אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:מאנגאליע"

20 בייטן אראפגענומען ,  פֿאַר 1 יאָר
ק
החלפת טקסט – "סאוועטיש" ב־"סאוויעטיש"
ק (טשעקטי און אנדערע רייניגונג, typos fixed: ײַ ← יי, ױ ← וי)
ק (החלפת טקסט – "סאוועטיש" ב־"סאוויעטיש")
 
(8 מיטלסטע ווערסיעס פון 4 באַניצער נישט געוויזן.)
שורה 35: שורה 35:
| באמערקונגען =
| באמערקונגען =
}}
}}
די '''מאָנגאָליי''' ([[מאנגאליש]]: ''Монгол'') איז אַ לאַנד אין [[אַזיע]] מיט קיין אויסגאנג צום ים. איר הויפּטשטאָט איז [[אולאַנבאַטאָר]]. זי גרענעצט [[רוסלאנד]] צו צפון און [[כינע]] צו דרום.
די '''מאָנגאָליי''' ([[מאנגאליש]]: ''Монгол'') איז אַ לאַנד אין [[אַזיע]] מיט קיין אויסגאנג צום ים. איר הויפּטשטאָט איז [[אולאַנבאַטאָר]]. זי גרעניצט [[רוסלאנד]] צו צפון און [[כינע]] צו דרום.
מאנגאליי איז דאס 18טע גרעסטע לאנד אין דער וועלט, מיט א שטח פון 1,564,116 קוואדראט קילאמעטער.
מאנגאליי איז דאס 18טע גרעסטע לאנד אין דער וועלט, מיט א שטח פון 1,564,116 קוואדראט קילאמעטער.


== היסטאריע ==
== היסטאריע ==
דער היינטיגער תחום פון מאנגאליי איז משולט געווען ביי פארשידענע נאמאדישע אימפעריעס, בתוכם די שיונג-נו, די שיען-ביי, די רוראן, די געטערקס. אין [[1206]] האט [[דזשינגיס כאן]] געגרינדעט די[[מאנגאלישע אימפעריע]], און זיין אייניקל [[קובליי כאן]] איז שפעטער מנצח געווען [[כינע]], דערביי האט ער אנגעהויבן דארטן די מאנגאלישע יואן דינאסטיע. נאך דעם פאל פון יואן דינאסטיע, זענען די מאנגאלן צוריקגעלאפן צום מאנגאליי, און זענען צוריקגעגאנגען צו קריגן צוויישן זיך און גנב'ען טיילמאל פון כינעזישע גרענעץ-דערפער. אין די 16טן און 17טן יארהונדערטער, מאנגאליי איז אונטערגאגאנגען דער השפעה פון טיבעטישן [[בודהיזם]]. דורך די תקופה פון דער [[טשינג דינאסטיע]] אין כינע ביים סוף פון 17טן יארהונדערט, איז מאנגאליי געווארן א חלק פון יענער אימפעריע. נאכעם פאל פון דער טשינג דינאסטיע אין [[1911]], איז מאנגאליי נאכאמאל זעלבשטענדיג געווארן.
דער היינטיגער תחום פון מאנגאליי איז משולט געווען ביי פארשידענע נאמאדישע אימפעריעס, בתוכם די שיונג-נו, די שיען-ביי, די רוראן, די געטערקס. אין [[1206]] האט [[דזשינגיס כאן]] געגרינדעט די[[מאנגאלישע אימפעריע]], און זיין אייניקל [[קובליי כאן]] איז שפעטער מנצח געווען [[כינע]], דערביי האט ער אנגעהויבן דארטן די מאנגאלישע יואן דינאסטיע. נאך דעם פאל פון יואן דינאסטיע, זענען די מאנגאלן צוריקגעלאפן צום מאנגאליי, און זענען צוריקגעגאנגען צו קריגן צוויישן זיך און גנב'ען טיילמאל פון כינעזישע גרעניץ-דערפער. אין די 16טן און 17טן יארהונדערטער, מאנגאליי איז אונטערגאגאנגען דער השפעה פון טיבעטישן [[בודהיזם]]. דורך די תקופה פון דער [[טשינג דינאסטיע]] אין כינע ביים סוף פון 17טן יארהונדערט, איז מאנגאליי געווארן א חלק פון יענער אימפעריע. נאכעם פאל פון דער טשינג דינאסטיע אין [[1911]], איז מאנגאליי נאכאמאל זעלבסטשטענדיג געווארן.


די מדינה איז שפעטער אונטערגעגאנגען דער סאוועטישער השפעה, און געווארען א סאוועטע רעפובליק אין [[1924]]. נאך די אנהייב פונעם [[סאוועטן פארבאנד|סאוועטן פארבאנד'ס]] פאל אין [[1989]], מאנגאליי האט איהרע אייגענע רעוואלוציע געהאט אין [[1990]], דערפון איז מאנגאליי'ס ווערן א מאדערנישע און דעמאקראטישע מדינה אנגעהייבט.  
די מדינה איז שפעטער אונטערגעגאנגען דער סאוויעטישער השפעה, און געווארען א סאוועטע רעפובליק אין [[1924]]. נאך די אנהייב פונעם [[סאוועטן פארבאנד|סאוועטן פארבאנד'ס]] פאל אין [[1989]], מאנגאליי האט איהרע אייגענע רעוואלוציע געהאט אין [[1990]], דערפון איז מאנגאליי'ס ווערן א מאדערנישע און דעמאקראטישע מדינה אנגעהייבט.  


== פאליטיק ==
== פאליטיק ==
שורה 57: שורה 57:
== דעמאגראפיע ==
== דעמאגראפיע ==


מאנגאלישערס זענען בערך 95% פון די באפעלקערונג, און זיי זענען אפגעטיילט אין גרופעס ווי די כאלקע און ענדערערס, און די אונטערשייד צווישן זיי איז, איבער הויפט, וועלכע מאנגאלישע דיאלעקט זיי רעדן. די כאלקעס זענען 86% פון דעם מאנגאלישן פאלק, און די איבעריגע גרופעס זענען די אויראטן, בוריאטן, וכו'. טערקישע פעלקער (קאזאכן, טאוואנען, אוזבעקס) זענען 4.5% פון מאנגאליי'ס באפעלקערונג, און די איבעריגערס זענען רוסישערס, כינעזישערס, קארעישערס און אמעריקאנערס.
מאנגאלישערס זענען בערך 95% פון די באפעלקערונג, און זיי זענען אפגעטיילט אין גרופעס ווי די כאלקע און ענדערערס, און די אונטערשייד צווישן זיי איז, איבער הויפט, וועלכע מאנגאלישע דיאלעקט זיי רעדן. די כאלקעס זענען 86% פון דעם מאנגאלישן פאלק, און די איבריגע גרופעס זענען די אויראטן, בוריאטן, וכו'. טערקישע פעלקער (קאזאכן, טאוואנען, אוזבעקס) זענען 4.5% פון מאנגאליי'ס באפעלקערונג, און די איבריגערס זענען רוסישערס, כינעזישערס, קארעישערס און אמעריקאנערס.


=== שפראכן ===
=== שפראכן ===
שורה 76: שורה 76:


[[קאַטעגאָריע:מאנגאליי|*]]
[[קאַטעגאָריע:מאנגאליי|*]]
[[קאַטעגאָריע:אומבאקוקט]]
[[קאַטעגאָריע:אויף יידיש]]  
[[קאַטעגאָריע:אויף יידיש]]  
{{קרד/ויקי/יידיש}}
{{קרד/ויקי/יידיש}}
[[HE:מונגוליה]]