אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:ארטיקל (גראמאטיק)"

ק
החלפת טקסט – "{{דעסקריפציע||ענגליש=" ב־"{{דעסקריפציע||ענגליש = "
ק (החלפת טקסט – "ײַ" ב־"יי")
ק (החלפת טקסט – "{{דעסקריפציע||ענגליש=" ב־"{{דעסקריפציע||ענגליש = ")
 
(16 מיטלסטע ווערסיעס פון 4 באַניצער נישט געוויזן.)
שורה 1: שורה 1:
{{דעסקריפציע||ענגליש = word used with a noun to indicate the type of reference being made by the noun; one of word classes|העב=מילה שמצביעה על שם במשפט ומגדירה את מצב היידוע שלו, למשל ה' הידיעה בעברית או the ו־a באנגלית|דייטש=Sprachbestandteil, der stets ein Nomen begleitet|}}
ווען מ'ווייסט פון וועלכן אביעקט מען רעדט, ניצט מען א געוויסיקן ארטיקל (דער, די, דאס, דעם); אנדערש ניצט מען אן אומגעוויסיקן ארטיקל (אַ, אַן), אבער נאר אין איינצאל—אין מערצאל האט יידיש נישט קיין אומגעוויסיקן ארטיקל.
ווען מ'ווייסט פון וועלכן אביעקט מען רעדט, ניצט מען א געוויסיקן ארטיקל (דער, די, דאס, דעם); אנדערש ניצט מען אן אומגעוויסיקן ארטיקל (אַ, אַן), אבער נאר אין איינצאל—אין מערצאל האט יידיש נישט קיין אומגעוויסיקן ארטיקל.


== דערקלער־טאַבעלע - אַרטיקלען ==
== דערקלער־טאַבעלע - אַרטיקלען ==
* אין [[מערצאל]] (לשון רבים) זאגט מען אלעמאל '''די''', סיי אויב דער סובסטאנטיוו האט דאס [[מענלעכער מין]], [[ווייבלעכער מין]] אדער [[נייטראלער מין]]. אבער אין [[לשון יחיד]] ווענדט זיך עס אין וועלכע טייל געפינט זיך דאס [[זאכווארט]].
* אין [[מערצאל]] (לשון רבים) זאגט מען אלעמאל '''די''', סיי אויב דער סובסטאנטיוו האט דאס [[מענליכער מין]], [[ווייבליכער מין]] אדער [[נייטראלער מין]]. אבער אין [[לשון יחיד]] ווענדט זיך עס אין וועלכע טייל געפינט זיך דאס [[זאכווארט]].


און אין [[איינצאל]] (לשון יחיד) ווי פאלגנדיק:
און אין [[איינצאל]] (לשון יחיד) ווי פאלגנד:
* נארמאל אויב דאס [[זאכווארט]] געפינט זיך אין דער אנהייב פון דעם זאַץ, קומט '''דער''' פארן מענלעכן מין, '''די''' פארן ווייבלעכן מין און '''דאס''' פאר'ן נייטראלן מין. (דער מאן, די פרוי, דאס קינד), און דאס הייסט "[[נאָמינאַטיוו]]".
* נארמאל אויב דאס [[זאכווארט]] געפינט זיך אין דער אנהייב פון דעם זאַץ, קומט '''דער''' פארן מענליכן מין, '''די''' פארן ווייבליכן מין און '''דאס''' פאר'ן נייטראלן מין. (דער מאן, די פרוי, דאס קינד), און דאס הייסט "[[נאָמינאַטיוו]]".
* אויב קומט דאס ווארט באשרייבן "וועמען", דאן קומט '''דעם''' אין א מענלעכע פארם (איך נעם דעם מאן), '''די''' אין א ווייבלעכער פארם (איך נעם די פרוי) '''דאס''' אין א נייטראלער פארם (איך נעם דאס קינד). און דאס הייסט "[[אַקוזאַטיוו]]".
* אויב קומט דאס ווארט באשרייבן "וועמען", דאן קומט '''דעם''' אין א מענליכע פארם (איך נעם דעם מאן), '''די''' אין א ווייבליכער פארם (איך נעם די פרוי) '''דאס''' אין א נייטראלער פארם (איך נעם דאס קינד). און דאס הייסט "[[אַקוזאַטיוו]]".


* אויב קומט דאס זאכווארט מיט א שייכות צו א פריעריקן ווארט, ווי צום ביישפיל: מיט, צו, אונטער אד"ג, קומט '''דעם''' אין מענלעכן מין, '''דער''' אין א ווייבלעכן מין און '''דעם''' אין נייטראלן מין. (איך גיי מיט דעם (אדער אין קורצן "מיטן") מאן, איך גיי צו דער מאמע, איך בין אונטער דעם (אונטערן) קינד).
* אויב קומט דאס זאכווארט מיט א שייכות צו א פריעריקן ווארט, ווי צום ביישפיל: מיט, צו, אונטער אד"ג, קומט '''דעם''' אין מענליכן מין, '''דער''' אין א ווייבליכן מין און '''דעם''' אין נייטראלן מין. (איך גיי מיט דעם (אדער אין קורצן "מיטן") מאן, איך גיי צו דער מאמע, איך בין אונטער דעם (אונטערן) קינד).


{| align="center" style="border: 1px solid #B8C7D9; background:#f5faff; width:500px; "  cellspacing="0"  
{| align="center" style="border: 1px solid #B8C7D9; background:#f5faff; width:500px; "  cellspacing="0"  
שורה 17: שורה 18:
|style="background-color:#cedff2;" |'''דאַטיוו'''
|style="background-color:#cedff2;" |'''דאַטיוו'''
|-
|-
|'''יחיד, זכר (מענלעך)'''
|'''יחיד, זכר (מענליך)'''
|דער
|דער
|דעם
|דעם
|דעם
|דעם
|-
|-
|'''יחיד, נקבֿה (ווייבלעך)'''
|'''יחיד, נקבה (ווייבלעך)'''
|די
|די
|די
|די
שורה 42: שורה 43:


ביישפּילן:
ביישפּילן:
* '''דער''' מאַן איז '''דער''' גבאי פון אונדזער שול (ביידע נאָמינאַטיװ)
* '''דער''' מאַן איז '''דער''' גבאי פון אונזער שול (ביידע נאָמינאַטיוו)
* '''דאָס''' קינד (נאָמינאַטיוו) זאָגט צו '''דער''' (דאַטיוו) מאַמע.
* '''דאָס''' קינד (נאָמינאַטיוו) זאָגט צו '''דער''' (דאַטיוו) מאַמע.
* איך גיב '''דער''' פרוי א בוך.
* איך גיב '''דער''' פרוי א בוך.
* מיר װעלן זען '''דעם''' זײד'''ן'''.
* מיר וועלן זען '''דעם''' זייד'''ן'''.
* '''דעם''' גאַנצ'''ן''' (אַקוזאַטיװ) זומער האָבן מיר פאַרבראַכט אין צפון פון לאַנד
* '''דעם''' גאַנצ'''ן''' (אַקוזאַטיוו) זומער האָבן מיר פאַרבראַכט אין צפון פון לאַנד
* איך האָב געזען משה'''ן''' (אַקוזאַטיװ) אין גאַס.
* איך האָב געזען משה'''ן''' (אַקוזאַטיוו) אין גאַס.
* '''די''' (נאָמינאַטיוו) ײדישע װיקיפעדיע איז זײער רייך, קום ביטע באַזוכן '''די''' (אקוזאטיוו) יידישע װיקיפּעדיע?
* '''די''' (נאָמינאַטיוו) יידישע וויקיפעדיע איז זייער רייך, קום ביטע באַזוכן '''די''' (אקוזאטיוו) יידישע וויקיפּעדיע?
* די מאַמע טוט אָן '''דעם''' קינד '''דאָס''' מאַנטעלע. (ערשטער: דאטיוו. צווייטער: אקוזאטיוו)
* די מאַמע טוט אָן '''דעם''' קינד '''דאָס''' מאַנטעלע. (ערשטער: דאטיוו. צווייטער: אקוזאטיוו)
* ער שיקט (צו) '''דער''' (דאַטיװ) כלה אַ בוקעט בלומען.
* ער שיקט (צו) '''דער''' (דאַטיוו) כלה אַ בוקעט בלומען.
אויפמערק! נאָך אַ נו"ן קומט קיינמאל נישט אַ צווייטער נו"ן נאָר אַ מי"ם. צב"ש: אַ שיינעם/פיינעם דאַנק" און נישט "אַ שיינען/פיינען דאַנק".
אויפמערק! נאָך אַ נו"ן קומט קיינמאל נישט אַ צווייטער נו"ן נאָר אַ מי"ם. צב"ש: אַ שיינעם/פיינעם דאַנק" און נישט "אַ שיינען/פיינען דאַנק".


די פאלגענע ליסטע זיינען א טייל פון פארבינדונג-ווערטער וואס קומט אימער מיט דאַטיוו:
די פאלגענע ליסטע זענען א טייל פון פארבינדונג-ווערטער וואס קומט אימער מיט דאַטיוו:


* באַקומען - (דאָס עסן באַקומט '''דער''' קראַנקער פרױ)
* באַקומען - (דאָס עסן באַקומט '''דער''' קראַנקער פרוי)
* איינגעבן זיך
* איינגעבן זיך
* באַשערט זיין
* באַשערט זיין
* ביישטײן
* ביישטיין
* גלײבן
* גלייבן
* געהערן
* געהערן
* געלינגען
* געלינגען
שורה 83: שורה 84:
* נעמען פון פערזאנען קומען אָן ארטיקלען, משה און ניט דער משה, סיידן מען ניצט אן אדיעקיוו ווי דער רויטער משה.
* נעמען פון פערזאנען קומען אָן ארטיקלען, משה און ניט דער משה, סיידן מען ניצט אן אדיעקיוו ווי דער רויטער משה.
* נעמען פון שטעט קומען אָן ארטיקלען, ירושלים און ניט דער ירושלים, סיידן מען ניצט אן אדיעקיוו ווי דער שיינער ירושלים. אבער נעמען פון בערג און טייכן קומט יא מיט אן ארטיקל: דער חרמון, דער ירדן פליסט.
* נעמען פון שטעט קומען אָן ארטיקלען, ירושלים און ניט דער ירושלים, סיידן מען ניצט אן אדיעקיוו ווי דער שיינער ירושלים. אבער נעמען פון בערג און טייכן קומט יא מיט אן ארטיקל: דער חרמון, דער ירדן פליסט.
* נעמען פון לענדער קומען אפטמאל אן דעם ארטיקל. למשל, אין ענגלאנד, אין ישראל. אבער א לאנד וואס געהערט צום ווייבלעכן מין מוז האבן דעם ארטיקל נאך "אין", למשל: אין דער שווייץ, אין דער ליטע.
* נעמען פון לענדער קומען אפטמאל אן דעם ארטיקל. למשל, אין ענגלאנד, אין ישראל. אבער א לאנד וואס געהערט צום ווייבליכן מין מוז האבן דעם ארטיקל נאך "אין", למשל: אין דער שווייץ, אין דער ליטע.
* גאט, משיח, יידן אדג"ל קומען א סך מאל אן ארטיקלען. סיידן מען ניצט אן אדיעקיוו ווי דער אלמעכטיקער גאט.
* גאט, משיח, אידן אדג"ל קומען א סך מאל אן ארטיקלען. סיידן מען ניצט אן אדיעקיוו ווי דער אלמעכטיקער גאט.
* ראשי תיבותן פאר נעמען פון פערזאנען אדג"ל קומען א מאל מיט און א מאל אן אן ארטיקל: דער רמב"ם, דער של"ה, רש"י, ייווא, תנ"ך, שולן אאז"וו.
* ראשי תיבותן פאר נעמען פון פערזאנען אדג"ל קומען א מאל מיט און א מאל אן אן ארטיקל: דער רמב"ם, דער של"ה, רש"י, ייווא, תנ"ך, שולן אאז"וו.
* ווערטער וואס דער רעדער נעמט אן אז דער לייענער ווייס פון וואס מען רעדט, קומט צומאלן אן אן ארטיקל: אין שול, אין וואלד, אין גאס, אין מארק. אבער ווען עס קען זיין יעדער ארט קומט עס מיט אן ארטיקל: אין א שול, אין א וואלד אאז"וו.
* ווערטער וואס דער רעדער נעמט אן אז דער ליינער ווייס פון וואס מען רעדט, קומט צומאלן אן אן ארטיקל: אין שול, אין וואלד, אין גאס, אין מארק. אבער ווען עס קען זיין יעדער ארט קומט עס מיט אן ארטיקל: אין א שול, אין א וואלד אאז"וו.


== לשון קודש ווערטער ==
== לשון קודש ווערטער ==
רוב לשון-קודש װערטער, געהערן צום מענלעכן מין. דוגמאות: דער שבת, דער טעות, דער יום-טובֿ, דער פּורים, דער חודש, דער סך-הכּל, דער נס, דער פּרוכת, דער טלית, דער ביקור-חולים. י
רוב לשון-קודש ווערטער, געהערן צום מענליכן מין. דוגמאות: דער שבת, דער טעות, דער יום-טוב, דער פּורים, דער חודש, דער סך-הכּל, דער נס, דער פּרוכת, דער טלית, דער ביקור-חולים. י
      
      
העברעישע ווערטער וואס ענדיקן זיך מיט א „ה" געהערן צו לשון נקבה. ווי צב"ש די עליה , די מלחמה , די חכמה, די חיה, די נבואה, אדג"ל.  
העברעישע ווערטער וואס ענדיקן זיך מיט א " געהערן צו לשון נקבה. ווי צב"ש די עליה, די מלחמה, די חכמה, די חיה, די נבואה, אדג"ל.  
      
      
לשון קודש ווערטער וועלכע באציען זיך צו א ווייבערישן מין, ווי פרויען און חיות, זיינען אין אלגעמיין לשון נקבה. ווי צב"ש: די צדיקת.
לשון קודש ווערטער וועלכע באציען זיך צו א ווייבערישן מין, ווי פרויען און חיות, זענען אין אלגעמיין לשון נקבה. ווי צב"ש: די צדיקת.


רוב לשון-קודש ווערטער וואס לאזן אויס -ות" זענען לשון סתם: דאָס אַחדות, דאָס אחריות, דאס גלות, דאס חיות, דאס חסידות.
רוב לשון-קודש ווערטער וואס לאזן אויס "-ות" זענען לשון סתם: דאָס אַחדות, דאָס אחריות, דאס גלות, דאס חיות, דאס חסידות.


== ביישפילן פון סובסטאנטיוון ==
== ביישפילן פון סובסטאנטיוון ==
שורה 102: שורה 103:


[[קאַטעגאָריע:יידיש גראמאטיק]]
[[קאַטעגאָריע:יידיש גראמאטיק]]
[[קאטעגאריע:אומבאקוקט]]
[[קאַטעגאָריע:אויף יידיש]]  
[[קאטעגאריע:אויף יידיש]]  
{{קרד/ויקי/יידיש}}
{{קרד/ויקי/יידיש}}
[[he:תווית (לשון)]]