מייבאים כמותיים, בדוקי עריכות אוטומטית, ביוראקראטן, אינטערפעיס רעדאקטארן, emailconfirmed, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, מנטרים, סיסאפן, צוות טכני, מייבאים, מעדכנים, אספקלריה רעדאקטארן
102,362
רעדאגירונגען
ק
החלפת טקסט – "דרויסנדע" ב־"דרויסנדיגע"
ק (החלפת טקסט – "עטלעכע" ב־"עטליכע") |
ק (החלפת טקסט – "דרויסנדע" ב־"דרויסנדיגע") |
||
| (10 מיטלסטע ווערסיעס פון 6 באַניצער נישט געוויזן.) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דעסקריפציע|גלאבאלע מלחמה (תרע"ד - תרע"ט)}} | |||
[[טעקע:60_pounder_Cape_Helles_June_1915.jpg|left|thumb|250px|ה'תרע"ו]] | [[טעקע:60_pounder_Cape_Helles_June_1915.jpg|left|thumb|250px|ה'תרע"ו]] | ||
די '''ערשטע וועלט־מלחמה''', אדער דער '''ערשטער וועלט קריג''', איז געווען א גלאבאלע מלחמה וואס האט אויסגעפלאצט אין [[אייראפע]] אין חודש [[אב]] [[ה'תרע"ד]] ביז [[ה' כסלו]] [[ה'תרע"ט]] ; 28סטן יולי 1914 - 11טן נאוועמבער 1918. די [[מלחמה]] האט זיך אנטוויקלט צו א וועלט קריג וואס האבן זיך מיטגעטייליגט 135 [[פאלק|פעלקער]] פון האלבן [[גלאבוס]] פון פינף [[קאנטינענט]]ן. | די '''ערשטע וועלט־מלחמה''', אדער דער '''ערשטער וועלט קריג''', איז געווען א גלאבאלע מלחמה וואס האט אויסגעפלאצט אין [[אייראפע]] אין חודש [[אב]] [[ה'תרע"ד]] ביז [[ה' כסלו]] [[ה'תרע"ט]] ; 28סטן יולי 1914 - 11טן נאוועמבער 1918. די [[מלחמה]] האט זיך אנטוויקלט צו א וועלט קריג וואס האבן זיך מיטגעטייליגט 135 [[פאלק|פעלקער]] פון האלבן [[גלאבוס]] פון פינף [[קאנטינענט]]ן. | ||
| שורה 30: | שורה 31: | ||
== גורמים == | == גורמים == | ||
[[טעקע:WWI-re.png|קליין|upright=1.6|מאפע פון די משתתפים אין דער ערשטער וועלט מלחמה: [[ערשטע וועלט מלחמה אליאירטע|אליאירטע מאכטן]] גרין, [[צענטראלע מאכטן]] אראנזש, און נייטראלע לענדער גרא]] | [[טעקע:WWI-re.png|קליין|upright=1.6|מאפע פון די משתתפים אין דער ערשטער וועלט מלחמה: [[ערשטע וועלט מלחמה אליאירטע|אליאירטע מאכטן]] גרין, [[צענטראלע מאכטן]] אראנזש, און נייטראלע לענדער גרא]] | ||
אינעם 19טן יארהונדערט, האבן די הויפט | אינעם 19טן יארהונדערט, האבן די הויפט אייראפעאישע מאכטן געהאט געשטרעבט צו האלטן א קראפט גלייכוואג דורכאויס אייראפע, פון וואס איז ארויסגעקומען א קאמפלעקסע נעצווערק פון פאליטישע און מיליטערישע אליאנצן דורכאויס דעם קאנטינענט ביז 1900. די אליאנצן האבן אנגעהויבן אין 1815, מיט דער [[הייליגע אליאנץ|הייליגער אליאנץ]] צווישן [[פרייסן]], [[רוסלאנד]] און [[עסטרייך]]. אין אקטאבער 1873, האט דער דייטשער קאנצלער [[אטא פאן ביסמארק]] פארהאנדלט דעם [[דרייקייסערבונד]] צווישן די מאנארכן פון עסטרייך־אונגארן, רוסלאנד און דייטשלאנד. דער דאזיגער אפמאך איז אבער אדורכגעפאלן ווייל עסטרייך־אונגארן מיט רוסלאנד האבן נישט געקענט מסכים זיין וועגן די [[באלקאן לענדער|באלקאנען]], ביז אין 1879 האבן דייטשלאנד און עסטרייך־אונגארן געשאפן די [[צווייאיקע אליאנץ]]. זיי האבן אין דעם געזען א וועג צו ווירקן אקעגן רוסישע איינפלוס אין די באלקאנען ווען די [[אטאמאנישע אימפעריע]] האט ממשיך געווען זיך אפשוואכן. אין 1882, האט די אליאנץ זיך פארברייטערט אריינצונעמען [[איטאליע]] אין וואס איז געווארן די [[דרייאיקע אליאנץ]]. | ||
== דער מערבדיקער פראנט == | == דער מערבדיקער פראנט == | ||
| שורה 37: | שורה 38: | ||
אבער ס'איז נישט געגאנגען אזוי גראד פאר די דייטשן, צוליב דעם קעגנשטעל פון בעלגיע, צוזאמען מיט בריטישע און פראנצויזישע קראפטן, און די גיכע באוועגונג פון די רוסן, וואס האבן אטאקירט [[מזרח פרייסן]], וואס האט באשעפטיגט דייטשע קראפטן וואס האבן געדארפט קעמפן אויפן מערבדיקן פראנט. נאך א שטיק צייט האט דייטשלאנד געזיגט די רוסן, אין א סעריע פון קאמפן וואס ווערט גערופן דער "טאנענבערג קאמף". אינצווישנצייט האבן די בריטישע און פראנצויזישע קראפטן אפגעהאלטן דעם דייטשן פראגרעס קיין [[פאריז]] אין דעם ערשטן קאמף אויפן מארן וואס איז פארגעקומען סעפטעמבער 1941 צפון-מזרח פון פאריז. די [[צענטראלע מאכטן]] (די דייטשע און עסטרייך־אונגארישע אימפעריעס) זענען געווען געצוואונגען צו קעמפן אויף צוויי פראנטן. | אבער ס'איז נישט געגאנגען אזוי גראד פאר די דייטשן, צוליב דעם קעגנשטעל פון בעלגיע, צוזאמען מיט בריטישע און פראנצויזישע קראפטן, און די גיכע באוועגונג פון די רוסן, וואס האבן אטאקירט [[מזרח פרייסן]], וואס האט באשעפטיגט דייטשע קראפטן וואס האבן געדארפט קעמפן אויפן מערבדיקן פראנט. נאך א שטיק צייט האט דייטשלאנד געזיגט די רוסן, אין א סעריע פון קאמפן וואס ווערט גערופן דער "טאנענבערג קאמף". אינצווישנצייט האבן די בריטישע און פראנצויזישע קראפטן אפגעהאלטן דעם דייטשן פראגרעס קיין [[פאריז]] אין דעם ערשטן קאמף אויפן מארן וואס איז פארגעקומען סעפטעמבער 1941 צפון-מזרח פון פאריז. די [[צענטראלע מאכטן]] (די דייטשע און עסטרייך־אונגארישע אימפעריעס) זענען געווען געצוואונגען צו קעמפן אויף צוויי פראנטן. | ||
דעם [[20סטן אויגוסט]] האבן די דייטשע קראפטן איינגענומען [[בריסל]], און אום דעם [[9טן אקטאבער]] האט | דעם [[20סטן אויגוסט]] האבן די דייטשע קראפטן איינגענומען [[בריסל]], און אום דעם [[9טן אקטאבער]] האט געענדיגט די באלאגערונג אויף [[אנטווערפן]]; די שטאט איז געפאלן אין די הענט פון די דייטשן און כמעט גאנץ בעלגיע איז געווארן איינגענומען. | ||
די ערשטע אינוואזיע אויף באדן פון די פיינד וואס די [[אליאירטע מאכטן]] האבן אדורכגעפירט איז נישט געווען אין אייראפע נאר אין אפריקע: קראפטן פון [[דרום אפריקע]] האבן אטאקירט און איינגענומען די דייטשע קאלאניע אין דרומדיקער אפריקע (היינט [[נאמיביע]]). | די ערשטע אינוואזיע אויף באדן פון די פיינד וואס די [[אליאירטע מאכטן]] האבן אדורכגעפירט איז נישט געווען אין אייראפע נאר אין אפריקע: קראפטן פון [[דרום אפריקע]] האבן אטאקירט און איינגענומען די דייטשע קאלאניע אין דרומדיקער אפריקע (היינט [[נאמיביע]]). | ||
| שורה 58: | שורה 59: | ||
דעם [[8טן דעצעמבער]] [[1914]] איז אנגעגאנגען דער [[פאלקלאנד אינזלען קאמף]], וואו דער בריטישער פלאט האט פארזונקען די עסקאדרע אדמיראל שפע. דער בריטישער פלאט האט געשטעלט א ים־בלאקאדע אויף די "צענטראלע קראפטן", וואס האט פארזיכערט פירן מיליטער און פראוויאנט צום פאראייניגטן קעניגרייך. א דייטשע פראבע אדורכצוברעכן די בלאקאדע האט געפירט צום גרעסטן אנגרייף אין דער מלחמה צווישן די פלאטן - דער [[קאמף פון יוטלאנד]] (1916). אין דעם קאמף האבן די דייטשן געהאט דערפאלג אין פארזינקען 14 ענגלישע שיפן פאר א פארלוסט פון 11 דייטשע שיפן, אבער די ציל - אדורכברעכן די ים־בלאקאדע אויף דייטשלאנד האבן זיי נישט דערגרייכט. עס האבן פאסירן עטליכע אנגרייפן אינעם [[אטלאנטישער אקעאן|אטלאנטישן אקעאן]] צוויישן שיפן, אבער דאס איז פארגעקומען זעלטן. | דעם [[8טן דעצעמבער]] [[1914]] איז אנגעגאנגען דער [[פאלקלאנד אינזלען קאמף]], וואו דער בריטישער פלאט האט פארזונקען די עסקאדרע אדמיראל שפע. דער בריטישער פלאט האט געשטעלט א ים־בלאקאדע אויף די "צענטראלע קראפטן", וואס האט פארזיכערט פירן מיליטער און פראוויאנט צום פאראייניגטן קעניגרייך. א דייטשע פראבע אדורכצוברעכן די בלאקאדע האט געפירט צום גרעסטן אנגרייף אין דער מלחמה צווישן די פלאטן - דער [[קאמף פון יוטלאנד]] (1916). אין דעם קאמף האבן די דייטשן געהאט דערפאלג אין פארזינקען 14 ענגלישע שיפן פאר א פארלוסט פון 11 דייטשע שיפן, אבער די ציל - אדורכברעכן די ים־בלאקאדע אויף דייטשלאנד האבן זיי נישט דערגרייכט. עס האבן פאסירן עטליכע אנגרייפן אינעם [[אטלאנטישער אקעאן|אטלאנטישן אקעאן]] צוויישן שיפן, אבער דאס איז פארגעקומען זעלטן. | ||
== | == אידן אין ארץ ישראל בשעת דעם וועלט קריג == | ||
בשעת דער ערשטער וועלט קריג האבן די אידן אין ארץ ישראל געליטן פון שווערע ארימקייט, ווייל די גרעניצן פון ארץ ישראל זענען געווען פארשפארט, און דער עיקר האנדל פון די אידן איז געווען עקספארטירן פרוכט צו אייראפע. אויך די פרומע (אנשי [[ | בשעת דער ערשטער וועלט קריג האבן די אידן אין ארץ ישראל געליטן פון שווערע ארימקייט, ווייל די גרעניצן פון ארץ ישראל זענען געווען פארשפארט, און דער עיקר האנדל פון די אידן איז געווען עקספארטירן פרוכט צו אייראפע. אויך די פרומע (אנשי [[ישוב הישן]]) וואס האבן דאן זיך אויסגעהאלטן פון די "[[כספי החלוקה]] וואס האבן באקומען פון פארמעגלעכע אידן פון איבער דער גארער וועלט, האבן אויפגעהערט באקומען זייער פארדינסט. | ||
== די פאראייניגטע שטאטן == | == די פאראייניגטע שטאטן == | ||
| שורה 77: | שורה 78: | ||
== | ==דרויסנדיגע לינקס== | ||
{{קאמאנסקאט|}} | {{קאמאנסקאט|}} | ||
{{שטומף|היסטאריע}} | {{שטומף|היסטאריע}} | ||
[[קאַטעגאָריע:ערשטע וועלט מלחמה|*]] | [[קאַטעגאָריע:ערשטע וועלט מלחמה|*]] | ||
[[קאַטעגאָריע: | [[קאַטעגאָריע:אויף יידיש]] | ||
[[קאַטעגאָריע: | [[קאַטעגאָריע:עלעמענטארע ארטיקלען צו פארברייטערן]] | ||
{{קרד/ויקי/יידיש}} | {{קרד/ויקי/יידיש}} | ||
[[he:מלחמת העולם הראשונה]] | |||
[[קאַטעגאָריע:וויקידאטא דעסקריפציע]] | |||