אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:אלעקסאנדריע"
ק (1 רעוויזיע אימפארטירט: אימפארטירט פון די יידישע וויקיפעדיע, זע ביישטייערער ליסטע) |
ק (החלפת טקסט – "{{דעסקריפציע||ענגליש=" ב־"{{דעסקריפציע||ענגליש = ") |
||
| (15 מיטלסטע ווערסיעס פון 6 באַניצער נישט געוויזן.) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דעסקריפציע||ענגליש = City in Egypt|העב=עיר במצרים|דייטש=Hafenstadt an der Mittelmeerküste Ägyptens|}} | |||
{{יישוב | {{יישוב | ||
|נאמען=אַלעקסאַנדריע|צפיפות=|אפיציעלע שפראך= | |נאמען=אַלעקסאַנדריע|צפיפות=|אפיציעלע שפראך= | ||
|שטח=2,679|הייך=5|גרינדונג דאטע=[[331-|331 | |שטח=2,679|הייך=5|גרינדונג דאטע=[[331-|331 פצ"ר]]|באפעלקערונג=|באפעלקערונג יאר=|באפעלקערונג הערה=|ראיאן הויפטשטאט=|מטרופולין=|הערת מטרופולין=|צייט זאנע=|אתר אינטרנט=|מאפע=|פרטימדיקע מאפע=|מוטערשטאט=|שטעט אין ראיאן=|סארט יישוב=שטאָט|קאארדינאטן={{coord|31|12|N|29|55|E|display=inline,title|type:city}}|אמטשפראך נאמען=الإسكندرية|הערב=|פאן=|בילד=|באשרייבונג=|מדינה={{פאן עגיפטן}}|אפטייל טיפ=|דיסטריקטן אין ראיאן=|אפטייל נאמען=|געביט=|ראיאן=|דיסטריקט=|בירגערמייסטער=|גובערנאטאר=|טיפ אונטעראפטייל=|סטאטיסטיק=}} | ||
'''אלעקסאנדריע''' ({{שפראך-ar|الإسكندرية}} ''אַל-איקסאַנדאַריאַ'') איז די צווייטע גרעסטע [[שטאט]] אין [[עגיפטן]], נאך [[קיירא]], מיט א [[באפעלקערונג]] פון איבער פיר מיליאן | '''אלעקסאנדריע''' ({{שפראך-ar|الإسكندرية}} ''אַל-איקסאַנדאַריאַ'') איז די צווייטע גרעסטע [[שטאט]] אין [[עגיפטן]], נאך [[קיירא]], מיט א [[באפעלקערונג]] פון איבער פיר מיליאן איינוואוינער. זי געפונט זי אויף די [[ברעג ים|ברעגעס]] פון [[מיטלענדישן ים]], ביים אויסגאס פון [[נילוס]]. די שטאט געפונט זיך 208 קילאמעטער צפון מערב פון דער [[הויפטשטאט]]. אלעקסאנדריע איז די גרעסטע [[פארט שטאט]] אין עגיפטן. | ||
== היסטאריע == | == היסטאריע == | ||
די שטאט איז געגרינדעט געווארן דורך [[אלכסנדר מוקדון]], אין יאר 334 א"צ, און איז גערופן געווארן אזוי, נאכדעם וואס אלכסנדר האט אזוי גערופן דעם שטאט. [[תלמי דער ערשטער]] , האט געמאכט דעם שטאט פאר [[הויפט שטאט]]. עס איז געווען באוויסט אלס גאר א שיינע שטאט, מיט פארקן און געביידעס, תלמי האט געבויט די גרעסטע ליכט טורעם אינעם פארט, עס איז נאכדעם געווען פון די זיבן וועלט ווונדער. ביז די אנהייב פון די ציילונג פון [[קריסטן]], איז אלעקסאנדיע געווען א פארגעשריטענע און געלערנטע שטאט, איינער פון די קעניגן, האט אויפגעשטעלט דארט אן [[אוניווערסיטעט]]. אלעקסאנדריע איז געווען די צווייט גרעסטע שטאט, אין די [[רוימישע אימפעריע]], און א ריזן [[האנדל]]ס צענטער. | די שטאט איז געגרינדעט געווארן דורך [[אלכסנדר מוקדון]], אין יאר 334 א"צ, און איז גערופן געווארן אזוי, נאכדעם וואס אלכסנדר האט אזוי גערופן דעם שטאט. [[תלמי דער ערשטער]], האט געמאכט דעם שטאט פאר [[הויפט שטאט]]. עס איז געווען באוויסט אלס גאר א שיינע שטאט, מיט פארקן און געביידעס, תלמי האט געבויט די גרעסטע ליכט טורעם אינעם פארט, עס איז נאכדעם געווען פון די זיבן וועלט ווונדער. ביז די אנהייב פון די ציילונג פון [[קריסטן]], איז אלעקסאנדיע געווען א פארגעשריטענע און געלערנטע שטאט, איינער פון די קעניגן, האט אויפגעשטעלט דארט אן [[אוניווערסיטעט]]. אלעקסאנדריע איז געווען די צווייט גרעסטע שטאט, אין די [[רוימישע אימפעריע]], און א ריזן [[האנדל]]ס צענטער. | ||
תלמי דער ערשטער האט געגרינדעט די [[ביבליאטעק]], וואס האט לויט געוויסע אנטהאלטן, 700,000 געשריבענע מגילות. אין יאר 47 ווען [[יוליוס קייסער]], האט איינגענומען עגיפטן, איז די ביבליאטעק פארברענט געווארן. [[מארק אנטאני]], האט טיילווייז איבערגעבויט, און אויפגעשטעלט די ביליאטעק פונדאסניי. | תלמי דער ערשטער האט געגרינדעט די [[ביבליאטעק]], וואס האט לויט געוויסע אנטהאלטן, 700,000 געשריבענע מגילות. אין יאר 47 ווען [[יוליוס קייסער]], האט איינגענומען עגיפטן, איז די ביבליאטעק פארברענט געווארן. [[מארק אנטאני]], האט טיילווייז איבערגעבויט, און אויפגעשטעלט די ביליאטעק פונדאסניי. | ||
| שורה 20: | שורה 21: | ||
א ביבליאטעק איז אויפגעשטעלט געווארן, איר ציל איז ווי אויפפרישן די אלטע פארלוירענע ביבליאטעק. אויך איז אין שטאט דער צווייטער גרעסטער [[אוניווערסיטעט]] אין עגיפטן. | א ביבליאטעק איז אויפגעשטעלט געווארן, איר ציל איז ווי אויפפרישן די אלטע פארלוירענע ביבליאטעק. אויך איז אין שטאט דער צווייטער גרעסטער [[אוניווערסיטעט]] אין עגיפטן. | ||
=== | === אידן אין שטאט === | ||
אין די צייטן פון תלמי זענען שוין [[יידן]] געווען דארט, דארט איז איבערגעטייטשט געווארן די [[תורה]] צו [[גריכיש]]. אין די [[רוים|רוימישע צייטן]], זענען 40 פראצענט פון שטאט געווען | אין די צייטן פון תלמי זענען שוין [[יידן]] געווען דארט, דארט איז איבערגעטייטשט געווארן די [[תורה]] צו [[גריכיש]]. אין די [[רוים|רוימישע צייטן]], זענען 40 פראצענט פון שטאט געווען אידן, און אין צוויי קווארטלען פון שטאט, זענען אלע געווען אידן, פון פינף קווארטלען אין שטאט. די אנדערע איינוואוינער זענען מערסטנס געווען גריכישע, אין יאר 38 האבן זיי דורכגעפירט [[פאגראמען]], קעגן די יידישע איינוואוינער. אין יאר 66, ווען די [[יידישע אויפשטאנד]] קעגן רוים האט אויסגעבראכן, אין [[ארץ ישראל]]. איז אויך אין קיירא געווען אן אויפשטאנד, ווי צענדליקע טויזנטער אידן זענען אומגעקומען, ווען די רוימער, האבן צובראכן דעם ווידערשטאנד. אין יאר 115 איז געווען נאך אן אויפשטאנד, ווי נאך אסאך אידן האבן פארלוירן זייער לעבן. די [[ביזאנטישע אימפעריע|ביזאנטן]] האבן פארטריבן די אידן פון דער שטאט אין יאר [[414]]. | ||
אין צוועלפטן יארהונדערט, האבן | אין צוועלפטן יארהונדערט, האבן געוואוינט 300 אידן אין שטאט. אין [[ניינצטען יאר הונדערט]], ווען [[אייראפע]]ישע זענען אנגעקומען, איז די יידישע [[קהילה]] זיך צווואקסן, און נאך דער [[צווייטער וועלט מלחמה]], האבן געוואוינט ארום 15,000 אידן אין שטאט. ווען [[ישראל]] איז געווארן זעלבסטשטענדיק, זענען די אידן ארויף קיין [[ישראל]] אין די נאכפאלגנדע יארן. | ||
== ליטעראטור == | == ליטעראטור == | ||
| שורה 30: | שורה 31: | ||
[[קאַטעגאָריע:עגיפטן]] | [[קאַטעגאָריע:עגיפטן]] | ||
[[קאַטעגאָריע:פארט שטעט אין אפריקע]] | [[קאַטעגאָריע:פארט שטעט אין אפריקע]] | ||
[[קאַטעגאָריע:אויף יידיש]] | |||
{{קרד/ויקי/יידיש}} | |||
[[he:אלכסנדריה]] | |||
יעצטיגע רעוויזיע זינט 11:06, 26 אקטאבער 2023
| ||||||||||||||
אלעקסאנדריע (אַראַביש: الإسكندرية אַל-איקסאַנדאַריאַ) איז די צווייטע גרעסטע שטאט אין עגיפטן, נאך קיירא, מיט א באפעלקערונג פון איבער פיר מיליאן איינוואוינער. זי געפונט זי אויף די ברעגעס פון מיטלענדישן ים, ביים אויסגאס פון נילוס. די שטאט געפונט זיך 208 קילאמעטער צפון מערב פון דער הויפטשטאט. אלעקסאנדריע איז די גרעסטע פארט שטאט אין עגיפטן.
היסטאריע
די שטאט איז געגרינדעט געווארן דורך אלכסנדר מוקדון, אין יאר 334 א"צ, און איז גערופן געווארן אזוי, נאכדעם וואס אלכסנדר האט אזוי גערופן דעם שטאט. תלמי דער ערשטער, האט געמאכט דעם שטאט פאר הויפט שטאט. עס איז געווען באוויסט אלס גאר א שיינע שטאט, מיט פארקן און געביידעס, תלמי האט געבויט די גרעסטע ליכט טורעם אינעם פארט, עס איז נאכדעם געווען פון די זיבן וועלט ווונדער. ביז די אנהייב פון די ציילונג פון קריסטן, איז אלעקסאנדיע געווען א פארגעשריטענע און געלערנטע שטאט, איינער פון די קעניגן, האט אויפגעשטעלט דארט אן אוניווערסיטעט. אלעקסאנדריע איז געווען די צווייט גרעסטע שטאט, אין די רוימישע אימפעריע, און א ריזן האנדלס צענטער.
תלמי דער ערשטער האט געגרינדעט די ביבליאטעק, וואס האט לויט געוויסע אנטהאלטן, 700,000 געשריבענע מגילות. אין יאר 47 ווען יוליוס קייסער, האט איינגענומען עגיפטן, איז די ביבליאטעק פארברענט געווארן. מארק אנטאני, האט טיילווייז איבערגעבויט, און אויפגעשטעלט די ביליאטעק פונדאסניי.
מיטל אלטער ביז היינט
די פערסישע אימפעריע, האט איינגענומען די שטאט אין יאר 616, די ביזאנטישע אימפעריע, האט ארויס געשטויסן די פערסן. ביז ווען די אראבער זענען אנגעקומען, אין 640, נאך א באלאגערונג פון 14 חדשים, איז די ביבליאטעק נאכאמאל חרוב געווארן. און די מוסלמענער, האבן אריבערגעפירט די הויפטשטאט קיין קיירא. דאס האט געברענגט צו אן אפשוואכונג אין כח פון שטאט. שפעטער ווען מען האט געפונען די נייע וועג קיין אינדיע, דורך ארומקרייזן אפריקע, האט אלעקסאנדריע נאך מער פארלוירן, פון איר גלאנץ, וועגן געשעפטן.
אין די צייטן פון מאכאמעד עלי, ווען ער האט געוועלטיקט אין עגיפטן, האבן זיך זאכן געטוישט. ער האט אויפגעטעלט די שטאט פון פריש, מיט אינזשענירן געברענגט פון אייראפע. אין 1869 איז דער סועץ קאנאל געפנט געווארן, וואס האט פארקורצט די וועג צו די ווייטע מזרח, און אלעקסאנדריע איז געווארן א סטאנציע פאר די שיפן.
אלעקסאנדריע היינט
היינט איז די פארט נאך אלס א גאר וויכטיגע פארט. די אימפארט עקספארט פון עגיפטן, איז דורך אלעקסאנדריע. די וואסער פראנט איז 32 קילאמעטער לאנג, אויך איז גאז און נאפט ווערן ארויסגעשיקט פון אלעקסאנדריע.
א ביבליאטעק איז אויפגעשטעלט געווארן, איר ציל איז ווי אויפפרישן די אלטע פארלוירענע ביבליאטעק. אויך איז אין שטאט דער צווייטער גרעסטער אוניווערסיטעט אין עגיפטן.
אידן אין שטאט
אין די צייטן פון תלמי זענען שוין יידן געווען דארט, דארט איז איבערגעטייטשט געווארן די תורה צו גריכיש. אין די רוימישע צייטן, זענען 40 פראצענט פון שטאט געווען אידן, און אין צוויי קווארטלען פון שטאט, זענען אלע געווען אידן, פון פינף קווארטלען אין שטאט. די אנדערע איינוואוינער זענען מערסטנס געווען גריכישע, אין יאר 38 האבן זיי דורכגעפירט פאגראמען, קעגן די יידישע איינוואוינער. אין יאר 66, ווען די יידישע אויפשטאנד קעגן רוים האט אויסגעבראכן, אין ארץ ישראל. איז אויך אין קיירא געווען אן אויפשטאנד, ווי צענדליקע טויזנטער אידן זענען אומגעקומען, ווען די רוימער, האבן צובראכן דעם ווידערשטאנד. אין יאר 115 איז געווען נאך אן אויפשטאנד, ווי נאך אסאך אידן האבן פארלוירן זייער לעבן. די ביזאנטן האבן פארטריבן די אידן פון דער שטאט אין יאר 414.
אין צוועלפטן יארהונדערט, האבן געוואוינט 300 אידן אין שטאט. אין ניינצטען יאר הונדערט, ווען אייראפעישע זענען אנגעקומען, איז די יידישע קהילה זיך צווואקסן, און נאך דער צווייטער וועלט מלחמה, האבן געוואוינט ארום 15,000 אידן אין שטאט. ווען ישראל איז געווארן זעלבסטשטענדיק, זענען די אידן ארויף קיין ישראל אין די נאכפאלגנדע יארן.
ליטעראטור
די ראמאן מיראַמאַר פון נאגיב מאכפוז פאסירט אין אלעקסאנדריע.
דאס איז נישט קיין המכלול ארטיקל, בלויז עפעס וואס ליגט דא ביז עס וועט ערזעצט ווערן מיט בעסערס. שרייבט עס איבער!