אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רבי אלעזר בן ערך"

קפיצה לניווט קפיצה לחיפוש
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה
אין תקציר עריכה
שורה 47: שורה 47:
רבי אלעזר בן ערך איז ווארשיינליך נפטר געווארן פריער ווי זיינע חברים, ווייל מען טרעפט אין א ברייתא{{הערה|{{תוספתא|נדרים|ו|ה}}; זעט אויך {{ירושלמי|נדרים|י|ו}}}} אז רבי יהושע האט געזאגט פאר [[רבי עקיבא]]: "וואלסטו ווען געווען אין רבי אלעזר בן ערך'ס צייטן וואלסטו געענטפערט דעם תשובה"{{הערה|ספר יוחסין, תולדות תנאים ואמוראים}}.
רבי אלעזר בן ערך איז ווארשיינליך נפטר געווארן פריער ווי זיינע חברים, ווייל מען טרעפט אין א ברייתא{{הערה|{{תוספתא|נדרים|ו|ה}}; זעט אויך {{ירושלמי|נדרים|י|ו}}}} אז רבי יהושע האט געזאגט פאר [[רבי עקיבא]]: "וואלסטו ווען געווען אין רבי אלעזר בן ערך'ס צייטן וואלסטו געענטפערט דעם תשובה"{{הערה|ספר יוחסין, תולדות תנאים ואמוראים}}.


לויט ווי אנגענומען, איז רבי אלעזר בן ערך באערדיגט אין דארף [[עלמא]] (אין צפון ארץ ישראל), נאנט צום מקום קבורה פון עטליכע תלמידים פון רבן יוחנן בן זכאי, און אזוי שרייבט שוין [[בנימין פון טאדעלא]]{{הערה|{{אוצר החכמה|2=מסעות של ר' בנימן ז"ל|3=152920|4=לאנדאן תרס"ו, עמ' ל|עמוד=36}} לויט'ן כתב יד; לויט אנדערע דרוקן שרייבט ער אז ער ליגט אין [[קדש נפתלי]]. זעט {{אוצר החכמה|מיכאל איש-שלום|קברי אבות|15561|עמוד=118}}}}. אויך [[רב אביתר גאון]] דערמאנט אז ער ליגט אין געגנט פון [[דלתון]]{{הערה|[https://geniza.princeton.edu/he/documents/1600/ מגילת אביתר], ע' 2}}. אויף זיין ציון אין עלמא איז פארהאן א גרויסן שטיין. [[רבי משה באסולה]] (ה'ר"מ–הש"כ) דערציילט אז די אראבער האבן אוועקגענומען דעם שטיין צו מאכן דערפון א מיל, און צומארגנס האט מען געטראפן דעם שטיין צוריק אויף איר פלאץ{{הערה|{{היברובוקס|יערי|מסעות ארץ ישראל|36832|ע' 141|עמוד=140}}}}. לויט די מסורה איז זיין הילולא [[ט"ו אייר]].
לויט ווי אנגענומען, איז רבי אלעזר בן ערך באערדיגט אין דארף [[עלמא]] (אין צפון ארץ ישראל), נאנט צום מקום קבורה פון עטליכע תלמידים פון רבן יוחנן בן זכאי, און אזוי שרייבט שוין [[בנימין פון טאדעלא]]{{הערה|{{אוצר החכמה|2=מסעות של ר' בנימן ז"ל|3=152920|עמוד=36|מקום הוצאה=לאנדאן|שנת הוצאה=תרס"ו|4=עמ' ל}} לויט'ן כתב יד; לויט אנדערע דרוקן שרייבט ער אז ער ליגט אין [[קדש נפתלי]]. זעט {{אוצר החכמה|מיכאל איש-שלום|קברי אבות|15561|עמוד=118}}}}. אויך [[רב אביתר גאון]] דערמאנט אז ער ליגט אין געגנט פון [[דלתון]]{{הערה|[https://geniza.princeton.edu/he/documents/1600/ מגילת אביתר], ע' 2}}. אויף זיין ציון אין עלמא איז פארהאן א גרויסן שטיין. [[רבי משה באסולה]] (ה'ר"מ–הש"כ) דערציילט אז די אראבער האבן אוועקגענומען דעם שטיין צו מאכן דערפון א מיל, און צומארגנס האט מען געטראפן דעם שטיין צוריק אויף איר פלאץ{{הערה|{{היברובוקס|יערי|מסעות ארץ ישראל|36832|ע' 141|עמוד=140}}}}. לויט די מסורה איז זיין הילולא [[ט"ו אייר]].


אין שטאט דמשק איז געווען א בית כנסת, וואס איז חרוב געווארן פאר עטליכע הונדערט יאר צוריק, וואס איז, לויט די מסורה, געבויט געווארן דורך רבי אלעזר בן ערך{{הערה|זעט [[רשב"ץ]], {{משנה|אבות|ב|ח|מפרש=מגן אבות}}; שו"ת המבי"ט {{אוצר הספרים היהודי|שו"ת מבי"ט/ג/צט|חלק ג, צט}}}}. פארהאן וואס זאגן אז דאס איז נאך פון די צייטן פון [[אלישע]], און רבי אלעזר בן ערך האט עס מחדש געווען{{הערה|{{היברובוקס|[[רבי משה באסולה]]|מסעות ארץ ישראל|36832|יערי, ע' 153|עמוד=152}}}}.
אין שטאט דמשק איז געווען א בית כנסת, וואס איז חרוב געווארן פאר עטליכע הונדערט יאר צוריק, וואס איז, לויט די מסורה, געבויט געווארן דורך רבי אלעזר בן ערך{{הערה|זעט [[רשב"ץ]], {{משנה|אבות|ב|ח|מפרש=מגן אבות}}; שו"ת המבי"ט {{אוצר הספרים היהודי|שו"ת מבי"ט/ג/צט|חלק ג, צט}}}}. פארהאן וואס זאגן אז דאס איז נאך פון די צייטן פון [[אלישע]], און רבי אלעזר בן ערך האט עס מחדש געווען{{הערה|{{היברובוקס|רבי משה באסולה|מסעות ארץ ישראל|36832|יערי, ע' 153|עמוד=152}}}}.


== תפילת רבי אלעזר בן ערך ==
== תפילת רבי אלעזר בן ערך ==
[[רבי חיים וויטאל]] שרייבט אז זיין רבי דער [[אר"י]] פלעגט נישט זאגן קיין [[פיוט]]ים און פזמונים, נאר די וואס זענען פארפאסט געווארן דורך די פריערדיגע, צווישן זיי תפלת רבי אלעזר בן ערך, "לפי שכל אלו הראשונים תקנו דבריהם על פי חכמת האמת והיו יודעים מה שתקנו"{{הערה|שער הכוונות, נוסח התפלה}}. ווארשיינליך איז די כוונה צו די לאנגע "תפילה מיוחסת לרבי אלעזר בן ערך" געברענגט אין "אשמורת הבוקר" פון [[רבי אהרן ברכיה פון מודינא]], מנטובה שפ"ד, צו זאגן ביי [[פתיחת הארון]] אין [[הושענא רבא]]{{הערה|{{היברובוקס|רבי אהרן ברכיה פון מודינא|אשמורת הבקר|24766|מנטובה שפ"ד, קעב ע"ב|עמוד=408}}}}, און וואס ער האט איינגעפירט צו זאגן יעדן ערב [[ראש חודש]] אלס טייל פון סדר [[יום כיפור קטן]]{{הערה|{{היברובוקס|רבי אברהם יוסף שלמה גארציאנו|מקבציאל|65028|עמוד=47|באנד=כו|כותרת=סדר 'יום כיפור קטן' מבעל מעבר-יבק}}}}. מען טרעפט דעם תפילה אויך אין א מאנוסקריפט פון בערך יענע תקופה, און דארט ווערט צוגעצייכנט אז דער תפילה האבן די קדמונים געטראפן אין קברי ישיני [[חברון]]{{הערה|[http://collections.jewishmuseum.cz/index.php/Detail/Object/Show/object_id/221698 "קבלה"], בילד 22–25, אין די אידישע מוזעאום פון פראג, און פארדרייט אין {{כתיב|2=קבץ חבורים מליקוטים שונים, שנעתקו יחדיו|3=990001980200205171}}}}.  
[[רבי חיים וויטאל]] שרייבט אז זיין רבי דער [[אר"י]] פלעגט נישט זאגן קיין [[פיוט]]ים און פזמונים, נאר די וואס זענען פארפאסט געווארן דורך די פריערדיגע, צווישן זיי תפלת רבי אלעזר בן ערך, "לפי שכל אלו הראשונים תקנו דבריהם על פי חכמת האמת והיו יודעים מה שתקנו"{{הערה|שער הכוונות, נוסח התפלה}}. ווארשיינליך איז די כוונה צו די לאנגע "תפילה מיוחסת לרבי אלעזר בן ערך" געברענגט אין "אשמורת הבוקר" פון [[רבי אהרן ברכיה פון מודינא]], מנטובה שפ"ד, צו זאגן ביי [[פתיחת הארון]] אין [[הושענא רבא]]{{הערה|{{היברובוקס|רבי אהרן ברכיה פון מודינא|אשמורת הבקר|24766|עמוד=408|מקום הוצאה=מנטובה|שנת הוצאה=שפ"ד|קעב ע"ב}}}}, און וואס ער האט איינגעפירט צו זאגן יעדן ערב [[ראש חודש]] אלס טייל פון סדר [[יום כיפור קטן]]{{הערה|{{היברובוקס|רבי אברהם יוסף שלמה גארציאנו|מקבציאל|65028|עמוד=47|באנד=כו|כותרת=סדר 'יום כיפור קטן' מבעל מעבר-יבק}}}}. מען טרעפט דעם תפילה אויך אין א מאנוסקריפט פון בערך יענע תקופה, און דארט ווערט צוגעצייכנט אז דער תפילה האבן די קדמונים געטראפן אין קברי ישיני [[חברון]]{{הערה|[http://collections.jewishmuseum.cz/index.php/Detail/Object/Show/object_id/221698 "קבלה"], בילד 22–25, אין די אידישע מוזעאום פון פראג, און פארדרייט אין {{כתיב|2=קבץ חבורים מליקוטים שונים, שנעתקו יחדיו|3=990001980200205171}}}}.  
די תפילה באשטייט פון צוואנציג בתים, וואס אלע פון זיי הייבן זיך אן מיט די ווערטער: "ה' אלקי ישראל", און צום סוף: "אנא חי העולמים יושב על כסא רחמים... האירה פניך על עבדך הושיעני בחסדך ולמדני את חוקיך". אביסל אן אנדערע נוסח מיט הוספות ווערט געברענגט אין "נחלת יעקב מליצות", אמסטערדאם תי"ב{{הערה|{{אוצר החכמה|רבי יעקב פון גניזן|נחלת יעקב מליצות|146849|אמסטערדאם תי"ב|עמוד=13}}}}.
די תפילה באשטייט פון צוואנציג בתים, וואס אלע פון זיי הייבן זיך אן מיט די ווערטער: "ה' אלקי ישראל", און צום סוף: "אנא חי העולמים יושב על כסא רחמים... האירה פניך על עבדך הושיעני בחסדך ולמדני את חוקיך". אביסל אן אנדערע נוסח מיט הוספות ווערט געברענגט אין "נחלת יעקב מליצות", אמסטערדאם תי"ב{{הערה|{{אוצר החכמה|רבי יעקב פון גניזן|נחלת יעקב מליצות|146849|עמוד=13|מקום הוצאה=אמסטערדאם|שנת הוצאה=תי"ב}}}}.


פארהאן וואס זאגן אז דער באקאנטער פייטן [[רבי אלעזר הקליר]] איז רבי אלעזר בן ערך{{הערה|זעט תשובות הרשב"א א, תסט}}, אבער לויט פיל ראשונים איז ער געווען [[רבי אלעזר ברבי שמעון|רבי אלעזר דער זון פון רבי שמעון בר יוחאי]]{{הערה|זעט {{בבלי|חגיגה|יג|א|מפרש=תוספות}}; רא"ש ברכות ה, כא. אזוי שרייבט אויך [[רבי חיים וויטאל]] בשם [[אר"י]].}}, און לויט אנדערע מקורות איז ער נישט געווען קיין תנא נאר פיל שפעטער.
פארהאן וואס זאגן אז דער באקאנטער פייטן [[רבי אלעזר הקליר]] איז רבי אלעזר בן ערך{{הערה|זעט תשובות הרשב"א א, תסט}}, אבער לויט פיל ראשונים איז ער געווען [[רבי אלעזר ברבי שמעון|רבי אלעזר דער זון פון רבי שמעון בר יוחאי]]{{הערה|זעט {{בבלי|חגיגה|יג|א|מפרש=תוספות}}; רא"ש ברכות ה, כא. אזוי שרייבט אויך [[רבי חיים וויטאל]] בשם [[אר"י]].}}, און לויט אנדערע מקורות איז ער נישט געווען קיין תנא נאר פיל שפעטער.

נאוויגאציע מעניו