המכלול

אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:קאמוניזם"

רוי שמועס

רוי:קאמוניזם (זעט מקור)

רעוויזיע פון 01:01, 18 פעברואר 2024

556 בייטן צוגעלייגט ,  פֿאַר 1 יאָר
ק
החלפת טקסט – "סאוועטיש" ב־"סאוויעטיש"
וויזועלוויקיטעקסט
ק (החלפת טקסט – "פילאסאפיע" ב־"פילאזאפיע")
ק (החלפת טקסט – "סאוועטיש" ב־"סאוויעטיש")
 
(26 מיטלסטע ווערסיעס פון 5 באַניצער נישט געוויזן.)
שורה 1: שורה 1:
{{דעסקריפציע||ענגליש = political and socioeconomic ideology|העב=שיטת משטר כלכלית-חברתית שיתופית|דייטש=Wirtschafts- und Gesellschaftsform|}}
[[טעקע:Hammer and sickle.svg|left|150px]]
[[טעקע:Hammer and sickle.svg|left|150px]]
{{רעגירונג מעטאדן}}
{{רעגירונג מעטאדן}}
'''קאָמוניזם''' איז א [[טעאריע|טעאָריע]] און סיסטעם פון [[סאציאל וויסנשאפט|סאָציאַלער]] און [[פאליטיק|פּאָליטישער]] [[ארגאניזאציע|אָרגאַניזאַציע]], וועלכע איז געווען א הויפּט–קראַפט אין דער וועלטלעכער [[פאליטיק|פּאָליטיק]] דורכאויס רוב יאָרן פונעם 20טן יאָרהונדערט. אַלס אַ פּאָליטישע באַוועגונג האָט קאָמוניזם געזוכט אונטערצואוואַרפן [[קאַפּיטאַליזם]] דורך אַן אַרבעטער–[[רעוואָלוציע]] און אײַנשטעלן אַ סיסטעם אין וועלכער די שאַפונגס־מיטלען (ווי פאַבריקן) זאָלן געהערן צו דער גאַנצער באַפעלקערונג אַנשטאָט זײַן דער אייגנטום פון יחידים.  
'''קאָמוניזם''' איז א [[טעאריע|טעאָריע]] און סיסטעם פון [[סאציאל וויסנשאפט|סאָציאַלער]] און [[פאליטיק|פּאָליטישער]] [[ארגאניזאציע|אָרגאַניזאַציע]], וועלכע איז געווען א הויפּט–קראַפט אין דער וועלטליכער [[פאליטיק|פּאָליטיק]] דורכאויס רוב יאָרן פונעם 20טן יאָרהונדערט. אַלס אַ פּאָליטישע באַוועגונג האָט קאָמוניזם געזוכט אונטערצואוואַרפן [[קאַפּיטאַליזם]] דורך אַן אַרבעטער–[[רעוואָלוציע]] און איינשטעלן אַ סיסטעם אין וועלכער די שאַפונגס־מיטלען (ווי פאַבריקן) זאָלן געהערן צו דער גאַנצער באַפעלקערונג אַנשטאָט זיין דער אייגנטום פון יחידים.  


אין [[טעאריע|טעאָריע]] האָט '''קאָמוניזם''' געזוכט צו גרינדן א קלאַסלאָזיקע געזעלשאַפט פון צופרידנהייט און פרײַהייט, אין וועלכער אלע מענטשן געניסן זייער סאָציאלן און עקאָנאָמישן סטאטוס. אין פּראקטיק אָבער האָבן קאמוניסטישע רעזשימען אָנגענומען די פאָרעם פון אויטאָריטארער [[רעגירונג]], וועלכע האָט זיך ווייניק געקימערט מיט דעם ארבעטער–קלאס און האבן גענומען זייער מאכט אלס א פריאריטעט.
אין [[טעאריע|טעאָריע]] האָט '''קאָמוניזם''' געזוכט צו גרינדן א קלאַסלאָזיקע געזעלשאַפט פון צופרידנהייט און פרייהייט, אין וועלכער אלע מענטשן געניסן זייער סאָציאלן און עקאָנאָמישן סטאטוס. אין פּראקטיק אָבער האָבן קאמוניסטישע רעזשימען אָנגענומען די פאָרעם פון אויטאָריטארער [[רעגירונג]], וועלכע האָט זיך ווייניק געקימערט מיט דעם ארבעטער–קלאס און האבן גענומען זייער מאכט אלס א פריאריטעט.


דער קאנצעפט פון א געזעלשאפט מיט אייניגע אייגנשאפט פון פאַרמאָג און רייכקייט גייט צוריק הונדערטער יארן אבער איז ערשט אדאפטירט געווארן דורך די מאסן ווען [[אייראפע]] איז געבלאזן געווארן פון דעם סאציאליסטישן ווינט אינעם 19טן יאָרהונדערט. אין יענע צייטן איז אייראפע דורכגעגאנגען אן אינדוסטריאלע רעוואלוציע און סאציאלע טויש און די קריטיקירער האבן באשולדיגט קאפיטאליזם פאר'ן אנטוויקלען אן ארימע קלאס, פאבריקן [[ארבעט]]ער וועלכע זענען געשטעלט געווארן אין שווערע פאזיציעס, און פארן אויסברייטערן די צווישנשייד פון די ארימע און רייכע.  
דער קאנצעפט פון א געזעלשאפט מיט אייניגע אייגנשאפט פון פאַרמאָג און רייכקייט גייט צוריק הונדערטער יארן אבער איז ערשט אדאפטירט געווארן דורך די מאסן ווען [[אייראפע]] איז געבלאזן געווארן פון דעם סאציאליסטישן ווינט אינעם 19טן יאָרהונדערט. אין יענע צייטן איז אייראפע דורכגעגאנגען אן אינדוסטריאלע רעוואלוציע און סאציאלע טויש און די קריטיקירער האבן באשולדיגט קאפיטאליזם פאר'ן אנטוויקלען אן ארימע קלאס, פאבריקן [[ארבעט]]ער וועלכע זענען געשטעלט געווארן אין שווערע פאזיציעס, און פארן אויסברייטערן די צווישנשייד פון די ארימע און רייכע.  


די גרינדער פון מאדערנע קאמוניזם איז פראקלאמירט געווארן דורך א [[דייטש]]ער [[פילאסאף]] [[קארל מארקס]] און זיין פריינט פרידריך ענגלס. ווי אנדערע [[סאציאליזם|סאציאליסטן]], האבן זיי אויך געזוכט צו ברענגען אן ענדע צו [[קאפיטאליזם]]. אבער אנדערש ווי אנדערע וועלכע האבן געזוכט איינצושטעלן סאציאליסטישע סיסטעמען אינעם לאנגן טערמין אויף א פרידליכע וועג, האבן זיי געהאלטן אז דאס וועט נאר קענען פאסירן אויב עס וועט פאסירן אין א פלוצלינדיגער [[רעוואלוציע]] וואס וועט פארלאנגען א שטארקע קראפט און וועט מוזן גיין מיט געוואלד.
די גרינדער פון מאדערנע קאמוניזם איז פראקלאמירט געווארן דורך א [[דייטש]]ער [[פילאזאף]] [[קארל מארקס]] און זיין פריינט פרידריך ענגלס. ווי אנדערע [[סאציאליזם|סאציאליסטן]], האבן זיי אויך געזוכט צו ברענגען אן ענדע צו [[קאפיטאליזם]]. אבער אנדערש ווי אנדערע וועלכע האבן געזוכט איינצושטעלן סאציאליסטישע סיסטעמען אינעם לאנגן טערמין אויף א פרידליכע וועג, האבן זיי געהאלטן אז דאס וועט נאר קענען פאסירן אויב עס וועט פאסירן אין א פלוצלינדיגער [[רעוואלוציע]] וואס וועט פארלאנגען א שטארקע קראפט און וועט מוזן גיין מיט געוואלד.


כדי צו פראמאטירן זייער געדאנק האבן זיי דאס גערופן [[וויסנשאפט]]לעכע סאציאליזם אדער קאמוניזם און די צוויי נעמען זענען פארבליבן אייניג באטראכט ביז'ן ענדע פונעם [[19טער י"ה|19טן יארהונדערט]]. די צוויי האבן דערלעבט צו זען זייער געדאנק אין פראקטיק אין וועלכען אלע אינדוסטריעס און פראפערטי זענען געווארן אייניג פארוואלטעט אבער נאך אלץ איז פארבליבן א קלאס אפטיילנדיגע געזעלשאפט פון ארימע און רייכע. דער טערמין פון קאמוניזם האבן זיי רעזערווירט פאר דעם ענדגילטיגן שטאפל אין וועלכע קלאס אפטיילונג איז פארשוואונדן געווארן, מענטשן האבן געלעבט אין רואיגקייט, און דער פארלאנג פאר א [[רעגירונג]] איז מער נישט געווען א באדערפעניש.
כדי צו פראמאטירן זייער געדאנק האבן זיי דאס גערופן [[וויסנשאפט]]לעכע סאציאליזם אדער קאמוניזם און די צוויי נעמען זענען פארבליבן אייניג באטראכט ביז'ן ענדע פונעם [[19טער י"ה|19טן יארהונדערט]]. די צוויי האבן דערלעבט צו זען זייער געדאנק אין פראקטיק אין וועלכען אלע אינדוסטריעס און פראפערטי זענען געווארן אייניג פארוואלטעט אבער נאך אלץ איז פארבליבן א קלאס אפטיילנדיגע געזעלשאפט פון ארימע און רייכע. דער טערמין פון קאמוניזם האבן זיי רעזערווירט פאר דעם ענדגילטיגן שטאפל אין וועלכע קלאס אפטיילונג איז פארשוואונדן געווארן, מענטשן האבן געלעבט אין רואיגקייט, און דער פארלאנג פאר א [[רעגירונג]] איז מער נישט געווען א באדערפעניש.


דער טערמין קאמוניזם איז ערשט געווארן אפיציעל אין 1917 ווען וולאדימיר לענין און זיין באלשעוויק פארטיי האבן איבערגענומען די מאכט אין [[רוסלאנד]] און האבן נאמינירט זייער באוועגונג אלס די קאמוניסטישע פארטיי און האבן איינגעשטעלט אן איינצעלענע פארטיי רעזשים וועלכע האט געזאלט אומפלימענטירן די סאציאלע פאליסיס פון וועלכע קאמוניזם איז באשטאנען. לענין האט געגרינדעט דעם פארבאנד פון סאוועטישע סאציאליסטישע רעפובליקן, באקאנט אלס די פע-עס-עס-אר אדער סאוועטן־פאראיין. לענין'ס קאמוניסטישע באוועגונג האט געצילט צו אונטערווארפן קאפיטאליזם איבער גאנץ אייראפע און מאכן סאציאליזם די געזעלשאפט פון דעם צוקונפט.
דער טערמין קאמוניזם איז ערשט געווארן אפיציעל אין 1917 ווען וולאדימיר לענין און זיין באלשעוויק פארטיי האבן איבערגענומען די מאכט אין [[רוסלאנד]] און האבן נאמינירט זייער באוועגונג אלס די קאמוניסטישע פארטיי און האבן איינגעשטעלט אן איינצעלענע פארטיי רעזשים וועלכע האט געזאלט אומפלימענטירן די סאציאלע פאליסיס פון וועלכע קאמוניזם איז באשטאנען. לענין האט געגרינדעט דעם פארבאנד פון סאוויעטישע סאציאליסטישע רעפובליקן, באקאנט אלס די פע-עס-עס-אר אדער סאוועטן־פאראיין. לענין'ס קאמוניסטישע באוועגונג האט געצילט צו אונטערווארפן קאפיטאליזם איבער גאנץ אייראפע און מאכן סאציאליזם די געזעלשאפט פון דעם צוקונפט.


לענינ'ס נאכפאלגער איז געווען [[יאזעף סטאלין]] וועלכער האט טראנספארמירט רוסלאנד צו א [[דיקטאטור]] פון קאמפלעט [[רעגירונג]] קאנטראל אויף דער [[עקאנאמיע]] און די אונטערדריקונג פון יעדע פארעם פון אפאזיציע.  
לענינ'ס נאכפאלגער איז געווען [[יאזעף סטאלין]] וועלכער האט טראנספארמירט רוסלאנד צו א [[דיקטאטור]] פון קאמפלעט [[רעגירונג]] קאנטראל אויף דער [[עקאנאמיע]] און די אונטערדריקונג פון יעדע פארעם פון אפאזיציע.  
שורה 17: שורה 18:
אלס א רעזלוטאט פון לענין און סטאלינ'ס פאליסיס האט קאמוניזם אנגעהויבן פארלירן שטיצע אבער עס איז שוין געווען צו שפעט פאר די איינוואוינער פון דעם סאוועטן־פאראיין ווייל אויב איינער האט זיך געוואגט צו הייבן זיין קול אין אפאזיציע האט מען אים באלד אפגערוימט פון וועג.  
אלס א רעזלוטאט פון לענין און סטאלינ'ס פאליסיס האט קאמוניזם אנגעהויבן פארלירן שטיצע אבער עס איז שוין געווען צו שפעט פאר די איינוואוינער פון דעם סאוועטן־פאראיין ווייל אויב איינער האט זיך געוואגט צו הייבן זיין קול אין אפאזיציע האט מען אים באלד אפגערוימט פון וועג.  
   
   
ווען די [[צווייטע וועלט מלחמה]] האט אויסגעבראכן האט סטאלין געזען א געלעגנהייט צו פארשפרייטן קאמוניזם איבער אייראפע ווען אין דער זעלבער צייט האבן די [[אליאירטע]] געזוכט דאס צו שטערן. נאך דער [[מלחמה]] האבן די קאמוניסטישע [[פארטיי]]ען גענומען די מאכט אין [[כינע]], מזרח אייראפע, און אנדערע ראיאנען אין [[אזיע]] און יענע תקופה איז שפעטער באצייכענט געווארן אלס דער אנהויב פונעם [[קאלטע קריג]] אין וועלכען די סאוועטן־פאראיין און די [[פאראייניקטע שטאטן פון אמעריקע|פאראייניגטע שטאטן]] און אירע אליאירטע לענדער האבן זיך פארמאסטן פאר פאליטישע און מיליטערישע מאכט. ביידע באוועגונגען האבן געווינען שטיצע לענגאויס דעם וועג און ביז די פריע 80ער יארן האבן מער ווי א דריטל באפעלקערונג פון דער [[וועלט]] געוואוינט אונטער קאמוניסטישער הערשאפט.  
ווען די [[צווייטע וועלט מלחמה]] האט אויסגעבראכן האט סטאלין געזען א געלעגנהייט צו פארשפרייטן קאמוניזם איבער אייראפע ווען אין דער זעלבער צייט האבן די [[אליאירטע]] געזוכט דאס צו שטערן. נאך דער [[מלחמה]] האבן די קאמוניסטישע [[פארטיי]]ען גענומען די מאכט אין [[כינע]], [[מזרח אייראפע]], און אנדערע ראיאנען אין [[אזיע]] און יענע תקופה איז שפעטער באצייכענט געווארן אלס דער אנהויב פונעם [[קאלטע קריג]] אין וועלכען די סאוועטן־פאראיין און די [[פאראייניגטע שטאטן]] און אירע אליאירטע לענדער האבן זיך פארמאסטן פאר פאליטישע און מיליטערישע מאכט. ביידע באוועגונגען האבן געווינען שטיצע לענגאויס דעם וועג און ביז די פריע 80ער יארן האבן מער ווי א דריטל באפעלקערונג פון דער [[וועלט]] געוואוינט אונטער קאמוניסטישער הערשאפט.  
   
   
די קאמוניסטישע רעזשימען האבן זיך געטיילט מיט די הויפט יסודות פון די קאמוניסטישע פרינציפן וועלכע האבן אפגעווארפן די מעגליכקייט פון פריוואטע פראפערטי און קאפיטאליזם, די דאמינאציע פון עקאנאמישע אקטיוויטעטן, און אבסאלוט קאנטראל פון רעגירונג געפירט דורך איין פארטיי. די קאמוניסטישע רעגירונגען האבן איבערגענומען קאנטראל פון דער מידיא, פארבאטן רעליגיעזע באוועגונגען, און אפגעשטילט פאליטישע קעגנערשאפט.
די קאמוניסטישע רעזשימען האבן זיך געטיילט מיט די הויפט יסודות פון די קאמוניסטישע פרינציפן וועלכע האבן אפגעווארפן די מעגליכקייט פון פריוואטע פראפערטי און קאפיטאליזם, די דאמינאציע פון עקאנאמישע אקטיוויטעטן, און אבסאלוט קאנטראל פון רעגירונג געפירט דורך איין פארטיי. די קאמוניסטישע רעגירונגען האבן איבערגענומען קאנטראל פון דער מידיא, פארבאטן רעליגיעזע באוועגונגען, און אפגעשטילט פאליטישע קעגנערשאפט.


קאמוניסטישע געזעלשאפטן זענען דורכגעגאנגען א דראמאטישע טויש און די שפעטע 80ער און פריע 90ער יארן ווען פאליטישע און עקאנאמישע פראבלעמען אין דעם סאוועטן־פאראיין און די באאיינפלוס פון קאפיטאליזם האט געברענגט דער צוזאמענפאל פון סאוועט רוסלאנד. מיט דעם איז די קאלטע קריג געווען פאראיבער און קאמוניזם האט פארלוירן איר דאמינענץ איבער די וועלט. די איינציגע לענדער וועלכע זענען פארבליבן קאמוניסטיש ביז'ן היינטיגן טאג זענען כינע, [[קובא]], [[לאאס]], [[צפון קארעע]] און [[וויעטנאם]]. אלע אנדערע קאמוניסטישע לענדער האבן אדאפטירט נייע פאליסיס אין וועלכע זיי האבן איינגעפירט דעמאקראטישע פרינציפן און אפערירן מיט מערערע פארטייען.
קאמוניסטישע געזעלשאפטן זענען דורכגעגאנגען א דראמאטישע טויש און די שפעטע 80ער און פריע 90ער יארן ווען פאליטישע און עקאנאמישע פראבלעמען אין דעם סאוועטן־פאראיין און די באאיינפלוס פון קאפיטאליזם האט געברענגט דער צוזאמענפאל פון סאוועט רוסלאנד. מיט דעם איז די קאלטע קריג געווען פאראיבער און קאמוניזם האט פארלוירן איר דאמינענץ איבער די וועלט. די איינציגע לענדער וועלכע זענען פארבליבן קאמוניסטיש ביז'ן היינטיגן טאג זענען כינע, [[קובא]], [[לאאס]], [[צפון קארעא]] און [[וויעטנאם]]. אלע אנדערע קאמוניסטישע לענדער האבן אדאפטירט נייע פאליסיס אין וועלכע זיי האבן איינגעפירט דעמאקראטישע פרינציפן און אפערירן מיט מערערע פארטייען.
אין די קומענדיגע חלקים וועלן מיר אריינקריכן טיף אין דער טעאריע פון קאמוניזם צוריק צו אירע [[פילאזאפיע|פילאסאפישע]] ווארצלן און געבן צו פארשטיין וויאזוי דאס איז פראקטיצירט געווארן אין סאוועט רוסלאנד, כינע, און מזרח אייראפע. מיר וועלן אויך באטראכטן די איינפלוס פון די קאמוניסטישע פארטייען ארום דער וועלט און דער צוקונפט פון דער אידעלאגיע.
אין די קומענדיגע חלקים וועלן מיר אריינקריכן טיף אין דער טעאריע פון קאמוניזם צוריק צו אירע [[פילאזאפיע|פילאזאפישע]] ווארצלן און געבן צו פארשטיין וויאזוי דאס איז פראקטיצירט געווארן אין סאוועט רוסלאנד, כינע, און [[מזרח אייראפע]]. מיר וועלן אויך באטראכטן די איינפלוס פון די קאמוניסטישע פארטייען ארום דער וועלט און דער צוקונפט פון דער אידעלאגיע.


== ערשטע פאָרעמען פון קאָמוניזם ==
== ערשטע פאָרעמען פון קאָמוניזם ==
שורה 31: שורה 32:
זיין געדאנק איז געגאנגען נאך פיל ווייטער אז מענטשן זאלן וואוינען אין באראקן און אויפציען קינדער אינאיינעם אנשטאט באזונדערע פאמיליעס. דער פילאזאף האט געגלייבט אז ווי מער מענטשן וועלן פראקטיצירן די פאראנטווארטליכקייטן פון לעבן, אלס בעסער וועט דאס זיין פאר שלום ווייל מען וועט נישט גלוסטן אזויפיל, און א טובה פאר איינעם וועט מיינען א טובה פאר יעדן.
זיין געדאנק איז געגאנגען נאך פיל ווייטער אז מענטשן זאלן וואוינען אין באראקן און אויפציען קינדער אינאיינעם אנשטאט באזונדערע פאמיליעס. דער פילאזאף האט געגלייבט אז ווי מער מענטשן וועלן פראקטיצירן די פאראנטווארטליכקייטן פון לעבן, אלס בעסער וועט דאס זיין פאר שלום ווייל מען וועט נישט גלוסטן אזויפיל, און א טובה פאר איינעם וועט מיינען א טובה פאר יעדן.


איבער די קומענדיקע 2,000 יאר האבן נאך פילאסאפן געשריבן וועגן אזעלכע געדאנקען אבער קיינמאל האט דאס נישט געברענגט צו גארנישט. רוב פון די פילאזאפן האבן געשריבן אז דער געדאנק וועט זיין אן אלטערנאטיוו צו דער סיסטעם פון רעגירונג און [[קעניגרייך]] אין יענע צייטן וועלכע איז לויט זיי נישט געווען סיסטעמאטיזירט און יושרדיג.
איבער די קומענדיגע 2,000 יאר האבן נאך פילאזאפן געשריבן וועגן אזעלכע געדאנקען אבער קיינמאל האט דאס נישט געברענגט צו גארנישט. רוב פון די פילאזאפן האבן געשריבן אז דער געדאנק וועט זיין אן אלטערנאטיוו צו דער סיסטעם פון רעגירונג און [[קעניגרייך]] אין יענע צייטן וועלכע איז לויט זיי נישט געווען סיסטעמאטיזירט און יושרדיג.


די ערשטע טריט וואס מענטשן האבן גענומען אין א געוויסען פארעם פון קאמוניזם איז געווען די [[פראנצויזישע רעוואלוציע]] אין 789' אין וועלכע די רעוואלוציאנערן האבן אראפגעווארפן די מאנארכיע און גענומען די רעגירונג אין דער אייגענער האנט. די [[פראפאגאנדע]] אונטער דער רעוואלוציע איז געווען די אומ'יושר'דיקייט פון קעניגרייך און די אנפירער האבן צוגעזאגט אייניגע רעכט פאר יעדן און אייניגע אייגנשאפט פון פארמעגן און רייכקייט.
די ערשטע טריט וואס מענטשן האבן גענומען אין א געוויסען פארעם פון קאמוניזם איז געווען די [[פראנצויזישע רעוואלוציע]] אין 789' אין וועלכע די רעוואלוציאנערן האבן אראפגעווארפן די מאנארכיע און גענומען די רעגירונג אין דער אייגענער האנט. די [[פראפאגאנדע]] אונטער דער רעוואלוציע איז געווען די אומ'יושר'דיקייט פון קעניגרייך און די אנפירער האבן צוגעזאגט אייניגע רעכט פאר יעדן און אייניגע אייגנשאפט פון פארמעגן און רייכקייט.
שורה 37: שורה 38:
די רעוואלוציע איז דורכגעפאלן און די [[מאנארכיע]] איז צוריק איינגעשטעלט געווארן און די פירער פון דער קאמוניסטישער באוועגונג זענען אומגעברענגט געווארן. אבער קאמוניזם איז נישט געגאנגען שלאפן אין [[פראנקרייך]] און פאר די נעקסטע הונדערט יאר האבן מערערע גרופעס פרובירט אויפלעבן די באוועגונג אבער זענען אפגעשטילט געווארן דורך די קעניגרייך. א הויפט פיגור אין קאמוניזם איז געווען א פראנצויז מיט'ן נאמען [[לואיס בלענק]] וועלכער האט דאקומענטירט א גענויע פראפאזיציע ווי אזוי א קאמוניסטישע סיסטעם זאל ארבעטן, גייענדיג ביז'ן לעצטן דעטאל. זיין ארבעט איז שפעטער אדאפטירט געווארן דורך קארל מארקס וועלכער האט גענומען שריט, און אלעס וואס איז געווארן פון קאמוניזם איז צו זיין קרעדיט אדער שולד.  
די רעוואלוציע איז דורכגעפאלן און די [[מאנארכיע]] איז צוריק איינגעשטעלט געווארן און די פירער פון דער קאמוניסטישער באוועגונג זענען אומגעברענגט געווארן. אבער קאמוניזם איז נישט געגאנגען שלאפן אין [[פראנקרייך]] און פאר די נעקסטע הונדערט יאר האבן מערערע גרופעס פרובירט אויפלעבן די באוועגונג אבער זענען אפגעשטילט געווארן דורך די קעניגרייך. א הויפט פיגור אין קאמוניזם איז געווען א פראנצויז מיט'ן נאמען [[לואיס בלענק]] וועלכער האט דאקומענטירט א גענויע פראפאזיציע ווי אזוי א קאמוניסטישע סיסטעם זאל ארבעטן, גייענדיג ביז'ן לעצטן דעטאל. זיין ארבעט איז שפעטער אדאפטירט געווארן דורך קארל מארקס וועלכער האט גענומען שריט, און אלעס וואס איז געווארן פון קאמוניזם איז צו זיין קרעדיט אדער שולד.  


בלענק און א צווייטער פילאסאף, אוגוסטע בלאנקווי, האבן געהעצט די מאסן קעגן דעם פראנצויזישן קעניגרייך און האבן מאביליזירט א גרופע קאנספיראטירער וועלכע זענען געווען פאראנטווארטליך פאר דער צווייטער פראנצויזישער רעוואלוציע (1848) אין וועלכער די מאנארכיע איז נאכאמאל באזייטיגט געווארן און די רעוואלוציע האט זיך פארשפרייט צו מערערע ראיאנען אין אייראפע פון וועלכע רוב זענען דורכגעפאלן.  
בלענק און א צווייטער פילאזאף, אוגוסטע בלאנקווי, האבן געהעצט די מאסן קעגן דעם פראנצויזישן קעניגרייך און האבן מאביליזירט א גרופע קאנספיראטירער וועלכע זענען געווען פאראנטווארטליך פאר דער צווייטער פראנצויזישער רעוואלוציע (1848) אין וועלכער די מאנארכיע איז נאכאמאל באזייטיגט געווארן און די רעוואלוציע האט זיך פארשפרייט צו מערערע ראיאנען אין אייראפע פון וועלכע רוב זענען דורכגעפאלן.  


אויסער וואס די צוויי רעוואלוציאנערן זענען דירעקט פאראנטווארטליך פאר די צוקונפטיגע קאמוניזם האט היסטאריע זיי אויך געגעבן קרעדיט פאר'ן מאכן היסטאריע פון קעניגרייך וועלכע איז די אייציגסטע טובה וועלכע קאמוניזם האט געברענגט צו דער וועלט.
אויסער וואס די צוויי רעוואלוציאנערן זענען דירעקט פאראנטווארטליך פאר די צוקונפטיגע קאמוניזם האט היסטאריע זיי אויך געגעבן קרעדיט פאר'ן מאכן היסטאריע פון קעניגרייך וועלכע איז די אייציגסטע טובה וועלכע קאמוניזם האט געברענגט צו דער וועלט.


אויסער רעוואלוציאנערן זענען געווען אסאך אנדערע טעאריסטן און פילאסאפן וועלכע האבן קריטיקירט די רעוואלוציאנערן און האבן ענדערש געהאלטן פון א לאנג טערמינענדיגע איבערגאנג צו סאציאליזם. טייל פון זיי האבן געהאט אנדערע געדאנקען ווי די קאמוניסטן אבער די פרינציפן זענען שטענדיג געווען די זעלבע אז די אייגנשאפט פון פראפערטי און רייכקייט זאל ווערן צעטיילט מיט יושר און אזוי ארום וועט יעדער לעבן אין פרידן. טייל פון זיי האבן געהאלטן אז די מערסט געלערנטע מענטשן ווי וויסנשאפטלער, אינדזשענירן, און אינדוסטריאליסטן, זאלן פירן די רעגירונג. די טעאריע איז געווען אז אויב די מענטשן וועלן זיין פאראנטווארטליך פאר די וואוילזיין פון געזעלשאפט וועלן זיי אויסנוצן זייערע כשרונות צום מאקסימום.
אויסער רעוואלוציאנערן זענען געווען אסאך אנדערע טעאריסטן און פילאזאפן וועלכע האבן קריטיקירט די רעוואלוציאנערן און האבן ענדערש געהאלטן פון א לאנג טערמינענדיגע איבערגאנג צו סאציאליזם. טייל פון זיי האבן געהאט אנדערע געדאנקען ווי די קאמוניסטן אבער די פרינציפן זענען שטענדיג געווען די זעלבע אז די אייגנשאפט פון פראפערטי און רייכקייט זאל ווערן צעטיילט מיט יושר און אזוי ארום וועט יעדער לעבן אין פרידן. טייל פון זיי האבן געהאלטן אז די מערסט געלערנטע מענטשן ווי וויסנשאפטלער, אינדזשענירן, און אינדוסטריאליסטן, זאלן פירן די רעגירונג. די טעאריע איז געווען אז אויב די מענטשן וועלן זיין פאראנטווארטליך פאר די וואוילזיין פון געזעלשאפט וועלן זיי אויסנוצן זייערע כשרונות צום מאקסימום.
   
   
עס איז אויך געווען אזעלכע וואס האבן געהאלטן אז קאמוניזם וועט נישט ארבעטן מיט אזויפיל מענטשן אינאיינעם ווייל מען וועט נישט קענען האלטן קיין קאנטראל. די טעאריסטן האבן פארגעשלאגן אז לענדער און שטעט זאלן צעטיילט ווערן צו גרויסע גרופעס אין וועלכע יעדע וועט האבן אן אייגענע רעגירונג און א סופרים רעגירונג וועט פארזיכערן אז אלעס קלאפט.
עס איז אויך געווען אזעלכע וואס האבן געהאלטן אז קאמוניזם וועט נישט ארבעטן מיט אזויפיל מענטשן אינאיינעם ווייל מען וועט נישט קענען האלטן קיין קאנטראל. די טעאריסטן האבן פארגעשלאגן אז לענדער און שטעט זאלן צעטיילט ווערן צו גרויסע גרופעס אין וועלכע יעדע וועט האבן אן אייגענע רעגירונג און א סופרים רעגירונג וועט פארזיכערן אז אלעס קלאפט.
שורה 64: שורה 65:
אין 1848 האט די קליקע פובליצירט א מאניפעסטא אין וועלכע די צוויי האבן אפגעווארפן אלע רעפארם פלענער און געגעבן צו עקלערן מיט וויסנשאפטלעכע חשבונות פארוואס קאמוניזם וועט זיין אן [[עקאנאמיע]] וואס וועט ארבעטן. צווישן זייערע ווערטער איז באקאנט וואס זיי האבן פאראויס געשריבן אז קאמוניזם איז א קראפט פאר זיך אליינס צו וועלכע א [[רעגירונג]] קען זיך נישט קעגנשטעלן אויב די איינוואוינער ווילן דאס.
אין 1848 האט די קליקע פובליצירט א מאניפעסטא אין וועלכע די צוויי האבן אפגעווארפן אלע רעפארם פלענער און געגעבן צו עקלערן מיט וויסנשאפטלעכע חשבונות פארוואס קאמוניזם וועט זיין אן [[עקאנאמיע]] וואס וועט ארבעטן. צווישן זייערע ווערטער איז באקאנט וואס זיי האבן פאראויס געשריבן אז קאמוניזם איז א קראפט פאר זיך אליינס צו וועלכע א [[רעגירונג]] קען זיך נישט קעגנשטעלן אויב די איינוואוינער ווילן דאס.


מיט טיפזיניגע ווערטער האבן די צוויי געגעבן צו עקלערן אז די איינציגסטע שוועריקייט צו דאס לעבן אין דער  געזעלשאפט איז דער פאקט אז עס איז פאראן אזא זאך ווי א קלאס. לויט זיי איז א קלאס אפגעטייטש געווארן אלס א גרופע פון מענטשן אינערהאלב א געזעלשאפט וואס טיילן די זעלבע סאציאלע און עקאנאמישע סטאטוס. קלאס געפעכטן זענען פארגעקומען אין אלע פריערדיגע געזעלשאפטן אין היסטאריע, און אין יעדען פאל איז עס געווען א קליינע גרופע מענטשן וואס האבן קאנטראלירט די פראדוקציע פון דער געזעלשאפט, ווי לאנד, מאטריאלן, געצייג און מאשינעריי, ארבעט, און געלט. דאס איבעריגע פון פאלק האט געהאט זייער ווייניג און די איינציגסטע קראפט זייערע איז געווען די קראפט פון גיין ארבעטן. אבער וויבאלד די רעגירונג האט אויסגענוצט צופיל פון די פרוכט וואס די ארבייטער האבן ארויסגעגעבן האט דאס געמאכט דעם ארבייטער פארלירן זיין חשק צו ארבעטן און פראדוקציע איז דערפאר שטענדיג פארמינערט געווארן.
מיט טיפזיניגע ווערטער האבן די צוויי געגעבן צו עקלערן אז די איינציגסטע שוועריקייט צו דאס לעבן אין דער  געזעלשאפט איז דער פאקט אז עס איז פאראן אזא זאך ווי א קלאס. לויט זיי איז א קלאס אפגעטייטש געווארן אלס א גרופע פון מענטשן אינערהאלב א געזעלשאפט וואס טיילן די זעלבע סאציאלע און עקאנאמישע סטאטוס. קלאס געפעכטן זענען פארגעקומען אין אלע פריערדיגע געזעלשאפטן אין היסטאריע, און אין יעדען פאל איז עס געווען א קליינע גרופע מענטשן וואס האבן קאנטראלירט די פראדוקציע פון דער געזעלשאפט, ווי לאנד, מאטריאלן, געצייג און מאשינעריי, ארבעט, און געלט. דאס איבריגע פון פאלק האט געהאט זייער ווייניג און די איינציגסטע קראפט זייערע איז געווען די קראפט פון גיין ארבעטן. אבער וויבאלד די רעגירונג האט אויסגענוצט צופיל פון די פרוכט וואס די ארבייטער האבן ארויסגעגעבן האט דאס געמאכט דעם ארבייטער פארלירן זיין חשק צו ארבעטן און פראדוקציע איז דערפאר שטענדיג פארמינערט געווארן.


זיי האבן ערקלערט אז עס איז פאראן א קלאס קאמף צווישן וואס זיי האבן גערופן די בוארגעאואיסטן (קאפיטאליסטן וואס קאנטראלירן די פראדוקציע) און פראלעטאריאטן (די אינדוסטריאלע ארבייטער). אין געזעלשאפט זענען די בוארגעאואיסטן די וואס פארדינען און ווערן רייך פון די פראלעטאריאטן דורך זיי געבן ווייניג געהאלט און האלטן די פראפיטן פון פארקויפן און טעכנאלאגישע אינאוואציעס צו זיך אליינס. זיי האבן באטראכט די נייע מערב וועלט אלס א קאפיטאליסטישע סיסטעם פון ערגסטן סארט אין וועלכע די פראלעטאריאטן וועלן ביי א געוויסן פונקט נוצן סטרייקס, וואלן, און געוואלדטאטן צו אונטערווארפן די  בוארגעאואיסטן און עווענטועל ווערן זייערע באלעבאטים און דערנאך וועט זיך דאס צוריק דרייען פארקערט נאכאמאל און נאכאמאל.  
זיי האבן ערקלערט אז עס איז פאראן א קלאס קאמף צווישן וואס זיי האבן גערופן די בוארגעאואיסטן (קאפיטאליסטן וואס קאנטראלירן די פראדוקציע) און פראלעטאריאטן (די אינדוסטריאלע ארבייטער). אין געזעלשאפט זענען די בוארגעאואיסטן די וואס פארדינען און ווערן רייך פון די פראלעטאריאטן דורך זיי געבן ווייניג געהאלט און האלטן די פראפיטן פון פארקויפן און טעכנאלאגישע אינאוואציעס צו זיך אליינס. זיי האבן באטראכט די נייע מערב וועלט אלס א קאפיטאליסטישע סיסטעם פון ערגסטן סארט אין וועלכע די פראלעטאריאטן וועלן ביי א געוויסן פונקט נוצן סטרייקס, וואלן, און געוואלדטאטן צו אונטערווארפן די  בוארגעאואיסטן און עווענטועל ווערן זייערע באלעבאטים און דערנאך וועט זיך דאס צוריק דרייען פארקערט נאכאמאל און נאכאמאל.  
שורה 88: שורה 89:
די ערשטע שריט איז נאך צושטאנד געקומען אין 1890 ווען א טייל פון דער באוועגונג האט נאכגעפאלגט א [[טעראר]]יסט מיט'ן נאמען [[געארגי פלעקהאנאוו]] און האבן זיך ארויסגעצויגן פון דער רוסישער אימפעריע און אנגעהויבן לעבן אויף די פרינציפן פון דעם קאמוניסטישן סיסטעם וועלכע איז פארגעשריבן געווארן דורך [[מארקס]] און [[ענגעל]].
די ערשטע שריט איז נאך צושטאנד געקומען אין 1890 ווען א טייל פון דער באוועגונג האט נאכגעפאלגט א [[טעראר]]יסט מיט'ן נאמען [[געארגי פלעקהאנאוו]] און האבן זיך ארויסגעצויגן פון דער רוסישער אימפעריע און אנגעהויבן לעבן אויף די פרינציפן פון דעם קאמוניסטישן סיסטעם וועלכע איז פארגעשריבן געווארן דורך [[מארקס]] און [[ענגעל]].


אין 1898 איז געגרינדעט געווארן א צווייטע באוועגונג וועלכע האט זיך גערופן די [[רוסישע סאציאלע דעמאקראטיק פארטיי|רוסישע סאציאלע דעמאקראטישע פארטיי]] וועלכע האט זיך אנגעשלאסן אין דער אינטערמאציאנאלער קאמוניסטישער באוועגונג. עטלעכע יאר דערויף האט [[וולאדימיר לענין]], א וויכטיגע פיגור פון דער קראמוניסטישער באוועגונג, געשריבן זיין בוך וועלכע ער האט גערופן וואס עס ברויך געטאן ווערן. לענין איז געווען א געריבענער רוס וועלכער האט אויסגעארבעט א פלאן ווי אזוי די קאמוניסטן וועלן איבערנעמען די [[רעגירונג]] און דערנאך וויאזוי קאמוניזם וועט איינגעשטעלט ווערן. ער האט אויסגעארבעט א פריינשאפט מיט פלעקהאנאוו און באקומען זיין שטיצע.
אין 1898 איז געגרינדעט געווארן א צווייטע באוועגונג וועלכע האט זיך גערופן די [[רוסישע סאציאלע דעמאקראטיק פארטיי|רוסישע סאציאלע דעמאקראטישע פארטיי]] וועלכע האט זיך אנגעשלאסן אין דער אינטערמאציאנאלער קאמוניסטישער באוועגונג. עטליכע יאר דערויף האט [[וולאדימיר לענין]], א וויכטיגע פיגור פון דער קראמוניסטישער באוועגונג, געשריבן זיין בוך וועלכע ער האט גערופן וואס עס ברויך געטאן ווערן. לענין איז געווען א געריבענער רוס וועלכער האט אויסגעארבעט א פלאן ווי אזוי די קאמוניסטן וועלן איבערנעמען די [[רעגירונג]] און דערנאך וויאזוי קאמוניזם וועט איינגעשטעלט ווערן. ער האט אויסגעארבעט א פריינשאפט מיט פלעקהאנאוו און באקומען זיין שטיצע.


אבער עס איז נישט געווען דווקא זיינע פארשריבענע פלענער וואס האט געברענגט קאמוניזם ווי דער מזל וואס האט זיך צוגעשפילט דערצו. דער דעמאלטדיגער און לעצטער צאר, [[ניקאליי דער צווייטער]], האט געהאט אסאך שוועריקייטן צו האלטן זיין רעגירונג און ווען די [[ערשטע וועלט קריג]] האט אויסגעבראכן און רוסלאנד איז געגאנגען א גאנג האט ער זיך אפגעזאגט פון דער רעגירונג וועלכע איז זאפארט צוזאמענגעפאלן און איז צייטווייליג אנגעהאלטן געווארן דורך א פאראייניגטען נאציאנאלען פארלאמענט וועלכער האט אינגאנצן אנגעהאלטן 8 מאנאטן.
אבער עס איז נישט געווען דווקא זיינע פארשריבענע פלענער וואס האט געברענגט קאמוניזם ווי דער מזל וואס האט זיך צוגעשפילט דערצו. דער דעמאלטדיגער און לעצטער צאר, [[ניקאליי דער צווייטער]], האט געהאט אסאך שוועריקייטן צו האלטן זיין רעגירונג און ווען די [[ערשטע וועלט קריג]] האט אויסגעבראכן און רוסלאנד איז געגאנגען א גאנג האט ער זיך אפגעזאגט פון דער רעגירונג וועלכע איז זאפארט צוזאמענגעפאלן און איז צייטווייליג אנגעהאלטן געווארן דורך א פאראייניגטען נאציאנאלען פארלאמענט וועלכער האט אינגאנצן אנגעהאלטן 8 מאנאטן.
שורה 94: שורה 95:
די צייטווייליגע רעגירונג האט שוין אויך פארמאגט א גרויסע טייל קאמוניסטן דערין און דאס האט געגעבן א גרינגע האנט פאר לענין אין זיין רעוואלוציאנערער באלשעוויק ארמיי צו פארכאפן די מאכט פון דער רעגירונג אין 1917 מיט א קאמף וועלכער האט כמעט נישט פארגאסן קיין בלוט.
די צייטווייליגע רעגירונג האט שוין אויך פארמאגט א גרויסע טייל קאמוניסטן דערין און דאס האט געגעבן א גרינגע האנט פאר לענין אין זיין רעוואלוציאנערער באלשעוויק ארמיי צו פארכאפן די מאכט פון דער רעגירונג אין 1917 מיט א קאמף וועלכער האט כמעט נישט פארגאסן קיין בלוט.


לענין'ס נייע רעגירונג האט זיך באלד ארויסגעצויגן פון די וועלט קריג דורך פארהאנדלען מיט [[דייטשלאנד]] וועלכע האט איר געקאסט אסאך לאנד. אבער לענין האט נישט יעצט אינטרעסירט לאנד נאר סטאביליטעט און האט זיך זאפארט גענומען בויען זיין רעגירונג וועלכע איז באקאנט געווארן אלס דער  [[פארבאנד פון סאוועטישע סאציאליסטישע רעפובליקן]].  
לענין'ס נייע רעגירונג האט זיך באלד ארויסגעצויגן פון די וועלט קריג דורך פארהאנדלען מיט [[דייטשלאנד]] וועלכע האט איר געקאסט אסאך לאנד. אבער לענין האט נישט יעצט אינטערעסירט לאנד נאר סטאביליטעט און האט זיך זאפארט גענומען בויען זיין רעגירונג וועלכע איז באקאנט געווארן אלס דער  [[פארבאנד פון סאוויעטישע סאציאליסטישע רעפובליקן]].  


די נייע רעגירונג האט באלד געגעבן די קאנטראל פון פירמעס צו די ארבייטער, אייניגע רעכט צו מענער און פרויען, די פונאנדערטיילונג צווישן רעליגיע און שטאאט, און אנגעהויבן ארבעטען אויף פראגראמען וועלכע האט געמוטיגט נאטור-פארשונג-[[וויסנשאפט]], [[ליטעראטור]], און קונסט. א פלאן איז אויסגעלייגט געווארן פאר א פרייע העלט קעיר סיסטעם, א פרייע ערציאונג סיסטעם, פענסיעס צו אלע ארבייטער, און וואוינונגען פראגראמען, פאר יעדן אייניג. די רעגירונג איז באטראכט געווארן אלס די רעגירונג צו די מענטשן אין ורועלכער קיין איינער, אפילו נישט לענין, האט באקומען באצאלט מער וויפיל א געלערנטער ארבייטער באקומט אין ביזנעס.  
די נייע רעגירונג האט באלד געגעבן די קאנטראל פון פירמעס צו די ארבייטער, אייניגע רעכט צו מענער און פרויען, די פונאנדערטיילונג צווישן רעליגיע און שטאאט, און אנגעהויבן ארבעטען אויף פראגראמען וועלכע האט געמוטיגט נאטור-פארשונג-[[וויסנשאפט]], [[ליטעראטור]], און קונסט. א פלאן איז אויסגעלייגט געווארן פאר א פרייע העלט קעיר סיסטעם, א פרייע ערציאונג סיסטעם, פענסיעס צו אלע ארבייטער, און וואוינונגען פראגראמען, פאר יעדן אייניג. די רעגירונג איז באטראכט געווארן אלס די רעגירונג צו די מענטשן אין ורועלכער קיין איינער, אפילו נישט לענין, האט באקומען באצאלט מער וויפיל א געלערנטער ארבייטער באקומט אין ביזנעס.  
שורה 104: שורה 105:
דער [[עקאנאמיע|עקאנאמישער]] מצב איז נאר ערגער געווארן מיט יעדען פארבייגייענדיגען מאנאט ווען [[אינפלאציע]] איז דראסטיש געשטיגן, פראדוקציע איז פארמינערט געווארן, און מיליאנען שטאטישע איינוואוינער זענען געגאנגען ארבעטן אויף די פעלדער צו קענען בלייבן ביים לעבן. אין דער זעלבער צייט האבן [[בריטאניע]], די [[פאראייניגטע שטאטן]], [[איטאליע]], [[דייטשלאנד]], און נאך קאפיטאליסטישע לענדער געשיקט הילף צו די אנטי-קאמוניסטן קעמפער און האבן געלייגט עקאנאמישע סאנקציעס איבער רוסלאנד. דאס האט נאכמער פארערגערט דעם מצב און מיט פארמערטע ארימקייט האט אויסגעבראכן פארשיידענע קראנקהייטן און מענטשן זענען געשטארבן אין די מאסן. א געשאצטע 7 ביז 8 מיליאן מענטשן האבן פארלוירן זייערע לעבנ'ס אין די צוויליע קריג פון וועלכע איבער 5 מיליאן זענען געווען ציווילע מענטשן.  
דער [[עקאנאמיע|עקאנאמישער]] מצב איז נאר ערגער געווארן מיט יעדען פארבייגייענדיגען מאנאט ווען [[אינפלאציע]] איז דראסטיש געשטיגן, פראדוקציע איז פארמינערט געווארן, און מיליאנען שטאטישע איינוואוינער זענען געגאנגען ארבעטן אויף די פעלדער צו קענען בלייבן ביים לעבן. אין דער זעלבער צייט האבן [[בריטאניע]], די [[פאראייניגטע שטאטן]], [[איטאליע]], [[דייטשלאנד]], און נאך קאפיטאליסטישע לענדער געשיקט הילף צו די אנטי-קאמוניסטן קעמפער און האבן געלייגט עקאנאמישע סאנקציעס איבער רוסלאנד. דאס האט נאכמער פארערגערט דעם מצב און מיט פארמערטע ארימקייט האט אויסגעבראכן פארשיידענע קראנקהייטן און מענטשן זענען געשטארבן אין די מאסן. א געשאצטע 7 ביז 8 מיליאן מענטשן האבן פארלוירן זייערע לעבנ'ס אין די צוויליע קריג פון וועלכע איבער 5 מיליאן זענען געווען ציווילע מענטשן.  


די קאמוניסטן האבן שטארק געוואונען אבער דאס איז געקומען מיט א פרייז. דער עקאנאמישער מצב איז געווען א קאמפלעט קאטאסטראפע און די רעגירונג איז געווען געצוואונגען נאכצולאזן פארשיידענע קאמוניסטישע פאליסיס צו העלפן צוריק אויפבויען דאס לאנד. די רעגירונג האט אויפגענומען נייע סטראטעגיסטן און פראפעסארן און ביוראקראטיע איז צוריק איינגעשטעלט געווארן. די רעגירונג האט ווייטער אנגעהאלטן [[פינאנץ]], [[טראנספארטאציע]], שווערע אינדוסטרי, און אויסערן האנדל אבער האט צוריק פריוואטיזירט אסאך אנדערע ביזנעסער און האט געלאזט מענטשן מאכן דאמעסטישע ביזנעס. דער ערהוילונג'ס פלאן האט געארבעט און ביז עטלעכע יאר האט דאס לאנד אפגעאטעמט פון דעם גרעסטן טייל פון די קאטאסטראפע.  
די קאמוניסטן האבן שטארק געוואונען אבער דאס איז געקומען מיט א פרייז. דער עקאנאמישער מצב איז געווען א קאמפלעט קאטאסטראפע און די רעגירונג איז געווען געצוואונגען נאכצולאזן פארשיידענע קאמוניסטישע פאליסיס צו העלפן צוריק אויפבויען דאס לאנד. די רעגירונג האט אויפגענומען נייע סטראטעגיסטן און פראפעסארן און ביוראקראטיע איז צוריק איינגעשטעלט געווארן. די רעגירונג האט ווייטער אנגעהאלטן [[פינאנץ]], [[טראנספארטאציע]], שווערע אינדוסטרי, און אויסערן האנדל אבער האט צוריק פריוואטיזירט אסאך אנדערע ביזנעסער און האט געלאזט מענטשן מאכן דאמעסטישע ביזנעס. דער ערהוילונג'ס פלאן האט געארבעט און ביז עטליכע יאר האט דאס לאנד אפגעאטעמט פון דעם גרעסטן טייל פון די קאטאסטראפע.  


אין מאי 1922 האט לענין געליטן פון א [[סטראוק]] און איז געווען געצוואונגען אויפצוגעבן זיין פאזיציע. [[יאזעף סטאלין]], א געטרייער קאמוניסטישער שטיצער וועלכער האט אנגעהאלטן פארשיידענע רעגירונג'ס פאזיציעס, איז אריינגעשטעלט געווארן אלס ?דעפיוטי? צו איבערנעמען די לייצעס. סטאלין האט באלד איבערגענומען די רעגירונג מיט א שטארקייט און נאך יענעם דעצעמבער האט די רעגירונג פארברייטערט די קאמוניסטישע סיסטעם צו א סאך הכל פון 15 רעפובליקס אין און ארום רוסלאנד וועלכע איז יעצט געווארן א נייע פעדעראציע באקאנט אלס דער [[סאוועטן פארבאנד|פארבאנד פון סאוועטישע סאציאליסטישע רעפובליקן]] אדער פסס"ר. די גרויסע רעפובליקן צווישן זיי איז געווען [[אוקריינע]], בעלארוסיע (היינט [[בעלארוס]]), און טראנסקאווקאז (היינט [[דזשארדזשיע]], [[ארמעניע]], און אזערביידזשאן).
אין מאי 1922 האט לענין געליטן פון א [[סטראוק]] און איז געווען געצוואונגען אויפצוגעבן זיין פאזיציע. [[יאזעף סטאלין]], א געטרייער קאמוניסטישער שטיצער וועלכער האט אנגעהאלטן פארשיידענע רעגירונג'ס פאזיציעס, איז אריינגעשטעלט געווארן אלס ?דעפיוטי? צו איבערנעמען די לייצעס. סטאלין האט באלד איבערגענומען די רעגירונג מיט א שטארקייט און נאך יענעם דעצעמבער האט די רעגירונג פארברייטערט די קאמוניסטישע סיסטעם צו א סאך הכל פון 15 רעפובליקס אין און ארום רוסלאנד וועלכע איז יעצט געווארן א נייע פעדעראציע באקאנט אלס דער [[סאוועטן פארבאנד|פארבאנד פון סאוויעטישע סאציאליסטישע רעפובליקן]] אדער פסס"ר. די גרויסע רעפובליקן צווישן זיי איז געווען [[אוקריינע]], בעלארוסיע (היינט [[בעלארוס]]), און טראנסקאווקאז (היינט [[דזשארדזשיע]], [[ארמעניע]], און אזערביידזשאן).


=== רוסלאנד אונטער סטאלין ===
=== רוסלאנד אונטער סטאלין ===
שורה 144: שורה 145:
גורבאטשאוו'ס כוונה איז געווען. ברענגען דיסציפלין און מאדערניזירן דעם קאמוניסטישן סיסטעם. ער האט גענוצט פאליסיס וועלכע לענין האט ארגינעל פארגעלייגט און זענען אבער קיינמאל נישט איינגעשטעלט געווארן. דאס האט אריינגערעכנט א רעגירונג טיילווייזע באזייטיגונג פון אויסער'ן האנדל און אינוועסטמענט און האט אויך רעדוצירט די צענטראלע קאנטראל איבער די רעגירונג קאנטראלירטע פירמעס.
גורבאטשאוו'ס כוונה איז געווען. ברענגען דיסציפלין און מאדערניזירן דעם קאמוניסטישן סיסטעם. ער האט גענוצט פאליסיס וועלכע לענין האט ארגינעל פארגעלייגט און זענען אבער קיינמאל נישט איינגעשטעלט געווארן. דאס האט אריינגערעכנט א רעגירונג טיילווייזע באזייטיגונג פון אויסער'ן האנדל און אינוועסטמענט און האט אויך רעדוצירט די צענטראלע קאנטראל איבער די רעגירונג קאנטראלירטע פירמעס.


אויסער זיינע רעפארמען איבער די קאמוניסטישע ווארצלן האט גורבאטשאוו אויך געברענגט א רייע פאליטישע און סאציאלע רעפארמען וועלכע האט רעדוצירט די צענזור פון די מעדיע און געלאזט פארשידענע ארגאניזאציעס זיך פארמירן צו ברענגען סאציאלע דינסט צום פאלק. איבער אלעם האט ער רעפארמירט די עלעקטאראלע סיסטעם ווען ער האט פארגעלייגט א מולטי-קאנדידאט עלעקציע סיסטעם צום ערשטן מאל זינט 1920. דאס האט געפירט צו די גרינדונג פון פארשידענע נישט קאמוניסטישע פארטייען וועלכע האבן פארגעלייגט זייערע קאנדידאטן צו די 1990 וואלן.  
אויסער זיינע רעפארמען איבער די קאמוניסטישע ווארצלן האט גורבאטשאוו אויך געברענגט א רייע פאליטישע און סאציאלע רעפארמען וועלכע האט רעדוצירט די צענזור פון די מידיע און געלאזט פארשידענע ארגאניזאציעס זיך פארמירן צו ברענגען סאציאלע דינסט צום פאלק. איבער אלעם האט ער רעפארמירט די עלעקטאראלע סיסטעם ווען ער האט פארגעלייגט א מולטי-קאנדידאט עלעקציע סיסטעם צום ערשטן מאל זינט 1920. דאס האט געפירט צו די גרינדונג פון פארשידענע נישט קאמוניסטישע פארטייען וועלכע האבן פארגעלייגט זייערע קאנדידאטן צו די 1990 וואלן.  


די נייע פארטייען האבן באלד אנגעהויבן פארלאנגען א טראנספער פון מאכט פון דער צענטראלער רעגירונג צו די לאקאלע רעגירונגען. נייע באוועגונגען האבן אנגעהויבן פארלאנגען מערב סטיל געזעלשאפט און קיינער איז נישט אפגעשטילט געווארן פון הייבן זיין קול. אין דער זעלבער צייט האבן גורבאטשאוו'ס עקאנאמישע פאליסיס נישט געארבעט און דאס האט געפירט צו גרויסע אנטי-קאמוניסטישע באוועגונגען, ספעציעל אין די סאוועטן געצווינגענע טעריטאריעס ווי [[עסטלאנד]], [[לעטלאנד]], און [[ליטע]].  
די נייע פארטייען האבן באלד אנגעהויבן פארלאנגען א טראנספער פון מאכט פון דער צענטראלער רעגירונג צו די לאקאלע רעגירונגען. נייע באוועגונגען האבן אנגעהויבן פארלאנגען מערב סטיל געזעלשאפט און קיינער איז נישט אפגעשטילט געווארן פון הייבן זיין קול. אין דער זעלבער צייט האבן גורבאטשאוו'ס עקאנאמישע פאליסיס נישט געארבעט און דאס האט געפירט צו גרויסע אנטי-קאמוניסטישע באוועגונגען, ספעציעל אין די סאוועטן געצווינגענע טעריטאריעס ווי [[עסטלאנד]], [[לעטלאנד]], און [[ליטע]].  
שורה 150: שורה 151:
די פלוצלינגע צעמישעניש האט געפירט א גרופע הארטנעקיגע קאמוניסטישע פארטיי פירער אינאיינעם מיט די מיליטער און קא־גע־בע צו א געפלאנטע אקציע אין וועלכע זיי האבן געזאלט באזייטיגן די אויטאריטעט פון גורבאטשאוו און צוריק אריינשטעלן קאמוניזם אין אירע רעלסן. אבער דאס האט געפירט צו דעם מכה בפטיש ווען עס איז דורכגעפאלן ביז צוויי טעג צוליב די שווערע דעמאנסטראציע פון די נייע רוסישע רעפובליק פארטיי אונטער די פירערשאפט פון באריס יעלצין וועלכע האבן פארנומען די גאסן פון מאסקווע און געשטערט דעם פלאן.
די פלוצלינגע צעמישעניש האט געפירט א גרופע הארטנעקיגע קאמוניסטישע פארטיי פירער אינאיינעם מיט די מיליטער און קא־גע־בע צו א געפלאנטע אקציע אין וועלכע זיי האבן געזאלט באזייטיגן די אויטאריטעט פון גורבאטשאוו און צוריק אריינשטעלן קאמוניזם אין אירע רעלסן. אבער דאס האט געפירט צו דעם מכה בפטיש ווען עס איז דורכגעפאלן ביז צוויי טעג צוליב די שווערע דעמאנסטראציע פון די נייע רוסישע רעפובליק פארטיי אונטער די פירערשאפט פון באריס יעלצין וועלכע האבן פארנומען די גאסן פון מאסקווע און געשטערט דעם פלאן.


גורבאטשאוו האט פארלוירן אויטאריטעט און האט באלד רעזיגנירט אלס סעקרעטאר פון דער קאמוניסטישער פארטיי. ביז עטליכע טעג איז די קאמוניסטישע פארטיי צוזאמענגעפאלן און אלע סאוועטישע רעפובליקס (אוקריינע בולארעס, און רוסלאנד זעלבסט) האבן געמאלדן זייער זעלבשטענדיקייט פון סאוועטישן רוסלאנד.  
גורבאטשאוו האט פארלוירן אויטאריטעט און האט באלד רעזיגנירט אלס סעקרעטאר פון דער קאמוניסטישער פארטיי. ביז עטליכע טעג איז די קאמוניסטישע פארטיי צוזאמענגעפאלן און אלע סאוויעטישע רעפובליקס (אוקריינע בולארעס, און רוסלאנד זעלבסט) האבן געמאלדן זייער זעלבסטשטענדיגקייט פון סאוויעטישן רוסלאנד.  


אום  דעם 25סטן דעצעמבער 1991 האט גורבאטשאוו רעזיגנירט פון זיין פרעזידענטשאפט און דערמיט איז די לאנג יעריגע סאוועטן־פארבאנד צוזאמענגעפאלן און געווארן היסטאריע.
אום  דעם 25סטן דעצעמבער 1991 האט גורבאטשאוו רעזיגנירט פון זיין פרעזידענטשאפט און דערמיט איז די לאנג יעריגע סאוועטן־פארבאנד צוזאמענגעפאלן און געווארן היסטאריע.
שורה 160: שורה 161:
כינע האט אין יענע יארן נישט געהאט קיין סטאבילע רעגירונג און די פראווינצן און טעריטאריעס זענען געפירט געווארן דורך לאקאלע מלחמה לארדן. ווען די קאמוניסטישע פארטיי האט אנגעהויבן געווינען שטיצע אינערהאלב כינע האבן אנדערע גרופעס, און ספעציעל די [[קאמינטאנג]] פארטיי, דאס פרובירט שטערן און עס האט אויסגעבראכן א שטיקל מלחמה אין וועלכע די פרא-קאמוניסטן זענען געמארדעט געווארן און פארטריבן געווארן פון די גרויסע שטעט.
כינע האט אין יענע יארן נישט געהאט קיין סטאבילע רעגירונג און די פראווינצן און טעריטאריעס זענען געפירט געווארן דורך לאקאלע מלחמה לארדן. ווען די קאמוניסטישע פארטיי האט אנגעהויבן געווינען שטיצע אינערהאלב כינע האבן אנדערע גרופעס, און ספעציעל די [[קאמינטאנג]] פארטיי, דאס פרובירט שטערן און עס האט אויסגעבראכן א שטיקל מלחמה אין וועלכע די פרא-קאמוניסטן זענען געמארדעט געווארן און פארטריבן געווארן פון די גרויסע שטעט.


דער יונגער מאא איז דאן אויפגעקומען מיט א פלאן אין וועלכע די קאמוניסטישע פארטיי האט אנגעהויבן איינשטעלן דעם קאמוניסטישן מאדעל אין די פארווייטערטע שטעטלעך וואו עס האבן געוואוינט די ארימע פארמער און האבן גרינג צוגעשטימט דערצו. ביז א שטיק צייט האט די פארטיי דערקלערט זעלבשטענדיקייט אלס די דזשיאנגקסי סאוועטישע רעפובליק וועלכע האט אויך געהאט אן ארמיי, באקאנט אלס די רויטע ארמיי.
דער יונגער מאא איז דאן אויפגעקומען מיט א פלאן אין וועלכע די קאמוניסטישע פארטיי האט אנגעהויבן איינשטעלן דעם קאמוניסטישן מאדעל אין די פארווייטערטע שטעטלעך וואו עס האבן געוואוינט די ארימע פארמער און האבן גרינג צוגעשטימט דערצו. ביז א שטיק צייט האט די פארטיי דערקלערט זעלבסטשטענדיגקייט אלס די דזשיאנגקסי סאוויעטישע רעפובליק וועלכע האט אויך געהאט אן ארמיי, באקאנט אלס די רויטע ארמיי.


ווי נאר מאא האט דערקלערט זעלבשטענדיקייט האט די קאמינטאנג ארמיי מארשירט צו די קאמוניסטישע טעריטאריעס און עס האט אויסגעבראכן א מלחמה. אין אנפאנג האבן די קאמוניסטן געהאט די אויבערהאנט אבער ביז עטליכע וואכן האט די קאמינטאנג ארמיי ארומגערינגעלט דזשיאנגקסי און די קאמוניסטן זענען געווען געצווינגען צו אנטלויפן. מאא האט דאן געהאט אן ארמיי פון 80,000 מענער וועלכע האבן אים נאכגעפאלגט אריין אין גלות זוכנדיג א נייעם ארט וואו צו לאנדן. דאס איז געווען א מארש פון איבער א יאר ביז די רויטע ארמיי איז אנגעקומען אין שאנקסי פראווינץ אין צפון צענטראל כינע. אבער די לאנגע וועג פון איבער א יאר איז געווען באגלייט פון פייער פון די קאמינטאנג און פארשידענע מחלות וועלכע זענען פארשפרייט געווארן און אומגעברענגט צענדליגער טויזנטער. ביי דער צייט מאא האט דעגרייכט שאנקסי האט זיין ארמיי נאר פארמאגט 8,000 מיטגלידער.  
ווי נאר מאא האט דערקלערט זעלבסטשטענדיגקייט האט די קאמינטאנג ארמיי מארשירט צו די קאמוניסטישע טעריטאריעס און עס האט אויסגעבראכן א מלחמה. אין אנפאנג האבן די קאמוניסטן געהאט די אויבערהאנט אבער ביז עטליכע וואכן האט די קאמינטאנג ארמיי ארומגערינגעלט דזשיאנגקסי און די קאמוניסטן זענען געווען געצווינגען צו אנטלויפן. מאא האט דאן געהאט אן ארמיי פון 80,000 מענער וועלכע האבן אים נאכגעפאלגט אריין אין גלות זוכנדיג א נייעם ארט וואו צו לאנדן. דאס איז געווען א מארש פון איבער א יאר ביז די רויטע ארמיי איז אנגעקומען אין שאנקסי פראווינץ אין צפון צענטראל כינע. אבער די לאנגע וועג פון איבער א יאר איז געווען באגלייט פון פייער פון די קאמינטאנג און פארשידענע מחלות וועלכע זענען פארשפרייט געווארן און אומגעברענגט צענדליגער טויזנטער. ביי דער צייט מאא האט דעגרייכט שאנקסי האט זיין ארמיי נאר פארמאגט 8,000 מיטגלידער.  


דערנאך האט נאכגעפאלגט די מלחמות צווישן כינע און יאפאן אין וועלכע די קאמוניסטן האבן געהאלפן די קאמינטאנג קעמפן די יאפאנעזער אבער זענען געבליבן פאליטיש נישט איינגעשטימט און די קריגערייען האבן צוריק אויסגעבראכן ווען די קאמפן זענען געווען פאראיבער אין 1945. די רויטע ארמיי האט זיך אויסגעצייכנט צו זיין די מערסט געשולטע ארמיי קעגן יאפאן וועלכע איז פארטריבן געווארן אונטער דרוק ווען זי האט געקעמפט א צווייטע פראנט מיט אמעריקע אויפ'ן פאסיפיק.
דערנאך האט נאכגעפאלגט די מלחמות צווישן כינע און יאפאן אין וועלכע די קאמוניסטן האבן געהאלפן די קאמינטאנג קעמפן די יאפאנעזער אבער זענען געבליבן פאליטיש נישט איינגעשטימט און די קריגערייען האבן צוריק אויסגעבראכן ווען די קאמפן זענען געווען פאראיבער אין 1945. די רויטע ארמיי האט זיך אויסגעצייכנט צו זיין די מערסט געשולטע ארמיי קעגן יאפאן וועלכע איז פארטריבן געווארן אונטער דרוק ווען זי האט געקעמפט א צווייטע פראנט מיט אמעריקע אויפ'ן פאסיפיק.
   
   
מיט די ענדע פון די צווייטע וועלט קריג האט די קאנפליקט צווישן די קאמוניסטישע פארטיי און די קאמינטאנג אויפגעפלאצט און די קאמוניסטן האבן אנגעהויבן געווינען שטיצע ביי אלע ארימע פארמער וועלכע האבן געהאלפן קעמפן קעגן די קאמינטאנג. ביז 4 יאר איז די קאמינטאנג געווען באזיגט און מאא האט שטאלץ דעקלערט אז כינע האט געגרינדעט א נייע מענטש'נס רעפובליק אוו כינע. די קאמינטאנג כוחות האבן געמאכט פליטה פון כינע און זיך באזעצט אויפ'ן טייוואנער אינזל און זיך דעקלערט א זעלבשטענדיגע לאנד מיט'ן נאמען טייוואן.
מיט די ענדע פון די צווייטע וועלט קריג האט די קאנפליקט צווישן די קאמוניסטישע פארטיי און די קאמינטאנג אויפגעפלאצט און די קאמוניסטן האבן אנגעהויבן געווינען שטיצע ביי אלע ארימע פארמער וועלכע האבן געהאלפן קעמפן קעגן די קאמינטאנג. ביז 4 יאר איז די קאמינטאנג געווען באזיגט און מאא האט שטאלץ דעקלערט אז כינע האט געגרינדעט א נייע מענטש'נס רעפובליק אוו כינע. די קאמינטאנג כוחות האבן געמאכט פליטה פון כינע און זיך באזעצט אויפ'ן טייוואנער אינזל און זיך דעקלערט א זעלבסטשטענדיגע לאנד מיט'ן נאמען טייוואן.


=== כינע אונטער מאַאָ ===
=== כינע אונטער מאַאָ ===


מאַאָ האָט געהערשט אַלס כינע'ס קאָמוניסטישער פירער פון 1949 ביז זײַן טויט אין 1976. ווי נאָר ער האָט אריינגעטראָטן אין אָפיס האָט ער אונטערגעשריבן אַ פרײַנטשאַפט אָפּמאַך מיט סאָוועטן־רוסלאַנד און איז פאַרבליבן געטרײַ צו די סאָוועטן ביז נאָך סטאַלינ'ס טויט ווען דער נײַער קאָמוניסטישער פירער כרושטשאָוו האָט אָנגעהויבן די דע-סטאַליניזאַציע.  
מאַאָ האָט געהערשט אַלס כינע'ס קאָמוניסטישער פירער פון 1949 ביז זיין טויט אין 1976. ווי נאָר ער האָט אריינגעטראָטן אין אָפיס האָט ער אונטערגעשריבן אַ פריינטשאַפט אָפּמאַך מיט סאָוועטן־רוסלאַנד און איז פאַרבליבן געטריי צו די סאָוועטן ביז נאָך סטאַלינ'ס טויט ווען דער נייער קאָמוניסטישער פירער כרושטשאָוו האָט אָנגעהויבן די דע-סטאַליניזאַציע.  


מאא האט אין אויפברויז באשולדיגט רוסלאנד פאר'ן לאזן אונטערגיין קאמוניזם און פארשיקט אלע סאוועטישע ראטגעבער פון כינע און אנגעהויבן ארבעטן אויף א נייע מאדעל קאמוניזם מיט וועלכע ער האט זיך געגרויסט אלס די זעלבסטשטענדיגע קאמוניסטישע לאנד. מאא האט נאכגעפאלגט סטאלינ'ס פאליסיס אבער האט אויך אימפלימענטירט סיסטעמען געבויט דירעקט אויף קארל מארק'ס טעאריעס.
מאא האט אין אויפברויז באשולדיגט רוסלאנד פאר'ן לאזן אונטערגיין קאמוניזם און פארשיקט אלע סאוויעטישע ראטגעבער פון כינע און אנגעהויבן ארבעטן אויף א נייע מאדעל קאמוניזם מיט וועלכע ער האט זיך געגרויסט אלס די זעלבסטשטענדיגע קאמוניסטישע לאנד. מאא האט נאכגעפאלגט סטאלינ'ס פאליסיס אבער האט אויך אימפלימענטירט סיסטעמען געבויט דירעקט אויף קארל מארק'ס טעאריעס.


אין 1956 האט מאא געעפענט א פראגראם אין וועלכע זיין רעגירונג האט איינגעלאדענט אלע אינטעלעקטועל (געלערנטע) צו קומען זאגן געדאנקען וואס זיי האלטן איבער די קאמוניסטישע רעגירונג. מאא האט פארקויפט אז מיט'ן הערן די קריטיק וועט ער קענען אויסארבעטן דעם סיסטעם פאר'ן צוקונפט. ווען אלע באריכטן זענען געווען פארטיג האט מאא זיך געטראפן מיט צופיל קריטיק איבער די רעגירונג און אויף אים זעלבסט. מאא האט שטיל געמאכט זיינע קריטיק דורך אפזאגן פון זייערע שטעלעס, ארעסטן, און פארטרייבן פון לאנד.
אין 1956 האט מאא געעפענט א פראגראם אין וועלכע זיין רעגירונג האט איינגעלאדענט אלע אינטעלעקטועל (געלערנטע) צו קומען זאגן געדאנקען וואס זיי האלטן איבער די קאמוניסטישע רעגירונג. מאא האט פארקויפט אז מיט'ן הערן די קריטיק וועט ער קענען אויסארבעטן דעם סיסטעם פאר'ן צוקונפט. ווען אלע באריכטן זענען געווען פארטיג האט מאא זיך געטראפן מיט צופיל קריטיק איבער די רעגירונג און אויף אים זעלבסט. מאא האט שטיל געמאכט זיינע קריטיק דורך אפזאגן פון זייערע שטעלעס, ארעסטן, און פארטרייבן פון לאנד.
שורה 201: שורה 202:




== קאמוניזם אין מזרח אייראפע ==
== קאמוניזם אין [[מזרח אייראפע]] ==


אויסער כינע, האט קאמוניזם אריינגעדרינגען מיט א שטארקייט אין מזרח אייראפע נאך די צווייטע וועלט קריג. די אלע שטעט וועלכע האבן געשפירט דעם קאמוניסטישן טעם זענען געווען יונג און זענען אויסגעקריצט געווארן פון די געוועזענע עסטרייך-אונגארן, דייטשלאנד, רוסלאנד, און אטאמאניש אימפעריעס דורך צענדליגער אפמאכן וועלכע זענען געווען דער רעזולטאט פון די ערשטע וועלט קריג. רוב דערפון האבן געווינען זעלבשטענדיקייט אלס הינקנדיגע דעמאקראטיעס און אלע אויסער טשעכאסלאוואקיי זענען אריינגעפאלן אין אינערליכע קאנפליקטן פאר אויטאריטעט.
אויסער כינע, האט קאמוניזם אריינגעדרינגען מיט א שטארקייט אין [[מזרח אייראפע]] נאך די צווייטע וועלט קריג. די אלע שטעט וועלכע האבן געשפירט דעם קאמוניסטישן טעם זענען געווען יונג און זענען אויסגעקריצט געווארן פון די געוועזענע עסטרייך-אונגארן, דייטשלאנד, רוסלאנד, און אטאמאניש אימפעריעס דורך צענדליגער אפמאכן וועלכע זענען געווען דער רעזולטאט פון די ערשטע וועלט קריג. רוב דערפון האבן געווינען זעלבסטשטענדיגקייט אלס הינקנדיגע דעמאקראטיעס און אלע אויסער טשעכאסלאוואקיי זענען אריינגעפאלן אין אינערליכע קאנפליקטן פאר אויטאריטעט.
   
   
דורכאויס די צווייטע וועלט קריג האט נאצי-דייטשלאנד איינגענומען די אלע לענדער, רוב דערפון אן א שאס. ביי די ענדע פון די קריג האבן די סאוועטישע כוחות מארשירט פון מזרח און באפרייט די אלע לענדער פון דייטשע קאנטראל מיט די אויסנאם פון יוגאסלאוויע און אלבאניע. נאך די קריג האבן די אליאירטע איינגעשטימט צו געבן סאוועט-רוסלאנד די איינפלוס אויף מזרח אייראפע.  
דורכאויס די צווייטע וועלט קריג האט נאצי-דייטשלאנד איינגענומען די אלע לענדער, רוב דערפון אן א שאס. ביי די ענדע פון די קריג האבן די סאוויעטישע כוחות מארשירט פון מזרח און באפרייט די אלע לענדער פון דייטשע קאנטראל מיט די אויסנאם פון יוגאסלאוויע און אלבאניע. נאך די קריג האבן די אליאירטע איינגעשטימט צו געבן סאוועט-רוסלאנד די איינפלוס אויף [[מזרח אייראפע]].  


די סאוועטן האן באלד אנגעהויבן ארבעטן צו ברענגען קאמוניזם אין די אלע לענדער ווען די מערב וועלט האט פארמאכט די אויגן אלס א דאנק פאר סאוועט-רוסלאנד פאר'ן העלפן דערשטיקן נאצי-דייטשלאנד און ענדיגן די צווייטע וועלט קריג. די סאוועטן האבן איינגעשטעלט קאמוניסטישע רעגירונגען אין [[פוילן]], [[אונגארן]], [[בולגאריע]], [[רומעניע]], און [[טשעכאסלאוואקיי]]. אין 46' האט דער בריטישער פרעמיער מיניסטער, [[ווינסטאן טשערטשיל|ווינסטאן טשורטשיל]], קריטיקירט די קאמוניסטישע באוועגונג און געלאזט פאלן דעם היסטארישן ארויסזאג אז אן אייזערנע פירהאנג איז אראפגעפאלן אויפ'ן קאנטינענט. מיט דעם ארויסזאג איז מזרח און מערב אייראפע אפיציעל אפגעטיילט געווארן פאר די קומענדיגע יארן ווען פון איין זייט האט דעמאקראטיע געבליעט און אויף די אנדערע זייט האט קאמוניזם צוגרינד געלייגט אלעס.  
די סאוועטן האן באלד אנגעהויבן ארבעטן צו ברענגען קאמוניזם אין די אלע לענדער ווען די מערב וועלט האט פארמאכט די אויגן אלס א דאנק פאר סאוועט-רוסלאנד פאר'ן העלפן דערשטיקן נאצי-דייטשלאנד און ענדיגן די צווייטע וועלט קריג. די סאוועטן האבן איינגעשטעלט קאמוניסטישע רעגירונגען אין [[פוילן]], [[אונגארן]], [[בולגאריע]], [[רומעניע]], און [[טשעכאסלאוואקיי]]. אין 46' האט דער בריטישער פרעמיער מיניסטער, [[ווינסטאן טשערטשיל|ווינסטאן טשורטשיל]], קריטיקירט די קאמוניסטישע באוועגונג און געלאזט פאלן דעם היסטארישן ארויסזאג אז אן אייזערנע פירהאנג איז אראפגעפאלן אויפ'ן קאנטינענט. מיט דעם ארויסזאג איז מזרח און מערב אייראפע אפיציעל אפגעטיילט געווארן פאר די קומענדיגע יארן ווען פון איין זייט האט דעמאקראטיע געבליעט און אויף די אנדערע זייט האט קאמוניזם צוגרינד געלייגט אלעס.  
שורה 211: שורה 212:
ספעציעל איז געטראפן געווארן דייטשלאנד זעלבסט וועלכע איז געווארן צוטיילט אין האלב צווישן די קאמוניסטן און קאפיטאליסטן. אין דער זעלבער צייט וואס [[מערב דייטשלאנד]] האט באקומען הילף פון די מערב וועלט און זיך צוריק געשטעלט אויף די פיס מיט א בליענדיגע עקאנאמיע, איז [[מזרח דייטשלאנד]] פארבליבן אין ארימקייט און דעפרעסיע און טראנספארטאציע צווישן די צוויי ראיאנען איז געווארן זייער שווער ווען מיליאנען פאמיליעס זענען מיט געוואלד צעטיילט געווארן און האבן זיך מער נישט געקענט טרעפן.
ספעציעל איז געטראפן געווארן דייטשלאנד זעלבסט וועלכע איז געווארן צוטיילט אין האלב צווישן די קאמוניסטן און קאפיטאליסטן. אין דער זעלבער צייט וואס [[מערב דייטשלאנד]] האט באקומען הילף פון די מערב וועלט און זיך צוריק געשטעלט אויף די פיס מיט א בליענדיגע עקאנאמיע, איז [[מזרח דייטשלאנד]] פארבליבן אין ארימקייט און דעפרעסיע און טראנספארטאציע צווישן די צוויי ראיאנען איז געווארן זייער שווער ווען מיליאנען פאמיליעס זענען מיט געוואלד צעטיילט געווארן און האבן זיך מער נישט געקענט טרעפן.


די איינציגסטע צוויי לענדער וואס זענען אויך געגאנגען אונטער קאמוניזם נישט אונטער די סאוועטישע איינפלוס איז געווען [[יוגאסלאוויע]] און [[אלבאניע]]. די צווי לענדער האבן געהאט אייגענע פראבלעמען וועלכע האבן נישט געקענט געלעזט ווערן נאך דער קריג און ווען די קאמוניסטישע ווינט האט געבלאזן אינעם ראיאן זענען אויך די צוויי לענדער געפאלן קרבנות צו קאמוניזם.
די איינציגסטע צוויי לענדער וואס זענען אויך געגאנגען אונטער קאמוניזם נישט אונטער די סאוויעטישע איינפלוס איז געווען [[יוגאסלאוויע]] און [[אלבאניע]]. די צווי לענדער האבן געהאט אייגענע פראבלעמען וועלכע האבן נישט געקענט געלעזט ווערן נאך דער קריג און ווען די קאמוניסטישע ווינט האט געבלאזן אינעם ראיאן זענען אויך די צוויי לענדער געפאלן קרבנות צו קאמוניזם.


צווישן די מזרח אייראפעאישע לענדער זענען בולגאריע, טשעכאסלאוואקיי, און [[מזרח דייטשלאנד]] געווען די וואס האבן גענוי נאכגעפאלגט און מיטגעשטימט מיט סטאלין ווען רומעניע, אונגארן, און פוילן האבן זיך פרובירט אפטיילן פון דעם סאוועטן־פאראיין און אדאפטירט רעפארמען אויף א געוויסע פראצענט. אין 55' האבן די סאוועטן געמאכט די [[ווארשע פאקט]] אין וועלכע עס איז געגרינדעט געווארן א קאנטער ארגאניזאציע צו [[נאט"א]] דורך די קאמוניסטישע לענדער אין מזרח אייראפע. די איינציגסטע צוויי לענדער וואס האבן נישט אונטערגעשריבן דעם אפמאך זענען געווען [[יוגאסלאוויע]] און [[אלבאניע]] וועלכע האבן זיך דערנענטערט צו כינע און האבן קיינמאל נישט געלאזט די סאוועטישע כוחות באטרעטן זייער ערד.
צווישן די [[מזרח אייראפע]]אישע לענדער זענען בולגאריע, טשעכאסלאוואקיי, און [[מזרח דייטשלאנד]] געווען די וואס האבן גענוי נאכגעפאלגט און מיטגעשטימט מיט סטאלין ווען רומעניע, אונגארן, און פוילן האבן זיך פרובירט אפטיילן פון דעם סאוועטן־פאראיין און אדאפטירט רעפארמען אויף א געוויסע פראצענט. אין 55' האבן די סאוועטן געמאכט די [[ווארשע פאקט]] אין וועלכע עס איז געגרינדעט געווארן א קאנטער ארגאניזאציע צו [[נאט"א]] דורך די קאמוניסטישע לענדער אין [[מזרח אייראפע]]. די איינציגסטע צוויי לענדער וואס האבן נישט אונטערגעשריבן דעם אפמאך זענען געווען [[יוגאסלאוויע]] און [[אלבאניע]] וועלכע האבן זיך דערנענטערט צו כינע און האבן קיינמאל נישט געלאזט די סאוויעטישע כוחות באטרעטן זייער ערד.


קאמוניזם אין מזרח אייראפע איז אבער קיינמאל נישט אויפגענומען געווארן אזוי ווארים ווי אין רוסלאנד אדער כינע. פון אנהויב אן האבן רעפארמיסטן פרובירט זיך קעגנשטעלן און זענען אונטערדרוקט געווארן דורך סאוועטישע כוחות. די ערשטע אזעלכע באוועגונגען האבן זיך אנגעהויבן מיט די טויט פון סטאלין און די די-סטאליניזאציע פון קרוטשאוו. אונגארן און פוילן האבן אנגעהויבן פרובירן מאכן שבת פאר זיך אבער די סאוועטן האבן דאס צושטערט און עלימינירט אלע וואס זענען געשטאנען אין וועג.  
קאמוניזם אין [[מזרח אייראפע]] איז אבער קיינמאל נישט אויפגענומען געווארן אזוי ווארים ווי אין רוסלאנד אדער כינע. פון אנהויב אן האבן רעפארמיסטן פרובירט זיך קעגנשטעלן און זענען אונטערדרוקט געווארן דורך סאוויעטישע כוחות. די ערשטע אזעלכע באוועגונגען האבן זיך אנגעהויבן מיט די טויט פון סטאלין און די די-סטאליניזאציע פון קרוטשאוו. אונגארן און פוילן האבן אנגעהויבן פרובירן מאכן שבת פאר זיך אבער די סאוועטן האבן דאס צושטערט און עלימינירט אלע וואס זענען געשטאנען אין וועג.  


ספעציעל איז געווארן א מהומה און טשעכאסלאוואקיי וואו די רעפארמיסטן האבן געמאכט אן איבערקערעניש און די סאוועטישע ארמיי איז אריין אין א פולע אינוואזיע און באזייטיגט דעם רעפארמיסט פירער און איינגעשטעלט א צווייטן וועלכער איז געווען לאיאל צו מאסקווע.  
ספעציעל איז געווארן א מהומה און טשעכאסלאוואקיי וואו די רעפארמיסטן האבן געמאכט אן איבערקערעניש און די סאוויעטישע ארמיי איז אריין אין א פולע אינוואזיע און באזייטיגט דעם רעפארמיסט פירער און איינגעשטעלט א צווייטן וועלכער איז געווען לאיאל צו מאסקווע.  


קאמוניזם אין מזרח אייראפע האט אנגעהויבן אויסוועפן אין די שפעטע 80'גער יארן ווען גורבאטשאוו איז געווארן פרעזידענט פון רוסלאנד און ער האט פארשפראכן נישט צו נוצן רוסלאנד'ס מיליטער צו האלטן די קליינע לענדער ביי קאמוניזם. דאס האט באלד געפירט צו גרויסע פראטעסטן קעגן קאמוניזם אין פוילן און אין אונגארן וועלכע האבן באוויזן די ערשטע צו באזייטיגן די קאמוניסטישע פארטייען און באפרייען זייערע לענדער פון סאוועט רוסלאנד. דאס איז נאכגעפאלגט געווארן אין טשעכאסלאוואקיי וואו די פובליק האט אראפגעברענגט די רעגירונג און באלד דערנאך האט זיך דאס זעלבע אפגעשפילט אין [[דייטשלאנד]] וואו דער [[בערלינער וואנט]] איז אראפגעקומען און באפרייט מזרח דייטשלאנד פון קאמוניסטישע הערשאפט. באלד דערנאך האט זיך דאס זעלבע אפגעשפילט אין רומעניע וואו די מאסן האבן אומגעברענגט זייער קאמוניסטישער פירער און זיין פרוי און זיך אפגעטיילט פון סאוועט רוסלאנד איבערנאכט און מיט דעם זענען אלע אפמאכן צווישן סאוועט רוסלאנד און מזרח אייראפע צעפאלן און עלימינירט געווארן.
קאמוניזם אין [[מזרח אייראפע]] האט אנגעהויבן אויסוועפן אין די שפעטע 80'גער יארן ווען גורבאטשאוו איז געווארן פרעזידענט פון רוסלאנד און ער האט פארשפראכן נישט צו נוצן רוסלאנד'ס מיליטער צו האלטן די קליינע לענדער ביי קאמוניזם. דאס האט באלד געפירט צו גרויסע פראטעסטן קעגן קאמוניזם אין פוילן און אין אונגארן וועלכע האבן באוויזן די ערשטע צו באזייטיגן די קאמוניסטישע פארטייען און באפרייען זייערע לענדער פון סאוועט רוסלאנד. דאס איז נאכגעפאלגט געווארן אין טשעכאסלאוואקיי וואו די פובליק האט אראפגעברענגט די רעגירונג און באלד דערנאך האט זיך דאס זעלבע אפגעשפילט אין [[דייטשלאנד]] וואו דער [[בערלינער וואנט]] איז אראפגעקומען און באפרייט מזרח דייטשלאנד פון קאמוניסטישע הערשאפט. באלד דערנאך האט זיך דאס זעלבע אפגעשפילט אין רומעניע וואו די מאסן האבן אומגעברענגט זייער קאמוניסטישער פירער און זיין פרוי און זיך אפגעטיילט פון סאוועט רוסלאנד איבערנאכט און מיט דעם זענען אלע אפמאכן צווישן סאוועט רוסלאנד און [[מזרח אייראפע]] צעפאלן און עלימינירט געווארן.


אלבאניע און יוגאסלאוויע האבן נאכגעפאלגט צום לעצט ערשט אין 1990. אין אלבאניע איז אלץ געגאנגען געשמירט אבער אין יוגאסלאוויע האט איבער דעם אויסגעבראכן א ציווילע קריג וועלכע האט זיך געשלעפט עטליכע יאר און האט געקאסט דאס לעבן פון הונדערטער טויזנטער מענטשן.
אלבאניע און יוגאסלאוויע האבן נאכגעפאלגט צום לעצט ערשט אין 1990. אין אלבאניע איז אלץ געגאנגען געשמירט אבער אין יוגאסלאוויע האט איבער דעם אויסגעבראכן א ציווילע קריג וועלכע האט זיך געשלעפט עטליכע יאר און האט געקאסט דאס לעבן פון הונדערטער טויזנטער מענטשן.
שורה 228: שורה 229:
   
   
איינמאל דער סאוועטן־פאראיין איז צוזאמענגעפאלן האט אויך אנגעהויבן בלאזן רעפארם אין מאנגאליע וועלכע האט פארלאזט קאמוניזם אין 93' און האט ערוועלט א פרעזידענט אין דעמאקראטישע וואלן צום ערשטן מאל.
איינמאל דער סאוועטן־פאראיין איז צוזאמענגעפאלן האט אויך אנגעהויבן בלאזן רעפארם אין מאנגאליע וועלכע האט פארלאזט קאמוניזם אין 93' און האט ערוועלט א פרעזידענט אין דעמאקראטישע וואלן צום ערשטן מאל.
פון מאנגאליע איז קאמוניזם פארשפרייט געווארן אין [[וויעטנאם]], [[קאמבאדיע]] און [[לאאס]], וועלכע געפינען זיך איינע נעבן די אנדערע. וויעטנאם איז ארגינעל געווען א טייל פון דער [[פראנצויזישע אימפעריע|פראנצויזישער אימפעריע]] און האט געווינען איר זעלבשטענדיקייט הארט נאך די צווייטע וועלט קריג אין וועלכע דאס לאנד איז צעטיילט געווארן צו צוויי ראיאנען פון וועלכע [[צפון וויעטנאם]] איז איבערגענומען געווארן פון די קאמוניסטישע פארטיי.  
פון מאנגאליע איז קאמוניזם פארשפרייט געווארן אין [[וויעטנאם]], [[קאמבאדיע]] און [[לאאס]], וועלכע געפינען זיך איינע נעבן די אנדערע. וויעטנאם איז ארגינעל געווען א טייל פון דער [[פראנצויזישע אימפעריע|פראנצויזישער אימפעריע]] און האט געווינען איר זעלבסטשטענדיגקייט הארט נאך די צווייטע וועלט קריג אין וועלכע דאס לאנד איז צעטיילט געווארן צו צוויי ראיאנען פון וועלכע [[צפון וויעטנאם]] איז איבערגענומען געווארן פון די קאמוניסטישע פארטיי.  
   
   
די קאמוניסטן האבן געהאט א שטארקע איינפלוס אין יענע צייטן און האבן געארבעט אויף דרום וויעטנאם איר צו נעמען אונטער קאמוניסטישע הערשאפט. דאס האט געפירט צו א מיליטערישע קאנפליקט אין וועלכע אמעריקע האט זיך אריינגעמישט און געשיקט טרופן צו ראטעווען דרום וויעטנאם פון די קאמוניסטישע נעגל. אמעריקאנער אויסערן פאליסי סטראטעגיסטן זענען געווען ביי דער מיינונג אז אויב גאנץ וויעטנאם וועט גיין קאמוניסטיש וועט קאמוניזם זיך שנעל פון דארט פארשפרייטן איבער גאנץ אזיע און נאך ווייטער.
די קאמוניסטן האבן געהאט א שטארקע איינפלוס אין יענע צייטן און האבן געארבעט אויף דרום וויעטנאם איר צו נעמען אונטער קאמוניסטישע הערשאפט. דאס האט געפירט צו א מיליטערישע קאנפליקט אין וועלכע אמעריקע האט זיך אריינגעמישט און געשיקט טרופן צו ראטעווען דרום וויעטנאם פון די קאמוניסטישע נעגל. אמעריקאנער אויסערן פאליסי סטראטעגיסטן זענען געווען ביי דער מיינונג אז אויב גאנץ וויעטנאם וועט גיין קאמוניסטיש וועט קאמוניזם זיך שנעל פון דארט פארשפרייטן איבער גאנץ אזיע און נאך ווייטער.
שורה 234: שורה 235:
אבער נאכ'ן נעמען שווערע פארלוסטן עטליכע יארן נאכאנאנד, האבן אמעריקאנער אינדערהיים פראטעסטירט קעגן די מלחמה און אמעריקע האט זיך ארויסגעצויגן פון דארט אין 975'. ווי נאר אמעריקע האט פארלאזט דרום וויעטנאם איז גאנץ וויעטנאם פאראייניגט געווארן אונטער קאמוניסטישע הערשאפט וועלכע איז געשטיצט געווארן דורך דער סאוועטן־פארבאנד.  
אבער נאכ'ן נעמען שווערע פארלוסטן עטליכע יארן נאכאנאנד, האבן אמעריקאנער אינדערהיים פראטעסטירט קעגן די מלחמה און אמעריקע האט זיך ארויסגעצויגן פון דארט אין 975'. ווי נאר אמעריקע האט פארלאזט דרום וויעטנאם איז גאנץ וויעטנאם פאראייניגט געווארן אונטער קאמוניסטישע הערשאפט וועלכע איז געשטיצט געווארן דורך דער סאוועטן־פארבאנד.  


אינדערצווישן איז אויך די דערנעבנדיגע קאמבאדיע געווארן קאמוניסטיש אונטער כינעזער איינפלוס. דאס איבערגאנג צו קאמוניזם דארט איז געגאנגען מיט גרויס ברוטאליקייט פון וועלכע 1.7 מיליאן מענטשן האבן פארלוירן זייערע לעבנס אין קאנפליקט און פון הונגער און פיין. אמעריקאנער כוחות האבן אויך אין קאמבאדיע פרובירט אפהלטן די קאמוניסטן אבער האבן נאר דורכגעפירט לופט קאמפיינען וועלכע האט נישט מער ווי געשפעטיגט די גרינדונג פון די קאמוניסטישע רעגירונג. אין 79' האט וויעטנאם אינוואדירט קאמבאדיע און איינגעשטעלט א פרא וויעטנאם רעגירונג וועלכע האט נאכגעפאלגט דעם סאוועטישן מאדעל פון קאמוניזם און איז נישט געווען אזוי ברוטאל. כינע האט פרובירט זיך קעגנשטעלן אבער די סאוועטן זענען געקומען וויעטנאם צו הילף און כינע האט זיך צוריק געצויגן.
אינדערצווישן איז אויך די דערנעבנדיגע קאמבאדיע געווארן קאמוניסטיש אונטער כינעזער איינפלוס. דאס איבערגאנג צו קאמוניזם דארט איז געגאנגען מיט גרויס ברוטאליקייט פון וועלכע 1.7 מיליאן מענטשן האבן פארלוירן זייערע לעבנס אין קאנפליקט און פון הונגער און פיין. אמעריקאנער כוחות האבן אויך אין קאמבאדיע פרובירט אפהלטן די קאמוניסטן אבער האבן נאר דורכגעפירט לופט קאמפיינען וועלכע האט נישט מער ווי געשפעטיגט די גרינדונג פון די קאמוניסטישע רעגירונג. אין 79' האט וויעטנאם אינוואדירט קאמבאדיע און איינגעשטעלט א פרא וויעטנאם רעגירונג וועלכע האט נאכגעפאלגט דעם סאוויעטישן מאדעל פון קאמוניזם און איז נישט געווען אזוי ברוטאל. כינע האט פרובירט זיך קעגנשטעלן אבער די סאוועטן זענען געקומען וויעטנאם צו הילף און כינע האט זיך צוריק געצויגן.


אין די [[1980ער|80'גער יארן]] האט וויעטנאם אדאפטירט א רייע רעפארמען וועלכע האט געברענגט פארמערטע האנדל מיט סאוועט רוסלאנד און אנדערע קאמוניסטישע לענדער. וויעטנאם האט איבערגעלעבט די סאוועט צוזאמענפאל און איז ביז'ן היינטיגן טאג פארבליבן א קאמוניסטיש לאנד.  
אין די [[1980ער|80'גער יארן]] האט וויעטנאם אדאפטירט א רייע רעפארמען וועלכע האט געברענגט פארמערטע האנדל מיט סאוועט רוסלאנד און אנדערע קאמוניסטישע לענדער. וויעטנאם האט איבערגעלעבט די סאוועט צוזאמענפאל און איז ביז'ן היינטיגן טאג פארבליבן א קאמוניסטיש לאנד.  
שורה 240: שורה 241:
לאאס איז געווארן קאמוניסטיש אין 75' אונטער די איינפלוס פון וויעטנאם וועלכע האט איר געהאלפן עקאנאמיש ביז אין די 90'גער יארן ווען לאאס האט דורכגעפירט עקאנאמישע רעפארמען. אבער דאס לאנד איז פארבליבן קאמוניסטיש ביז'ן היינטיגן טאג.
לאאס איז געווארן קאמוניסטיש אין 75' אונטער די איינפלוס פון וויעטנאם וועלכע האט איר געהאלפן עקאנאמיש ביז אין די 90'גער יארן ווען לאאס האט דורכגעפירט עקאנאמישע רעפארמען. אבער דאס לאנד איז פארבליבן קאמוניסטיש ביז'ן היינטיגן טאג.


נאך א לאנד אין אזיע וואס איז געגאנגען אונטער קאמוניסטישע הערשאפט איז [[צפון קארעע]]. דאס לאנד קארעע איז ארגינעל געווען א קאלאניע פון [[יאפאן]] ביז נאך דער צווייטער וועלט קריג ווען דאס לאנד איז צעטיילט געווארן צווישן די אליאירטע און סאוועטישע קאנטראל. אין 1948 זענען געגרינדעט געווארן צוויי באזונדערע רעגירונגען און די צפון טייל איז געווארן קאמוניסטיש אונטער סאוועטישע קאנטראל.
נאך א לאנד אין אזיע וואס איז געגאנגען אונטער קאמוניסטישע הערשאפט איז [[צפון קארעא]]. דאס לאנד קארעא איז ארגינעל געווען א קאלאניע פון [[יאפאן]] ביז נאך דער צווייטער וועלט קריג ווען דאס לאנד איז צעטיילט געווארן צווישן די אליאירטע און סאוויעטישע קאנטראל. אין 1948 זענען געגרינדעט געווארן צוויי באזונדערע רעגירונגען און די צפון טייל איז געווארן קאמוניסטיש אונטער סאוויעטישע קאנטראל.
   
   
צפון קארעא האט פרובירט אינוואדירן [[דרום קארעע]] אין 50' אבער איז געשטערט געווארן דורך די אליאירטע טרופן אין שפיץ פון די [[פאראייניגטע שטאטן]]. פון די אנדערע זייט איז כינע געשטאנען צו הילף פאר צפון קארעא און די קריג איז געווען א בלוטיגע וואס האט געקאסט מיליאנען מענטשליכע קרבנות. די קריג האט זיך געענדיגט מיט א שטילשטאנד אין 53' און איז פארבליבן צוויי באזונדערע שטאאטן.  
צפון קארעא האט פרובירט אינוואדירן [[דרום קארעא]] אין 50' אבער איז געשטערט געווארן דורך די אליאירטע טרופן אין שפיץ פון די [[פאראייניגטע שטאטן]]. פון די אנדערע זייט איז כינע געשטאנען צו הילף פאר צפון קארעא און די קריג איז געווען א בלוטיגע וואס האט געקאסט מיליאנען מענטשליכע קרבנות. די קריג האט זיך געענדיגט מיט א שטילשטאנד אין 53' און איז פארבליבן צוויי באזונדערע שטאאטן.  
דער קאמוניסטישער פירער פון צפון קארעא איז געווען קים איל סאנג וועלכער האט געהערשט פון 48' ביז זיין טויט אין 94'. ער איז געווען א דיקטאטורישער פירער וועלכער האט נאציאנאליזירט דאס לאנד מיט ברוטאלע הענט. זיין סיסטעם האט אבער פארפעלט און ביי דער צייט וואס ער איז געשטארבן האט דאס לאנד געהונגערט און מערערע עפעדימיעס האבן אומגעברענגט צענדליגער טויזנטער.  
דער קאמוניסטישער פירער פון צפון קארעא איז געווען קים איל סאנג וועלכער האט געהערשט פון 48' ביז זיין טויט אין 94'. ער איז געווען א דיקטאטורישער פירער וועלכער האט נאציאנאליזירט דאס לאנד מיט ברוטאלע הענט. זיין סיסטעם האט אבער פארפעלט און ביי דער צייט וואס ער איז געשטארבן האט דאס לאנד געהונגערט און מערערע עפעדימיעס האבן אומגעברענגט צענדליגער טויזנטער.  


שורה 253: שורה 254:
נאך דעם מיסיל קריזיס האט קאסטרא זיך פאראייניגט מיט די קאמוניסטישע פארטיי און דאס לאנד איז אפיציעל געווארן קאמוניסטיש. קאסטרא האט פארזוכט עטליכע קאמוניסטישע מאדעלן און ווען איינס איז דורכגעפאלן האט ער גענומען א צווייטע. קאסטרא איז אלע יארן געווען א שווערע ארבייטער און א שרעקליכער עקשן און נאר אזוי האט ער באוויזן צו בייקומען אלע פראבלעמען.
נאך דעם מיסיל קריזיס האט קאסטרא זיך פאראייניגט מיט די קאמוניסטישע פארטיי און דאס לאנד איז אפיציעל געווארן קאמוניסטיש. קאסטרא האט פארזוכט עטליכע קאמוניסטישע מאדעלן און ווען איינס איז דורכגעפאלן האט ער גענומען א צווייטע. קאסטרא איז אלע יארן געווען א שווערע ארבייטער און א שרעקליכער עקשן און נאר אזוי האט ער באוויזן צו בייקומען אלע פראבלעמען.
   
   
קובא'ס שווערסטע צייטן איז געקומען נאך דעם סאוועטישן צוזאמענפאל. דורכאויס די סאוועטישע יארן האט קובא עקספארטירט צוקער צו רוסלאנד אין אויסטויש פאר נאפט און מאשינערי און די האנדל האט זיך גענצליך אפגעשטכלט אין 91'. בלית ברירה האט קאסטרא דורכגעפירט א רייע עקאנאמישע רעפארמען וועלכע איז אין דירעקטע קאנטראסט צו די ארגינעלע קאנצעפט פון קאמוניזם. אבער פאליטיש איז דאס לאנד פארבליבן קאמוניסטיש.
קובא'ס שווערסטע צייטן איז געקומען נאך דעם סאוויעטישן צוזאמענפאל. דורכאויס די סאוויעטישע יארן האט קובא עקספארטירט צוקער צו רוסלאנד אין אויסטויש פאר נאפט און מאשינערי און די האנדל האט זיך גענצליך אפגעשטכלט אין 91'. בלית ברירה האט קאסטרא דורכגעפירט א רייע עקאנאמישע רעפארמען וועלכע איז אין דירעקטע קאנטראסט צו די ארגינעלע קאנצעפט פון קאמוניזם. אבער פאליטיש איז דאס לאנד פארבליבן קאמוניסטיש.


ניקאראגוא איז געווען פון די לעצטע לענדער צו גיין אונטער קאמוניזם ערשט אין 84' מיט די הילף פון קובא און סאוועט־רוסלאנד. די ארטיגע קאמוניסטישע רעגירונג האט אבער קיינמאל נישט אויסגעראטן די אפאזיציע פארטייען און מיט דער צייט האבן רעוואלוציאנערן, געשטיצט דורך אמעריקע, געדרוקט די קאמוניסטישע רעגירונג צו האלטן דעמאקראטישע וואלן אין וועלכע די הויפט אפאזיציע פארטיי האט געווינען און איינגעשטעלט א רייע רעפארמען וועלכע גיט ציווילע רעכטן.
ניקאראגוא איז געווען פון די לעצטע לענדער צו גיין אונטער קאמוניזם ערשט אין 84' מיט די הילף פון קובא און סאוועט־רוסלאנד. די ארטיגע קאמוניסטישע רעגירונג האט אבער קיינמאל נישט אויסגעראטן די אפאזיציע פארטייען און מיט דער צייט האבן רעוואלוציאנערן, געשטיצט דורך אמעריקע, געדרוקט די קאמוניסטישע רעגירונג צו האלטן דעמאקראטישע וואלן אין וועלכע די הויפט אפאזיציע פארטיי האט געווינען און איינגעשטעלט א רייע רעפארמען וועלכע גיט ציווילע רעכטן.
שורה 259: שורה 260:
== קאמוניזם אין מיטל מזרח ==
== קאמוניזם אין מיטל מזרח ==


די איינציגסטע לאנד אין מיטל מזרח וואס איז געפאלן אונטער די סאוועטישע נעגל איז געווען [[אפגאניסטאן]] וועלכע איז געווען א קאנסערוואטיווע מאנארכיע. אין 1978 האט די קאמוניסטישע פארטיי דורכגעפירט א רעוואלוציע אויף די אנווייזונגען פון סאוועטן־רוסלאנד. דאס האט געפירט צו א ביטערע קאנפליקט צווישן א ראדיקאלע פארטיי און די קאמוניסטישע פארטיי. די ראדיקאלן האבן דארט געבונטעוועט און די סאוועטן האבן באלד אריינגעשיקט א מיליטער וועלכע האט אומגעברענגט דעם ראדיקאלן פירער און איינגעשטעלט א פרא־סאוועטישע רעגירונג.
די איינציגסטע לאנד אין מיטל מזרח וואס איז געפאלן אונטער די סאוויעטישע נעגל איז געווען [[אפגאניסטאן]] וועלכע איז געווען א קאנסערוואטיווע מאנארכיע. אין 1978 האט די קאמוניסטישע פארטיי דורכגעפירט א רעוואלוציע אויף די אנווייזונגען פון סאוועטן־רוסלאנד. דאס האט געפירט צו א ביטערע קאנפליקט צווישן א ראדיקאלע פארטיי און די קאמוניסטישע פארטיי. די ראדיקאלן האבן דארט געבונטעוועט און די סאוועטן האבן באלד אריינגעשיקט א מיליטער וועלכע האט אומגעברענגט דעם ראדיקאלן פירער און איינגעשטעלט א פרא־סאוויעטישע רעגירונג.
   
   
די ארבעט איז אבער נישט געגאנגען גרינג און די סאוועטן האבן אריינגעברענגט א מיליטער פון 100,000 צו האלטן סטאביל דאס לאנד פון עקסטרעמיסטן. א באזונדערע גרופע איז געגרינדעט געווארן צו קעמפן די קאמוניסטן וועלכע איז געשטיצט געווארן דורך פאקיסטאן און די פאראייניגטע שטאטן. די סאוועטן האבן יארן לאנג געליטן פון די ראדיקאלן און האבן נישט געקענט באוויייזן צו ברענגען דאס לאנד אונטער קאנטראל. ענדליך אין 86' האט מיכאאל גורבאטשאוו געברענגט דעם קאנפליקט צו א בארואיגונגס שטאפל און ארויסגעצויגן זיינע טרופן. די פרא סאוועטישע רעגירונג האט אבער נישט לאנג אנגעהאלטן ווען אין 92' האבן די טאליבאנער געמאכט א איסלאמישע רעוואלוציע און איבערגענומען די מאכט אין 96' און אומגעברענגט דעם קאמוניסטישן פארטיי פירער.  
די ארבעט איז אבער נישט געגאנגען גרינג און די סאוועטן האבן אריינגעברענגט א מיליטער פון 100,000 צו האלטן סטאביל דאס לאנד פון עקסטרעמיסטן. א באזונדערע גרופע איז געגרינדעט געווארן צו קעמפן די קאמוניסטן וועלכע איז געשטיצט געווארן דורך פאקיסטאן און די פאראייניגטע שטאטן. די סאוועטן האבן יארן לאנג געליטן פון די ראדיקאלן און האבן נישט געקענט באוויייזן צו ברענגען דאס לאנד אונטער קאנטראל. ענדליך אין 86' האט מיכאאל גורבאטשאוו געברענגט דעם קאנפליקט צו א בארואיגונגס שטאפל און ארויסגעצויגן זיינע טרופן. די פרא סאוויעטישע רעגירונג האט אבער נישט לאנג אנגעהאלטן ווען אין 92' האבן די טאליבאנער געמאכט א איסלאמישע רעוואלוציע און איבערגענומען די מאכט אין 96' און אומגעברענגט דעם קאמוניסטישן פארטיי פירער.  


נאך א פלאץ אינעם מיטל מזרח וואו די סאוועטן האבן געלייגט א פוס פאר א שטיק צייט איז געווען אין [[דרום תימן]]. דאס לאנד תימן איז ארגינעל געווען א בריטישע קאלאניע און איז געווארן זעלבשטענדיג אין 67' נאך א גורילא קריג וועלכע האט פארטריבן די בריטישע. די פארטיי וואס האט געווינען איז געווען א סאציאליסטישע און האט גענומען הילף פון סאוועטן־רוסלאנד. אבער עס זענען געווען עטליכע שטארקע פארטייען און די קאמוניסטישע פארטיי האט נישט געקענט אנהאלטן צו לאנג און האט זיך עווענטועל פאראייניגט מיט צפון תימן און עס זענען אפגעהאלטן געווארן דעמאקראטישע וואלן.
נאך א פלאץ אינעם מיטל מזרח וואו די סאוועטן האבן געלייגט א פוס פאר א שטיק צייט איז געווען אין [[דרום תימן]]. דאס לאנד תימן איז ארגינעל געווען א בריטישע קאלאניע און איז געווארן זעלבסטשטענדיג אין 67' נאך א גורילא קריג וועלכע האט פארטריבן די בריטישע. די פארטיי וואס האט געווינען איז געווען א סאציאליסטישע און האט גענומען הילף פון סאוועטן־רוסלאנד. אבער עס זענען געווען עטליכע שטארקע פארטייען און די קאמוניסטישע פארטיי האט נישט געקענט אנהאלטן צו לאנג און האט זיך עווענטועל פאראייניגט מיט צפון תימן און עס זענען אפגעהאלטן געווארן דעמאקראטישע וואלן.




== קאמוניזם אין אפריקע ==
== קאמוניזם אין אפריקע ==


אפריקע איז על פי רוב געווען קאלאניעס פון פראנקרייך און בריטאניע וועלכע האבן איינע נאך די אנדערע געווינען זעלבשטענדיקייט נאך די צווייטע וועלט קריג. קאמוניזם האט דעגרייכט רוב אפריקאנער לענדער אבער נאר פיר פון זיי זענען טאקע געגאנגען קאמוניסטיש. דאס זענען געווען די [[רעפובליק פון קאנגא]], [[עטיאפיע]], [[אנגאלא]] און [[מאזאמביק]].
אפריקע איז על פי רוב געווען קאלאניעס פון פראנקרייך און בריטאניע וועלכע האבן איינע נאך די אנדערע געווינען זעלבסטשטענדיגקייט נאך די צווייטע וועלט קריג. קאמוניזם האט דעגרייכט רוב אפריקאנער לענדער אבער נאר פיר פון זיי זענען טאקע געגאנגען קאמוניסטיש. דאס זענען געווען די [[רעפובליק פון קאנגא]], [[עטיאפיע]], [[אנגאלא]] און [[מאזאמביק]].


קאנגא איז געווען די ערשטע אויף די רייע באלד נאכדעם וואס זי האט זיך דעקלערט זעלבשטענדיג פון פראנקרייך. דער קאמוניסטישער פארטיי פירער האט איבערגעמאכט דאס לאנד אויפן סאוועטישן מאדעל און גענומען הילף פון סאוועטן־רוסלאנד און אויך פון כינע. אנטי קאמוניסטן האבן אומגעברענגט דעם קאמוניסטישן פארטיי פירער 10 יאר שפעטער און זיינע נאכפאלגער האבן פרובירט אנהאלטן קאמוניזם. אבער זיי זענען דורכגעפאלן ווען די עקאנאמיע איז געגאנגען א גאנג און די פארטיי איז געצוואונגען געווארן צו מאכן א מולטי פארטיי עלעקציע אין וועלכע אן אנטי קאמוניסטישע פארטיי האט געווינען און צעבראכן קאמוניזם. דער געוועזענער קאמוניסטישער פירער זעלבסט איז אויך געווארן אויס קאמוניסט און האט שפעטער נאכאמאל געווינען צו ווערן פרעזידענט פון קאנגא, דאסמאל אלס א נאציאנאליסט.
קאנגא איז געווען די ערשטע אויף די רייע באלד נאכדעם וואס זי האט זיך דעקלערט זעלבסטשטענדיג פון פראנקרייך. דער קאמוניסטישער פארטיי פירער האט איבערגעמאכט דאס לאנד אויפן סאוויעטישן מאדעל און גענומען הילף פון סאוועטן־רוסלאנד און אויך פון כינע. אנטי קאמוניסטן האבן אומגעברענגט דעם קאמוניסטישן פארטיי פירער 10 יאר שפעטער און זיינע נאכפאלגער האבן פרובירט אנהאלטן קאמוניזם. אבער זיי זענען דורכגעפאלן ווען די עקאנאמיע איז געגאנגען א גאנג און די פארטיי איז געצוואונגען געווארן צו מאכן א מולטי פארטיי עלעקציע אין וועלכע אן אנטי קאמוניסטישע פארטיי האט געווינען און צעבראכן קאמוניזם. דער געוועזענער קאמוניסטישער פירער זעלבסט איז אויך געווארן אויס קאמוניסט און האט שפעטער נאכאמאל געווינען צו ווערן פרעזידענט פון קאנגא, דאסמאל אלס א נאציאנאליסט.
   
   
עטיאפיע איז געגאנגען קאמוניסטיש אין 74' מיט שטיצע פון סאוועטן־רוסלאנד און קובא וועלכע האבן פארזיכערט דאס לאנד צו העלפן צוריק באקומען קאנטראל אויף א ראיאן וועלכע איז פארכאפט געווארן דורך סאמאליע סעפאטעריסטן. די עקאנאמיע אין עטיאפיע האט נישט געארבעט און מענטשן האבן געהונגערט וואס האט געצוואונגען די רעגירונג דורכצופירן עקאנאמישע רעפארמען און קאמוניזם איז צעביסלעך צונישט געווארן. דער קאמוניסטישער פירער האט נאך אלץ אנגעהאלטן די מאכט און איז ארויסגעשטויסן געווארן פון אפיס אין 91' באלד נאך דעם סאוועטישן צוזאמענפאל.
עטיאפיע איז געגאנגען קאמוניסטיש אין 74' מיט שטיצע פון סאוועטן־רוסלאנד און קובא וועלכע האבן פארזיכערט דאס לאנד צו העלפן צוריק באקומען קאנטראל אויף א ראיאן וועלכע איז פארכאפט געווארן דורך סאמאליע סעפאטעריסטן. די עקאנאמיע אין עטיאפיע האט נישט געארבעט און מענטשן האבן געהונגערט וואס האט געצוואונגען די רעגירונג דורכצופירן עקאנאמישע רעפארמען און קאמוניזם איז צעביסלעך צונישט געווארן. דער קאמוניסטישער פירער האט נאך אלץ אנגעהאלטן די מאכט און איז ארויסגעשטויסן געווארן פון אפיס אין 91' באלד נאך דעם סאוויעטישן צוזאמענפאל.
   
   
אבער מיטן צוזאמענפאל פון קאמוניזם האט זיך ערשט אנגעהויבן די צרות אין עטיאפיע ווען פארשידענע רעבעלן גרופעס האבן געקעמפט פאר מאכט און דאס לאנד איז אריין אין א בלוטיגע ציווילע קריג וועלכע האט אנגעהאלטן ביז אין 00' ווען א שלום איז איינגעשטעלט געווארן.  
אבער מיטן צוזאמענפאל פון קאמוניזם האט זיך ערשט אנגעהויבן די צרות אין עטיאפיע ווען פארשידענע רעבעלן גרופעס האבן געקעמפט פאר מאכט און דאס לאנד איז אריין אין א בלוטיגע ציווילע קריג וועלכע האט אנגעהאלטן ביז אין 00' ווען א שלום איז איינגעשטעלט געווארן.  
אנגאלא און מאזאמביקיא זענען ביידע געווען קאלאניעס פון פארטוגאל און האבן געווינען זעלבסטשטענדיקייט אין 75' ווען פארטוגאל איז דורכגעגאנגען א דעמאקראטישע רעוואלוציע. ביידע לענדער האבן באלד אדאפטירט קאמוניזם אונטער די איינפלוס פון סאוועטן־רוסלאנד וועלכע האט זיי געשטיצט עקאנאמיש.
אנגאלא און מאזאמביקיא זענען ביידע געווען קאלאניעס פון פארטוגאל און האבן געווינען זעלבסטשטענדיגקייט אין 75' ווען פארטוגאל איז דורכגעגאנגען א דעמאקראטישע רעוואלוציע. ביידע לענדער האבן באלד אדאפטירט קאמוניזם אונטער די איינפלוס פון סאוועטן־רוסלאנד וועלכע האט זיי געשטיצט עקאנאמיש.
   
   
אין אנגאלא האט אבער אויסגעבראכן א צווילע קריג צווישן די קאמוניסטן און אנטי קאמוניסטן און נאך עטליכע גרופעס. דאס לאנד איז געווארן א שטאנדפונקט צווישן רוסלאנד און אמעריקע וועלכע האבן ביידע געשיקט מיליטערישע הילף. די געשלעגן האבן זיך אפיציעל געענדיגט אין 91' ווען רוסלאנד און אמעריקע האבן אויסגעארבעט א שלום. אבער די קריגערייען האבן נישט נאכגעלאזט ביז עטליכע יאר שפעטער און היינט איז דאס א דעמאקראטיש לאנד.
אין אנגאלא האט אבער אויסגעבראכן א צווילע קריג צווישן די קאמוניסטן און אנטי קאמוניסטן און נאך עטליכע גרופעס. דאס לאנד איז געווארן א שטאנדפונקט צווישן רוסלאנד און אמעריקע וועלכע האבן ביידע געשיקט מיליטערישע הילף. די געשלעגן האבן זיך אפיציעל געענדיגט אין 91' ווען רוסלאנד און אמעריקע האבן אויסגעארבעט א שלום. אבער די קריגערייען האבן נישט נאכגעלאזט ביז עטליכע יאר שפעטער און היינט איז דאס א דעמאקראטיש לאנד.
   
   
אין מאזאמביקיא האט זיך אפגעשפילט אן ענליכע סצענע ווען דאס לאנד איז אויך אריין אין א ציווילע קריג מיט שטיצע פון דרופםאפריקע און סאוועטן־רוסלאנד אויף די צוויי זייטן. אבער דאס לאנד האט שנעלער שלום געמאכט (אין די שפעטע 80'גער יארן) און די צוויי פארטייען האבן אינאיינעם אדאפטירט פאליטישע רעפארמען און זיך געזעגנט פון קאמוניזם עטליכע יאר בעפאר דעם סאוועטישן צוזאמענפאל.
אין מאזאמביקיא האט זיך אפגעשפילט אן ענליכע סצענע ווען דאס לאנד איז אויך אריין אין א ציווילע קריג מיט שטיצע פון דרופםאפריקע און סאוועטן־רוסלאנד אויף די צוויי זייטן. אבער דאס לאנד האט שנעלער שלום געמאכט (אין די שפעטע 80'גער יארן) און די צוויי פארטייען האבן אינאיינעם אדאפטירט פאליטישע רעפארמען און זיך געזעגנט פון קאמוניזם עטליכע יאר בעפאר דעם סאוויעטישן צוזאמענפאל.


== קאמוניסטישע איינפלוס אין נישט קאמוניסטישע לענדער ==
== קאמוניסטישע איינפלוס אין נישט קאמוניסטישע לענדער ==
שורה 285: שורה 286:
קאמוניסטישע פארטייען האבן עקזיסטירט אין אסאך לענדער פון דער וועלט, אבער אין רוב פון זיי האבן די קאמוניסטישע פארטייען נישט באוויזן צו געווינען קאנטראל פון דער רעגירונג און האבן עקזיסטירט אלס אפאזיציע פארטייען. אין 1970 האט דער יו-עס [[שטאַט־דעפארטמענט]] אינדענטיפיצירט 88 לענדער וועלכע האבן דעמאלט געהאט קאמוניסטישע פארטייען אדער באוועגונגען. אין 1989 האט א צווייטע שטודיע געוויזן אז דער נומער איז אזויפיל ווי 106 און 23 דערפון זענען געווען אונטער קאמוניסטישע הערשאפט.  
קאמוניסטישע פארטייען האבן עקזיסטירט אין אסאך לענדער פון דער וועלט, אבער אין רוב פון זיי האבן די קאמוניסטישע פארטייען נישט באוויזן צו געווינען קאנטראל פון דער רעגירונג און האבן עקזיסטירט אלס אפאזיציע פארטייען. אין 1970 האט דער יו-עס [[שטאַט־דעפארטמענט]] אינדענטיפיצירט 88 לענדער וועלכע האבן דעמאלט געהאט קאמוניסטישע פארטייען אדער באוועגונגען. אין 1989 האט א צווייטע שטודיע געוויזן אז דער נומער איז אזויפיל ווי 106 און 23 דערפון זענען געווען אונטער קאמוניסטישע הערשאפט.  


קאמוניזם האט אנגעהויבן אונטערגיין אין די ענדע 80ער און פריע 90ער יארן מיט דעם סאוועטישן צוזאמענפאל אלס דער מכה בפטיש. זינט דעמאלט האבן די קאמוניסטישע פארטייען מער נישט פרובירט נעמען די מאכט מיט געוואלד נאר עקזיסטירן אלס א טייל פון מולטי-פארטייען ליבעראלע דעמאקראטיעס, פרובירדיג צו דעגרייכן מאכט דורך פרייע וואלן.
קאמוניזם האט אנגעהויבן אונטערגיין אין די ענדע 80ער און פריע 90ער יארן מיט דעם סאוויעטישן צוזאמענפאל אלס דער מכה בפטיש. זינט דעמאלט האבן די קאמוניסטישע פארטייען מער נישט פרובירט נעמען די מאכט מיט געוואלד נאר עקזיסטירן אלס א טייל פון מולטי-פארטייען ליבעראלע דעמאקראטיעס, פרובירדיג צו דעגרייכן מאכט דורך פרייע וואלן.


== קאמוניזם אין מזרח אייראפע היינטיגע צייטן ==
== קאמוניזם אין [[מזרח אייראפע]] היינטיגע צייטן ==


די קאמוניסטישע פארטיי פונעם סאוועטן־פארבאנד (סי-פי-עס-יו) איז אפגעשטארבן אינאיינעם מיט דעם סאוועטן פאראיין אין 91' און איז אויפגעלעזט געווארן א מאנאט דערויף. די 15 געוועזענע סאוועטישע רעפובליקן זענען צעטיילט געווארן צו זעלבשטענדיגע לענדער און די קאמוניסטישע פארטיי איז פארבאטן געווארן פון עקזיסטירן.
די קאמוניסטישע פארטיי פונעם סאוועטן־פארבאנד (סי-פי-עס-יו) איז אפגעשטארבן אינאיינעם מיט דעם סאוועטן פאראיין אין 91' און איז אויפגעלעזט געווארן א מאנאט דערויף. די 15 געוועזענע סאוויעטישע רעפובליקן זענען צעטיילט געווארן צו זעלבסטשטענדיגע לענדער און די קאמוניסטישע פארטיי איז פארבאטן געווארן פון עקזיסטירן.


מיט דער צייט האבן די קאמוניסטישע שטיצער צוריק אויפגעבויט זייערע פארטייען אבער מיט אנדערע ווארצלן און נייע נעמען און האבן מער נישט פרובירט נעמען די מאכט מיט געוואלד. די נייע קאמוניסטישע פארטייען האט מען גערופן די נעא-קאמוניזם און זיי עקזיסטירן היינט אין אלע לענדער וואס האבן באלאנגט פאר דעם סאוועטן פאראיין.
מיט דער צייט האבן די קאמוניסטישע שטיצער צוריק אויפגעבויט זייערע פארטייען אבער מיט אנדערע ווארצלן און נייע נעמען און האבן מער נישט פרובירט נעמען די מאכט מיט געוואלד. די נייע קאמוניסטישע פארטייען האט מען גערופן די נעא-קאמוניזם און זיי עקזיסטירן היינט אין אלע לענדער וואס האבן באלאנגט פאר דעם סאוועטן פאראיין.
   
   
די קאמוניסטישע פארטייען אין די געוועזענע קאמוניסטישע לענדער זענען גרויסע אפאזיציע פארטייען וועלכע געווינען געווענליך צווייט אדער דריט אין נאציאנאלע וואלן. אין רוסלאנד, צום ביישפיל, איז די קאמוניסטישע פארטיי אריינגעקומען צווייט אין די נאציאנאלע וואלן אין 96' וועלכע באריס יעלצין האט געווינען און נאכאמאל אין 00' וועלכע [[וולאדימיר פוטין]] האט געווינען. אין עטליכע קליינע לענדער אין מזרח אייראפע און אזיע האבן די קאמוניסטישע פארטייען עווענטועל געווינען די וואלן אבער האבן קיינמאל נישט צוריק איינגעשטעלט קאמוניזם ווי בעפאר, נאר ליבערשט איינגעשטעלט א סאציאליסטישע עקאנאמישע סיסטעם מיט א מולטי-פארטיי פאליטישע סיסטעם.  
די קאמוניסטישע פארטייען אין די געוועזענע קאמוניסטישע לענדער זענען גרויסע אפאזיציע פארטייען וועלכע געווינען געווענליך צווייט אדער דריט אין נאציאנאלע וואלן. אין רוסלאנד, צום ביישפיל, איז די קאמוניסטישע פארטיי אריינגעקומען צווייט אין די נאציאנאלע וואלן אין 96' וועלכע באריס יעלצין האט געווינען און נאכאמאל אין 00' וועלכע [[וולאדימיר פוטין]] האט געווינען. אין עטליכע קליינע לענדער אין [[מזרח אייראפע]] און אזיע האבן די קאמוניסטישע פארטייען עווענטועל געווינען די וואלן אבער האבן קיינמאל נישט צוריק איינגעשטעלט קאמוניזם ווי בעפאר, נאר ליבערשט איינגעשטעלט א סאציאליסטישע עקאנאמישע סיסטעם מיט א מולטי-פארטיי פאליטישע סיסטעם.  
די איינציגסטע צוויי געוועזענע קאמוניסטישע לענדער וועלכע האבן קיינמאל מער נישט געהאט אפילו אן אפאזיציע קאמוניסטישע פארטיי איז דייטשלאנד און אלבאניע.  
די איינציגסטע צוויי געוועזענע קאמוניסטישע לענדער וועלכע האבן קיינמאל מער נישט געהאט אפילו אן אפאזיציע קאמוניסטישע פארטיי איז דייטשלאנד און אלבאניע.  


שורה 301: שורה 302:
די קאמוניסטישע פארטייען אין מערב אייראפע זענען געגרינדעט געווארן צוושן די יארן פון 1918 און 1923, נאכפאלגנדיג דער [[רוסישע רעוואלוציע|רוסישער רעוואלוציע]]. די פארטייען האבן געהאט אסאך שטיצער וועלכע איז שטארק געווארן בעפאר און נאך דעם [[צווייטער וועלט קריג|צווייטן וועלט קריג]] אבער זיי האבן קיינמאל נישט באוויזן צו געווינען די מאכט און האבן נישט פרובירט דאס נעמען מיט געוואלד. די איינציגסטע מערב אייראפעאישע לאנד וואו די קאמוניסטן האבן יא געקעמפט מיט די רעגירונג איז געווען אין גריכן, וואו די קאמוניסטן האבן געקעמפט א גורילע קריג צווישן 46' און 49' אבער זענען דורכגעפאלן.
די קאמוניסטישע פארטייען אין מערב אייראפע זענען געגרינדעט געווארן צוושן די יארן פון 1918 און 1923, נאכפאלגנדיג דער [[רוסישע רעוואלוציע|רוסישער רעוואלוציע]]. די פארטייען האבן געהאט אסאך שטיצער וועלכע איז שטארק געווארן בעפאר און נאך דעם [[צווייטער וועלט קריג|צווייטן וועלט קריג]] אבער זיי האבן קיינמאל נישט באוויזן צו געווינען די מאכט און האבן נישט פרובירט דאס נעמען מיט געוואלד. די איינציגסטע מערב אייראפעאישע לאנד וואו די קאמוניסטן האבן יא געקעמפט מיט די רעגירונג איז געווען אין גריכן, וואו די קאמוניסטן האבן געקעמפט א גורילע קריג צווישן 46' און 49' אבער זענען דורכגעפאלן.
   
   
נאכפאלגנדיג דעם סאוועטישן צוזאמענפאל, האבן אלע קאמוניסטישע פארטייען אין די פרייע לענדער פארלוירן אסאך שטיצע און עקזיסטירן היינט אלס קליינע פארטייען מיט ווייניג אויסזיכטן פאר דעם צוקונפט.
נאכפאלגנדיג דעם סאוויעטישן צוזאמענפאל, האבן אלע קאמוניסטישע פארטייען אין די פרייע לענדער פארלוירן אסאך שטיצע און עקזיסטירן היינט אלס קליינע פארטייען מיט ווייניג אויסזיכטן פאר דעם צוקונפט.


== קאמוניזם אין אמעריקע ==
== קאמוניזם אין אמעריקע ==
שורה 349: שורה 350:
[[קאַטעגאָריע:פאליטישע וויסנשאפט]]
[[קאַטעגאָריע:פאליטישע וויסנשאפט]]
[[קאַטעגאָריע:סאציאלאגיע]]
[[קאַטעגאָריע:סאציאלאגיע]]
[[קאטעגאריע:אומבאקוקט]]
[[קאַטעגאָריע:אויף יידיש]]
[[קאטעגאריע:אויף יידיש]]  
[[קאַטעגאָריע:אידעאלאגיעס]]
[[קאַטעגאָריע:היסטאריע פון רוסלאנד]]
[[קאַטעגאָריע:אידישע היסטאריע|װ]]
[[קאַטעגאָריע:היסטאריע פון כינע]]
[[קאַטעגאָריע:היסטאריע]]
{{קרד/ויקי/יידיש}}
{{קרד/ויקי/יידיש}}
[[he:קומוניזם]]
גענומען פון "https://yi.hamichlol.org.il/באַזונדער:השוואה_ניידת/110627...315183"