אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:אידישקייט אין אונגארן"

{{יתום}}

דאס '''אידישע לעבן אין אונגארן''' הייבט זיך אן שוין אין דער צייט פון דער [[רוימישע אימפעריע]]. ביים מיטל־אלטער זענען שוין געווען אידישע קהילות אין אונגארן.

אינעם 16טן יארהונדערט האט מען באשולדיגט די אידן אין [[פעזינג]] (היינט אין סלאוואקיי) אז מען האט געפייניקט א ניין־יעריג אינגל ביז ער האט געבלוטיגט צום טויט; פאר דעם האט מען פארברענט דרייסיג אידן. אבער אין אמת'ן האט מען געפונען דאס קינד לעבעדיגעהייט אין ווין, וואן דער גראַף וואלף פון פעזינג האט אים גענומען כדי פטור צו ווערן פון זיינע חובות צו אידן אין פעזינג.<ref>{{cite web|last=richardsh|date=2015-05-27|title=27 May 1529 Blood Libel and Burning to Death of 30 Jews in Bazin, Hungary #otdimjh|url=https://jewinthepew.org/2015/05/27/27-may-1529-blood-libel-and-burning-to-death-of-30-jews-in-bazin-hungary-otdimjh/|access-date=2020-09-29|website=On This Day In Messianic Jewish History|language=en}}</ref><ref>{{cite web|title=Pezinok|url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/pezinok|access-date=2020-09-29|website=www.jewishvirtuallibrary.org}}</ref>

נישט לאנג נאכדעם האט די שטאט אפען צוריקגעוואונען איר פראמינענץ אין די רבנישער וועלטץ עס האט נישט לאנג גענומען און די שטאט האט געהאט פיר גרויסע ישיבות: רבנים פון ווייטע קהילות האבן געשיקט זייערע שאלות צו אירע פוסקים. אין דעם יאר 1655 האט אפען אויפגענומען אלם איר הויפט־רב הרב ר' אפרים הכהן, א דיין וועלכער איז אנטלאפן פון ווילנע פון די אנטיסעמיטישע [[קאזאקן]]. אונטער זיין הנהגה האט דאם תורה־לערנען דערגרייכט אומגעהרערע הויכן. אט דער שיינער פעריאד פון מנוחה און גייסטיקן וואוקס, איז געקומען צו א סוף ווען די עםטרייך-אונגארישע ארמיי האט ארויסגעטריבן די טערקן פון אפען און דארט אויך ליקווידירט דעם אידישן ישוב און דעם בליענדן תורה-צענטער.

== דאס חסידות אין אונגארן ==

אויפן אונגארישן אידנטום האבן אויך אויסגעאיבט א גרויםע חסידישע השפעה דער גאון און צדיק [[רבי צאנזער רב|חיים פון צאנז]] און זיינע ממשיכים. אנדערע אידן פון א טייל אונגארן זענען געווארן נאכפאלגער פון ספינקער חסידות, דער גרינדער פון דער ספינקער דינאסטיע אדמו"ר [[רבי יוסף מאיר ווייס]] פון ספינקע (1909-1838) דער "אמרי יוסף", וועלכער איז געווען א תלמיד פון [[רבי יצחק אייזיק אייכנשטיין|יצחק אייזיק פון זידיטשויב]]. מען דארף דערמאנען, אז אויך בעלז האט געהאט א גרויםן איינפלוס אין אונגארן בפרט אינעם אזוי-גערופענעם "[[אויבערלאנד]]".

איינע פון די גרויסע חורבן טראגעדיעס איז זיכער געווען דאס וואס די [[צווייטע וועלט-מלחמה]] האט אין א געוויסער מאס ווידער אזוי צו זאגן "פאראייניגט" דאס אונגארישע אידנטום. ביים אנפאנג פון דער צווייטער וועלט מלחמה האט היטלער־דייטשלאנד, וואם האט שנעל באהערשט יענעם טייל אייראפע, צוריקגעגעבן יענעם טייל אייראפע א טייל טעריטאריעס וואם זי האט פארלוירן ביים שלוס פון דער ערשטער וועלט־מלחמה. מערערע הונדערט טויזנט וואס זענען צווישן די צוויי וועלט־מלחמות געווארן בירגער פון טשעכאסלאוואקיי און רומעניע זענען צוריק ארונטער דער ממשלה פון אונגארן, וועלכע איז געווארן א פארבינדעטער צו נאצי-דייטשלאנד און אויך גענומען רודפ'ן אירע אידישע איינוואוינער.

== בילדער גאלעריע פון דאס אידיש לעבן אין אונגארן ==

<!-- זעט http://yi.wikipedia.org/wiki/וויקיפעדיע:צייגט מקורות -->[http://www.hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?req=50143&st=&pgnum=19 פון דאס אידישע ווארט]

[http://www.hebrewbooks.org/3383 טויזנט יאר אידיש לעבן אין אונגארן, גרינוואלד, אויף היברובוקס]<!-- שטעלט דא לינקען צו אנדערע וועבזייטלעך--><!-- לייגט דא קאטעגאריעס. פאר מער אינפארמאציע זעט http://yi.wikipedia.org/wiki/וויקיפעדיע:קאטעגאריזאציע -->

<!-- קאטעגאריעס -->[[קאַטעגאָריע:אונגארן]]

{{קרד/ויקי/יידיש}}

[[he:יהדות הונגריה]]