בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,359
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
ק (צוגעלייגט קאַטעגאָריע:אויף יידיש דורך HotCat) |
אין תקציר עריכה |
||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
'''פּרעסע'''. מיטן נאָמען "פּרעסע" ווערן געווענליך פאַרשטאַנען פּעריאדישע [[שריפט]]ליכע אויסגאַבן, וועלכע ערשיינען פון צייט צו צייט, און זיי געבן ידיעות, געווענליך וועגן פּאליטישע געשעענישן, אַנדערע פּאַסירונגען, [[נייעס]]ן וועגן פאַרשידענע געזעלשאַפטלעכע ערשיינונגען, אַרטיקלען. | '''פּרעסע'''. מיטן נאָמען "פּרעסע" ווערן געווענליך פאַרשטאַנען פּעריאדישע [[שריפט]]ליכע אויסגאַבן, וועלכע ערשיינען פון צייט צו צייט, און זיי געבן ידיעות, געווענליך וועגן פּאליטישע געשעענישן, אַנדערע פּאַסירונגען, [[נייעס]]ן וועגן פאַרשידענע געזעלשאַפטלעכע ערשיינונגען, אַרטיקלען. | ||
==אידיש== | |||
מען נעמט אָן אַז די ערשטע [[אידישע]] פּעריאדישע אויסגאַבע, די ערשטע אידישע [[צייטונג]] אין דער אידישער שפּראך, איז ערשינען אין אַמסטערדאַם אין יאָר 1686, און איז ערשינען 2 מאָל אַ [[וואָך]] ([[דינסטאג]] און [[פרייטאג]]) און האָט געהיסן "דינסטאגישי קורנטין" און "פרייטאגישי קורנטין"; דער אַרויסגעבער איז געווען א גר, א געוויסער משה בן אברהם. נאַכער איז געווען אַ לאנגע הפסקה, און ערשט אין לערך 1750 איז אין א [[דייטשלאנד|דייטש]] [[שטעטל]] נויוויד דערשינען א אידישע [[צייטשריפט]]. אין 1771 האָט אין דירנפורט אָנגעהויבן ערשיינען אַ [[דייטש]]-אידישע צייטונג 2 מאָל אַ וואָך. | מען נעמט אָן אַז די ערשטע [[אידישע]] פּעריאדישע אויסגאַבע, די ערשטע אידישע [[צייטונג]] אין דער אידישער שפּראך, איז ערשינען אין אַמסטערדאַם אין יאָר 1686, און איז ערשינען 2 מאָל אַ [[וואָך]] ([[דינסטאג]] און [[פרייטאג]]) און האָט געהיסן "דינסטאגישי קורנטין" און "פרייטאגישי קורנטין"; דער אַרויסגעבער איז געווען א גר, א געוויסער משה בן אברהם. נאַכער איז געווען אַ לאנגע הפסקה, און ערשט אין לערך 1750 איז אין א [[דייטשלאנד|דייטש]] [[שטעטל]] נויוויד דערשינען א אידישע [[צייטשריפט]]. אין 1771 האָט אין דירנפורט אָנגעהויבן ערשיינען אַ [[דייטש]]-אידישע צייטונג 2 מאָל אַ וואָך. | ||
| שורה 11: | שורה 12: | ||
די אידישע פּרעסע איז פאַנאַנדערגעוואַקסן נאָך גרעסער נאָך דער [[ערשטער וועלט-מלחמה]], 1918, באַזונדערס אין פּוילן, וואו עס זענען אַנטשטאַנען טאָגצייטונגען און וואָכנשריפטן נישט נאָר אין דער רעזידענץ-שטאָט [[ווארשע]], נאָר אויך אין פאַרשידענע גרעסערע פּראָווינץ-שטעט. דאָס זעלבע האָט זיך אויך אַנטוויקלט די אידישע פּרעסע אין רוסלאַנד (די קאָמוניסטישע צייטונגען "[[דער עמעס]]", "דער שטערן" און אַנדערע), [[ליטע]], [[לאטוויע|לאַטוויע]], [[רומעניע]], [[פראנקרייך]] ("פּאַריזער היינט" און אַנדערע), [[ענגלאנד]] ("די צייט" און "פּאָסט"), [[עסטרייך]] ("פּאָסט"), קאַַנאַדע ("[[קענעדער אדלער]]" מאָנטרעאל און "יידישע צייטונג" טאָראָנטאָ), און אויך אין די דרום- און צענטראל אַמעריקאנער לענדער, ווי אַרגענטינע (די גרויסע יידישע טאָגצייטונגען "יידישע צייטונג" און "די פּרעסע"), און פּרואוון פון טאָגצייטונגען און וואָכנ[[שריפט]]ן אין [[מעקסיקא]]ָ, אורוגוואַי, [[בראזיל]]יע, קובאַ. | די אידישע פּרעסע איז פאַנאַנדערגעוואַקסן נאָך גרעסער נאָך דער [[ערשטער וועלט-מלחמה]], 1918, באַזונדערס אין פּוילן, וואו עס זענען אַנטשטאַנען טאָגצייטונגען און וואָכנשריפטן נישט נאָר אין דער רעזידענץ-שטאָט [[ווארשע]], נאָר אויך אין פאַרשידענע גרעסערע פּראָווינץ-שטעט. דאָס זעלבע האָט זיך אויך אַנטוויקלט די אידישע פּרעסע אין רוסלאַנד (די קאָמוניסטישע צייטונגען "[[דער עמעס]]", "דער שטערן" און אַנדערע), [[ליטע]], [[לאטוויע|לאַטוויע]], [[רומעניע]], [[פראנקרייך]] ("פּאַריזער היינט" און אַנדערע), [[ענגלאנד]] ("די צייט" און "פּאָסט"), [[עסטרייך]] ("פּאָסט"), קאַַנאַדע ("[[קענעדער אדלער]]" מאָנטרעאל און "יידישע צייטונג" טאָראָנטאָ), און אויך אין די דרום- און צענטראל אַמעריקאנער לענדער, ווי אַרגענטינע (די גרויסע יידישע טאָגצייטונגען "יידישע צייטונג" און "די פּרעסע"), און פּרואוון פון טאָגצייטונגען און וואָכנ[[שריפט]]ן אין [[מעקסיקא]]ָ, אורוגוואַי, [[בראזיל]]יע, קובאַ. | ||
די אידישע פּרעסע אין אַמעריקע האָט, נישט קוקנדיג אויף די איינגעפירטע [[אימיגראציע]]-באַגרעניצונגען אין 1923, אויך שטאַרק געוואַקסן אין די 10–15 יאָר נאָך דער ערשטער וועלט-מלחמה בעת וועלכער עס איז צוגעקומען די צייטונג "דער טאָג". | די אידישע פּרעסע אין אַמעריקע האָט, נישט קוקנדיג אויף די איינגעפירטע [[אימיגראציע]]-באַגרעניצונגען אין 1923, אויך שטאַרק געוואַקסן אין די 10–15 יאָר נאָך דער ערשטער וועלט-מלחמה בעת וועלכער עס איז צוגעקומען די צייטונג "דער טאָג". די אידישע פּרעסע אין אַמעריקע איז, בנוגע דער צאָל לעזער, אַ סך איבערגעשטיגן די אידישע פּרעסע אפילו פון פּוילן. ערשט אין די לעצטע יאָרן איז צו באַמערקן אין אַמעריקע אַ געוויסע אָפּשוואַכונג און פאַרקלענערונג פון דער צאָל אידישע טאָג-צייטונגען-ליינער אין אַמעריקע, אַזוי אַז טייל פּראָווינצער אידישער טאָג-צייטונגען האָבן זיך פאַרמאַכט. | ||
די אידישע פּרעסע אין אַמעריקע איז, בנוגע דער צאָל לעזער, אַ סך איבערגעשטיגן די אידישע פּרעסע אפילו פון פּוילן. ערשט אין די לעצטע יאָרן איז צו באַמערקן אין אַמעריקע אַ געוויסע אָפּשוואַכונג און פאַרקלענערונג פון דער צאָל אידישע טאָג-צייטונגען-ליינער אין אַמעריקע, אַזוי אַז טייל פּראָווינצער אידישער טאָג-צייטונגען האָבן זיך פאַרמאַכט. | |||
מיט דעם אויסברוך פון דער [[צווייטע וועלט-מלחמה|וועלט-מלחמה]] אין סעפּטעמבער 1989 איז פאָרגעקומען די גרעסטע קאַטאַסטראפע אין וועזן פון דער אידישער פּרעסע אין אייראָפּע, און מיטן אויסנאַם פון [[סאוויעטן פארבאנד|סאָוועט רוסלאנד]] און ענגלאנד איז די גאַנצע אידישע פּרעסע אויפן [[אייראפע|אייראפּע]]אישן קאָנטינענט פאַרניכטעט געוואָרן דורך די [[היטלער]]יסטישע מאַכט אָרגאַנען; פיל אידישע זשורנאליסטן און שריפטשטעלער זענען אומגעקומען, די צייטונגס- אונטערנעמונגען חרוב געווארן, פארניכטעט. | מיט דעם אויסברוך פון דער [[צווייטע וועלט-מלחמה|וועלט-מלחמה]] אין סעפּטעמבער 1989 איז פאָרגעקומען די גרעסטע קאַטאַסטראפע אין וועזן פון דער אידישער פּרעסע אין אייראָפּע, און מיטן אויסנאַם פון [[סאוויעטן פארבאנד|סאָוועט רוסלאנד]] און ענגלאנד איז די גאַנצע אידישע פּרעסע אויפן [[אייראפע|אייראפּע]]אישן קאָנטינענט פאַרניכטעט געוואָרן דורך די [[היטלער]]יסטישע מאַכט אָרגאַנען; פיל אידישע זשורנאליסטן און שריפטשטעלער זענען אומגעקומען, די צייטונגס- אונטערנעמונגען חרוב געווארן, פארניכטעט. | ||