אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "אמרפל"
ק (צוגעלייגט דעסקריפציע, הגהה אנהייב) |
ק (הגהה המשך, אויסשטעל) |
||
| שורה 3: | שורה 3: | ||
{{דעסקריפציע|קעניג פון שנער, פון די פיר קעניגן אין מלחמת המלכים}} | {{דעסקריפציע|קעניג פון שנער, פון די פיר קעניגן אין מלחמת המלכים}} | ||
[[טעקע:Tempesta Abraham Makes the Enemies Flee Who Hold His Nephew.jpg|220px|ממוזער|שמאל|[[אברהם]] באזיגט די פיר קעניגן, אילוסטראציע פון [[אנטאניא טעמפעסטא]], יאר 1613]] | [[טעקע:Tempesta Abraham Makes the Enemies Flee Who Hold His Nephew.jpg|220px|ממוזער|שמאל|[[אברהם]] באזיגט די פיר קעניגן, אילוסטראציע פון [[אנטאניא טעמפעסטא]], יאר 1613]] | ||
'''אמרפל''' דער קעניג פון [[שנער]], ווערט דערמאנט אין [[תנ"ך]] אין {{תנ"ך|בראשית|יד|לאנג=יא}} ווי איינער פון די קעניגן פון די [[מלחמת המלכים|פיר קעניגן קאאליציע]] וואס איז אויפגעשטעלט געווארן צוזאמען מיט [[אריוך]] דער קעניג פון [[אלסר]], [[כדרלעומר]] דער קעניג פון [[עילם]] און [[תדעל]] דער קעניג פון גוים, צו דערשטיקן די אויפשטאנד פון די פינף קעניגן פון [[ | '''אמרפל''' דער קעניג פון [[שנער]], ווערט דערמאנט אין [[תנ"ך]] אין {{תנ"ך|בראשית|יד|לאנג=יא}} ווי איינער פון די קעניגן פון די [[מלחמת המלכים|פיר קעניגן קאאליציע]] וואס איז אויפגעשטעלט געווארן צוזאמען מיט [[אריוך]] דער קעניג פון [[אלסר]], [[כדרלעומר]] דער קעניג פון [[עילם]] און [[תדעל]] דער קעניג פון גוים, צו דערשטיקן די אויפשטאנד פון די פינף קעניגן פון [[ככר הירדן]] וואס האבן זיך פאראייניגט צו ווידערשפעניגן אין די קעניגן פון [[מעסאפאטאמיע]]. אמרפל איז דער ערשטער [[תנ"ך פערזענליכקייט]] מיטן טיטל "קעניג". | ||
==אין די פסוקים== | |||
אמרפל איז געווען באוואוסט ווי א גרויסער קעניג אין זיין צייט{{הערה|{{אוצר|ספורנו/בראשית/יד#א|ספורנו}}}}, און לויט [[רש"י]] איז ער געווען דער חשובסטער צווישן די פיר קעניגן{{הערה|גור אריה ל[[מהר"ל]], בראשית שם}}. אנדערע מפרשים זאגן, אז כדרלעומר איז געווען דער חשובסטער צווישן זיי{{הערה|{{אוצר|רד"ק/בראשית/יד#ד|רד"ק}}}}, נאר אמרפל איז געווען דער עלטסטער פון אלעמען{{הערה|פענח רזא און טור על התורה, בראשית שם}}. און נאך אנדערע זאגן, אז אין גרויסקייט און אין פירן די קעניגרייך אינעווייניג אין לאנד איז אמרפל געווען דער בעסטער, און אין העלדישקייט אין קריג איז כדרלעומר געווען דער בעסטער{{הערה|העמק דבר}}. | אמרפל איז געווען באוואוסט ווי א גרויסער קעניג אין זיין צייט{{הערה|{{אוצר|ספורנו/בראשית/יד#א|ספורנו}}}}, און לויט [[רש"י]] איז ער געווען דער חשובסטער צווישן די פיר קעניגן{{הערה|גור אריה ל[[מהר"ל]], בראשית שם}}. אנדערע מפרשים זאגן, אז כדרלעומר איז געווען דער חשובסטער צווישן זיי{{הערה|{{אוצר|רד"ק/בראשית/יד#ד|רד"ק}}}}, נאר אמרפל איז געווען דער עלטסטער פון אלעמען{{הערה|פענח רזא און טור על התורה, בראשית שם}}. און נאך אנדערע זאגן, אז אין גרויסקייט און אין פירן די קעניגרייך אינעווייניג אין לאנד איז אמרפל געווען דער בעסטער, און אין העלדישקייט אין קריג איז כדרלעומר געווען דער בעסטער{{הערה|העמק דבר}}. | ||
==זיין נאמען און לאנד== | |||
די נאמען אמרפל ווערט אויך דערמאנט אין [[אונגאריש|אוגארישע]] טעקסטן אין טראַנסקריפּציע '''עמרפ''' ווען די בוכשטאב ל' פעלט{{הערה|שם=hebrewRTL-a|[[פנחס ארצי]], '''עולם התנ"ך: בראשית''', תל אביב, דוידזון עתי, [[1993]], ע"מ 103.}}. [[שנער]] איז למעשה די אלטע נאמען פון [[בבל]], ווי עס ווייזט אויס פון [[מעשה דור הפלגה]]: {{ציטוטון|וַיְהִי בְּנָסְעָם מִקֶּדֶם וַיִּמְצְאוּ בִקְעָה בְּאֶרֶץ '''שִׁנְעָר''' וַיֵּשְׁבוּ שָׁם... עַל כֵּן קָרָא שְׁמָהּ '''בָּבֶל''' כִּי שָׁם בָּלַל ה' שְׂפַת כָּל הָאָרֶץ וּמִשָּׁם הֱפִיצָם ה' עַל פְּנֵי כָּל הָאָרֶץ|בראשית פרק י"א, פסוקים ב'; ט'}} א זאך וואס שטימט מיט איינע פון די שאצונגען וואס נייגט צו אידענטיפיצירן אמרפל מיט דער בבלישער [[חמורבי]], וואס איז אויך באקאנט ווי '''עמורפי'''. א אנדער שאצונג אידענטיפיצירט אים מיט אובל-פי-אל דער צווייטער קעניג פון [[אשנונה]]{{הערה|Micael Roaf, '''Cambridge Atlas of Archaeology''' - king lists p.111 and pp.108-123.|כיוון=שמאל}}. | די נאמען אמרפל ווערט אויך דערמאנט אין [[אונגאריש|אוגארישע]] טעקסטן אין טראַנסקריפּציע '''עמרפ''' ווען די בוכשטאב ל' פעלט{{הערה|שם=hebrewRTL-a|[[פנחס ארצי]], '''עולם התנ"ך: בראשית''', תל אביב, דוידזון עתי, [[1993]], ע"מ 103.}}. [[שנער]] איז למעשה די אלטע נאמען פון [[בבל]], ווי עס ווייזט אויס פון [[מעשה דור הפלגה]]: {{ציטוטון|וַיְהִי בְּנָסְעָם מִקֶּדֶם וַיִּמְצְאוּ בִקְעָה בְּאֶרֶץ '''שִׁנְעָר''' וַיֵּשְׁבוּ שָׁם... עַל כֵּן קָרָא שְׁמָהּ '''בָּבֶל''' כִּי שָׁם בָּלַל ה' שְׂפַת כָּל הָאָרֶץ וּמִשָּׁם הֱפִיצָם ה' עַל פְּנֵי כָּל הָאָרֶץ|בראשית פרק י"א, פסוקים ב'; ט'}} א זאך וואס שטימט מיט איינע פון די שאצונגען וואס נייגט צו אידענטיפיצירן אמרפל מיט דער בבלישער [[חמורבי]], וואס איז אויך באקאנט ווי '''עמורפי'''. א אנדער שאצונג אידענטיפיצירט אים מיט אובל-פי-אל דער צווייטער קעניג פון [[אשנונה]]{{הערה|Micael Roaf, '''Cambridge Atlas of Archaeology''' - king lists p.111 and pp.108-123.|כיוון=שמאל}}. | ||
==אין חז"ל== | |||
[[חז"ל]] אידענטיפיצירן אמרפל מיט [[נמרוד]] וואס ווערט אנגערופן אמרפל "שאמר פול לכבשן האש" (וואס האט געזאגט פאל אריין אין פייער) פאר [[אברהם אבינו]]{{הערה|{{בבלי|עירובין|נג|א}}}}. | [[חז"ל]] אידענטיפיצירן אמרפל מיט [[נמרוד]] וואס ווערט אנגערופן אמרפל "שאמר פול לכבשן האש" (וואס האט געזאגט פאל אריין אין פייער) פאר [[אברהם אבינו]]{{הערה|{{בבלי|עירובין|נג|א}}}}. | ||
רעוויזיע פון 07:49, 27 אקטאבער 2023
אמרפל דער קעניג פון שנער, ווערט דערמאנט אין תנ"ך אין ספר בראשית, קאַפּיטל י"ד ווי איינער פון די קעניגן פון די פיר קעניגן קאאליציע וואס איז אויפגעשטעלט געווארן צוזאמען מיט אריוך דער קעניג פון אלסר, כדרלעומר דער קעניג פון עילם און תדעל דער קעניג פון גוים, צו דערשטיקן די אויפשטאנד פון די פינף קעניגן פון ככר הירדן וואס האבן זיך פאראייניגט צו ווידערשפעניגן אין די קעניגן פון מעסאפאטאמיע. אמרפל איז דער ערשטער תנ"ך פערזענליכקייט מיטן טיטל "קעניג".
אין די פסוקים
אמרפל איז געווען באוואוסט ווי א גרויסער קעניג אין זיין צייט[1], און לויט רש"י איז ער געווען דער חשובסטער צווישן די פיר קעניגן[2]. אנדערע מפרשים זאגן, אז כדרלעומר איז געווען דער חשובסטער צווישן זיי[3], נאר אמרפל איז געווען דער עלטסטער פון אלעמען[4]. און נאך אנדערע זאגן, אז אין גרויסקייט און אין פירן די קעניגרייך אינעווייניג אין לאנד איז אמרפל געווען דער בעסטער, און אין העלדישקייט אין קריג איז כדרלעומר געווען דער בעסטער[5].
זיין נאמען און לאנד
די נאמען אמרפל ווערט אויך דערמאנט אין אוגארישע טעקסטן אין טראַנסקריפּציע עמרפ ווען די בוכשטאב ל' פעלט[6]. שנער איז למעשה די אלטע נאמען פון בבל, ווי עס ווייזט אויס פון מעשה דור הפלגה: ”וַיְהִי בְּנָסְעָם מִקֶּדֶם וַיִּמְצְאוּ בִקְעָה בְּאֶרֶץ שִׁנְעָר וַיֵּשְׁבוּ שָׁם... עַל כֵּן קָרָא שְׁמָהּ בָּבֶל כִּי שָׁם בָּלַל ה' שְׂפַת כָּל הָאָרֶץ וּמִשָּׁם הֱפִיצָם ה' עַל פְּנֵי כָּל הָאָרֶץ” (בראשית פרק י"א, פסוקים ב'; ט') א זאך וואס שטימט מיט איינע פון די שאצונגען וואס נייגט צו אידענטיפיצירן אמרפל מיט דער בבלישער חמורבי, וואס איז אויך באקאנט ווי עמורפי. א אנדער שאצונג אידענטיפיצירט אים מיט אובל-פי-אל דער צווייטער קעניג פון אשנונה[7].
אין חז"ל
חז"ל אידענטיפיצירן אמרפל מיט נמרוד וואס ווערט אנגערופן אמרפל "שאמר פול לכבשן האש" (וואס האט געזאגט פאל אריין אין פייער) פאר אברהם אבינו[8].
יוסף בן מתתיהו אין זיין ספר "קדמוניות היהודים" באצייכנט, אז אמרפל איז געווען איינער פון די פיר מיליטער מיניסטערן פון די אשורים וועלכע האבן גערויבט סיריע און זענען אנגעקומען אין געגנט פון סדום, כדי מלחמה צו האלטן מיט די קעניגן פון כיכר הירדן וואס האבן ווידערגעשפעניגט אין אשור[9].
זעט אויך
דרויסנדע לינקס
- מי היה אמרפל מלך שנער? פון פורום "עצור, כאן חושבים"
- אמרפל אין דזשואיש ענציקלאפעדיע (ענגליש)
רעפערענצן
- ↑ ספורנו
- ↑ גור אריה למהר"ל, בראשית שם
- ↑ רד"ק
- ↑ פענח רזא און טור על התורה, בראשית שם
- ↑ העמק דבר
- ↑ פנחס ארצי, עולם התנ"ך: בראשית, תל אביב, דוידזון עתי, 1993, ע"מ 103.
- ↑ Micael Roaf, Cambridge Atlas of Archaeology - king lists p.111 and pp.108-123.
- ↑ עירובין נג, א
- ↑ יוסף בן מתתיהו, קדמוניות היהודים, ירושלים, מוסד ביאליק, 2002, זייט 19.