1,047
רעדאגירונגען
←היסטאריע: הוספה
(הוספה) |
(←היסטאריע: הוספה) |
||
| שורה 9: | שורה 9: | ||
דער פיוט הויבט אן מיט די שבח פון השי"ת וואס איז נישט מעגליך צו שילדערן, און פאלגט נאך מיט די לויב פון די מלאכים, און די גרויסקייט פון די אידן איבער זיי, דערנאך שילדערט דער פייטן א שמועס צווישן די אידן מיט די פעלקער, וואו די פעלקער פרעגן די אידן פארוואס זיי דינען השי"ת, און די אידן שילדערן זיי די שכר פון לעתיד לבא. | דער פיוט הויבט אן מיט די שבח פון השי"ת וואס איז נישט מעגליך צו שילדערן, און פאלגט נאך מיט די לויב פון די מלאכים, און די גרויסקייט פון די אידן איבער זיי, דערנאך שילדערט דער פייטן א שמועס צווישן די אידן מיט די פעלקער, וואו די פעלקער פרעגן די אידן פארוואס זיי דינען השי"ת, און די אידן שילדערן זיי די שכר פון לעתיד לבא. | ||
דער פיוט ווערט געזאגט אין א אופן פון חזן וקהל, יעדע צוויי שורות, און ווערט געזאגט מיט א שיינעם ניגון וואס ברענגט ארויס דביקות און נעימות. | דער פיוט ווערט געזאגט אין א אופן פון חזן וקהל, יעדע צוויי שורות<ref name=":0">{{צ-בוך|מחבר=רבי שלמה זלמן גייגר|נאמען=דברי קהלות - מנהגי פראנפורט דמיין|עמ=446}}</ref>, און ווערט געזאגט מיט א שיינעם ניגון וואס ברענגט ארויס דביקות און נעימות. | ||
| שורה 15: | שורה 15: | ||
דער פיוט אקדמות איז נתחבר געווארן ארום די ד'ת"ת יארן, דורך [[רבי מאיר ש"ץ|רבי מאיר ב"ר יצחק]]. דער [[שליח ציבור]] פון שטאט{{הערה|עס נישט קלאר די גענויע דאטומען פון די לעבן פון רבי מאיר ש"ץ. מיר זעען אז רש"י ברענגט אים עטליכע מאל מיט'ן טיטל זצ"ל, הושע ו ט, עמוס ג יב, און תהילים עג יב. אבער ער [אדער זיין רבי??? האט אים נאך געקענט ביים לעבן, זע {{היברובוקס|2=סדור רש"י|3=21221|page=145|4="שמעתי מפי צדיק רבי מאיר ברבי יצחק". זיין זון רבי יצחק איז אומגעקומען דורך די קרייצציגלער אין יאר [[ד'תתנ"ו]] ווי דערמאנט אין פנקס הזכרת נשמות פון ווירמייזא}}}}. אינערהאלב זיין פאסטן אלס שליח ציבור האט ער מתקן געווען א צאל תיקונים אין די נוסח התפילה, און פארפאסט צענדליגער פיוטים, צווישן זיי א צאל וואס מען זאגט ביז'ן היינטיגן טאג. | דער פיוט אקדמות איז נתחבר געווארן ארום די ד'ת"ת יארן, דורך [[רבי מאיר ש"ץ|רבי מאיר ב"ר יצחק]]. דער [[שליח ציבור]] פון שטאט{{הערה|עס נישט קלאר די גענויע דאטומען פון די לעבן פון רבי מאיר ש"ץ. מיר זעען אז רש"י ברענגט אים עטליכע מאל מיט'ן טיטל זצ"ל, הושע ו ט, עמוס ג יב, און תהילים עג יב. אבער ער [אדער זיין רבי??? האט אים נאך געקענט ביים לעבן, זע {{היברובוקס|2=סדור רש"י|3=21221|page=145|4="שמעתי מפי צדיק רבי מאיר ברבי יצחק". זיין זון רבי יצחק איז אומגעקומען דורך די קרייצציגלער אין יאר [[ד'תתנ"ו]] ווי דערמאנט אין פנקס הזכרת נשמות פון ווירמייזא}}}}. אינערהאלב זיין פאסטן אלס שליח ציבור האט ער מתקן געווען א צאל תיקונים אין די נוסח התפילה, און פארפאסט צענדליגער פיוטים, צווישן זיי א צאל וואס מען זאגט ביז'ן היינטיגן טאג. | ||
דער פיוט אקדמות איז נתחבר געווארן אלס "רשות" און אריינפיר פאר'ן "תורגמן", וואס פלעגט איבערטייטשן די פסוקים פון עשרת הדברות אויף אראמיש, און צוגעלייגט דערביי פיוטים אויף אראמיש. דער מנהג פון מתרגם זיין די תורה איז געווען איינגעפירט בימי חז"ל, און איז שפעטער פארבליבן בלויז אין שבועות און נאך{{הערה|זע {{על התורה|2=חזקוני|3=Dual/Chizkuni/Shemot/20.13#m7e0n6|4="בעצרת שהיא דוגמא מתן תורה ומתרגמינן הדברות"}}. זע אויך {{עלהתורה ש"ס|תוספות|מגילה|כד|א:}}"והא שאנו מתרגמין הפטרות של פסח ועצרת טפי משאר י״ט, לפי שהן מדברות בנס היום כדי לפרסם הנס, וכן במתן תורה כדי לפרסם הנס".}}. שפעטער ווען דאס האט שוין אויך נישט אנגעהאלטן, איז אבער דער פיוט פון אקדמות פארבליבן. | דער פיוט אקדמות איז נתחבר געווארן אלס "רשות" און אריינפיר פאר'ן "תורגמן", וואס פלעגט איבערטייטשן די פסוקים פון עשרת הדברות אויף אראמיש, און צוגעלייגט דערביי פיוטים אויף אראמיש. דער מנהג פון מתרגם זיין די תורה איז געווען איינגעפירט בימי חז"ל, און איז שפעטער פארבליבן בלויז אין שבועות און נאך{{הערה|זע {{על התורה|2=חזקוני|3=Dual/Chizkuni/Shemot/20.13#m7e0n6|4="בעצרת שהיא דוגמא מתן תורה ומתרגמינן הדברות"}}. זע אויך {{עלהתורה ש"ס|תוספות|מגילה|כד|א:}}"והא שאנו מתרגמין הפטרות של פסח ועצרת טפי משאר י״ט, לפי שהן מדברות בנס היום כדי לפרסם הנס, וכן במתן תורה כדי לפרסם הנס".}}. שפעטער ווען דאס האט שוין אויך נישט אנגעהאלטן, איז אבער דער פיוט פון אקדמות פארבליבן<ref>{{צ-בוך|מחבר=מהר"ם אש|נאמען=זכרון יהודה|עמ=לח}}{{צ-בוך|מחבר=רבי וואלף היידנהיים|נאמען=הבנת המקרא|עמ=לח|מחבר=רבי וואלף היידנהיים|נאמען=הבנת המקרא|עמ=לח|סדרה=סוף חומש שמות}}</ref>. | ||
רבי אברהם קלויזנער ברענגט דעם מנהג צו זאגן דעם פיוט אקדמות{{הערה|{{היברובוקס|רבי יעקב מולן|ספר מהרי"ל|44458|page=54}}}}, און עס ווערט פארצייכנט צווישן די פארצייטישע מנהגי אשכנז{{הערה|{{היברובוקס|טירנא, רבי יצחק אייזיק|ספר המנהגים|8913|page=33}}}}. אויך געפונט מען דאס אין מחזור ווירמייזא, און אין נאך כתבי יד{{הערה|{{אוצר החכמה|2=מחזור וורמיישא מנהג אשכנז|3=618509|page=146|שנת הוצאה=ה'ל"ב}}}}. | רבי אברהם קלויזנער ברענגט דעם מנהג צו זאגן דעם פיוט אקדמות{{הערה|{{היברובוקס|רבי יעקב מולן|ספר מהרי"ל|44458|page=54}}}}, און עס ווערט פארצייכנט צווישן די פארצייטישע מנהגי אשכנז{{הערה|{{היברובוקס|טירנא, רבי יצחק אייזיק|ספר המנהגים|8913|page=33}}}}. אויך געפונט מען דאס אין מחזור ווירמייזא, און אין נאך כתבי יד{{הערה|{{אוצר החכמה|2=מחזור וורמיישא מנהג אשכנז|3=618509|page=146|שנת הוצאה=ה'ל"ב}}}}. | ||
אין ווירמייזא זעלבסט איז דער מנהג געווען נישט צו זאגן דעם פיוט אקדמות. | אין ווירמייזא זעלבסט איז דער מנהג געווען נישט צו זאגן דעם פיוט אקדמות<ref>{{צ-בוך|מחבר=רבי יוזפא שמש|נאמען=מנהגי וורמיישא|פרק=אות קד}}</ref>. די סיבה דערצו ווערט אנגעגעבן "איינמאל איז געווען א חזן אין ווירמייזא, וואס האט געזאגט אקדמות מיט א זיסע שטימע און מיט גרויס כוונה, און ווי נאר ער האט געענדיגט האט ער אויסגעהויכט זיין נשמה, דעפאר זאגט מען עס נישט ביים זאגן דעם פיוט מיט גרויס מתיקות"{{הערה|ר' יהודה ליווא קירכהיים, '''מנהגות וורמייזא''', מפעל תורת חכמי אשכנז, [[מכון ירושלים]], תשמ"ז, עמוד רנח. אז אזוי האט ער מקבל געווען}}. טייל שטעלן זיך אויף דעם טעם, אז םונקט פארקערט דאס צייגט נאר אויף די חשיבות פון דעם פיוט, און דאס וואלט געדארפט ברענגען עס צו זאגן יאר יערליך מיט גרויס כוונה. עס זענען וואס געבן אנדערע טעמים דערביי, אז דאס איז צוליב די שווערע זכרונות וואס דאס האט אויפגעברענגט ביי די ארטיגע מתפללים פון די תקופה פון די קרייצציגלער מיט וואס רבי מאיר ש"ץ האט זיך פארמאסטן{{הערה|{{היברובוקס|2=ספר התודעה|3=41319|page=255}}}}. | ||
==הלכה== | ==הלכה== | ||
| שורה 25: | שורה 25: | ||
דער מנהג איז געווען צו זאגן דעם פיוט נאכ'ן ערשטן פסוק "בחודש השלישי". רבי אפרים בן יעקב הכהן, פון ווילנא איז אנגעפרעגט געווארן פון די קהילה אין ווענעציא איבער דעם מנהג וואס די אשכנזים האבן זיך געפירט, און די ארטיגע ספרדים האבן גע'טענה'ט אז ס'איז נישט אויסגעהאלטן צו מאכן א הפסק אינמיטן קריאת התורה, דער שער אפרים איז מבאר אז דער מנהג איז א פארצייטישער מנהג און מען קען נישט מפקפק זיין דערויף, און איינמאל מען ליינט שוין דעם ערשטן פסוק איז עס מער נישט קיין הפסק, און ער שטעלט אוועק אז די ספרדים קענען זיך נישט מישן אין די מנהגים פון די אשכנזים זיי מבטל צו זיין{{הערה|{{היברובוקס|רבי אפרים בן יעקב, הכהן, מוילנה|שער אפרים|19541|page=21}}}}. | דער מנהג איז געווען צו זאגן דעם פיוט נאכ'ן ערשטן פסוק "בחודש השלישי". רבי אפרים בן יעקב הכהן, פון ווילנא איז אנגעפרעגט געווארן פון די קהילה אין ווענעציא איבער דעם מנהג וואס די אשכנזים האבן זיך געפירט, און די ארטיגע ספרדים האבן גע'טענה'ט אז ס'איז נישט אויסגעהאלטן צו מאכן א הפסק אינמיטן קריאת התורה, דער שער אפרים איז מבאר אז דער מנהג איז א פארצייטישער מנהג און מען קען נישט מפקפק זיין דערויף, און איינמאל מען ליינט שוין דעם ערשטן פסוק איז עס מער נישט קיין הפסק, און ער שטעלט אוועק אז די ספרדים קענען זיך נישט מישן אין די מנהגים פון די אשכנזים זיי מבטל צו זיין{{הערה|{{היברובוקס|רבי אפרים בן יעקב, הכהן, מוילנה|שער אפרים|19541|page=21}}}}. | ||
דער ט"ז שרייבט אז דאס איז א הפסק נישט האבנדיג קיין שייכות מיט'ן ליינען, און זאל דאס זאגן בעפאר די ברכה פונעם כהן{{הערה|{{שולחן ערוך|אורח חיים|תצד|ב|מפרש=טורי זהב}}}}. ווידעראום דער מגן אברהם ברענגט אראפ דעם מנהג פון זאגן אקדמות נאכ'ן ערשטן פסוק און דערמאנט נישט חשש דערביי. | דער ט"ז שרייבט אז דאס איז א הפסק נישט האבנדיג קיין שייכות מיט'ן ליינען, און זאל דאס זאגן בעפאר די ברכה פונעם כהן{{הערה|{{שולחן ערוך|אורח חיים|תצד|ב|מפרש=טורי זהב}}}}. ווידעראום דער מגן אברהם ברענגט אראפ דעם מנהג פון זאגן אקדמות נאכ'ן ערשטן פסוק און דערמאנט נישט חשש דערביי. דער שו"ת פנים מאירות ברענגט (ח"ג סימן לא), אז ס'איז געווען א רב וואס האט דאס געוואלט איינפירן ווי דער ט"ז, און דער קהל האט אים נישט געלאזט, און ער פירט אויס, אז וויבאלד אקדמות איז געזאגט און א גרויסע שבח וואס מען האט מקבל געווען די פריערדיגע דורות, און מען פירט זיך צו מפסיק זיין אינמיטן קריאת התורה, קענען מיר נישט מבטל זיין דעם מנהג און זיין קלוגער פון די פריערדיגע צו זאגן אז זיי האבן נישט גוט געטון, ומנהג ישראל תורה היא. | ||
עס ווערט דערציילט אז דער שאגת אריה איז געווארן רב אין מיץ האט ער געוואלט איינפירן צו זאגן אקדמות איידער'ן זאגן די ברכה, א זאך וואס איז אויסגעשטאנען קענערשאפט פון די בני הקהילה, און האט אים שיר נישט געקאסט דאס רבנות פאסטן. | עס ווערט דערציילט אז דער שאגת אריה איז געווארן רב אין מיץ האט ער געוואלט איינפירן צו זאגן אקדמות איידער'ן זאגן די ברכה, א זאך וואס איז אויסגעשטאנען קענערשאפט פון די בני הקהילה, און האט אים שיר נישט געקאסט דאס רבנות פאסטן. | ||
| שורה 56: | שורה 56: | ||
"דער פיוט פון ר׳ מאיר בעל הש״ץ איז פונקט אזוי גרויס ווי די פיוטים פון ד׳ אליעזר הקליר וחביריו, וואס איז געואגט נעווארן מיט רוח הקודש אין עס איז באהאלטען דערין סודות נוראים, (ילקוט הגרשוני, שו"ת שבות יעקב ח״א סי' י״ז) | "דער פיוט פון ר׳ מאיר בעל הש״ץ איז פונקט אזוי גרויס ווי די פיוטים פון ד׳ אליעזר הקליר וחביריו, וואס איז געואגט נעווארן מיט רוח הקודש אין עס איז באהאלטען דערין סודות נוראים, (ילקוט הגרשוני, שו"ת שבות יעקב ח״א סי' י״ז) | ||
דער יעב"ץ שרייבט "אין מיינע אויגן איז דער פיוט זייער חשוב און טייער, אויך מיר טוען דאס זאגן [הגם אז ער איז מגזע ספרד], ווייל א גרויסער מענטש האט דאס מחבר געווען, און ס'איז פאסיג פאר דער וואס האט דאס געזאגט" | |||
==ניגון== | ==ניגון== | ||
| שורה 65: | שורה 67: | ||
==נאך== | ==נאך== | ||
אין חב"ד זאגט מען נישט קיין אקדמות{{הערה|ספר המנהגים, לוח היום יום, עמ' נט}}. | אין חב"ד זאגט מען נישט קיין אקדמות{{הערה|ספר המנהגים, לוח היום יום, עמ' נט}}. | ||
אין געוויסע קהילות זינגט מען ביי ברכת כהנים שבועות מיט די ניגון פון אקדמות<ref name=":0" />. | |||
| שורה 75: | שורה 79: | ||
==ביאורים== | ==ביאורים== | ||
{{ביאורים}} | |||
==רעפערענצן== | ==רעפערענצן== | ||
{{רעפערענצן}} | {{רעפערענצן}} | ||