מייבאים כמותיים, בדוקי עריכות אוטומטית, ביוראקראטן, אינטערפעיס רעדאקטארן, emailconfirmed, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, מנטרים, סיסאפן, צוות טכני, מייבאים, מעדכנים, אספקלריה רעדאקטארן
102,362
רעדאגירונגען
ק
הגהה, אויסשטעל (הרחבה דערוועגן בהמשך אי"ה)
ק (הגהה (אנהייב)) |
ק (הגהה, אויסשטעל (הרחבה דערוועגן בהמשך אי"ה)) |
||
| שורה 17: | שורה 17: | ||
'''ספר החינוך''' איז א ספר וואס רעכנט אויס די [[תרי"ג מצוות]] פון די תורה, וואס איז געשריבן געווארן אין די תקופת ה[[ראשונים]] אין א המשך צו א צאל אנדערע חיבורים וועלכע רעכענען אויס די מצוות, א שטייגער ווי [[ספר המצוות להרמב"ם]], יראים, סמ"ג און סמ"ק. | '''ספר החינוך''' איז א ספר וואס רעכנט אויס די [[תרי"ג מצוות]] פון די תורה, וואס איז געשריבן געווארן אין די תקופת ה[[ראשונים]] אין א המשך צו א צאל אנדערע חיבורים וועלכע רעכענען אויס די מצוות, א שטייגער ווי [[ספר המצוות להרמב"ם]], יראים, סמ"ג און סמ"ק. | ||
אנדערש ווי זיינע פארגייער ערקלערט דער חינוך אויך די טעמים פון די מצוות, אירע דינים, עונשים אויפ'ן דאס נישט מקיים זיין, און נאך פרטים. דער מחבר באזירט זיך אויף דער ציילונג פונעם רמב"ם. אויף | אנדערש ווי זיינע פארגייער ערקלערט דער חינוך אויך די טעמים פון די מצוות, אירע דינים, עונשים אויפ'ן דאס נישט מקיים זיין, און נאך פרטים. דער מחבר באזירט זיך אויף דער ציילונג פונעם רמב"ם. אויף רוב פון די מצוות וואו דער [[רמב"ן]] קריגט זיך, ברענגט דער מחבר אראפ זיינע רייד און נעמט אן ווי אים, כאטש ער טוישט נישט דעם ציילונג. | ||
אויפן ספר זענען געשריבן געווארן מערערע פירושים וואס ערקלערן זיינע ווערטער און דיסקוטירן זיינע מקורות, מערסט באקאנט פון זיי איז "מנחת חינוך". | אויפן ספר זענען געשריבן געווארן מערערע פירושים וואס ערקלערן זיינע ווערטער און דיסקוטירן זיינע מקורות, מערסט באקאנט פון זיי איז "מנחת חינוך". | ||
| שורה 25: | שורה 25: | ||
אין די גמרא ווערט דערמאנט אז דער צאל פון די מצוות אין די תורה איז 613{{הערה|{{בבלי|מכות|כג|ב}}, און נאך}}. אין שפעטערע תקופות האט מען ברייט געפארשט און דעבאטירט וועלכע פון די מצוות זענען "אבות" וואס ווערן אריינגערעכנט אין די צאל פון די 613 מצוות, און וועלכע ווערן פאררעכנט ווי תולדות פון יענע מצוות, אדער ווערן נישט גערעכנט צוליב אנדערע סיבות{{הערה|זעט רבי ירוחם פישל פערלא, ספר המצוות לרס"ג, {{אוצר הספרים היהודי|ביאור רי"פ פערלא על ספר המצוות לרס"ג/מבוא/י|מבוא פרק י'}}}}. שוין פון די תקופת הגאונים האבן גרויסע חכמים ווי בעל 'הלכות גדולות', [[רב סעדיה גאון]], און רבי אליהו הזקן, און נאך זיי [[רבי שלמה אבן גבירול]], פארפאסט ליסטעס פון תרי"ג מצוות, צומאל אין פאָרעם פון פיוטים וועלכע ווערן גערופן "אזהרות", וואס פלעגן געזאגט ווערן אום [[שבועות]]. | אין די גמרא ווערט דערמאנט אז דער צאל פון די מצוות אין די תורה איז 613{{הערה|{{בבלי|מכות|כג|ב}}, און נאך}}. אין שפעטערע תקופות האט מען ברייט געפארשט און דעבאטירט וועלכע פון די מצוות זענען "אבות" וואס ווערן אריינגערעכנט אין די צאל פון די 613 מצוות, און וועלכע ווערן פאררעכנט ווי תולדות פון יענע מצוות, אדער ווערן נישט גערעכנט צוליב אנדערע סיבות{{הערה|זעט רבי ירוחם פישל פערלא, ספר המצוות לרס"ג, {{אוצר הספרים היהודי|ביאור רי"פ פערלא על ספר המצוות לרס"ג/מבוא/י|מבוא פרק י'}}}}. שוין פון די תקופת הגאונים האבן גרויסע חכמים ווי בעל 'הלכות גדולות', [[רב סעדיה גאון]], און רבי אליהו הזקן, און נאך זיי [[רבי שלמה אבן גבירול]], פארפאסט ליסטעס פון תרי"ג מצוות, צומאל אין פאָרעם פון פיוטים וועלכע ווערן גערופן "אזהרות", וואס פלעגן געזאגט ווערן אום [[שבועות]]. | ||
דער [[רמב"ם]] איז געווען דער ערשטער וואס האט פארפאסט א גאנצער ספר אויף דעם ענין ( | דער [[רמב"ם]] איז געווען דער ערשטער וואס האט פארפאסט א גאנצער ספר אויף דעם ענין (אין צוגרייטונג צו זיין גרויסן חיבור '[[משנה תורה]]'), און האט דאס גערופן 'ספר המצוות'. אין זיין הקדמה האט ער אוועקגעשטעלט פערצן "שרשים" (כללים), וואס לויט זיי האט ער באשלאסן אויב א ספעציפישער באפעל ווערט גערעכנט צווישן די תרי"ג מצוות אדער נישט. אין דעם חיבור קריגט זיך דער רמב"ם אויף די שיטות פון זיינע פאָרגייער בנוגע די ציילונג פון די מצוות. מיט די צייט, איז דער 'ספר המצוות' אנגענומען געווארן אלס דער שטערקסטער אויטאריטעט איבערן מנין המצוות. ארום הונדערט יאר דערויף האט דער רמב"ן געשריבן השגות אויפ'ן 'ספר המצוות', אין וועלכע ער האט זיך געקריגט אויף טייל פון די שרשים פונעם רמב"ם און אויף זיין ציילונג, און ער באפעסטיגט די פריערדיגע שיטות, ווי דער פונעם בעל 'הלכות גדולות'. ביים ענדע פון זיינע השגות האט ער געמאכט א ליסטע פון עשין און לאוין וואס דער רמב"ם האט אויסגעלאָזט לויט אים. | ||
אנדערע ראשונים וואס האבן פארפאסט חיבורים אויף די מצוות זענען די בעלי התוספות: רבי אליעזר ממיץ (ספר יראים), רבי משה מקוצי (ספר מצוות גדול – סמ"ג), און רבי יצחק מקורבייל (ספר מצוות קטן – סמ"ק). | אנדערע ראשונים וואס האבן פארפאסט חיבורים אויף די מצוות זענען די בעלי התוספות: רבי אליעזר ממיץ (ספר יראים), רבי משה מקוצי (ספר מצוות גדול – סמ"ג), און רבי יצחק מקורבייל (ספר מצוות קטן – סמ"ק). | ||
== פארפאסונג == | == פארפאסונג == | ||
דער ספר החינוך איז פארפאסט געווארן א וויילע נאך וואס ס'איז ארויסגעקומען דער ספר ההשגות פונעם רמב"ן אויפ'ן ספר המצוות, און איז למעשה באזירט אויף די דאזיגע צוויי חיבורים. אנהייב פון זיין "סדר ומנין המצוות", זאגט דער חינוך אז ער איז געגאנגען אין די פיסטריט פונעם רמב"ם'ס ציילונג פון די מצוות, | דער ספר החינוך איז פארפאסט געווארן א וויילע נאך וואס ס'איז ארויסגעקומען דער ספר ההשגות פונעם רמב"ן אויפ'ן ספר המצוות, און איז למעשה באזירט אויף די דאזיגע צוויי חיבורים. אנהייב פון זיין "סדר ומנין המצוות", זאגט דער חינוך אז ער איז געגאנגען אין די פיסטריט פונעם רמב"ם'ס ציילונג פון די מצוות, אבער די כוונה איז נישט אז איבעראל האט דער חינוך צוגעשטימט מיט'ן רמב"ם. אינעם 'איגרת המחבר' אנהייב ספר, צייכענט דער חינוך אָן אז ער האט זיך אויך פארלאזט אויף די השגות פונעם רמב"ן צום ספר המצוות, און ער רופט אן די השגות "ספר נכבד מאד". אין מערסטנס ערטער וואו דער רמב"ן קריגט אויף דאס ציילן א ספּעציפישער מצוה, ברענגט דער חינוך אויך דער שיטה פונעם רמב"ן אין זיין ביאור אויף די מצוה, און אפטמאל ציטירט ער אים באריכות. ווי אויך שרייבט דער חינוך אויף עטליכע פלעצער קלאָר אז ער בעפארצוגט דעם רמב"ן'ס שיטה איבער דעם רמב"ם'ס{{הערה|למשל {{ספר החינוך|קלח|ללא=שם}}, {{ספר החינוך|קנג|ללא=שם}}}}. פונדעסטוועגן, ווי דער חינוך זאגט אין מצוה קל"ח, האט ער נישט אוועקגענייגט פונעם ציילונג וואס דער רמב"ם האט אוועקגעשטעלט, וויבאלד "הוא באמת סיבתנו בעסק זה, ומידו זכינו לו" – דאס הייסט, דער חיבור פונעם רמב"ם איז למעשה די הויפט באזע אויף וועלכער דער חינוך האט באזירט זיין חיבור. | ||
צוויי הויפּט חידושים זענען פארהאן אין דעם ספר, וואס ספּעציאליזירן עס פון ענליכע פריערדיגע חיבורים: דער ערשטער איז, אז אנדערש ווי די אנדערע ראשונים – וועלכע האבן אויסגעשטעלט די מצוות לויט זייער ענין – האט עס דער חינוך מסדר געווען לויט די פרשיות, ווי דער סדר אין וואס זיי שטייען אין די תורה. ער ערקלערט אין די הקדמה דעם טעם דערצו, כדי מען זאל לערנען די מצוות צוזאמען מיט די פרשת השבוע. | |||
דער צווייטער חידוש פונעם מחבר איז זיינע אריגינעלע ערקלערונגען צו די "שרשי המצוות" (טעמים). דער מחבר נעמט אָן אז אלע מצוות זענען פאר א פיזישער אדער גייסטישער תועלת פאר די מענטשן, און צו דערווייטערן יעדן נזק פאר'ן גוף אדער נפש{{הערה|זעט {{ספר החינוך|קנט|ללא=שם}}}}. אין איינקלאנג דערמיט שלאגט דער חינוך פאָר ביי יעדן מצוה דעם תועלת (בעיקר דעם עטישן) וואס איז דא דערין, לויט אים, פאר'ן מענטש. אין זיין הקדמה באטאנט דער חינוך אז דער טעם וואס ער האט געשריבן ביי יעדע מצוה איז בלויז איין טעם פון אסאך, און אויך דאס ביסל איז בגדר א "רמז" – עפעס א געדאנק – און נישט מער, וויבאלד א בשר ודם קען נישט ארומנעמען און פארשטיין די טיפע פנימיות פון קיין שום מצוה פון ה'{{הערה|זעט {{ספר החינוך|תקמה|ללא=שם}}}}. לויט אים איז דער ספר בעיקר געצילט פאר קינדער, כדי זיי זאלן דערין עוסק זיין אין די שבתים אנשטאט פאַרברענגען די צייט, און פאר זיי האט ער געשריבן אביסל פון די שרשי המצוות, כדי צו באליבן אויף זיי דעם המצוות{{הערה|זעט הקדמה און איגרת המחבר, און {{ספר החינוך|קיז|ללא=שם}}}}. | |||
דער צווייטער חידוש פונעם מחבר איז זיינע אריגינעלע ערקלערונגען צו די "שרשי המצוות" (טעמים). דער מחבר נעמט אָן אז אלע מצוות זענען פאר א פיזישער אדער גייסטישער תועלת פאר די מענטשן, און צו דערווייטערן יעדן נזק פאר'ן גוף אדער נפש{{הערה|זעט {{ספר החינוך|קנט|ללא=שם}}}}. אין איינקלאנג דערמיט שלאגט דער חינוך פאָר ביי יעדן מצוה דעם תועלת (בעיקר דעם עטישן) וואס איז דא דערין, לויט אים, פאר'ן מענטש. אין זיין הקדמה | |||
== געבוי == | == געבוי == | ||
| שורה 54: | שורה 50: | ||
אבער דער חיד"א אין [[שם הגדולים]]{{הערה|{{שם הגדולים|סופרים|א|קלב|רבינו אהרן הלוי}}}} צווייפלט אין דעם אידענטיפיקאציע, צווישן אנדערע צוליב די סתירות צווישן די ווערטער פון ספר החינוך און די ווערק פונעם רא"ה. פארהאן וואס צייכענען צו דעם חיבור צום עלטערן ברודער פונעם רא"ה, רבי פינחס הלוי{{הערה|{{צ-זשורנאל|ישראל משה תא שמע|מחברו האמיתי של ספר "החינוך"|קרית ספר|עמ=787–790|שנת הוצאה=תשם|קישור=https://bookreader.nli.org.il/NliBookViewer/?ie_pid=IE45587486&_gl=1*bjpouq*_ga*MTM4ODM5MDk4My4xNzEzNzIxNzE3*_ga_8P5PPG5E6Z*MTcxNDA5OTAxMS4yLjEuMTcxNDEwMDU0MS41Ny4wLjA.*_ga_4207HLQSXF*MTcxNDA5OTAxMS4yLjEuMTcxNDEwMDU0MS41Ny4wLjA.*_ga_8PQRSYT854*MTcxNDA5OTAxMS4yLjEuMTcxNDEwMDU0MS41Ny4wLjA.#page/n0/mode/2up}}}}{{הערה|משה הרשלר, חידושי הריטב"א למסכת ברכות, מוסד הרב קוק תשמ"ד, עמ' רח, הערה 165}}{{הערה|{{היברובוקס|יוסף אברמסון|המעין|58470|page=69|קעפל=עוד אודות זהותו של מחבר ספר החינוך|באנד=מה ד|שנת הוצאה=תמוז תשס"ה|עמ=67}}}}. אנדערע ווענדן עס אפּ, און ברענגען ראיות צו די ווערטער פון [[רבי אפרים זלמן מרגליות]]{{הערה|{{היברובוקס|רבי אפרים זלמן מרגלית|ראש אפרים|7355|page=562|באנד=ד|מקום הוצאה=ווארשע|שנת הוצאה=תרמ"ד|עמ=דף מג א|קונטרס הראיות, סי' לט ג}}}} אז דאס איז נישט פארפאסט געווארן דורך דער רא"ה (א תלמיד פון רמב"ן), נאר דורך א תלמיד פון רשב"א{{הערה|הרב דוד מצגר, [https://beta.hebrewbooks.org/reader/reader.aspx?sfid=53240#p=26 הקדמה למנחת חינוך, מהדורת מכון ירושלים]}}{{הערה|{{היברובוקס|יעקב שמואל שפיגל|המעין|58470|page=73|קעפל=עוד אודות זהותו של מחבר ספר החינוך|באנד=מה ד|שנת הוצאה=תמוז תשס"ה|עמ=71}}}}. למעשה איז דער מיסטעריע פונעם מחבר'ס אידענטיטעט נישט געלייזט געווארן. | אבער דער חיד"א אין [[שם הגדולים]]{{הערה|{{שם הגדולים|סופרים|א|קלב|רבינו אהרן הלוי}}}} צווייפלט אין דעם אידענטיפיקאציע, צווישן אנדערע צוליב די סתירות צווישן די ווערטער פון ספר החינוך און די ווערק פונעם רא"ה. פארהאן וואס צייכענען צו דעם חיבור צום עלטערן ברודער פונעם רא"ה, רבי פינחס הלוי{{הערה|{{צ-זשורנאל|ישראל משה תא שמע|מחברו האמיתי של ספר "החינוך"|קרית ספר|עמ=787–790|שנת הוצאה=תשם|קישור=https://bookreader.nli.org.il/NliBookViewer/?ie_pid=IE45587486&_gl=1*bjpouq*_ga*MTM4ODM5MDk4My4xNzEzNzIxNzE3*_ga_8P5PPG5E6Z*MTcxNDA5OTAxMS4yLjEuMTcxNDEwMDU0MS41Ny4wLjA.*_ga_4207HLQSXF*MTcxNDA5OTAxMS4yLjEuMTcxNDEwMDU0MS41Ny4wLjA.*_ga_8PQRSYT854*MTcxNDA5OTAxMS4yLjEuMTcxNDEwMDU0MS41Ny4wLjA.#page/n0/mode/2up}}}}{{הערה|משה הרשלר, חידושי הריטב"א למסכת ברכות, מוסד הרב קוק תשמ"ד, עמ' רח, הערה 165}}{{הערה|{{היברובוקס|יוסף אברמסון|המעין|58470|page=69|קעפל=עוד אודות זהותו של מחבר ספר החינוך|באנד=מה ד|שנת הוצאה=תמוז תשס"ה|עמ=67}}}}. אנדערע ווענדן עס אפּ, און ברענגען ראיות צו די ווערטער פון [[רבי אפרים זלמן מרגליות]]{{הערה|{{היברובוקס|רבי אפרים זלמן מרגלית|ראש אפרים|7355|page=562|באנד=ד|מקום הוצאה=ווארשע|שנת הוצאה=תרמ"ד|עמ=דף מג א|קונטרס הראיות, סי' לט ג}}}} אז דאס איז נישט פארפאסט געווארן דורך דער רא"ה (א תלמיד פון רמב"ן), נאר דורך א תלמיד פון רשב"א{{הערה|הרב דוד מצגר, [https://beta.hebrewbooks.org/reader/reader.aspx?sfid=53240#p=26 הקדמה למנחת חינוך, מהדורת מכון ירושלים]}}{{הערה|{{היברובוקס|יעקב שמואל שפיגל|המעין|58470|page=73|קעפל=עוד אודות זהותו של מחבר ספר החינוך|באנד=מה ד|שנת הוצאה=תמוז תשס"ה|עמ=71}}}}. למעשה איז דער מיסטעריע פונעם מחבר'ס אידענטיטעט נישט געלייזט געווארן. | ||
==אויפנאמע== | |||
טראָץ וואס דער מחבר מיט זיין עניוות פארמינערט שטארק פון זיין אייגענעם חיבור'ס ווערד און מעלה, פאָרט איז זיין ספר געווארן אלס איינע פון די גרונד־שטיינער אין דאס מגדיר זיין די מצוות און מבאר זיין זייער תכלית. א דאַנק דער היקף און טיפקייט פון איין זייט, און דער קיצור פונעם צווייטן זייט, און דאס קלארע און זיסע שפראך, איז דער ספר גאר שטארק פארשפרייט געווארן און האט אנגענומען גאר אן אנגעזעענער ארט צווישן די ווערק פון די ראשונים. | |||
במשך די הונדערטער יארן זינט עס איז ערשינען, איז דער ספר החינוך געווען דער מערסט אנגענומענער חיבור אויף די תרי"ג מצוות. כאטש זיין עיקר ציל איז נישט ווי א הלכה ספר, דאך ווערט זיין שיטה אפט געברענגט דורך די פוסקים נאך אים{{הערה|זעט למשל {{שלחן ערוך|יורה דעה|פד|א|מפרש=ש"ך|סק=ג}}; {{שלחן ערוך|יורה דעה|פז|מפרש=ש"ך|סק=ב|אן=ביידע}}}}. גרויסע אחרונים ווי דער 'משנה למלך' האבן געשריבן הערות אויפ'ן ספר, און שפּעטער זענען געשריבן געווארן דערויף פילצאליגע לאנגע פירושים. צווישן די מערסט באוואוסטע חיבורים אויפ'ן ספר החינוך איז דער 'מנחת חינוך' פון [[רבי יוסף באב"ד]] פון טארנאָפּאל (לעמבערג, תרכט), וואס איז באקאנט אויף די ברייטע הלכה'דיגע עיון דערינען. | |||
==אויפלאגעס און פירושים== | ==אויפלאגעס און פירושים== | ||