מייבאים כמותיים, בדוקי עריכות אוטומטית, ביוראקראטן, אינטערפעיס רעדאקטארן, emailconfirmed, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, מנטרים, סיסאפן, צוות טכני, מייבאים, מעדכנים, אספקלריה רעדאקטארן
102,362
רעדאגירונגען
אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "עליע פאלקאוויטש"
קפיצה לניווט
קפיצה לחיפוש
ק
החלפת טקסט – "דרויסנדע" ב־"דרויסנדיגע"
ק (החלפת טקסט – "דרויסנדע" ב־"דרויסנדיגע") |
|||
| (12 מיטלסטע ווערסיעס פון 2 באַניצער נישט געוויזן.) | |||
| שורה 5: | שורה 5: | ||
| תאריך פטירה = [[1979]] | | תאריך פטירה = [[1979]] | ||
| בילד = Falkovich I M.jpg | | בילד = Falkovich I M.jpg | ||
| געבורט ארט = [[האמעל|האָמעל]], [[ווייסרוסלאנד | | געבורט ארט = [[האמעל|האָמעל]], [[ווייסרוסלאנד]], [[רוסישע אימפעריע]] | ||
| פטירה ארט = [[מאסקווע | | פטירה ארט = [[מאסקווע]] | ||
| פאך = [[לינגוויסט]] | | פאך = [[לינגוויסט]] | ||
}} | }} | ||
'''אליהו "עליע"{{הערה|לויט די כללים פון דער [[סאוויעטן פארבאנד| | '''אליהו "עליע"{{הערה|לויט די כללים פון דער [[סאוויעטן פארבאנד|סאוויעטישער]] אידישער ארטאגראפיע.}} פאַלקאָוויטש''' ([[רוסיש]]: Эли Маркович Фалькович; {{ר}}[[1898]], [[האמעל|האָמעל]], [[ווייסרוסלאנד]], [[רוסישע אימפעריע]] – [[1979]], [[מאסקווע]]) איז געווען א [[בעלארוס]]יש-אידישער [[יידיש]] [[לינגוויסט]]. ער האט באקומען דעם "אָרדן פון לענין" פאר זיין ארבעט אלס א מעדיצינישער העלפער אין דער [[צווייטער וועלט-מלחמה]]. פאלקאוויטש האט ארויסגעגעבן ווערק וועגן יידיש אויסלייג און גראמאטיק. | ||
== | ==1898–1940== | ||
פאלקאוויטש איז געבוירן אין [[האמעל|האָמליע]] אין דער מאָהילעווער גובערניע פון [[רוסישע אימפעריע|רוסישן אימפעריע]] (היינט [[ | פאלקאוויטש איז געבוירן אין [[האמעל|האָמליע]] אין דער מאָהילעווער גובערניע פון [[רוסישע אימפעריע|רוסישן אימפעריע]] (היינט [[בעלארוס]]), און האט דארט געוואוינט ביז צו די ניינצן יאר אלט. ביי די פופצן יאר האט ער אנגעהויבן געבן פריוואטע לעקציעס אלס לערער און האט זיך אנגעשלאסן אין די '[[צעירי ציון]]' ארגאניזאציע. אין 1917 און 1918 איז ער געווען דער שולע-פירער פון א אידישע שולע אין סאַראַפּול, דערנאך האט ער זיך צייטווייליג אריבערגעצויגן קיין [[קיעוו]], וואו ער איז אין 1918 און 1919 געווען דער פארוואלטער פון א קינדער-קלוב, איידער ער איז אין 1920 און 1921 געווארן א קולטור-ארבעטער פאר דער [[רויטע ארמיי|רויטער ארמיי]], סטאנציאנירט אין דער [[מאסקווע|מאסקווער]] געגנט{{הערה|שם=ייווא|{{לינק|אדרעס=http://www.yivoencyclopedia.org/article.aspx/Falkovitsh_Elye|קעפל=Falkovitsh, Elye|זייטל=[[ייווא]] ענציקלאפעדיע}}}}. | ||
[[טעקע:Russian-Yiddish Dictionary for Primary School by Eli Falkovich, 1941.jpg|קליין|רוסיש-ייִדיש ווערטערביכל פאר דער אנפאנג-שולע פון פאַלקאוויטש, 1941]] | |||
[[טעקע:Russian-Yiddish Dictionary for Primary School by Eli Falkovich, 1941.jpg|קליין|רוסיש-ייִדיש ווערטערביכל פאר דער אנפאנג-שולע פון | שטודירנדיג [[לינגוויסטיק|פילאָלאָגיע]] אין דער [[מאסקווע שטאט אוניווערסיטעט|מאסקווער שטאַט אוניווערזיטעט]] אין 1921 און 1922, האט פאלקאוויטש געארבעט פאר דעם קאמיסאריאט פון אויפקלערונג. שפעטער האט ער פארגעלערנט איבער יידישער [[לינגוויסטיק]] ביי דער צווייטער מאסקווער שטאַט אוניווערזיטעט (שפעטער באקאנט אלס דער מאסקווער פּעדאַגאָגישער אינסטיטוט) און ביים קאמוניסטישן אוניווערזיטעט פאר נאציאנאלע מינאָריטעטן פון מערב (וואָס די ייִדיש־רעדער האָבן גערופן "מערב'קע"){{הערה|שם=ייווא}}. | ||
שטודירנדיג [[לינגוויסטיק|פילאָלאָגיע]] אין דער [[מאסקווע שטאט אוניווערסיטעט|מאסקווער שטאַט אוניווערזיטעט]] אין 1921 און 1922, האט פאלקאוויטש געארבעט פאר דעם קאמיסאריאט פון אויפקלערונג. שפעטער האט ער פארגעלערנט איבער יידישער [[לינגוויסטיק]] ביי דער צווייטער מאסקווער שטאַט אוניווערזיטעט (שפעטער באקאנט אלס דער מאסקווער פּעדאַגאָגישער אינסטיטוט) און ביים קאמוניסטישן אוניווערזיטעט | |||
אין מערץ 1937, נאכן פארטיידיגן דאס לערנען [[חומש]] און די ווערק פון [[חיים נחמן ביאליק]] און [[שלום אש]], איז פאלקאוויטש אויסגעשטאנען | אין מערץ 1937, נאכן פארטיידיגן דאס לערנען [[חומש]] און די ווערק פון [[חיים נחמן ביאליק]] און [[שלום אש]], איז פאלקאוויטש אויסגעשטאנען שארפער קריטיק מצד זיינע קאלעגעס פארן האבן "שטריכן פון א בורזשואַזנע אינטעלעקטואל", און האט צייטווייליג פארלוירן זיינע שטעלעס{{הערה|שם=ייווא}}. א יאר שפעטער האט מען פארמאכט דעם אידישן אפטיילונג אינעם אינסטיטוט{{הערה|[https://www.nli.org.il/he/archives/NNL_ARCHIVE_AL990040498560205171/NLI מכתב פיטורין, ארכיון אליהו פלקוביץ'], NLI}}. | ||
צוזאמען מיט [[אייזיק זארעצקי]], איז פאלקאוויטש געווען צענטראל אין פארמירן די סטאנדארטן פון סאוויעטישן יידיש אין באצוג צו לעקסיקאן, [[גראמאטיק]], סטיל, און אויסלייג{{הערה|שם=ייווא}}. ער האט אנגעהויבן פארעפנטליכן שטודיעס דערוועגן אין 1927. אין די 1930ער יארן האט ער | צוזאמען מיט [[אייזיק זארעצקי]], איז פאלקאוויטש געווען צענטראל אין פארמירן די סטאנדארטן פון סאוויעטישן יידיש אין באצוג צו לעקסיקאן, [[גראמאטיק]], סטיל, און אויסלייג{{הערה|שם=ייווא}}. ער האט אנגעהויבן פארעפנטליכן שטודיעס דערוועגן אין 1927. אין די 1930ער יארן האט ער אפט געשריבן אינעם קיעווער לינגוויסטישן זשורנאל "[[די יידישע שפראך|אפנ שפּראַכפראָנט]]". אין דעצעמבער 15, 1936 האט ער אנטיילגענומען אין א זיצונג אין מאסקווע, וועלכע איז געווען געווידמעט צו באהאנדלען דער פראגע וועגן דער סאציאלער סטאטוס פון דער אידישער שפראך – אין צוזאמהאנג מיט א פלאן צו שאפן א אידישע רעפובליק אין [[ביראבידזשאן]]{{הערה|שם=eleven|{{ענצ רוסיש|14250|Фалькович Элияху}}}}. | ||
== | ==1941–1979== | ||
ווען די דייטשע טרופּן האבן זיך דערנענטערט צו מאסקווע ביי דער [[צווייטער וועלט-מלחמה]], אין יולי 1941, האט זיך פאלקאוויטש פרייוויליג אנגעשלאסן אין די 'אָפּאָלטשעניע' (מיליטערישע רעזערוו). דערנאך, אלס א מעדיצינישער העלפער אין דער [[רויטע ארמיי|רויטער ארמיי]], האט ער אין אקטאבער 1941 געפירט 52 פאַרוואונדעטע זעלנער פונעם שלאכטפעלד, און נאוועמבער 28–29, 1941 נאך 36 מענטשן, אלע מיט געווער{{הערה|שם=לענין}}{{הערה|שם=ידושם}}. | |||
אין דעצעמבער 1941 האבן די דייטשע קרעפטן | אין דעצעמבער 1941 האבן די דייטשע קרעפטן פארכאפט זיין מעדיצינישע איינהייט, און זיי איינגעשפארט. פאר פאלקאוויטש איז געלונגען צו אנטלויפן און העלפן א רויטע ארמיי איינהייט אטאקירן די דייטשן און פאנגען 37 פון זיי. אין יולי 1942 האט ער דערפאר באקומען דאס לאנד'ס העכסטע באלוין, דער "אָרדן פון לענין"{{הערה|שם=לענין|{{קישור כללי|כתובת=https://podvignaroda.ru/?#id=10059584&tab=navDetailManAward|כותרת=Фалькович Элья Мордухович 1898г.р.|שפה=ru}}}}{{הערה|שם=ידושם|[https://www.yadvashem.org/research/research-projects/soldiers/eli-falkovich.html עלי פאלקאוויטש, אין די אידן אין די רויטע ארמיי פראיעקט] אויף [[יד ושם]] וועבזייטל {{ענגליש}}}}, און זיין העראאיזם אין הרג'ענען דייטשן איז פובליצירט געווארן, ווארשיינליך מוגזמ'דיג, אין אן ארטיקל דורך [[איליא ערנבורג]] אינעם רויטן ארמיי צייטונג 'קראַסנאַיאַ זוועזדאַ', נאוועמבער 1942{{הערה|1=Joshua Rubenstein, "[https://www.jstor.org/stable/j.ctt1zxsjkw.6?seq=5 Il'ia Ehrenburg and the Holocaust in the Soviet Press]," in Harriet Murav and Gennady Estraikh, eds., ''Soviet Jews in World War II: Fighting, Witnessing, Remembering'', Boston: Academic Studies Press, 2014, p. 40.|כיוון=שמאל}}. | ||
ער איז שפעטער געווארן א מיליטערישער איבערזעצער, און פון 1943 ביז 1948 איז ער געווען אַ מיטגליד פונעם [[אידישער אנטי פאשיסטישער קאמיטעט|אידישן אנטי-פאשיסטישן קאמיטעט]], און א רעדאקטאר פון | ער איז שפעטער געווארן א מיליטערישער איבערזעצער, און פון 1943 ביז 1948 איז ער געווען אַ מיטגליד פונעם [[אידישער אנטי פאשיסטישער קאמיטעט|אידישן אנטי-פאשיסטישן קאמיטעט]] (ЕАК), און א רעדאקטאר פון [[דאס שווארצע בוך]]{{הערה|שם=ידושם}}{{הערה|שם=eleven}}. נאך דער מלחמה איז פאלקאוויטש געווארן דער הויפט רעדאקטאר פון דער מאסקווער אידישער פארלאג "דער עמעס" ביז איר ליקווידירונג אין 1948{{הערה|שם=ייווא}}. טראץ דעם וואס ער, אלס א פערזענליכקייט פון דער אידישער קולטור, איז געווען איינגעשריבן אין די ЕАК און האט פארנומען א פאראנטווארטליכע פאזיציע אין א פארלאג וואס האט ארויסגעגעבן אידישע ביכער און צייטשריפטן, האט ער זיך וואונדערליך ארויסגעדרייט פון ארעסט ביי [[הרוגי מלכות פונעם ראטנפארבאנד|סטאלינ'ס רדיפות אויף אידישע שרייבער]]. אין די 1950ער יארן, נאך דער פארניכטיגונג פון דער סאוויעטיש-אידישער קולטור, האט ער געארבעט אלס לערער אויף דער [[רוסיש]]ער שפראך. | ||
זינט עס האט אנגעהויבן צו ערשיינען דער זשורנאל "[[סאוועטיש היימלאנד]]" אין 1961, פלעגט ער פארעפנטליכן אויף אירע שפאלטן פאפולערע ארטיקלען איבער די פראגעס פונעם סטיל פון אידישער ליטעראטור{{הערה|שם=eleven}}. אין יענע יארן האט פאלקאוויטש געהאלפן פארמירן א רעווידירטע יידישע אויסלייג{{הערה|שם=ייווא}}. אין 1974–1978 האט ער געפירט אין "סאוועטיש היימלאַנד" די רובריק "פאַר די וואָס לערנען ייִדיש". | |||
ער איז געשטארבן אין מאסקווע, וואו מ'האט אים באערדיגט אויפ'ן דאנסקאיע בית הקברות. | |||
אין אקטאבער 2014 איז זיין ארכיוו ליציטירט געווארן דורך קדם{{הערה|{{cite web|url=https://www.kedem-auctions.com/he/node/49107 |title=ארכיון סופר וחוקר היידיש אליהו פלקוביץ – רוסיה |publisher=קדם ליציטאציע הויז |date= |accessdate=July 12, 2019}}}}, און אפגעקויפט געווארן דורך דער [[נאציאנאלער ביבליאטעק פון מדינת ישראל]]{{הערה|[https://www.nli.org.il/he/archives/NNL_ARCHIVE_AL990037688930205171/NLI "ארכיון אליהו פלקוביץ'"], NLI}}. | |||
אין | ==ווערק== | ||
אויסער זיינע פעריאדישע ארטיקלען האט פאלקאוויטש אויך פארעפנטליכט צוויי גראמאטישע סקיצן פון יידיש, איינס אין א מאנאגראפיע וועגן סאוויעטישע נאציאנאלע שפראכן (1966) און די אנדערע, געדרוקט נאך זיין טויט אלס א צוגאב צום "רוסיש-יידישער ווערטערבוך" (אונטער דער רעדאקציע פון מ.שפירא, א.ספּיוואַק און מ. שולמאן), מאסקווע, 1984 און מאסקווע, 1989{{הערה|{{cite web|date=December 2009|title=The Passive in Soviet Yiddish|url=https://ugp.rug.nl/GAGL/article/view/30506/27806 <!--|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160812210118/http://gagl.eldoc.ub.rug.nl/FILES/root/2009-49/2009-49-09/2009-49-09.pdf|archive-date=2016-08-12 -->|publisher=Center for Language and Cognition Groningen|pages=182–199|language=en|volume=49|author=Nath, Holger|accessdate=2016-05-09}}}}. | |||
אנדערע ווערק זיינע רעכענען אריין: | |||
* [https://www.yiddishbookcenter.org/collections/yiddish-books/spb-nybc210775/falkovitsh-e-gramatik-far-dervaksene-vort-bildung-baheft-tsunoyfgezetste גראמאטיק פאר דערוואקסענע: ווארט-בילדונג, באהעפט, צונויפגעזעצטע פראזע], מאסקווע, 1929–1930 | * [https://www.yiddishbookcenter.org/collections/yiddish-books/spb-nybc210775/falkovitsh-e-gramatik-far-dervaksene-vort-bildung-baheft-tsunoyfgezetste גראמאטיק פאר דערוואקסענע: ווארט-בילדונג, באהעפט, צונויפגעזעצטע פראזע], מאסקווע, 1929–1930 | ||
* [https://www.yiddishbookcenter.org/collections/yiddish-books/spb-nybc203500/falkovitsh-e-yidish-far-dervaksene יידיש פאר דערוואקסענע], מאסקווע: עמעס, 1936 | * [https://www.yiddishbookcenter.org/collections/yiddish-books/spb-nybc203500/falkovitsh-e-yidish-far-dervaksene יידיש פאר דערוואקסענע], מאסקווע: עמעס, 1936 | ||
* ייִדיש, מאסקווע, 1940 | * ייִדיש, מאסקווע, 1940 | ||
* רוסיש-ייִדיש ווערטערביכל פאַר דער אָנפאנגשול, | * רוסיש-ייִדיש ווערטערביכל פאַר דער אָנפאנגשול, מאסקווע, 1941 | ||
* Искусство лектора | * Искусство лектора (די קונסט פון דער לעקטאר), מאסקווע, 1960 | ||
== | ==דרויסנדיגע לינקס== | ||
* {{מרחב|פאלקאוויטש, אליהו}} | * {{מרחב|פאלקאוויטש, אליהו}} | ||
| שורה 60: | שורה 57: | ||
[[קאַטעגאָריע:אידן אין די סאוויעטישע מיליטער]] | [[קאַטעגאָריע:אידן אין די סאוויעטישע מיליטער]] | ||
[[קאַטעגאָריע:המכלול ארטיקלען]] | [[קאַטעגאָריע:המכלול ארטיקלען]] | ||
[[קאַטעגאָריע:געבוירן אין 1898]] | |||
[[קאַטעגאָריע:נפטר אין 1979]] | |||
[[קאַטעגאָריע:מאסקווע שטאט אוניווערזיטעט גראדואנטן]] | |||
[[קאַטעגאָריע:לענין-ארדן באערטע]] | |||
[[en:Elye Falkovitsh]] | [[en:Elye Falkovitsh]] | ||