חזק חזק ונתחזק

דער לעצטער זייטל אין חומש בראשית. באמערקט אז נאכן לעצטן פסוק שטייט די ווארט 'חזק'

חֲזַק חֲזַק וְנִתְחַזֵּק (אדער וְנִתְחַזַּק) איז א רוף וואס די אשכנזים פירן זיך אויסצורופן ווען מען ענדיגט ליינען יעדע חומש פון די חמישה חומשי תורה. אן ענליכע מנהג איז אנגענומען אויך אין א טייל פון די ספרדישע קהילות.

אין א שבת וואס די פרשת השבוע איז די לעצטע פרשה פונעם חוּמש, (ווי פרשת ויחי אין בראשית), איז איינגעפירט אז פארן ליינען דעם לעצטן פסוק פון די פרשה שטעלט זיך דער קהל אויף, און נאך וואס דער בעל קורא ענדיגט ליינען דעם פסוק זאגט דער גאנצער קהל די ווערטער "חזק חזק ונתחזק". דערנאך זאגט דער בעל קורא איבער "חזק חזק ונתחזק". דאס מיינט א ווינטש פארן עולה לתורה און פארן גאנצן ציבור אז זיי זאלן זיך שטארקן און פארזעצן צו לערנען.

מקור פונעם מנהג

פארלאזנדיג זיך אויף ספר יהושע ווי עס שטייט געשריבן:
פאראמעטער פעלערן אין מוסטער:ציטוטון
פאראמעטער [ 3 ] ערשיינען נישט אין מוסטער דעפיניציע ”לֹא יָמוּשׁ סֵפֶר הַתּוֹרָה הַזֶּה מִפִּיךָ... הֲלוֹא צִוִּיתִיךָ חֲזַק וֶאֱמָץ” (יהושע א), האבן אפאר ראשונים געשריבן אז דאס קומט אונז לערנען "צו זאגן יעדעס מאל פאר דער וואס ענדיגט ליינען אין די תורה - חזק". בפשטות מיינט עס אז מען דארף עס זאגן פאר יעדן איינעם פון די עולים, און אזוי איז איינגעפירט ביז היינט ביי די איטאליענער אידן. ביי די ספרדים איז איינגעפירט אן ענליכע נוסח "חזק וברוך" וואס ווערט געזאגט פאר יעדער עולה. רבי חיים פלאג'י שרייבט אין זיין ספר "יפה ללב": "און פון דא האט מען זיך געפירט צו זאגן יעדן מאל פאר דער וואס ענדיגט ליינען אין די תורה "חזק", און אונזער מנהג איז צו זאגן פאר יעדער קורא נאכן ליינען 'חזק וברוך' און דער קורא ענטפערט 'חזקו ואמצו', ווי עס האט מעיד געווען דער זון פון דער גרויסער מענטש אדוני הארץ הרב כנסת הגדולה, און אזוי פירט מען זיך ביי אונז, צו עס זאגן אויך פאר יעדער וואס גייט צו צום עמוד דאווענען מוציא צו זיין דעם רבים און זאגן קדיש נאך יעדן לימוד וואס זאל נאר זיין, נאכן ענדיגן".

דאקעגן, דער אבודרהם האט פון דא ארויסגעלערנט די ווערטער וואס ווערן געברענגט אין 'ספר המנהיג' - אז מען פירט זיך צו זאגן חזק נאר ווען מען ענדיגט די גאנצע פרשה, און אין ספרד האט מען מער מחמיר געווען אז די מנהג איז שייך נאר ווען מען ענדיגט איינס פון די חמישה חומשי התורה. שפעטערע יארן האט מען זיך געפירט צו זאגן "חזק חזק חזק", און אין שפעטערע דורות האט זיך אוועקגעשטעלט דער נוסח "חזק חזק ונתחזק", לויטן פסוק ”חֲזַק וְנִתְחַזַּק בְּעַד עַמֵּנוּ וּבְעַד עָרֵי אֱלֹהֵינוּ” (ווערט אראפגעבענגט צום ביישפיל אין ערוך השולחן או"ח קלט טו). לויט מנהג פרנקפורט, זאגט מען "חֲזַק וְנִתְחַזַּק".

טעם פונעם מנהג

לויטן פרי חדש, זאגט מען "חזק" ביים ענדיגן די תורה לויט די גמרא : "ארבעה צריכין חיזוק, ואלו הן: תורה ומעשים טובים תפלה ודרך ארץ". אין שו"ת מהר"ם מינץ שרייבט ער אז פונקט ווי מען זאגט "הדרן עלך" ביי א סיום מסכתא, זאגט מען "חזק" אז דו האסט געענדיגט די חומש, יישר כח און פאנג אן נאכאמאל צו לערנען . פארהאן קהילות פון יוצאי ספרד און פארטוגאל וואס ביי זיי פירט מען זיך אן ענליכע מנהג, דער קהל זאגט "חזק ונתחזק חזקו ויאמץ לבבכם כל המיחלים לה'".

אין שו"ת באר משה ברענגט ער נאך א טעם לויטן גמרא אין מסכת יומא "וזאת התורה אשר שם משה, זכה נעשית לו סם חיים, לא זכה נעשית לו סם מיתה". און אזוי זאגט אויך רבי בנאה אין אן אנדער ארט, און דעריבער בענטשט מען 'חזק חזק' אז ער זאל זוכה זיין צום אור התורה און עס זאל זיין פאר אים א סם החיים.

און דער לבוש שרייבט וועגן ענדיגן די תורה אום שמחת תורה "און דעמאלט ליינט דער חתן תורה דעם פסוק ביז לעיני, און קהל ענדיגט צו לעיני כל ישראל צוזאמען מיטן חתן, און זיי ענטפערן מיט א הויך קול, חזק". און אין אליה רבה שרייבט ער "און דער חזן זאגט עס איבער און דער קהל ענטפערט, א רמז צו משה רבינו, וואס דריי מאל חזק איז בגימטריא משה".

דער אורחות חיים שרייבט אז ווען מען ענדיגט ליינען זאגט מען "חזק ואמץ", און פון דא נעמט זיך דער מנהג צו זאגן חזק אין פראנקרייך און אין פראווינץ ביים ענדע ליינען, אבער אין ספרד זאגט מען עס נאר ביים ענדיגן די תורה. דער בית יוסף ברענגט די ערשטע טייל פון די ווערטער.

העולה עצמו אינו צריך לומר את הקריאה, שמיועדת אליו, ויש מהפוסקים שאוסרים עליו לומר, מפני הפסק בין הקריאה לברכת התורה. וכך כתב קצות השולחן, ובספרו 'בדי השולחן' הוסיף שאין שייך שיאמר לעצמו חזק. וכן כתבו באר משה ומשנה הלכות. הרבי מלובביץ' כתב דחיות לשתי הטענות, שאין זה הפסק מפאת שהאמירה שייכת לקריאת הסיום, וכן מאריך להסביר שעניין הברכה זהה לעניין 'חזק חזק ונתחזק', ולטענה שזו ברכת הקהל לעולה, משיב "שעל פי נוסחא שלנו היא 'ונתחזק'", כלומר שהברכה מופנית גם לקהל, בלשון רבים^{[מקור פארלאנגט]}.

הגיית הביטוי

המנהג הרווח בציבור הוא לומר "ונתחזֵּק", בצירי, וכך גם כתוב במנהגי חב"ד. עם זאת, כמה מדקדקים העירו שיש לומר בפתח, "וְנִתְחַזַּק", כפי שמנוקד הצירוף "חֲזַק וְנִתְחַזַּק" בספר שמואל ב (י יב), שאפשר שהשפיע על הקריאה.

זעט אויך

• שמחת תורה
• סיום מסכת

צו ליינען מער

• יעקב ש' שפיגל, "אמירת חזק ויישר כוח", בתוך: בר-אילן כ"ו-כ"ז, תשנ"ה, עמ' 347–370
• יוסף ויכלדר, "חזק חזק ונתחזק", "המבשר תורני", כ"ז בתמוז תשע"א

דרויסנדע לינקס

• עלון השבת "עומקא דפרשה", מטות-מסעי תשע"ב, העוסק בנושא, באתר "שטייגען"
• יעקב ש' שפיגל וישראל בן־דוד, חזק חזק ונתחזק, לשוננו לעם, כרך מו, חוברות א ו־ד (התשנ"ה), עמ' 24–26, 176–180, באתר האקדמיה ללשון העברית
• חזק חזק ונתחזק באתר האקדמיה ללשון העברית.

רעפערענצן

טיילן פון דער ארטיקל זענען מעגליך איבערגעזעצט פון העברעאישער וויקיפעדיע
cc-by-sa 3.0 ערלויבעניש • אריגינעלער בלאט • ביישטייערער

34689542חזק חזק ונתחזק