אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:אלבערט איינשטיין"

דעם [[2טן אויגוסט]] 1939 האט [[אלבערט איינשטיין]] געוואנדן אין א בריוו צו [[פרענקלין דעלאנא רוזעוועלט|רוזעוועלט]] אין וואס ער האט שטארק געווארענט וועגן דער מעגלעכקייט פון נאצי דייטשלאנד צו אנטוויקלען זייער קראפטיקע [[נוקלעארע וואפן]], און ער האט רעקאמענדירט אז אמעריקע זאל אנהייבן פארשונג אין [[קערנפיזיק]]. דעם [[7טן מערץ]] 1940 האט איינשטיין געשיקט רוזעוועלטן נאך א בריוו, כדי צו פרואוון מאכן גיכער פארוויקלעכן די אידעע.{{הערה|1={{cite web|last=איינשטיין |first=אלבערט |title=Albert Einstein's Letters to President Franklin D. Roosevelt |url=http://hypertextbook.com/eworld/einstein.shtml|format=html |work=hypertextbook.com |publisher=Glenn Elert  

|date={{ר}}20סטן פעברואר 1997}}}} רוזעוועלט האט אויפגעשטעלט א קאמיטעט וואס האט פינאנצירט די ערשטע פראבע פון [[יאדער-שפאלטונג]] אין [[קאלומביע אוניווערסיטעט]] אין [[ניו יארק]]. אין מיי 1942 האט מען אויפגעשטעלט דעם [[מאנהעטן פראיעקט]] וואס האט געארבעט אנטוויקלען נוקלעארע וואפן וואס זאל ברענגען א סוף צו דער מלחמה.

איינשטיין האט ארויסגעגעבן מער ווי 300 וויסנשאפטלעכע רעפעראטן. ער האט געשריבן וועגן אנדערע טעמעס, ווי [[סאציאליזם]] און [[אינטערנאציאנאלע באציאונגען]].

ביי די פינעף יאר איז איינשטיין געווארן קראנק. אין הארבסט 1885 האט ער אנגעהויבן לערנען אין א קאטוילישער שולע, וואו ער איז געווען דאס איינציקסטע יידישע קינד אין זיין קלאס. אויך האט ער געלערנט צו שפילן א [[פידל|פֿידל]]. א יידישן חינוך האט ער באקומען אינדערהיים.

אין 1901 האט איינשטיין באקומען שווייצער בירגערשאפט, און אין 1902 האט ער באקומען א פשוט'ן [[סעקרעטאר]] פאסטן אין דעם [[שווייץ|שווייצער]] [[פאטענט]] ביורא אין [[בערן]], וואו ער האט געארבעט ביז 1908. דארט האט ער אויסגעארבעט זיינע וויסנשאפטלעכע געדאנקען אין זיין פרייער צייט. אין 1905 האט ער געענדיגט זיין דאקטאראט דיסערטאציע, "א נייע באַשטימונג פון מאלעקול־דימענסיאנען" (''Eine neue Bestimmung der Moleküldimensionen''), און אום 15טן יאנואר 1906 באקומען דעם דאקטאר פון פיזיק דיפלאם פונעם [[ציריכער אוניווערסיטעט]]. אין דעם זעלבן יאר האט ער געלאזט דריקן דריי "פאפירן", איינס וועגן "קוואנטום מעכאניק", דאס צווייטע וועגן דער "טעאריע פון רעלאטיוויטעט", און דאס דריטע וועגן "סטאטיסטישע מעכאניק". אלע דריי זענען שפעטער פאררעכנט געווארן אלס אומגעהויער חשוב אין די נושאים פון [[פיזיק]] און [[מאטעמאטיק]]. צווישן די רעזולטאטן דערמאנט אין די פאפירן איז וואס די וועלט קענט ווי די גלייכונג [[E=mc²]].

אין 1932 איז איינשטיין געפארן אין אמעריקע. ווען [[אדאלף היטלער|היטלער]] האט איבערגענומען די דייטשע רעגירונג אין 1933 איז איינשטיין דעמאלסט געווען אינעם [[פאראייניגטע קעניגרייך|פאראייניגטן קעניגרייך]] אויף א לעקציע רייזע. א יאר נאכהער האבן די נאציס צוגענומען זיינע פארמעגן, אוועקגענומען זיין שטעלע, און אנולירט זיין בירגערשאפט. עטלעכע לענדער האבן פארגעשטעלט פאר אים א שוצארט. איינשטיין האט באשלאסן צו אימיגרירן אין די פאראייניגטע שטאטן און איז אויפגענומען געווארן אין [[פרינצטאן אוניווערסיטעט]], [[ניו זשערסי|ניו דזשערסי]], וואו ער האט זיך ווייטער באשעפטיקט אין זיינע פארשונגען. ער האט קיינמאל נישט צוריק געפארן אין דייטשלאנד.

איינשטיין האט באקומען א סעקולערע דערציאונג פון זיינע עלטערן (ער האט אפילו שטודירט צייטווייליג אין א קאטוילישער שולע). אבער לויט זיין אייגענער באשטעטיגונג האט ער געהאט שטארקע רעליגיעז-אידישע געפילן אין זיין יוגנט. שפעטער האט ער אבער געהאלטן אז דאס גלויבן אין א גאט אין דעם אור-אלטן פארשטאנד האט נישט קיין זין נאך די היינטיגע דערגרייכונגען אין פארשטיין די וועלט און אין [[קאסמאלאגיע]]. אנשטאט א גאט אין דעם אמאליגן זין האט ער געהאלטן אז די וויסנשאפלעכע באקאנטמאכונג פון דער וועלט -- וויאזוי עס פירט זיך און אירע מיליאנען פארבארגענישן -- ווייזט אויף א געוויסער געטליכקייט וואס דארף ברענגען דעם מענטש צו א טיפן באשיידנקייט דערקענענדיג זיין אנבעדויטנדער ווערט.

איינשטיין האט נישט געהאלטן פון א צענטראלן באגריף אין קוואנטן־מעכאניק, לויט וואס מען קען נישט וויסן גענוי וואס וועט פאסירן, נאר א [[משמעותדיקייט]] פאר יעדער מעגלעכקייט. איינשטיין האט שטארק געהאלטן אז מיט גענוג אינפארמאציע דארף מען קענען אלץ פאראויסזאגן.

== וועבלינקען ==

[[קאַטעגאָריע:דייטשע יידן]]

[[קאַטעגאָריע:אמעריקאנער יידן]]