אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:רבי יהושע בן לוי"
אין תקציר עריכה |
אין תקציר עריכה |
||
שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דעסקריפציע|ארץ־ישראל'דיגער אמורא פון ערשטן דור}} | |||
'''רבי יהושע בן לוי''' איז געווען אן אמורא פון די ערשטע דור ארץ־ישראל'דיגער אמוראים. | '''רבי יהושע בן לוי''' איז געווען אן אמורא פון די ערשטע דור ארץ־ישראל'דיגער אמוראים. | ||
רבי יהושע בן לוי איז געווען באוואוסט מיט זיין ערליכקייט און קדושה, און פילע וואונדער מעשיות ווערן דערציילט אין גמרא איבער אים, ווי אז ער האט זיך באפריינדעט מיט אליהו הנביא, און באגענען דעם מלך המשיח און דעם מלאך המות. רבי יהשע [וואס | רבי יהושע בן לוי איז געווען באוואוסט מיט זיין ערליכקייט און קדושה, און פילע וואונדער מעשיות ווערן דערציילט אין גמרא איבער אים, ווי אז ער האט זיך באפריינדעט מיט אליהו הנביא, און באגענען דעם מלך המשיח און דעם מלאך המות. רבי יהשע [וואס ווערט צומאל אויך גערופן "בר ליואי" – זון פון לוי{{הערה|ווי אין {{בבלי|שבת|קנו|א}}; {{בבלי|תענית|כה|א}}}}] איז געווען פון די ערשטע דור פון ארץ־ישראל'דיגער אמוראים תלמידים פון [[רבי יהודה הנשיא]] (רבי), און איז געווען א לוי{{הערה|{{בבלי|חולין|קו|ב}}; זעט אויך {{ירושלמי|מעשר שני|ה|ג}}}}. זיין טאטע איז אויך געווען א צדיק גמור{{הערה|זעט {{בבלי|סנהדרין|צח|א}}, און רש"י דארט, געברענגט שפעטער}}{{ביאור|פארהאן וואס קלערן אז זיין פאטער לוי איז [[לוי בר סיסי]] דער באוואוסטער תלמיד פון רבי{{הערה|{{מדרש רבה|בראשית|עח|ה|מפרש=ידי משה}}, געברענגט אין סדר הדורות}}. מען קען אבער נישט זאגן אזוי, וויבאלד רבי יהושע בן לוי און לוי בן סוסי זענען געווען אין איין דור און נאנט אין יארגאנג, און אויך וויבאלד לוי האט געשטאמט פון בבל ווידער רבי יהושע בן לוי פון ארץ ישראל{{הערה|ספר יוחסין, עמוד 149; תולדות תנאים ואמוראים}}}}. | ||
טראץ וואס לויט זיין צייט איז רבי יהושע בן לוי געווען אן אמורא{{הערה|זעט: {{בבלי|בבא קמא|פב|א|מפרש=רש"י}} און {{בבלי|נדה|יח|ב}}; {{רי"ף|פסחים|י|א}}}}, דאך זענען פארהאן וואס פאררעכענען אים ווי א תנא, וויבאלד א מאמר זיינער ווערט געברענגט אין די לעצטע משנה אין ש"ס{{הערה|{{משנה|עוקצין|ג|יב}}; ווי אויך אין א ברייתא אבות ו, ב (זעט יוסף אומץ לחיד"א מו)}}{{ביאור|עס זענען אבער פארהאן וואס זאגן אז עס זענען געווען צוויי רבי יהושע בן לוי – איינס א תנא און דער צווייטער אן אמורא. זעט ערכי תנאים ואמוראים; פירוש ר"ש בן היתום מועד קטן ה, א}}. [פארהאן וואס ערקלערן אבער אז די סיבה פאר'ן ווערן דערמאנט אין די משנה, איז וויבאלד ווען ער האט געזאגט דעם מאמר פאר רבי, איז עס אים געפאָלן און ער האט עס אריינגעשטעלט אין משנה בשמו{{הערה|ספר יוחסין, עמוד 67}}. אדער וויבאלד ער איז געווען אזוי גרויס ביי בני דורו, האט מען צוגעלייגט זיין מימרא סוף פון די משניות{{הערה|תולדות תנאים ואמוראים; זעט אויך רש"ש עוקצין דארט}}.] | טראץ וואס לויט זיין צייט איז רבי יהושע בן לוי געווען אן אמורא{{הערה|זעט: {{בבלי|בבא קמא|פב|א|מפרש=רש"י}} און {{בבלי|נדה|יח|ב}}; {{רי"ף|פסחים|י|א}}}}, דאך זענען פארהאן וואס פאררעכענען אים ווי א תנא, וויבאלד א מאמר זיינער ווערט געברענגט אין די לעצטע משנה אין ש"ס{{הערה|{{משנה|עוקצין|ג|יב}}; ווי אויך אין א ברייתא אבות ו, ב (זעט יוסף אומץ לחיד"א מו)}}{{ביאור|עס זענען אבער פארהאן וואס זאגן אז עס זענען געווען צוויי רבי יהושע בן לוי – איינס א תנא און דער צווייטער אן אמורא. זעט ערכי תנאים ואמוראים; פירוש ר"ש בן היתום מועד קטן ה, א}}. [פארהאן וואס ערקלערן אבער אז די סיבה פאר'ן ווערן דערמאנט אין די משנה, איז וויבאלד ווען ער האט געזאגט דעם מאמר פאר רבי, איז עס אים געפאָלן און ער האט עס אריינגעשטעלט אין משנה בשמו{{הערה|ספר יוחסין, עמוד 67}}. אדער וויבאלד ער איז געווען אזוי גרויס ביי בני דורו, האט מען צוגעלייגט זיין מימרא סוף פון די משניות{{הערה|תולדות תנאים ואמוראים; זעט אויך רש"ש עוקצין דארט}}.] | ||
ס'איז | ס'איז ייתכן אז רבי יהושע בן לוי האט נאך געלערנט ביי רבי, און אין פיל פלעצער דערציילט ער פאסירונגען וואס זענען געשען ביי רבי, און ברענגט אויך זאכן אין זיין נאמען. אבער מען טרעפט נישט אין ערגעץ קלאר אז ער האט גערעדט מיט רבין פנים צו פנים{{ביאור|אין איין פלאץ אין תלמוד איז אבער דא גירסא אז ער האט געזאגט "שמעתי מרבי"{{הערה|{{בבלי|זבחים|יג|ב}} לויט דער שיטה מקובצת'נס גירסא דארט; ערכי תנאים ואמוראים; און ספר יוחסין עמוד 149}} זעט אויך די ווערטער פון יוחסין אינעם פריערדיגן פאראגראף}}. [מעגליך אז די סיבה דערצו איז וויבאלד זיין באשטימטן ארט איז געווען אין וואס אין דרום{{הערה|{{ירושלמי|תרומות|ח|ד}}}} און ער איז בלויז געקומען צומאל צו רבי'ס ארט, אין צפורי און טבריה וואס אין צפון{{הערה|תולדות תנאים ואמוראים}}.] | ||
אין זיין וואוינארט, אין לוד, האט רבי יהושע געלערנט ביי די גדולי הדור וואס האבן געוואוינט דארט: [[רבי אלעזר הקפר]] (וואס איז געווען פון די לעצטע תנאים) און [[בר קפרא]]. אויך האט ער מקבל געווען פון יהודה בן פדיה א זון בר קפרא'ס שוועסטער, באקאנט מיט'ן נאמען "[[בר פדא]]"{{הערה|זעט {{תנחומא|וארא|ה}}; {{רבה|בראשית|צד|ה}}}}. | אין זיין וואוינארט, אין לוד, האט רבי יהושע געלערנט ביי די גדולי הדור וואס האבן געוואוינט דארט: [[רבי אלעזר הקפר]] (וואס איז געווען פון די לעצטע תנאים) און [[בר קפרא]]. אויך האט ער מקבל געווען פון יהודה בן פדיה א זון בר קפרא'ס שוועסטער, באקאנט מיט'ן נאמען "[[בר פדא]]"{{הערה|זעט {{תנחומא|וארא|ה}}; {{רבה|בראשית|צד|ה}}}}. | ||
==חברים און תלמידים== | |||
רבי יהושע בן לוי איז געווען דער אינגער חבר פון רבי'ס תלמידים: [[רבי חייא]] און זיינע זין, [[רבי יהודה נשיאה הראשון]], [[רבי חנינא]], [[רבי הושעיא]], און [[רבי ינאי]]. אויך איז ער געווען א חבר מיט [[רבי יהונתן השני]] און [[רבי שמלאי]]. | |||
רבי חנינא ספעציעל, כאטש ער איז געווען עלטער ווי רבי יהושע בן לוי{{הערה|זעט {{בבלי|יומא|מט|א}}}}, איז ער געווען א נאנטער חבר מיט אים, און מען טרעפט זיי ביידע צוזאמען אין פארשידענע ערטער{{הערה|זעט {{ירושלמי|מעשר שני|ג|ג}}}}. אמאל זענען ביידע געגאנגען טרעפן דער רוימישער הערשער אין קיסרי{{הערה|{{ירושלמי|ברכות|ה|א}}, זעט שפעטער}}. אין איין פאל איז רבי יהושע בן לוי געפאָרן אויף רוים צו משתדל זיין ביים קעניגרייך, און ווען ער איז אנגעקומען צו עכו ביים צוריקקומען, איז ארויס קעגן אים רבי חנינא און געזען ווי ער הונקעט, האט ער אים געזאגט: "דו ביזט גלייך צו זיידן יעקב, וואס אויף אים שטייט (נאך וואס ער האט זיך געראנגלט מיט'ן שר פון עשו{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|לב|לב}}}}): 'און ער האָט געהונקען אויף זיין דיך'"{{הערה|{{רבה|בראשית|עח|ה}}, זעט פירוש מהרז"ו דארט; זעט אויך {{רבה|בראשית|לג|א}}}}. ווען רבי יהושע איז אמאל קראנק געווארן, האבן אים רבי חנינא און רבי יהונתן אנגעוויזן צו אנגרייטן א רפואה אין שבת, און זיך נישט מסכן זיין צו ווארטן ביז מוצאי שבת{{הערה|{{ירושלמי|שבת|יד|ד}}}}. | |||
אמאל האט רבי חנינא גוזר געווען א תענית אין ציפורי און ער האט געדאוונט פאר רעגן אבער ער איז נישט געענטפערט געווארן. האבן אים די ציפוריער געזאגט: "רבי יהושע בן לוי האט דאך גוזר געווען א תענית אין דרום (אין לוד) און ס'איז אראפ רעגן". האט רבי חנינא געזאגט: "איך בין איין מענטש און רבי יהושע בן לוי איז איין מענטש" [דאס הייסט, ווארשיינליך איז ער בעסער פון מיר; רש"י]{{הערה|{{בבלי|תענית|כה|א}}}}. אין ירושלמי ווערט דערציילט מער, אז אן אנדער מאל ווען מ'האט געדארפט רעגן האט רבי חנינא געשיקט צו רבי יהושע בן לוי ער זאל קומען פאסטן מיט זיי, און ביידע האבן געפאסט אבער ס'איז נישט אראפ קיין רעגן. דאן האט רבי חנינא געזאגט פאר די געמיינדע: "נישט רבי יהושע בן לוי לאזט אראפ רעגן פאר די דרומ'ער, און נישט רבי חנינא האלט אפ די רעגן פון די בני ציפורי. נאר די בני דרום זייער הארץ איז ווייך, און זיי זענען זיך מכניע ווען זיי הערן דברי תורה, ווידער די בני ציפורי זייער הארץ איז הארט און זיי זענען זיך נישט מכניע". | |||
אויסער די הרבצת התורה אין זיין ישיבה אין לוד, האט זיך רבי יהושע בן לוי פיל באשעפטיגט אין צרכי ציבור, ווי ער האט אליין מעיד געווען אויף זיך אז פילע הלכות זענען פון אים פארגעסן געווארן וויבאלד ער האט עוסק געווען אין צרכי ציבור{{הערה|{{רבה|שמות|ו|ב}}}}. | |||
צווישן זיינע תלמידים און די וואס האבן נאכגעזאגט פון אים זענען געווען אלע גדולים פון צווייטן און דריטן דור: [[ריש לקיש]], [[רבי אלעזר]], [[רבי יוסי בר חנינא]], [[עולא]], [[רבי שמואל בר נחמני]], [[רבי יעקב בר אידי]], רבי יצחק בר נחמני, [[רבי חייא בר אבא]], [[רבי אבא]], [[רבי אמי]], [[רבי אסי]], [[רבי אבהו]], [[רבי אלכסנדרי]] און [[רבה בר בר חנה]]. [[רבי סימון]] איז געווען זיין תלמיד מובהק און האט שטענדיג נאכגעזאגט פון אים, און ער האט אויך מקבל געווען פון אים די דרכי האגדה{{הערה|זעט אין זיין ארטיקל}}. [[רבי שמעון בן פזי]] האט מסדר געווען אגדתא פאר רבי יהושע בן לוי{{הערה|{{בבלי|ברכות|י|א}}. פארהאן וואס זאגן אז דאס איז געווען רב שימי בר עוקבא, זעט ספר יוחסין עמוד 190; שו"ת רדב"ז ד, רלב.}}. די גמרא דערציילט אז רבי יהושע בן לוי האט פרובירט צו סומך זיין זיינע אלע תלמידים, און האט זיך געערגערט אויף איינער פון זיי אז ער קען אים נישט סומך צוליב סיבות וואס זענען נישט אין זיין האנט{{הערה|{{ירושלמי|נדרים|י|ח}}}}. זעירא בר חמא איז געווען דער גאסטגעבער פון רבי יהושע בן לוי ווען ער איז געווען אין קיסרי, און נאך זיין טויט האט ער דערציילט פאר רבי יהושע'ס זון רב יוסף{{הערה|זעט שפעטער}} פון זיין טאט'נס הנהגות{{הערה|{{בבלי|יומא|עח|א}}}}. | |||
==נאטיצן== | ==נאטיצן== |
רעוויזיע פון 03:56, 27 מאי 2024
רבי יהושע בן לוי איז געווען אן אמורא פון די ערשטע דור ארץ־ישראל'דיגער אמוראים.
רבי יהושע בן לוי איז געווען באוואוסט מיט זיין ערליכקייט און קדושה, און פילע וואונדער מעשיות ווערן דערציילט אין גמרא איבער אים, ווי אז ער האט זיך באפריינדעט מיט אליהו הנביא, און באגענען דעם מלך המשיח און דעם מלאך המות. רבי יהשע [וואס ווערט צומאל אויך גערופן "בר ליואי" – זון פון לוי[1]] איז געווען פון די ערשטע דור פון ארץ־ישראל'דיגער אמוראים תלמידים פון רבי יהודה הנשיא (רבי), און איז געווען א לוי[2]. זיין טאטע איז אויך געווען א צדיק גמור[3][א].
טראץ וואס לויט זיין צייט איז רבי יהושע בן לוי געווען אן אמורא[6], דאך זענען פארהאן וואס פאררעכענען אים ווי א תנא, וויבאלד א מאמר זיינער ווערט געברענגט אין די לעצטע משנה אין ש"ס[7][ב]. [פארהאן וואס ערקלערן אבער אז די סיבה פאר'ן ווערן דערמאנט אין די משנה, איז וויבאלד ווען ער האט געזאגט דעם מאמר פאר רבי, איז עס אים געפאָלן און ער האט עס אריינגעשטעלט אין משנה בשמו[8]. אדער וויבאלד ער איז געווען אזוי גרויס ביי בני דורו, האט מען צוגעלייגט זיין מימרא סוף פון די משניות[9].]
ס'איז ייתכן אז רבי יהושע בן לוי האט נאך געלערנט ביי רבי, און אין פיל פלעצער דערציילט ער פאסירונגען וואס זענען געשען ביי רבי, און ברענגט אויך זאכן אין זיין נאמען. אבער מען טרעפט נישט אין ערגעץ קלאר אז ער האט גערעדט מיט רבין פנים צו פנים[ג]. [מעגליך אז די סיבה דערצו איז וויבאלד זיין באשטימטן ארט איז געווען אין וואס אין דרום[11] און ער איז בלויז געקומען צומאל צו רבי'ס ארט, אין צפורי און טבריה וואס אין צפון[12].]
אין זיין וואוינארט, אין לוד, האט רבי יהושע געלערנט ביי די גדולי הדור וואס האבן געוואוינט דארט: רבי אלעזר הקפר (וואס איז געווען פון די לעצטע תנאים) און בר קפרא. אויך האט ער מקבל געווען פון יהודה בן פדיה א זון בר קפרא'ס שוועסטער, באקאנט מיט'ן נאמען "בר פדא"[13].
חברים און תלמידים
רבי יהושע בן לוי איז געווען דער אינגער חבר פון רבי'ס תלמידים: רבי חייא און זיינע זין, רבי יהודה נשיאה הראשון, רבי חנינא, רבי הושעיא, און רבי ינאי. אויך איז ער געווען א חבר מיט רבי יהונתן השני און רבי שמלאי.
רבי חנינא ספעציעל, כאטש ער איז געווען עלטער ווי רבי יהושע בן לוי[14], איז ער געווען א נאנטער חבר מיט אים, און מען טרעפט זיי ביידע צוזאמען אין פארשידענע ערטער[15]. אמאל זענען ביידע געגאנגען טרעפן דער רוימישער הערשער אין קיסרי[16]. אין איין פאל איז רבי יהושע בן לוי געפאָרן אויף רוים צו משתדל זיין ביים קעניגרייך, און ווען ער איז אנגעקומען צו עכו ביים צוריקקומען, איז ארויס קעגן אים רבי חנינא און געזען ווי ער הונקעט, האט ער אים געזאגט: "דו ביזט גלייך צו זיידן יעקב, וואס אויף אים שטייט (נאך וואס ער האט זיך געראנגלט מיט'ן שר פון עשו[17]): 'און ער האָט געהונקען אויף זיין דיך'"[18]. ווען רבי יהושע איז אמאל קראנק געווארן, האבן אים רבי חנינא און רבי יהונתן אנגעוויזן צו אנגרייטן א רפואה אין שבת, און זיך נישט מסכן זיין צו ווארטן ביז מוצאי שבת[19].
אמאל האט רבי חנינא גוזר געווען א תענית אין ציפורי און ער האט געדאוונט פאר רעגן אבער ער איז נישט געענטפערט געווארן. האבן אים די ציפוריער געזאגט: "רבי יהושע בן לוי האט דאך גוזר געווען א תענית אין דרום (אין לוד) און ס'איז אראפ רעגן". האט רבי חנינא געזאגט: "איך בין איין מענטש און רבי יהושע בן לוי איז איין מענטש" [דאס הייסט, ווארשיינליך איז ער בעסער פון מיר; רש"י][20]. אין ירושלמי ווערט דערציילט מער, אז אן אנדער מאל ווען מ'האט געדארפט רעגן האט רבי חנינא געשיקט צו רבי יהושע בן לוי ער זאל קומען פאסטן מיט זיי, און ביידע האבן געפאסט אבער ס'איז נישט אראפ קיין רעגן. דאן האט רבי חנינא געזאגט פאר די געמיינדע: "נישט רבי יהושע בן לוי לאזט אראפ רעגן פאר די דרומ'ער, און נישט רבי חנינא האלט אפ די רעגן פון די בני ציפורי. נאר די בני דרום זייער הארץ איז ווייך, און זיי זענען זיך מכניע ווען זיי הערן דברי תורה, ווידער די בני ציפורי זייער הארץ איז הארט און זיי זענען זיך נישט מכניע".
אויסער די הרבצת התורה אין זיין ישיבה אין לוד, האט זיך רבי יהושע בן לוי פיל באשעפטיגט אין צרכי ציבור, ווי ער האט אליין מעיד געווען אויף זיך אז פילע הלכות זענען פון אים פארגעסן געווארן וויבאלד ער האט עוסק געווען אין צרכי ציבור[21].
צווישן זיינע תלמידים און די וואס האבן נאכגעזאגט פון אים זענען געווען אלע גדולים פון צווייטן און דריטן דור: ריש לקיש, רבי אלעזר, רבי יוסי בר חנינא, עולא, רבי שמואל בר נחמני, רבי יעקב בר אידי, רבי יצחק בר נחמני, רבי חייא בר אבא, רבי אבא, רבי אמי, רבי אסי, רבי אבהו, רבי אלכסנדרי און רבה בר בר חנה. רבי סימון איז געווען זיין תלמיד מובהק און האט שטענדיג נאכגעזאגט פון אים, און ער האט אויך מקבל געווען פון אים די דרכי האגדה[22]. רבי שמעון בן פזי האט מסדר געווען אגדתא פאר רבי יהושע בן לוי[23]. די גמרא דערציילט אז רבי יהושע בן לוי האט פרובירט צו סומך זיין זיינע אלע תלמידים, און האט זיך געערגערט אויף איינער פון זיי אז ער קען אים נישט סומך צוליב סיבות וואס זענען נישט אין זיין האנט[24]. זעירא בר חמא איז געווען דער גאסטגעבער פון רבי יהושע בן לוי ווען ער איז געווען אין קיסרי, און נאך זיין טויט האט ער דערציילט פאר רבי יהושע'ס זון רב יוסף[25] פון זיין טאט'נס הנהגות[26].
נאטיצן
- ↑ פארהאן וואס קלערן אז זיין פאטער לוי איז לוי בר סיסי דער באוואוסטער תלמיד פון רבי[4]. מען קען אבער נישט זאגן אזוי, וויבאלד רבי יהושע בן לוי און לוי בן סוסי זענען געווען אין איין דור און נאנט אין יארגאנג, און אויך וויבאלד לוי האט געשטאמט פון בבל ווידער רבי יהושע בן לוי פון ארץ ישראל[5]
- ↑ עס זענען אבער פארהאן וואס זאגן אז עס זענען געווען צוויי רבי יהושע בן לוי – איינס א תנא און דער צווייטער אן אמורא. זעט ערכי תנאים ואמוראים; פירוש ר"ש בן היתום מועד קטן ה, א
- ↑ אין איין פלאץ אין תלמוד איז אבער דא גירסא אז ער האט געזאגט "שמעתי מרבי"[10] זעט אויך די ווערטער פון יוחסין אינעם פריערדיגן פאראגראף
רעפערענצן
- ↑ ווי אין שבת קנו, א; תענית כה, א
- ↑ חולין קו, ב; זעט אויך תלמוד ירושלמי, מסכת מעשר שני, פרק ה', הלכה ג'
- ↑ זעט סנהדרין צח, א, און רש"י דארט, געברענגט שפעטער
- ↑ ידי משה אויף בראשית רבה, פרשה ע"ח, פסקה ה', געברענגט אין סדר הדורות
- ↑ ספר יוחסין, עמוד 149; תולדות תנאים ואמוראים
- ↑ זעט: רש"י, בבא קמא פב, א און נדה יח, ב; רי"ף פסחים י, א
- ↑ משנה, עוקצין ג, יב; ווי אויך אין א ברייתא אבות ו, ב (זעט יוסף אומץ לחיד"א מו)
- ↑ ספר יוחסין, עמוד 67
- ↑ תולדות תנאים ואמוראים; זעט אויך רש"ש עוקצין דארט
- ↑ זבחים יג, ב לויט דער שיטה מקובצת'נס גירסא דארט; ערכי תנאים ואמוראים; און ספר יוחסין עמוד 149
- ↑ תלמוד ירושלמי, מסכת תרומות, פרק ח', הלכה ד'
- ↑ תולדות תנאים ואמוראים
- ↑ זעט מדרש תנחומא פרשת וארא פיסקא ה'; בראשית רבה, פרשה צ"ד, פסקה ה'
- ↑ זעט יומא מט, א
- ↑ זעט תלמוד ירושלמי, מסכת מעשר שני, פרק ג', הלכה ג'
- ↑ תלמוד ירושלמי, מסכת ברכות, פרק ה', הלכה א', זעט שפעטער
- ↑ בראשית לב, לב
- ↑ בראשית רבה, פרשה ע"ח, פסקה ה', זעט פירוש מהרז"ו דארט; זעט אויך בראשית רבה, פרשה ל"ג, פסקה א'
- ↑ תלמוד ירושלמי, מסכת שבת, פרק י"ד, הלכה ד'
- ↑ תענית כה, א
- ↑ שמות רבה, פרשה ו', פסקה ב'
- ↑ זעט אין זיין ארטיקל
- ↑ ברכות י, א. פארהאן וואס זאגן אז דאס איז געווען רב שימי בר עוקבא, זעט ספר יוחסין עמוד 190; שו"ת רדב"ז ד, רלב.
- ↑ תלמוד ירושלמי, מסכת נדרים, פרק י', הלכה ח'
- ↑ זעט שפעטער
- ↑ יומא עח, א