דער אויבערשטער זעט ווי די אידן זענען מחבב די מצוות הערט ער זיך נישט איין צום שטן{{הערה|רש"י דארטן}} אדער צו מעורר זיין די זכרון פון שופרו של [[משיח]] וואס דעמאלט וועט ווערן בטל דער שטן{{הערה|[[ספר הערוך]] וואס ווערט געברענגט אין תוספות}} אדער צו מכניע זיין דער [[יצר הרע]] אין הארץ וואס ווערט אנגערופן שטן{{הערה|{{בבלי|בבא בתרא|טז|א}}}} צו זיך מעורר זיין אויף [[תשובה]]{{הערה|ר"ן על הרי"ף דף ג עמוד א מדפי הרי"ף}}. | ||
נישטא קיין איסור פון [[בל תוסיף]] ווען מען מאכט איין מצווה אסאך מאל{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|טז|ב|מפרש=תוספות|ד"ה=ותוקעים}}}}. | נישטא קיין איסור פון [[בל תוסיף]] ווען מען מאכט איין מצווה אסאך מאל{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|טז|ב|מפרש=תוספות|ד"ה=ותוקעים}}}}. | ||
=== | |||
=== מנהגים ביי די תקיעות פון מוסף === | |||
* דער [[רמב"ם]]{{הערה|{{רמב"ם|שופר וסוכה ולולב|ג|י|ספר=זמנים}}}} שרייבט אז צוליב טירחא דציבורא בלאזט מען ביי מוסף נאר צען קולות - נאך מלכויות בלאזט מען תשר"ת, און נאך זכרונות בלאזט מען תש"ת, און נאך שופרות תר"ת, איז מיט די זיצנדיגע תקיעות קומט אויס אז מען בלאזט 40 קולות (עס איז דא נאך [[ראשונים]] וואס האלטן ווי דער רמב"ם). | * דער [[רמב"ם]]{{הערה|{{רמב"ם|שופר וסוכה ולולב|ג|י|ספר=זמנים}}}} שרייבט אז צוליב טירחא דציבורא בלאזט מען ביי מוסף נאר צען קולות - נאך מלכויות בלאזט מען תשר"ת, און נאך זכרונות בלאזט מען תש"ת, און נאך שופרות תר"ת, איז מיט די זיצנדיגע תקיעות קומט אויס אז מען בלאזט 40 קולות (עס איז דא נאך [[ראשונים]] וואס האלטן ווי דער רמב"ם). | ||
* [[רבינו תם]] און אנדערע ראשונים האבן געהייסן, אז מען דארף בלאזן ביי מוסף 12 קולות דאס הייסט תשר"ת נאך יעדן ברכה און צוזאמען מיט די זיצנדיגע תקיעות קומט אויס אז מען בלאזט 42 קולות. דער מנהג איז געפסקנט להלכה אין [[רמ"א]]{{הערה|שם=שועתקצב|{{שולחן ערוך|אורח חיים|תקצב|א}}}}. | * [[רבינו תם]] און אנדערע ראשונים האבן געהייסן, אז מען דארף בלאזן ביי מוסף 12 קולות דאס הייסט תשר"ת נאך יעדן ברכה און צוזאמען מיט די זיצנדיגע תקיעות קומט אויס אז מען בלאזט 42 קולות. דער מנהג איז געפסקנט להלכה אין [[רמ"א]]{{הערה|שם=שועתקצב|{{שולחן ערוך|אורח חיים|תקצב|א}}}}. | ||
לויט די ערשטע דעה אין [[שולחן ערוך]]{{הערה|שם=שועתקצב}}, בלאזט מען ביי מוסף אזוי ווי שיטת הרמב"ם. און לויט די צווייטע דעה בלאזט מען נאך מלכויות דריי מאל תשר"ת, און נאך זכרונות דריי מאל תש"ת, און נאך שופרות דריי מאל תר"ת{{הערה|שם=שועתקצב}}. אבער דער [[ערוך השולחן]] שרייבט אז עס איז א גרייז און די כוונה איז אז נאך יעדן ברכה בלאזט מען תשר"ת תש"ת תר"ת{{הערה|{{ | לויט די ערשטע דעה אין [[שולחן ערוך]]{{הערה|שם=שועתקצב}}, בלאזט מען ביי מוסף אזוי ווי שיטת הרמב"ם. און לויט די צווייטע דעה בלאזט מען נאך מלכויות דריי מאל תשר"ת, און נאך זכרונות דריי מאל תש"ת, און נאך שופרות דריי מאל תר"ת{{הערה|שם=שועתקצב}}. אבער דער [[ערוך השולחן]] שרייבט אז עס איז א גרייז און די כוונה איז אז נאך יעדן ברכה בלאזט מען תשר"ת תש"ת תר"ת{{הערה|{{ערוך השולחן|אורח חיים|תקצב|ג}}}}. און אין רוב פלעצער היינט פירט מען זיך אזוי, חוץ פון ביי די תימנים און ביי קהילות פון אשכנז וואס פירן זיך ווי דער רמב"ם, און א טייל פון די ספרדים וואס פירן זיך ווי עס שטייט בפשטות ביים צווייטן דעה אין שולחן ערוך, און ביי קהילת וויען אין ירושלים (און מעגליך ביי נאך פלעצער) פירט מען זיך ווי דער רבינו תם און דער רמ"א. | ||
ביי די [[חסידים]] וואס דאווענען [[נוסח ספרד]] און ביי רוב קהילות פון די ספרדים פירט מען זיך צו בלאזן 30 קולות ביי שמונה עשרה, אזוי ווי מען בלאזט ביי חזרת הש"ץ. לויט דעם מנהג בלאזט מען 30 קולות פאר מוסף, 30 קולות ביים שטילן שמונה עשרה, און 30 קולות ביים חזרת הש"ץ. און מנהג אשכנז און איטאליע און אזוי פירן זיך די ספרדים פון מערב זייט פון [[אייראפע]] איז צו נישט בלאזן ביי שמונה עשרה. | ביי די [[חסידים]] וואס דאווענען [[נוסח ספרד]] און ביי רוב קהילות פון די ספרדים פירט מען זיך צו בלאזן 30 קולות ביי שמונה עשרה, אזוי ווי מען בלאזט ביי חזרת הש"ץ. לויט דעם מנהג בלאזט מען 30 קולות פאר מוסף, 30 קולות ביים שטילן שמונה עשרה, און 30 קולות ביים חזרת הש"ץ. און מנהג אשכנז און איטאליע און אזוי פירן זיך די ספרדים פון מערב זייט פון [[אייראפע]] איז צו נישט בלאזן ביי שמונה עשרה. | ||
| שורה 98: | שורה 111: | ||
== די מחויבים == | == די מחויבים == | ||
מיט די מצוה זענען מחויב אלע מענער פון כלל ישראל | מיט די מצוה זענען מחויב אלע מענער פון כלל ישראל. | ||
פרויען זענען פטור וויבאלד ס'איז א מצוות עשה שהזמן גרמא. אין גמרא איז דא א מחלוקת אויב פרויען מעגן בלאזן{{הערה|{{תלמוד בבלי|ראש השנה|לג|א}}.}}. תוספות שרייבט אז להלכה מעגן פרויען בלאזן און אויך בענטשן "אשר קדשנו במצוותיו וצונו", און אזוי האבן גע'פסק'נט די אשכנז'ישע פוסקים{{הערה|ספר [[העיטור]] עשרת הדיברות – הלכות שופר צט}}, אבער דער [[שאגת אריה]] שרייבט אז עס איז בעסער אז א מאן זאל בלאזן און זיי מוציא זיין{{הערה|{{אוצר הספרים היהודי|שאגת אריה/קד|שאגת אריה, סימן קד}}}}. | |||
אין גמרא איז דא א מחלוקת אויב פרויען מעגן בלאזן{{הערה|{{תלמוד בבלי|ראש השנה|לג|א}}.}}. | |||
ווידער דער שולחן ערוך{{הערה|{{שולחן ערוך|אורח חיים|תקפט|ו}}}} שרייבט אז פרויען קענען בלאזן אבער זיי קענען נישט מאכן די ברכה, און אזוי פירן זיך די ספרדים. | |||
אין אסאך שולן איז דא אן עקסטערע צייט וואס דעמאלט בלאזט מען פאר די פרויען. | אין אסאך שולן איז דא אן עקסטערע צייט וואס דעמאלט בלאזט מען פאר די פרויען. | ||
[[חרש]], [[שוטה]], און [[קטן]] זענען פטור. אבער אנדערש פון אלע פלעצער אין חז"ל וואס א חרש הייסט איינער וואס סיי קען נישט הערן און סיי קען נישט רעדן, דא אפילו איינער וואס קען נאר נישט הערן איז אויך נישט חייב און קען נישט מוציא זיין אנדערע{{הערה|{{שלחן ערוך|אורח חיים|תקפט|ב}}.}}. | |||
== ראש השנה וואס געפאלט אין שבת == | == ראש השנה וואס געפאלט אין שבת == | ||
{{הויפט ארטיקל|תקיעת שופר אין שבת}} | {{הויפט ארטיקל|תקיעת שופר אין שבת}} | ||
ווען די ערשטע טאג פון ראש השנה קומט אויס [[שבת]] בלאזט מען נישט, צוליב די גזירה דרבה חז"ל האבן חושש געווען אז אזוי ווי די מצוה פון בלאזן שופר דארף דאך יעדער יוד מקיים זיין, און נישט יעדער קען אליינס בלאזן, קען אמאל זיין אז מען וועט ארויסטראגן דעם שופר דורך א רשות הרבים, און גיין דערמיט ד' אמות צו א חכם זיך אויסלערנען ווי אזוי צו בלאזן, דערפאר האבן זיי גוזר געווען אז מען טאר נישט בלאזן שבת קיין שופר. [[רבי יוסף חיים פון באגדאד]] און אנדערע זאגן אז דאס איז נישט דער עיקר טעם, נאר וויבאלד חז"ל האבן געזען ברוח קדשם אז ווען עס געפאלט שבת געשעען שוין די | ווען די ערשטע טאג פון ראש השנה קומט אויס [[שבת]] בלאזט מען נישט, צוליב די גזירה דרבה חז"ל האבן חושש געווען אז אזוי ווי די מצוה פון בלאזן שופר דארף דאך יעדער יוד מקיים זיין, און נישט יעדער קען אליינס בלאזן, קען אמאל זיין אז מען וועט ארויסטראגן דעם שופר דורך א רשות הרבים, און גיין דערמיט ד' אמות צו א חכם זיך אויסלערנען ווי אזוי צו בלאזן, דערפאר האבן זיי גוזר געווען אז מען טאר נישט בלאזן שבת קיין שופר. [[רבי יוסף חיים פון באגדאד]] און אנדערע זאגן אז דאס איז נישט דער עיקר טעם, נאר וויבאלד חז"ל האבן געזען ברוח קדשם אז ווען עס געפאלט שבת געשעען שוין די תיקונים פון דעם מצוה פון זיך אליין, מכח קדושת שבת{{הערה|תורה לשמה סימן תלו}}. | ||
אין די משנה שטייט אבער:{{ציטוט|תוכן=יום טוב של ראש השנה שחל להיות בשבת, במקדש היו תוקעין; אבל לא במדינה. משחרב בית המקדש, התקין רבן יוחנן בן זכאי, שיהו תוקעין בכל מקום שיש בו בית דין. אמר רבי אליעזר, כשהתקין רבן יוחנן בן זכאי שיהו תוקעין, לא התקין אלא ביבנה; אמרו לו, אחד יבנה ואחד כל מקום שיש בו בית דין. ועוד זאת הייתה ירושלים יתרה על יבנה – שכל עיר שהייתה רואה ושומעת וקרובה ויכולה לבוא, תוקעין בה; וביבנה, לא היו תוקעין אלא בבית דין בלבד|מקור={{משנה|ראש השנה|ד|א}}-ב'|אנגלית=|מירכאות=כן}} | אין די משנה שטייט אבער:{{ציטוט|תוכן=יום טוב של ראש השנה שחל להיות בשבת, במקדש היו תוקעין; אבל לא במדינה. משחרב בית המקדש, התקין רבן יוחנן בן זכאי, שיהו תוקעין בכל מקום שיש בו בית דין. אמר רבי אליעזר, כשהתקין רבן יוחנן בן זכאי שיהו תוקעין, לא התקין אלא ביבנה; אמרו לו, אחד יבנה ואחד כל מקום שיש בו בית דין. ועוד זאת הייתה ירושלים יתרה על יבנה – שכל עיר שהייתה רואה ושומעת וקרובה ויכולה לבוא, תוקעין בה; וביבנה, לא היו תוקעין אלא בבית דין בלבד|מקור={{משנה|ראש השנה|ד|א}}-ב'|אנגלית=|מירכאות=כן}} | ||
צוליב די משנה האט דער [[רי"ף]] געהייסן אז ביי יעדע בית דין חשוב דארף מען בלאזן אויך אויב עס איז שבת, אפילו אז עס איז נישטא היינט קיין סמיכה, און אזוי האט ער זיך געפירט למעשה{{הערה|זעט [[ר"ן]], [[ריטב"א]] און מלחמות ל[[רמב"ן]] ביים סוגיא}}, אבער זיין שיטה איז נישט אנגענומען געווארן אין קיין שום פלאץ נאר איבעראל האט מען זיך געפירט נישט צו בלאזן ראש השנה שחל בשבת{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|כט|ב|מפרש=ריטב"א}}; [[שיבולי הלקט]], [[ | צוליב די משנה האט דער [[רי"ף]] געהייסן אז ביי יעדע בית דין חשוב דארף מען בלאזן אויך אויב עס איז שבת, אפילו אז עס איז נישטא היינט קיין סמיכה, און אזוי האט ער זיך געפירט למעשה{{הערה|זעט [[ר"ן]], [[ריטב"א]] און מלחמות ל[[רמב"ן]] ביים סוגיא}}, אבער זיין שיטה איז נישט אנגענומען געווארן אין קיין שום פלאץ נאר איבעראל האט מען זיך געפירט נישט צו בלאזן ראש השנה שחל בשבת{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|כט|ב|מפרש=ריטב"א}}; [[שיבולי הלקט]], [[שית:Shibbolei_HaLeket/294|סימן רצ"ד]]}}. און אויך זיינע תלמידים האבן זיך נישט געפירט אזוי, און אין רמב"ם, טור, און שולחן ערוך איז גע'פסק'נט נישט ווי דער רי"ף. | ||
די שאלה האט זיך אנגעהויבן נאכאמאל אין ירושלים אין די יארן [[ה'תרס"ה]] און [[ה'תרס"ו]], | די שאלה האט זיך אנגעהויבן נאכאמאל אין ירושלים אין די יארן [[ה'תרס"ה]] און [[ה'תרס"ו]], ווען ביידע יארן איז ראש השנה געווען שבת. [[רבי עקיבא יוסף שלעזינגער]] האט געוואלט מחדש זיין די תקיעות אום שבת, און האט מפרסם געווען אפאר מאמרים אויף דעם. לויט זיין טענה האבן [[רבי שמואל סאלאנט]] און [[רבי אליהו דוד ראבינאוויטש|דער אדר"ת]] מסכים געווען צו אים. עס איז געווארן א גרויסן טומל, און למעשה האט מען אים נישט געלאזט בלאזן. | ||
חוץ פון דעם וואס מען בלאזט נישט, איז דא נאך שינויים אין ראש השנה וואס קומט אויס אום שבת: ביים דאווענען זאגט מען {{הדגשה|זכרון תרועה}} און נישט {{הדגשה|יום תרועה}}. די אשכנזים זאגן נישט "[[אבינו מלכנו]]"{{הערה|[[ר"ן]] ראש השנה פ"ד}}, ווייל מען בעט נישט תחנונים אום שבת{{הערה|[[מגן אברהם]] תקפ"ד}}. ביי די אשכנזים און ביי א טייל פון די ספרדים זאגט מען תשליך אין צווייטן טאג און נישט אין ערשטן{{הערה|[[פרי מגדים]]}}. | חוץ פון דעם וואס מען בלאזט נישט, איז דא נאך שינויים אין ראש השנה וואס קומט אויס אום שבת: ביים דאווענען זאגט מען {{הדגשה|זכרון תרועה}} און נישט {{הדגשה|יום תרועה}}. די אשכנזים זאגן נישט "[[אבינו מלכנו]]"{{הערה|[[ר"ן]] ראש השנה פ"ד}}, ווייל מען בעט נישט תחנונים אום שבת{{הערה|[[מגן אברהם]] תקפ"ד}}. ביי די אשכנזים און ביי א טייל פון די ספרדים זאגט מען [[תשליך]] אין צווייטן טאג און נישט אין ערשטן{{הערה|[[פרי מגדים]]}}. | ||
== | == בלאזן נישט פאר די מצוה == | ||
עס איז דא א איסור צו בלאזן | עס איז דא א איסור צו בלאזן אין ראש השנה נישט כדי צו מקיים זיין די מצוה, אזוי ווי מען טאר נישט שפילן אויף כלי זמר אום שבת און יו"ט{{הערה|[[מגן אברהם]] און [[מחצית השקל]] סימן תקפח סעיף קטן ד}}, אבער עס איז דא וואס האלטן אז אויב זיין כוונה איז צו קרוינען דעם באשעפער, מעג מען{{הערה|שו"ת רדב"ז מכתב יד - אורח חיים, יורה דעה (חלק ח) סימן סד. תשובות הגאונים שערי תשובה סה; ובערוך השולחן ר"ה}}, און אזוי ווי מען בלאזט איבריג כדי צו אנקומען צו הונדערט קולות. | ||
== סדר התקיעות == | == סדר התקיעות == | ||
דער סדר וואס איז איינגעפירט אין רוב פלעצער איז אז נאך קריאת התורה גייען ארויף צום בימה דער '''בעל תוקע''' וואס ער בלאזט און דער '''מקריא''' וואס ער ליינט פאר פארן בעל תוקע וועלכע סארט תקיעה אדער תרועה צו בלאזן. דער בעל תוקע איז איינער וואס קען גוט בלאזן, און דער מקריא איז בדרך כלל א חשובער מענטש, ווי דער רב פון שול | דער סדר וואס איז איינגעפירט אין רוב פלעצער איז אז נאך קריאת התורה גייען ארויף צום בימה דער '''בעל תוקע''' וואס ער בלאזט און דער '''מקריא''' וואס ער ליינט פאר פארן בעל תוקע וועלכע סארט תקיעה אדער תרועה צו בלאזן. דער בעל תוקע איז איינער וואס קען גוט בלאזן, און דער מקריא איז בדרך כלל א חשובער מענטש, ווי דער רב פון שול, דער רבי, אדער ראש ישיבה וכדומה. | ||
{{חלונית | {{חלונית | ||
| רוחב = | | רוחב = 26em | ||
| כותרת = די זעקס פסוקים פון "קר"ע שט"ן" | | כותרת = די זעקס פסוקים פון "קר"ע שט"ן" | ||
| תוכן = '''<big>ק</big>'''ולי שמעת אל תעלם אזנך לרוחתי לשועתי | | תוכן = '''<big>ק</big>'''ולי שמעת אל תעלם אזנך לרוחתי לשועתי {{קליין|({{תנ"ך|איכה|ג|נו}})}}{{הערה|למנהג חב"ד: '''ק'''ולי שמעה כחסדך ה' כמשפטך חיני {{קליין|({{תנ"ך|תהלים|קיט|קמט}})}}}}{{ש}}'''<big>ר</big>'''אש דברך אמת ולעולם כל משפט צדקך {{קליין|({{תנ"ך|תהלים|קיט|קס}})}}{{ש}}'''<big>ע</big>'''רב עבדך לטוב אל יעשקוני זדים {{קליין|({{תנ"ך|תהלים|קיט|קכב}})}}{{ש}}'''<big>ש</big>'''ש אנכי על אמרתך כמוצא שלל רב {{קליין|({{תנ"ך|תהלים|קיט|קסב}})}}{{ש}}'''<big>ט</big>'''וב טעם ודעת למדני כי במצותיך האמנתי {{קליין|({{תנ"ך|תהלים|קיט|סו}})}} {{ש}}'''<big>נ</big>'''דבות פי רצה נא ה' ומשפטיך למדני {{קליין|({{תנ"ך|תהלים|קיט|קח}})}} | ||
}} | }} | ||
פארן בלאזן זאגט מען זיבן מאל | פארן בלאזן זאגט מען זיבן מאל "למנצח לבני קרח מזמור" ([[תהלים מ"ז]]), און נאכדעם זאגט מען זעקס פסוקים וואס הייבן זיך אן מיט די אותיות פון קר"ע שט"ן, נאכדעם זאגט מען די פסוק עלה אלוקים בתרועה ה' בקול שופר{{הערה|{{תנ"ך|תהלים|מז|ו}}}}, און דער ציבור זאגט מיט פסוק בפסוק, דערנאך מאכט דער בעל תוקע די ברכות "אקב"ו לשמוע קול שופר" און "שהחיינו" און בלאזט דריי מאל '''תשר"ת'''{{הערה|ביי די תקיעות איז דער מנהג צו בלאזן שברים תרועה אין איין אטעם}} און דריי מאל '''תש"ת''' און דריי מאל '''תר"ת''', צוזאמען 30 קולות. דערנאך זאגט מען דריי פסוקים "אשרי העם יודעי תרועה" וכו' און די צוויי פסוקים שפעטער.({{תנ"ך|תהלים|פט|טז|}}). | ||
ביי חזרת הש"ץ פון מוסף בלאזט מען נאך יעדע ברכה פון מלכויות זכרונות ושופרות '''תשר"ת'''{{הערה|ביי די תקיעות איז דער מנהג אשכנז צו בלאזן שברים תרועה אין צוויי אטעם}} '''תש"ת''' און '''תר"ת'''. דערנאך זאגט מען "היום הרת עולם" און "ארשת שפתינו". לויט נוסח ספרד בלאזט מען אויך ביי די שטילע שמונה עשרה. ביים קדיש נאך מוסף איז מען משלים די תקיעות צו הונדערט קולות. עס איז דא וואס פירן זיך נאך דעם דאווענען צו הערן נאך סארטן תקיעות לויט אנדערע מנהגים{{הערה|ווי גלאטע שברים אדער א תימנישע תרועה וכדומה}}. | ביי חזרת הש"ץ פון מוסף בלאזט מען נאך יעדע ברכה פון מלכויות זכרונות ושופרות '''תשר"ת'''{{הערה|ביי די תקיעות איז דער מנהג אשכנז צו בלאזן שברים תרועה אין צוויי אטעם}} '''תש"ת''' און '''תר"ת'''. דערנאך זאגט מען "היום הרת עולם" און "ארשת שפתינו". לויט נוסח ספרד בלאזט מען אויך ביי די שטילע שמונה עשרה. ביים קדיש נאך מוסף איז מען משלים די תקיעות צו הונדערט קולות. עס איז דא וואס פירן זיך נאך דעם דאווענען צו הערן נאך סארטן תקיעות לויט אנדערע מנהגים{{הערה|ווי גלאטע שברים אדער א תימנישע תרועה וכדומה}}. | ||
| שורה 137: | שורה 151: | ||
ביי די אשכנזים איז דא א נוסח פון א יהי רצון צו זאגן אימיטן די תקיעות. ביי אסאך מחזורים שטייט ביי די יהי רצון א נוסח "ישוע שר הפנים", וואס אנדערע זאגן אז דער צענזור האט דאס אריינגעשריבן און דאס איז נאך א סיבה לויט זיי צו נישט זאגן די יהי רצון{{הערה|זעט אין [[יביע אומר]] חלק א אורח חיים סימן לו סעיף קטן יח, און ביי די מאמר פון פרופ' [[דוד תמר]], "הערות לנוסח תפילות ופיוטים", '''[[שמעתין]]''' 107–108, עמוד 188–189.}}. | ביי די אשכנזים איז דא א נוסח פון א יהי רצון צו זאגן אימיטן די תקיעות. ביי אסאך מחזורים שטייט ביי די יהי רצון א נוסח "ישוע שר הפנים", וואס אנדערע זאגן אז דער צענזור האט דאס אריינגעשריבן און דאס איז נאך א סיבה לויט זיי צו נישט זאגן די יהי רצון{{הערה|זעט אין [[יביע אומר]] חלק א אורח חיים סימן לו סעיף קטן יח, און ביי די מאמר פון פרופ' [[דוד תמר]], "הערות לנוסח תפילות ופיוטים", '''[[שמעתין]]''' 107–108, עמוד 188–189.}}. | ||
== דרויסנדיגע לינקס == | |||
* {{אנצת}} | |||
* {{אוצר הספרים היהודי|ערך/שופר|ערך 'שופר'|סופיקס=יא}} | |||
* {{ויקישיבה}} | |||
* {{הפיוט והתפילה|4316|תקיעת שופר לראש השנה|סדר}} | |||
==רעפערענצן== | ==רעפערענצן== | ||
{{רעפערענצן}} | {{רעפערענצן}} | ||
{{ראש השנה}} | |||
[[קאַטעגאָריע:מצוות]] | [[קאַטעגאָריע:מצוות]] | ||
| שורה 145: | שורה 167: | ||
[[קאַטעגאָריע:אלול]] | [[קאַטעגאָריע:אלול]] | ||
[[he:תקיעת שופר]] | [[he:תקיעת שופר]] | ||
[[קאַטעגאָריע:וויקידאטא דעסקריפציע]] | |||