אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:עסטלאנד פאלקלאר ארכיוו"

'''דער  פאָלקלאָר אַרכיוו פון עסטלאנד''' (עסטניש: Eesti Rahvaluule Arhiiv) איז א צענטראַל אָפּהיט-קאַמער, וואו זיינען מקפּיד אַלע פאָלקלאָר-מאַטעריאַלן, וואָס זיינען געזאַמלט אין עסטלאַנד.

דער עסטלאַנד פאָלקלאָר אַרכיוו געגרינדעט געוואָרן אין יאָר 1927 ווי אַ צענטרעלער אוצר-קאַמער פונעם [[פאָלקלאָר]] [[עסטלאנד|עסטלאַנדס]]. דער יאָדער פון דער זאַמלונג זיינען די מאַטעריאַלנן, וואָס זיינען געשיקט געוואָרן ביי מער פון 1,400 קאָרעספּאָנדענטן פון יעקב הורט: 114,696 זייטלען מיט האַנדגעשריבענע עסטלאַנדישע [[מעשה|מעשיות]], פאָלקסלידער, ווערטלעך או.אַ.וו. יעקב הורט פלעגט איינאָרדנען אלע געקריגענע מאַטעריאַלן ניט ביי די טעמעס, אָבער ביי דעם גרויס פון די בריוו-בלעטער און נאָר בינדן די בלעטער אין די פאָליאַנטן.

אחץ דעם, וואָס אָט-דער אַרכיוו איז דער גרעסטער פאָנד פון עסטלאַנדישן פאָלקלאָר, האַלטעט ער די פאָלרלאָר-זאַנלונגען פון אַנדערע פיניש-באַלטישע פעלקער (ישזאָרער, וואָד, וועפּסן), אָנגעפאנגען ביי דער שפּראַכ-פאָרשער מיכעל וועסקע, פינישֿ-אוגרישע פעלקער, און אויכעט די פאָלקלאָר-ירושות פון [[באַלטישע דייטשען]], [[רוסן]], [[לעטן]], [[שוועדן]], [[טשיגוינער]] און יקר שחחתי פון אָרטיקע [[ייִד|יידן]].

די ייִדישע קאָלעקציע (ERA, juudi) איז געווען א פרוכט פון דער מיטאַרבעט צווישן צוויי עסטלאַנדישע וויסנשאַpטלער, וועלכע האָבן זיך אינטערעסירט מיט דער [[יידיש|ייִדישער שפּראַך]] און קולטור — דער עסטלאַנדישער [[לינגוויסטיקע|לינגוויסט]] פּאַוּל אַריסטע און דער פאָלקלאָריסט פונעם באַלטישן דייטשען [[ייִחוס]] וואַלטער אַנדערסאָן. מיט זיינע [[סטודענט|סטודענטן]] און לערער פון דאָרפּאַטער ייִדישער שול (צווישן זיי איסידאָר לעווין, ס.ב.קאַפּלאַן און אליע לעווענבערג) האָבן זיי אָרגאַניזירט די רעגולערע זאַמלונג-אַרבעט: צו יאָר 1930 האָט דער ייִדישער אוצר אנטהאַלטן 385 זייטלען דהיינו 164 דערציילונגען, 169 לידער, 538 אָבערגלויבן, 374 שפּריכווערטער, 23 רעטענישן.<ref>[https://dspace.ut.ee/handle/10062/21053?show=full ''P. Ariste''. Nichtestnische Sammlungen des Estnischen Volkskundlichen Archivs //  Sitzungsberichte der Gelehrten Estnischen Gesellschaft, 1930. Z.127-128.]</ref>

דאָס ערשטע מאָל זיינען די מאַטעריאַלן פון דער ייִדישער קאָלעקציע פּובליקירטן געווען אין דער אַרטירקל פון פּאַוּל אַריסטע "עטלעכע ייִדישע פאָלקסלידער אין דעם רעפּערטוּאַר פון עסטן".<ref>[https://hebrewbooks.org/43634 ייִוואָ בלעטער 3. 1932. ז.148-157]</ref>

צום יאָר 1937 איז די ייִדישע קאָלעקציע אויסגעוואַקסן ביז 600 בלעטער (215 בלעטער מער װי מיט זיבן יאָר פריער), וואָס זיינען געטיילט געװאָרן אויף אַזעלכע קאַטעגאָריעס׃ 211 לידער (183 "פאָלקסלידער" און 83 "קינדערלידער"), 627 ווערטלעך און שפּריכווערטער,  24 רעטענישן, 193 מעשיות, 346 אָבערגלויבנס און 24 "קולות הטבע".<ref>[https://www.digar.ee/arhiiv/et/perioodika/28984 Richard Viidalepp. Statistilisi andmeid eesti rahvaluulekogudest 1.IV.1937. // Rahvapärimuste selgitaja. Tartu, 1937. No. 3 (November). Lh.73-82.]</ref>

די לעצטע איז איינער זייער אַ באַזונדערער זשאַנער פון "פייגל-שטימעס אימיטאציעס אין פאָלקלאָר" אָדער, פשוט און פּראָסט: וואָס זאָגן די פייגל אין פאָלקלאָר. אין עסטלאַנד האָט אַזאַ ציקאַווע דערשיינונג דערפאָרשט עדוּאַרד לויגאסטע-טרוי. אין זיין בוך גיט ער, צװישן אַנדערש, עטלעכע ייִדישע באַשרייבונגען, למשל: זינגט אין עסטלאַנד ייִדישער סאָלאָוויי: "צוויטשי צוויטש צוויטשערי, ס'קומט דער פרילינג" (ERA Juudi 2, 52(2); ERA, Juudi 2, 81 (2)).<ref>Eduard Laugaste(-Treu). Die estnischen Vogelstimmendeutungen. (FF communications, vol. XXXIV-2, No. 97). Helsinki, 1931. S.52.</ref>

== וועבלינקען ==

* [https://www.uttv.ee/naita?id=26884 די לעקציע פון ישראלדיקן פאָרשער דני שרירעי "וועגן וואַלטער אַנדערסאָנס פּיאָנערישע פאָרשונגען אין דער ייִדישער פאָלקלאָריסטיק און וועגן די גרענעצן פון פאָלקלאָר"  (3ער מארץ 2018, אויף ענגליש)]