אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:כעמיע"

'''כעמיע''' איז דער [[וויסנשאפט|וויסנשאפטלעכער]] דיסציפילין וואס באהאנדלט [[כעמישער עלעמענט|עלעמענטן]] און [[כעמישע פארבינדונג|פארבינדונגען]] צוזאמענגעשטעלט פון אטאמען, מאלעקולן און יאנען: זייער צוזאמענשטעל, סטרוקטור, אייגנשאפטן, אויפפיר, און די ענדערונגען וואס זיי גייען אדורך א [[כעמישע רעאקציע|רעאקציע]] מיט אנדערע סובסטאנצן.<ref name="definition">{{cite web|url=http://chemweb.ucc.ie/what_is_chemistry.htm|title=וואס איז כעמיע?|publisher=Chemweb.ucc.ie|accessdate=2011-06-12}} {{לינקשפראך|ענגליש}}</ref><ref>[http://dictionary.reference.com/browse/Chemistry Chemistry]. (n.d.). Merriam-Webster's Medical Dictionary. דערגרייכט דעם 19טן אויגוסט, 2007. {{לינקשפראך|ענגליש}}</ref>

עס זיינען דא מאטריאלס וואס האבן א [[כעמישע רעאקציע|רעאקציע]] צווישן זיי, און עס זיינען פאראן מאטריאלס וואס האבן נישט קיין רעאקציע צווישן זיי. למשל [[גאלד]] מיט [[וואסער]] האבן נישט קיין רעאקציע צווישן זיך, און אויך אויב מען וועט איינווייקן גאלד אין וואסער אין משך הונדערטער יארן וועט די גאלד בלייבן גאנץ און ריין. אבער למשל [[נאטריום]] מיט וואסער האבן יא א שטארקער רעאקציע.

כעמיע איז א גרונטלעכע וויסנשאפט צו פארשן פארשיידענע אנדערע וויסנשאפטן, ווי [[ביאלאגיע]], [[מעדיצין]], [[געאלאגיע]], [[געאגראפיע]] אא"וו. דער טייל פון כעמיע וואס פארנעמט זיך מיט [[ארגאניסם|ארגאנישע]] מאטריאלס הייסט [[ביאכעמיע]].

[[טעקע:Rutherford gold foil experiment results.svg|upright|קליין|''אויבן:'' דערווארטעטע רעזולטאטן: [[אלפא טיילכל]]עך גייען אדורך דעם [[פלוימען קוגל מאדעל]] פונעם אטאם אומגעשטערט.<br />''אונטן:'' אבזערווירטע רעזולטאטן: א קליינער טייל פון די טיילכלעך זענען געווארן אפגענייגט, וואס ווייזט אן אויף א [[אטאמקערן|קליינער, קאנצענטרירטער לאדונג]].]]

ביים אנהייב פונעם צוואנציקסטן יארהונדערט זענען די טעארעטישע אונטערגעבייען פון כעמיע געווארן גוט פארשטאנדלעך צוליב א סעריע פון מערקווירדיקע אנטפלעקונגען וואס האבן באוויזן בודק זיין און אויפדעקן  די נאטור פונעם אינערלעכן סטרוקטור פון אטאמען. אין 1897, האט [[דזשיי דזשיי טאמסאן]] פון [[קעמברידזש אוניווערסיטעט]] אויפגעדעקט דעם [[עלעקטראן]] און קורץ נאכהער האט דער פראנצויזישער וויסנשאפטלער [[בעקערעל]] ווי אויך די פאר [[פיער קירי|פיער]] און [[מארי קירי]] אויסגעפארשט דעם פענאמען פון [[ראדיאאקטיוויטעט]]. אין א סעריע פיאנערנדיקע צעווארפן עקספערימענטן האט [[ערנעסט ראדערפארד]] ביים [[אוניווערסיטעט פון מאנטשעסטער]] אויפגעדעקט דעם אינערלעכן סטרוקטור פונעם אטאם און דעם עקסיזטענץ פונעם פראטאן, קלאסיפיזירט און דערקלערט די פארשידענע טיפן ראדיאאקטיוויטעט און דערפאלגרייך פארוואנדלט דעם ערשטן עלעמענט דורך באמבארדירן [[אזאט]] מיט [[אלפא טיילכל]]עך.

אן אטאם איז דער גרונטלעכער איינס פון א כעמישן עלעמענט. דער אטאם איז א זאמלונג פון טיילכלעך פון מאטעריע צונויפגעשטעלט פון א  הארץ אנגעלאדנט מיט א פאזיטיווער [[עלעקטרישע לאדונג|עלעקטרישער לאדונג]] (דער [[אטאמקערן]]) וואס אנטהאלט פראטאנען און נייטראנען, ארום וואס עס דרייען זיך עלעקטראנען וואס טראגן א נעגאטיווע עלעקטרישע לאדונג וואס באלאנסירט די פאזיטיווע לאדונג פון דעם קערן. אן אטאם איז דער קלענסטער טייל פון מאטעריע וואס היט אויף די כעמישע אייגנשאפטן פונעם עלעמענט, צום ביישפיל [[עלעקטראנעגאטיוויטעט]], [[יאניזאציע ענערגיע]], [[קאארדינאציע צאל]], די סארט פארבינדונגען וואס ער קען שאפן, למשל, [[קשר מתכתי|מעטאלישע בינדונג]], [[יאנישע בינדונג]] און [[קאוואלענדע בינדונג]].

א כעמישער עלעמענט ווערט דעפינירט דורך דעם אייגנארטיגן נומער פון פראטאנען אין זיין [[אטאמקערן]]. דער דאזיקער נומער ווערט גערופן דער [[אטאם נומער|אטאם-נומער]] פונעם עלעמענט. צום ביישפיל, אלע אטאמען מיט 6 פראטאנען אין דעם קערן זענען אטאמען פון [[קוילנשטאף]], און אלע אטאמען וואס אנטהאלטן 92 פראטאנען אין זייער קערן זענען אטאמען פונעם עלעמענט [[אוראניום]]. אבער, ס׳עקזיסטירן אויך [[איזאטאפ|איזאטאפן]] פון אן עלעמענט וואס זענען פאראנדערט פון אנאנט מיט דער צאל נייטראנען אין דעם קערן.

די כעמישע עלעמענטן ווערן שיין געצייגט אין דער [[פעריאדישע טאבעלע|פעריאדישער טאבעלע]] וואס בינדט צונויף די עלעמענטן לויט זייער אטאם-נומער. א דאנק איר אייגנארטיגער סטרוקטור טיילן די קאלאנעס (אויך גערופן גרופעס/פאמיליעס) און די רייען (אויך גערופן פעריאדן) פון די פארשידענע עלעמענטן עטלעכע געמיינזאמע כעמישע אייגנשאפטן, און זיי זענען אראנזשירט לויט א המשך פון אייגנשאפטן ווי [[אטאמישער ראדיוס|אטאם-ראדיוס]], עלעקטראנעגאטיוויטעט אד"ג.

א כעמישער סובסטאנץ איז א סארט מאטעריע מיט א געוויסן [[כעמישער צונויפשטלע|צונויפשטלע]] און געוויסע אייגנשאפטן.<ref>{{Cite book| title = General Chemistry |author1=Hill, J.W. |author2=Petrucci, R.H. |author3=McCreary, T.W. |author4=Perry, S.S. | edition = 4th | publisher = Pearson Prentice Hall | location = Upper Saddle River, New Jersey | year = 2005 | page = 37}}</ref> א זאמלונג פון סובסטאנצן ווערט גערופן א געמיש . ביישפילן פון געמישן זענען דער [[ערד׳ס אטמאספער|לופט]] און [[געשמעלץ|געשמעלצן]].<ref>{{cite book|title=Magnesium and Magnesium Alloys|page=59|author1=M.M. Avedesian|author2=Hugh Baker|publisher=ASM International}}</ref>

דער מאל איז אן איינס פון מאָס וואס באדייט א קוואנטיטעט פון סובסטאנץ (אויך גערופן א כעמישער קוואנטיטער). דער מאל ווערט דעפינירט ווי די צאל אטאמען געפונען אין גענוי 0.012 קילאגראם (אדער 12&nbsp;גראם) פון [[carbon-12]], וואו די carbon-12 אטאמען זענען אומגעבונדן, באוועגן זיך נישט און אין זייער גרונדצושטאנד.<ref>{{cite web|url=http://www.bipm.org/en/si/base_units/|title=Official SI Unit definitions|publisher=Bipm.org|accessdate=2011-06-12}}</ref> די צאל יש׳ן א מאל ווערט באוואוסט אלס דער אוואגאדרא-קאנסטאנט, און איז למעשה בערך  6.022×10²³ מאל⁻¹.{{sfn|Burrows|Holman|Parsons|Pilling|2008|p=16}} מאל-קאנצענטראציע איז וויפיל פון א געוויסן סובסטאנץ געפינט זיך פער פארנעם פון צעפירונג, געמאסטן אין מאל/[[דעצימעטער|ד"מ]]³.{{sfn|Atkins|de Paula|2009|p=9}}

== וועבלינקען ==

{{וויסן-שטומף}}