אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:אלעקסאנדער צעדערבוים"
ק (החלפת טקסט – "״" ב־""") |
ק (החלפת טקסט – "יידישע זשורנאליסטן" ב־"אידישע זשורנאליסטן") |
||
| (13 מיטלסטע ווערסיעס פון 6 באַניצער נישט געוויזן.) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דעסקריפציע|רוסיש יידישער זשורנאליסט}} | |||
[[טעקע:Zederbaum, Alexander.jpg|טעקסט=אלעקסאנדער צעדערבוים|קליין]] | [[טעקע:Zederbaum, Alexander.jpg|טעקסט=אלעקסאנדער צעדערבוים|קליין]] | ||
'''אַלעקסאַנדער (הלוי) אָסיפאָוויטש צעדערבוים''' ([[זאמאשטש]], [[27סטן אויגוסט]], [[1816]] – [[פעטערבורג]], [[8טן סעפטעמבער]], [[1893]]) איז געווען אַ פוילישער-רוסישער ייד, אן אַרויסגעבער, אַן איבערקלעריקער יידישיסט, און איינער | '''אַלעקסאַנדער (הלוי) אָסיפאָוויטש צעדערבוים''' ([[זאמאשטש]], [[27סטן אויגוסט]], [[1816]] – [[פעטערבורג]], [[8טן סעפטעמבער]], [[1893]]) איז געווען אַ פוילישער-רוסישער ייד, אן אַרויסגעבער, אַן איבערקלעריקער יידישיסט, און איינער פון די גרעסטע "משכילים" אין דעם רענעסאַנס פון וועלטליכער ליטעראַטור אויף [[העברעאיש]] און אויף [[יידיש]] אין [[19טער י"ה|19טן-יארהונדערט]]. ער האט געגרינדעט און רעדאקטירט "הַמֵליץ" און אנדערע זשורנאלן אויף רוסיש און יידיש. | ||
== | == ביאָגראַפיע == | ||
צעדערבוים איז געבוירן געוואָרן אין זאַמאָשטש, קאנגרעס [[פוילן]]. נישט קוקנדיק אויף | צעדערבוים איז געבוירן געוואָרן אין זאַמאָשטש, קאנגרעס [[פוילן]]. נישט קוקנדיק אויף זיין אָרעמקייט, איז ער געווען אַן אמתדיק קינד פון דער השכלה זינט זיין קינדהייט—ער האָט גערעדט העברעאיש, רוסיש, פויליש, און דייטש, און האָט אויסגעבראַקירט דאָס חסידות פון זיינע עלטערן. ער האט חתונה געהאט אין [[לובלין]]. אין 1840 האט ער זיך געצויגן קיין [[אדעס]]. | ||
אין אנהייב, האָט ער אָפגעשפעט | אין אנהייב, האָט ער אָפגעשפעט פון דער יידישער שפראַך ווי פון אַ פרימיטיוון "זשאַרגאָן"— דאָס איבערבלייבס פון אַ וועלט פאַר דער השכלה. בכן, זיין ערשטער חודש-זשורנאַל, "המליץ" (דער ערשטער חודש-זשורנאַל אויף העברעאיש אין דער [[רוסלענדישע אימפעריע|רוסלענדישער אימפעריע]]), איז געוואָרן אַ פּלאַטפאָרמע פאַר וועלטליכער ליטעראַטור אויף העברעאיש. | ||
אָבער, האָט צעדערבוים אויך געוואָלט צו דערגרייכן צו די אָרעמע, "פרימיטיווע" חסידים | אָבער, האָט צעדערבוים אויך געוואָלט צו דערגרייכן צו די אָרעמע, "פרימיטיווע" חסידים פון זיין קינדהייט, און בכן, אין 1863, האָט זיך אָנגעהויבן צו אַרויסגעבן אַ סופּלעמענט אויף יידיש—"קול מבשר".{{הערה|[https://yiddish2.forward.com/node/2483.html יידיש אין אדעס פון די צארישע צייטן]}} מיט "קול מבשר" (און זיין נאָכקומער אין פעטערבורג, "די יידישעס פאָלקסבלעט"), האָט ער געפּרוווט צו נוצן יידישע איבערזעצונגען פון וועלטליכער ליטעראַטור (פון אלעקסאנדער פושקין, למשל) צו צוציען די חסידים צו רוסיש, פויליש, און דייטש. | ||
אָבער מיט | אָבער מיט צייט, זענען זיין צילן געביטן. ווען האָט צעדערבוים געטראָפן מיט אַ סך פון די גרעסטע יידישע ראָמאַניסטן פון דער צייט, האָט ער זיך אָנגעהויבן צו זען די יידישע שפראַך ווי אַ לעביקע וועלטליכע שפראַך. סוף-כּל-סוף, איז ער געוואָרן אַ טשעמפּיאָן פון וועלטליכער ליטעראַטור אויף "זשאַרגאָן", און "קול מבשר" איז געווען אַ פּלאַטפאָרמע פאַר אַ סך פון די גרעסטע יידישע מחברים, בתוכם: | ||
* [[מענדעלע מוכר ספרים]] (שלום יעקב | * [[מענדעלע מוכר ספרים]] (שלום יעקב אַבראַמאָוויטש), ראָמאַניסט | ||
* [[אברהם דוב בער גאָטלאָבער]], דער מחבר | * [[אברהם דוב בער גאָטלאָבער]], דער מחבר פון "דער גלגול" (אַן אַנטיחסידישע סאַטירע) | ||
* [[שלום עליכם (שרייבער)|שלום עליכם]] | * [[שלום עליכם (שרייבער)|שלום עליכם]] | ||
| שורה 18: | שורה 19: | ||
{{רעפליסטע}} | {{רעפליסטע}} | ||
[[קאַטעגאָריע:פוילישע | [[קאַטעגאָריע:פוילישע אידן]] | ||
[[קאַטעגאָריע: | [[קאַטעגאָריע:אידישע זשורנאליסטן]] | ||
[[קאַטעגאָריע:רוסישע שרייבער]] | [[קאַטעגאָריע:רוסישע שרייבער]] | ||
{{DEFAULTSORT:צעדערבוים, אלעקסאנדער}} | {{DEFAULTSORT:צעדערבוים, אלעקסאנדער}} | ||
[[קאַטעגאָריע:אויף יידיש]] | |||
{{קרד/ויקי/יידיש}} | |||
[[he:אלכסנדר הלוי צדרבוים]] | |||
[[קאַטעגאָריע:וויקידאטא דעסקריפציע]] | |||
יעצטיגע רעוויזיע זינט 15:10, 18 פעברואר 2024
אַלעקסאַנדער (הלוי) אָסיפאָוויטש צעדערבוים (זאמאשטש, 27סטן אויגוסט, 1816 – פעטערבורג, 8טן סעפטעמבער, 1893) איז געווען אַ פוילישער-רוסישער ייד, אן אַרויסגעבער, אַן איבערקלעריקער יידישיסט, און איינער פון די גרעסטע "משכילים" אין דעם רענעסאַנס פון וועלטליכער ליטעראַטור אויף העברעאיש און אויף יידיש אין 19טן-יארהונדערט. ער האט געגרינדעט און רעדאקטירט "הַמֵליץ" און אנדערע זשורנאלן אויף רוסיש און יידיש.
ביאָגראַפיע
צעדערבוים איז געבוירן געוואָרן אין זאַמאָשטש, קאנגרעס פוילן. נישט קוקנדיק אויף זיין אָרעמקייט, איז ער געווען אַן אמתדיק קינד פון דער השכלה זינט זיין קינדהייט—ער האָט גערעדט העברעאיש, רוסיש, פויליש, און דייטש, און האָט אויסגעבראַקירט דאָס חסידות פון זיינע עלטערן. ער האט חתונה געהאט אין לובלין. אין 1840 האט ער זיך געצויגן קיין אדעס.
אין אנהייב, האָט ער אָפגעשפעט פון דער יידישער שפראַך ווי פון אַ פרימיטיוון "זשאַרגאָן"— דאָס איבערבלייבס פון אַ וועלט פאַר דער השכלה. בכן, זיין ערשטער חודש-זשורנאַל, "המליץ" (דער ערשטער חודש-זשורנאַל אויף העברעאיש אין דער רוסלענדישער אימפעריע), איז געוואָרן אַ פּלאַטפאָרמע פאַר וועלטליכער ליטעראַטור אויף העברעאיש.
אָבער, האָט צעדערבוים אויך געוואָלט צו דערגרייכן צו די אָרעמע, "פרימיטיווע" חסידים פון זיין קינדהייט, און בכן, אין 1863, האָט זיך אָנגעהויבן צו אַרויסגעבן אַ סופּלעמענט אויף יידיש—"קול מבשר".[1] מיט "קול מבשר" (און זיין נאָכקומער אין פעטערבורג, "די יידישעס פאָלקסבלעט"), האָט ער געפּרוווט צו נוצן יידישע איבערזעצונגען פון וועלטליכער ליטעראַטור (פון אלעקסאנדער פושקין, למשל) צו צוציען די חסידים צו רוסיש, פויליש, און דייטש.
אָבער מיט צייט, זענען זיין צילן געביטן. ווען האָט צעדערבוים געטראָפן מיט אַ סך פון די גרעסטע יידישע ראָמאַניסטן פון דער צייט, האָט ער זיך אָנגעהויבן צו זען די יידישע שפראַך ווי אַ לעביקע וועלטליכע שפראַך. סוף-כּל-סוף, איז ער געוואָרן אַ טשעמפּיאָן פון וועלטליכער ליטעראַטור אויף "זשאַרגאָן", און "קול מבשר" איז געווען אַ פּלאַטפאָרמע פאַר אַ סך פון די גרעסטע יידישע מחברים, בתוכם:
- מענדעלע מוכר ספרים (שלום יעקב אַבראַמאָוויטש), ראָמאַניסט
- אברהם דוב בער גאָטלאָבער, דער מחבר פון "דער גלגול" (אַן אַנטיחסידישע סאַטירע)
- שלום עליכם
רעפערענצן
דאס איז נישט קיין המכלול ארטיקל, בלויז עפעס וואס ליגט דא ביז עס וועט ערזעצט ווערן מיט בעסערס. שרייבט עס איבער!