מייבאים כמותיים, בדוקי עריכות אוטומטית, ביוראקראטן, אינטערפעיס רעדאקטארן, emailconfirmed, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, מנטרים, סיסאפן, צוות טכני, מייבאים, מעדכנים, אספקלריה רעדאקטארן
102,362
רעדאגירונגען
ק
החלפת טקסט – "{{דעסקריפציע||ענגליש=" ב־"{{דעסקריפציע||ענגליש = "
ק (החלפת טקסט – "װעלט" ב־"וועלט") |
ק (החלפת טקסט – "{{דעסקריפציע||ענגליש=" ב־"{{דעסקריפציע||ענגליש = ") |
||
| (17 מיטלסטע ווערסיעס פון 4 באַניצער נישט געוויזן.) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דעסקריפציע||ענגליש = country in South America|העב=המדינה הגדולה ביותר בדרום אמריקה|דייטש=Staat in Südamerika|}} | |||
{{מדינה| | {{מדינה| | ||
| נאמען = בראזיל | | נאמען = בראזיל | ||
| שטאַט = | | שטאַט = פעדעראַטיווע רעפובליק פון בראַזיל{{ש}}''República Federativa do Brasil'' | ||
| פאן בילד = Flag of Brazil.svg | | פאן בילד = Flag of Brazil.svg | ||
| סימבאל בילד = Coat of arms of Brazil.svg | | סימבאל בילד = Coat of arms of Brazil.svg | ||
| שורה 30: | שורה 31: | ||
'''בראַזיל''' אדער '''בראַזיליע''' ({{שפראך-pt|Brasil}}), אפיציעל די '''פעדעראַטיווע רעפובליק פון בראַזיל''' ({{שפראך-pt|República Federativa do Brasil}}), איז דאס גרעסטע לאַנד אין [[דרום אַמעריקע]]. זיין הויפּטשטאָט איז [[בראזיליא|בראַזיליאַ]]. בראזיל איז דער וועלט'ס פינפט גרעסטע לאנד, סיי [[ליסטע פון לענדער לויט שטח|לויט שטח]] סיי לויט באפעלקערונג. עס דאס גרעסטע [[פארטוגעזיש]]-רעדנדיקע לאנד אין דער וועלט, און דאס איינציגסטע אין די אמעריקעס. | '''בראַזיל''' אדער '''בראַזיליע''' ({{שפראך-pt|Brasil}}), אפיציעל די '''פעדעראַטיווע רעפובליק פון בראַזיל''' ({{שפראך-pt|República Federativa do Brasil}}), איז דאס גרעסטע לאַנד אין [[דרום אַמעריקע]]. זיין הויפּטשטאָט איז [[בראזיליא|בראַזיליאַ]]. בראזיל איז דער וועלט'ס פינפט גרעסטע לאנד, סיי [[ליסטע פון לענדער לויט שטח|לויט שטח]] סיי לויט באפעלקערונג. עס דאס גרעסטע [[פארטוגעזיש]]-רעדנדיקע לאנד אין דער וועלט, און דאס איינציגסטע אין די אמעריקעס. | ||
בראזיל | בראזיל גרעניצט דעם אטלאנטישן אקעאן צו מזרח מיט א בארטן־ליניע לאנג 7,491 ק"מ. עס גרעניצט אלע לענדער אין דרום אמעריקע אחוץ [[עקוואדאר]] און [[טשילע]], און באדעקט 47.3 פראצענט פונעם דרום־אמעריקע קאנטינענט. דער [[אמאזאנאס (טייך)|אמאזאנאס]] באסיין שליסט איין א ריזעדיקן טראפישן וואלד מיט פארשידענע עקאלאגישע סיסטעמען. | ||
בראזיל האט געהאט א סך אלט-געזעסענע איינוואוינער פעלקער איידער [[פעדרא אלווארעז קאבאל]] איז געקומען אין 1500 און געמאנט דאס לאנד פאר דער [[פארטוגעזישע אימפעריע|פארטוגעזישער אימפעריע]]. ביז 1808 איז בראזיל געווען א פארטוגעזישע קאלאניע. ווען פראנקרייך האט אינוואדירט פארטוגאל אין 1808, איז די הויפטשטאט פון דער אימפעריע געווארן גערוקט פון [[ליסבאן]] אויף [[ריא דע זשאנערא]]. אין 1822 איז בראזיל געווארן | בראזיל האט געהאט א סך אלט-געזעסענע איינוואוינער פעלקער איידער [[פעדרא אלווארעז קאבאל]] איז געקומען אין 1500 און געמאנט דאס לאנד פאר דער [[פארטוגעזישע אימפעריע|פארטוגעזישער אימפעריע]]. ביז 1808 איז בראזיל געווען א פארטוגעזישע קאלאניע. ווען פראנקרייך האט אינוואדירט פארטוגאל אין 1808, איז די הויפטשטאט פון דער אימפעריע געווארן גערוקט פון [[ליסבאן]] אויף [[ריא דע זשאנערא]]. אין 1822 איז בראזיל געווארן אומאפהענגיג פון פארטוגאל, און א קאנסטיטוצאנעלע מאנארכיע מיט א [[פארלאמענט]]ארער סיסטעם איז געווארן איינגעפירט. אין 1889 האבן די מיליטער איבערגעקערט די אימפעריע, און דאס לאנד איז געווארן א רעפובליק מיט א פרעזידענט. | ||
לויט דער | לויט דער היינטיגער קאנסטיטוציע פון בראזיל, פארמולירט אין 1988, איז דאס לאנד א פעדעראלע רעפובליק. די פעדעראציע באשטייט פון דעם פעדעראלן דיסטריקט, 26 שטאטן און 5,570 מוניציפאליטעטן. | ||
די עקאנאמיע פונעם לאנד איז די אכט גרעסטע אין דער וועלט לויט [[ברוטא אינלענדישער פראדוקט|ברוטא אינלענדישן פראדוקט]] גערעכנט אין דאלארן, און [[ליסטע פון לענדער לויט פראדוקט ווערדע|זיבעט לויט פראדוקט ווערדע (קויפן קראפט פאריטעט)]]. | די עקאנאמיע פונעם לאנד איז די אכט גרעסטע אין דער וועלט לויט [[ברוטא אינלענדישער פראדוקט|ברוטא אינלענדישן פראדוקט]] גערעכנט אין דאלארן, און [[ליסטע פון לענדער לויט פראדוקט ווערדע|זיבעט לויט פראדוקט ווערדע (קויפן קראפט פאריטעט)]]. | ||
| שורה 47: | שורה 48: | ||
דער ערשטער אייראפעער וואס איז געקומען קיין בראזיל איז געווען דער פארטוגעזישער אויספארשער פעדרא אלווארעס קאבראל, אין 1500. ער האט געמאנט בראזיל פאר פארטוגאל. אין 1549 האט פרטוגאל אויפגעשטעלט אין בראזיל א צענטראלע רעגירונג, און דער שטאט [[סאלוואדאר]]. די פארטוגעזישע קאלאניסטן האבן געפלאנצט [[צוקער ראר]] און זיי האבן געברענגט מיליאנען אפריקאנישע [[שקלאף|שקלאפן]] צו ארבעטן אין די פעלדער. אין די [[17טער י"ה|17טן]] און [[18טער י"ה|18טן]] יארהונדערטער האט מען אנטפלעקט אין דרום און מערב בראזיל [[גאלד]] און [[ברילאנט]]ן. | דער ערשטער אייראפעער וואס איז געקומען קיין בראזיל איז געווען דער פארטוגעזישער אויספארשער פעדרא אלווארעס קאבראל, אין 1500. ער האט געמאנט בראזיל פאר פארטוגאל. אין 1549 האט פרטוגאל אויפגעשטעלט אין בראזיל א צענטראלע רעגירונג, און דער שטאט [[סאלוואדאר]]. די פארטוגעזישע קאלאניסטן האבן געפלאנצט [[צוקער ראר]] און זיי האבן געברענגט מיליאנען אפריקאנישע [[שקלאף|שקלאפן]] צו ארבעטן אין די פעלדער. אין די [[17טער י"ה|17טן]] און [[18טער י"ה|18טן]] יארהונדערטער האט מען אנטפלעקט אין דרום און מערב בראזיל [[גאלד]] און [[ברילאנט]]ן. | ||
אין פעברואר 1822 האט אנגעהויבן די [[ | אין פעברואר 1822 האט אנגעהויבן די [[אומאפהענגיגקייט מלחמה פון בראזיל]] צווישן די בראזיליער קאלאניסטן און דער פארטוגעזישער רעגירונג, און האט געענדיגט דעם 8טן מערץ 1824, ווען די לעצטע פארטוגעזישער זעלנער האבן אונטערקאפיטולירט. די מלחמה האט מען געפירט סיי אויף דער יבשה סיי אויפן ים. דעם 29סטן אויגוסט 1825 האט פארטוגאל אפיציעל אנערקענט בראזיל. | ||
דעם 15טן נאוועמבער 1899 האט די ארמיי איבערגעקערט די מאנארכיע. | דעם 15טן נאוועמבער 1899 האט די ארמיי איבערגעקערט די מאנארכיע. | ||
[[טעקע:Independência ou Morte (1888).jpg|קליין|400 פיקס|פראקלאמאציע פון | [[טעקע:Independência ou Morte (1888).jpg|קליין|400 פיקס|פראקלאמאציע פון אומאפהענגיגקייט פון בראזיל דורך פרינץ פעדרא (געמאלן דורך [[פעדרא אמעריקא]])]] | ||
===מאדערנע תקופה=== | ===מאדערנע תקופה=== | ||
| שורה 60: | שורה 61: | ||
== אדמיניסראציע == | == אדמיניסראציע == | ||
בראזיל איז א פעדעראציע פון 26 שטאטן. די רעגירונג פון בראזיל איז א [[דעמאקראטיע|דעמאקראטישע]] [[רעפובליק]] מיט א [[פרעזידענט-סיסטעם]]. דער פרעזידענט איז סיי ראש-מלוכה און סיי הויפט פון דער פאראייניגונג-רעגירונג, וואס ווערט געוויילט אויף א קאדענץ פון פיר יאר מיט א מעגלעכקייט פון א צווייטן קאדענץ. דער | בראזיל איז א פעדעראציע פון 26 שטאטן. די רעגירונג פון בראזיל איז א [[דעמאקראטיע|דעמאקראטישע]] [[רעפובליק]] מיט א [[פרעזידענט-סיסטעם]]. דער פרעזידענט איז סיי ראש-מלוכה און סיי הויפט פון דער פאראייניגונג-רעגירונג, וואס ווערט געוויילט אויף א קאדענץ פון פיר יאר מיט א מעגלעכקייט פון א צווייטן קאדענץ. דער היינטיגער פרעזידענט איז [[דילמא רוסעף]], זייט דעם 1טן יאנואר 2011. דער פרעזידענט באשטימט די מיניסטארן. | ||
די בראזילישע פעדעראציע איז די | די בראזילישע פעדעראציע איז די פאראייניגונג פון די שטאַטן, די מוניציפאליטעטן און דער פעדעראלער דיסטריקט. די פעדעראציע איז באזירט אויף פינעף גרונטליכע פרינציפן: סואווערעניטעט, בירגערשאפט, ווערדע פון מענטשן, די סאציאלע ווערטן פון ארבעט און פרייהייט פון פירנעמונג, און פאליטישער פלוראליזם. די לעגיסלאטור פון דער פעדעראציע ווערט גערופן די "נאציאנאלע קאנגרעס פון בראזיל". | ||
===מיליטער=== | ===מיליטער=== | ||
| שורה 68: | שורה 69: | ||
== געאגראפיע == | == געאגראפיע == | ||
דער מזרח | דער מזרח גרעניץ פון בראזיל איז דער [[אטלאנטישער אקעאן]], מיט א בארטן לענגער פון 7,367 ק"מ. אחוץ דעם גרעניצט בראזיל מיט [[אורוגוויי]] צו דרום, [[ארגענטינע]] און [[פאראגוויי]] צו דרום־מערב, [[באליוויע]] און [[פערו]] צו מערב, [[קאלאמביע]] צו צפון־מערב, און מיט [[ווענעזועלע]], [[גייאנע]], [[סורינאם]] און דעם פראנצויזישן דעפארטמענט [[פראנצויזישע גויאנע]] צו צפון. בראזיל האט א גרעניץ מיט יעדן לאנד אין דרום אמעריקע אויסער [[טשילע]] און [[עקוואדאר]]. אויך נעמט איין בראזיל עטליכע ארכיפעלאגן אינעם אקעאן. צוזאמען מיט די אטלאנטישע אינזלען ליגט בראזיל צווישן גארטל ליניעס 6°N און 34°S, און מערידיאנען 28° און 74°W. | ||
בראזיל איז דאס [[ליסטע פון לענדער לויט שטח|פינפטע גרעסטע לאנד לויט שטח]] אין דער וועלט, און דאס דריטע גרעסטע אין די אמעריקעס, מיט א שטח פון 8,515,767.049 קוואדרט מעטער, כולל 55,455 קוואדראט מעטער פון וואסער. בראזיל האט פיר [[צייט זאנע]]ס, פון UTC-5 אין דעם מערב טייל פון לאנד, ביז UTC-2 אין די אטלאנטישע אינזלען; די "נאציאנאלע צייט" פון בראזיל איז UTC-3. | בראזיל איז דאס [[ליסטע פון לענדער לויט שטח|פינפטע גרעסטע לאנד לויט שטח]] אין דער וועלט, און דאס דריטע גרעסטע אין די אמעריקעס, מיט א שטח פון 8,515,767.049 קוואדרט מעטער, כולל 55,455 קוואדראט מעטער פון וואסער. בראזיל האט פיר [[צייט זאנע]]ס, פון UTC-5 אין דעם מערב טייל פון לאנד, ביז UTC-2 אין די אטלאנטישע אינזלען; די "נאציאנאלע צייט" פון בראזיל איז UTC-3. | ||
== עקאנאמיע == | == עקאנאמיע == | ||
בראזיל האט די גרעסטע נאציאנאלע עקאנאמיע אין לאטיין אמעריקע, די אכט גרעסטע עקאנאמיע אין דער וועלט לויט דעם מארק קורס, און די [[ליסטע פון לענדער לויט פראדוקט ווערדע|זיבעט גרעסטע עקאנאמיע לויט קויפקראפט]], וועדליק די [[אינטערנאציאנאלער געלטפאנד]] און [[וועלט באנק]]. בראזיל האט א געמישטע עקאנאמיע מיט ברייטע | בראזיל האט די גרעסטע נאציאנאלע עקאנאמיע אין לאטיין אמעריקע, די אכט גרעסטע עקאנאמיע אין דער וועלט לויט דעם מארק קורס, און די [[ליסטע פון לענדער לויט פראדוקט ווערדע|זיבעט גרעסטע עקאנאמיע לויט קויפקראפט]], וועדליק די [[אינטערנאציאנאלער געלטפאנד]] און [[וועלט באנק]]. בראזיל האט א געמישטע עקאנאמיע מיט ברייטע נאטירליכע רעסורסן. אין 2014 איז דער ברוטא נאציאנאלער פראדוקט לויט קויפקראפט געווען $15,153 א מענטש. די ארבעטסקראפט פון בראזיל איז טעטיג אין [[לאנדווירטשאפט]], [[מינעריי]], [[פאבריקאציע]] און דינסט סעקטארן. | ||
די אינדוסטריע פון בראזיל איז באזירט בעיקר אויף [[אוויאציע]], [[קאווע]], [[אויטאמאביל|אויטאמאבילן]], [[סויע]], [[אייזן]], [[שטאל|שטאָל]], [[ציטרוס פרוכט]] און עלעקטראנישע אפאראטן. | די אינדוסטריע פון בראזיל איז באזירט בעיקר אויף [[אוויאציע]], [[קאווע]], [[אויטאמאביל|אויטאמאבילן]], [[סויע]], [[אייזן]], [[שטאל|שטאָל]], [[ציטרוס פרוכט]] און עלעקטראנישע אפאראטן. | ||
שוין די לעצטע 150 יאר איז בראזיל דער וועלטס גרעסטער פראדוצירער פון קאווע. אנדערע | שוין די לעצטע 150 יאר איז בראזיל דער וועלטס גרעסטער פראדוצירער פון קאווע. אנדערע וויכטיגע עקספארטן זענען [[לופטמאשין|לופטמאשינען]], עלעקטרישע געצייג, [[אויטאמאביל]]ן, [[עטאנאל]], [[טעקסטיל]], [[אייזן ארץ]], [[שטאל]] און מאראנצן זאפט. | ||
אין 2002 האט בראזיל באקומען א הלוואה פונעם [[אינטערנאציאנאלער געלטפאנד|אינטערנאציאנאלן געלטפאנד]] פאר $30.4 ביליאן, די גרעסטע הלוואה פונעם געלטפאנד ביז דעמאלסט. ס'האט געהייסן אז בראזיל מוז צוריקבאצאלן די הלוואה ביז 2006, אבער אין 2005 האט די בראזיליער צענטראלבאנק שוין צוריקבאצאלט די גאנצע הלוואה. | אין 2002 האט בראזיל באקומען א הלוואה פונעם [[אינטערנאציאנאלער געלטפאנד|אינטערנאציאנאלן געלטפאנד]] פאר $30.4 ביליאן, די גרעסטע הלוואה פונעם געלטפאנד ביז דעמאלסט. ס'האט געהייסן אז בראזיל מוז צוריקבאצאלן די הלוואה ביז 2006, אבער אין 2005 האט די בראזיליער צענטראלבאנק שוין צוריקבאצאלט די גאנצע הלוואה. | ||
| שורה 102: | שורה 103: | ||
זייט 1945 גייט אראפ די באן סיסטעם פון בראזיל, און מען בויט בעיקר נייע שאסייען. אין 2002 זענען געווען 31,848 ק"מ פון באן וועג. די ערשטע מעטרא סיסטעם אין בראזיל איז געווען דער סאא פאולא מעטרא. | זייט 1945 גייט אראפ די באן סיסטעם פון בראזיל, און מען בויט בעיקר נייע שאסייען. אין 2002 זענען געווען 31,848 ק"מ פון באן וועג. די ערשטע מעטרא סיסטעם אין בראזיל איז געווען דער סאא פאולא מעטרא. | ||
אין בראזיל זענען פאראן אומגעפער 2,500 | אין בראזיל זענען פאראן אומגעפער 2,500 לופטפעלדער, די צווייטע גרעסטע צאל אין דער וועלט (נאך די פאראייניגטע שטאטן). | ||
=== געזונט === | === געזונט === | ||
בראזיל האט א נאציאנאלע געזונט סיסטעם פאר אלע בירגער אומזיסט. | בראזיל האט א נאציאנאלע געזונט סיסטעם פאר אלע בירגער אומזיסט. פארמעגליכע בראזיליאנער האבן אויף פריוואטע געזונט דעקונג. | ||
אין 2002 האט בראזיל געהאט 40% פון מענטשן וואס ליידן פון [[מאלאריע]] אין דער גארער וועלט. | אין 2002 האט בראזיל געהאט 40% פון מענטשן וואס ליידן פון [[מאלאריע]] אין דער גארער וועלט. | ||
| שורה 112: | שורה 113: | ||
=== | === מידיע און קאמוניקאציע === | ||
== בעלי חיים == | == בעלי חיים == | ||
פארשיידענע בעלי חיים וואוינען אין דעם אמאזאן [[רעגנוואלד]], צווישן זיי [[הערש]]ן (אין דרום) און | פארשיידענע בעלי חיים וואוינען אין דעם אמאזאן [[רעגנוואלד]], צווישן זיי [[הערש]]ן (אין דרום) און עטליכע [[זגאל]]ן [[מאלפע]]ס (אין צפון). אויך [[שניי לעמפערט]], [[פוקס]]ן און [[טאפיר]]ן. | ||
== קולטור == | == קולטור == | ||
| שורה 127: | שורה 128: | ||
[[קאַטעגאָריע:בראזיל|*]] | [[קאַטעגאָריע:בראזיל|*]] | ||
[[קאַטעגאָריע:אויף יידיש]] | [[קאַטעגאָריע:אויף יידיש]] | ||
{{קרד/ויקי/יידיש}} | {{קרד/ויקי/יידיש}} | ||
[[he:ברזיל]] | |||