בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,358
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה |
אין תקציר עריכה |
||
| שורה 51: | שורה 51: | ||
לויט [[רב האי גאון]]{{הערה|זיין תשובה ווערט געברענגט אין ספר [[תמים דעים]] לראב"ד סימן קי"ט, און אין קורצן אין {{בבלי|ראש השנה|לד|א|מפרש=רבינו חננאל}}}} איז דאס נישט קיין עכטער ספק נאר אין יעדן פלאץ האט מען זיך געפירט אנדערש, אבער לויטן [[רמב"ם]]{{הערה|{{רמב"ם|שופר|ג|ב}}}} איז דאס א ריכטיגער ספק וואס די תורה מיינט. | לויט [[רב האי גאון]]{{הערה|זיין תשובה ווערט געברענגט אין ספר [[תמים דעים]] לראב"ד סימן קי"ט, און אין קורצן אין {{בבלי|ראש השנה|לד|א|מפרש=רבינו חננאל}}}} איז דאס נישט קיין עכטער ספק נאר אין יעדן פלאץ האט מען זיך געפירט אנדערש, אבער לויטן [[רמב"ם]]{{הערה|{{רמב"ם|שופר|ג|ב}}}} איז דאס א ריכטיגער ספק וואס די תורה מיינט. | ||
כדי צו יוצא זיין לויט אלע דעות האבן [[חז"ל]] געהייסן בלאזן דריי מאל יעדן סארט תרועה, ווען פאר און נאך יעדע פון זיי בלאזט מען א תקיעה. קומט אויס אז מען בלאזט דרייסיג קולות (18 תקיעות, 6 שברים, און 6 תרועות). מען בלאזט דריי מאל יעדע איינס פון די | כדי צו יוצא זיין לויט אלע דעות האבן [[חז"ל]] געהייסן בלאזן דריי מאל יעדן סארט תרועה, ווען פאר און נאך יעדע פון זיי בלאזט מען א תקיעה. קומט אויס אז מען בלאזט דרייסיג קולות (18 תקיעות, 6 שברים, און 6 תרועות). מען בלאזט דריי מאל יעדע איינס פון די "סדרים": | ||
*'''תשר"ת''' (אין פריערע מקורות 'קשר"ק') - א תקיעה, און דערנאך א שברים, שפעטער א תרועה און נאך א תקיעה. | *'''תשר"ת''' (אין פריערע מקורות 'קשר"ק') - א תקיעה, און דערנאך א שברים, שפעטער א תרועה און נאך א תקיעה. | ||
*'''תש"ת''' (אין פריערע מקורות 'קש"ק') - א תקיעה, און דערנאך א שברים, און נאך א תקיעה. | *'''תש"ת''' (אין פריערע מקורות 'קש"ק') - א תקיעה, און דערנאך א שברים, און נאך א תקיעה. | ||
| שורה 57: | שורה 57: | ||
==דיני התוקע והשומע== | ==דיני התוקע והשומע== | ||
סיי דער וואס הערט און סיי דער וואס בלאזט דארפן מכוון זיין צו יוצא זיין די מצוה{{הערה|{{משנה|ראש השנה|ג|ז}}}}. דערפאר, אויב איינער האט זיך געשפילט מיט א שופר און עס איז ארויס א תקיעה, אדער דער וואס הערט האט נישט געוואוסט אז עס איז א קול פון א שופר, אדער אויב האט ער געבלאזן כדי צו זיך אויסלערנען אדער צו זינגען איז מען נישט יוצא{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|כח|ב}} | סיי דער וואס הערט און סיי דער וואס בלאזט דארפן מכוון זיין צו יוצא זיין די מצוה{{הערה|{{משנה|ראש השנה|ג|ז}}}}. דערפאר, אויב איינער האט זיך געשפילט מיט א שופר און עס איז ארויס א תקיעה, אדער דער וואס הערט האט נישט געוואוסט אז עס איז א קול פון א שופר, אדער אויב האט ער געבלאזן כדי צו זיך אויסלערנען אדער צו זינגען איז מען נישט יוצא{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|כח|ב}} און אזוי איז גע'פסק'נט אין {{שוע|אורח חיים|תקפט|ח}}}}. א [[חרש]], [[שוטה]], אדער [[קטן]] וואס זענען נישט חייב במצוות קענען נישט מוציא זיין אנדערע{{הערה|{{משנה|ראש השנה|ג|ח}}}}. מען דארף בלאזן שטייענדיג{{הערה|{{טור|אורח חיים|תקפה}}}} און דערפאר טאר מען זיך נישט אָנלאַנען אויף א זאך וואס אויב מען וועט דאס אוועקנעמען וועט ער פאלן{{הערה|[[מהרי"ל]] הלכות שופר סימן ג'}}. מען פירט זיך צו בלאזן ביים [[באלעמער]]{{הערה|כלבו, [[ש:Kol_Bo.64|סימן סד]]}} ווייל דארטן ליינט מען אין [[קריאת התורה|תורה]] כדי די זכות פון תורה זאל זיך מצרף זיין צו די זכות פון שופר{{הערה|{{משנה ברורה|תקפה|ג}}}}. מען דארף בלאזן אין די רעכטע זייט פון מויל, און דער עפענונג פון שופר זאל זיין אויף ארויף{{הערה|רמ"א אין {{שוע|אורח חיים|תקפה|ב}}}}. | ||
דער וואס הערט די תקיעות דארף הערן די גאנצע תקיעה. און אויב האט ער געהערט נאר א טייל פון תקיעה אפילו עס איז געווען כשיעור תקיעה איז ער נישט יוצא{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|כח|א}} לויט דער [[רמב"ן]] און דער [[ר"ן]] און די ערשטע שיטה אין {{שוע|אורח חיים|תקפז}}. און לויט דער [[תוספות הרא"ש]] און די צווייטע דעה אין [[שלחן ערוך]] איז ער יא יוצא אויב עס איז געווען כשיעור תקיעה}}. | דער וואס הערט די תקיעות דארף הערן די גאנצע תקיעה. און אויב האט ער געהערט נאר א טייל פון תקיעה אפילו עס איז געווען כשיעור תקיעה איז ער נישט יוצא{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|כח|א}}, לויט דער [[רמב"ן]] און דער [[ר"ן]] און די ערשטע שיטה אין {{שוע|אורח חיים|תקפז}}. און לויט דער [[תוספות הרא"ש]] און די צווייטע דעה אין [[שלחן ערוך]] איז ער יא יוצא אויב עס איז געווען כשיעור תקיעה}}. | ||
איינער וואס האט געהערט נאר א ווידערקול פון שופר איז נישט יוצא. און דערפאר ווען איינער בלאזט אין א גרוב (אזוי ווי עס איז געווען מצוי אין [[שעת השמד]] | איינער וואס האט געהערט נאר א ווידערקול פון שופר איז נישט יוצא. און דערפאר ווען איינער בלאזט אין א גרוב (אזוי ווי עס איז געווען מצוי אין [[שעת השמד]]{{הערה|ר"ן [https://shitufta.org.il/Ran_on_Rosh_Hashanah/7a?selectedunittext=10 ר"ה ז, א מדפי הרי"ף] אין נאמען פון [[רב האי גאון]]}}) זענען די וואס שטייען אינדרויסן נישט יוצא ווייל זיי הערן נאר א ווידערקול{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|כז|ב}}}}. להלכה איז מען אויך יוצא ביי א שופר וואס איז [[אסור בהנאה]] למשל צוליב א [[נדר]] ווייל א מצוה הייסט נישט קיין הנאה{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|כח|א}}}}. | ||
==דער שיעור פון די קולות== | ==דער שיעור פון די קולות== | ||
אלע סארטן קולות וואס גייען ארויס פון דער שופר זענען כשר, | אלע סארטן קולות וואס גייען ארויס פון דער שופר זענען כשר, דין, דיק, און הייזעריג{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|כז|ב}}; {{שוע|אורח חיים|תקפו|ו}}}}. אויך אויב עס איז געווארן אנדערש דער קול צוליב א לאך, איז עס כשר מעיקר הדין{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|כז|ב|מפרש=תוספות|ד"ה=ניקב}} {{שוע|אורח חיים|תקפו|ז}}}}. די קורצסטע שיעור פון תקיעה איז אזוי ווי א שיעור תרועה פון 'שלש יבבות', דאס מיינט ווי דריי פון די קורצסטע קולות{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|לג|ב|מפרש=רש"י|ד"ה=שלש יבבות}}}} אדער ווי ניין אזעלכע קולות{{הערה|תוספות שם ד"ה שיעור תרועה}}. פאר א נארמאלער [[בעל תוקע]] נעמט דאס א סעקונדע מיט א האלב{{הערה|הרב דוד קולדצקי, '''שונה הלכות תורת המועדים''' עמוד רצה; הרב שמעון בוקסר, '''שופרא דשופר''' פרק טו.}}. ווייניגער פון דער שיעור רופט זיך אן א 'שבר'{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|לג|ב|מפרש=תוספות|ד"ה=שיעור}}. לויט דער [[רמב"ן]] (אין זיין דרשה אויף ראש השנה) און דער [[ריטב"א]] (ראש השנה דף לג עמוד ב) איז דא אויך א חילוק אין דער סארט שבר וואס עס צוברעכט זיך אזוי ווי א קרעכץ (או-טו, או טו-או-טו), און אזוי פירן זיך קהילות [[רוסלאנד]] און [[ליטע]]. דער [[מהרי"ל דיסקין]] האט נאך מחמיר געווען, אז די 'תקיעה' זאל זיין גלאט און גלייך אן קיין שום 'שבירה'.}}. די תקיעה מיט די תרועה דארפן זיין אין דער זעלבער לענג, און דערפאר ביי סדר תש"ת וואס די תרועה איז דריי שברים דארף די תקיעה זיין אזוי ווי דריי שברים. און די זעלבע זאך ביי תשר"ת{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|לג|ב|מפרש=תוספות|ד"ה=שיעור}}; {{שוע|אורח חיים|תקצ|ג}}}}. מען מעג מאריך זיין אין די תקיעה וויפיל מען וויל און אויך מאכן וויפיל שברים און תרועות מען וויל{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|לג|ב|מפרש=תוספות|ד"ה=שיעור}}}}. די שברים און די תרועה דארף מען מאכן אין איין אטעם ווייל עס איז איין גאנצער קול, אבער ביי שברים־תרועה איז דא א מחלוקת: עס זענען דא וואס זאגן אז מען דארף עס מאכן אין איין מאל ווייל עס הייסט איין תרועה{{הערה|רמב"ן, ר"ן, און רא"ש; אבער אביסל א הפסק דארף מען יא מאכן. [[בית יוסף]] לויט {{בבלי|חולין|כו|ב}}}}, אנדערע זאגן אז מ'קען מאכן א הפסק פון איין אטעם{{הערה|{{בבלי|סוכה|נג|ב|מפרש=רש"י|ד"ה=ולא כלום}} און דער [[מגיד משנה]] לויט דער {{רמב"ם|שופר|ג|ב}}}}, און אזוי איז מער ראוי וויל א מענטש טוט נישט וויינען און קרעכצן אין איין אטעם{{הערה|תשובת [[רבינו תם]], געברענגט אין [[ראבי"ה]] סימן תקמ"ב, אין [[מרדכי]] ראש השנה רמז תש"כ, און אין [[תרומת הדשן]] סימן קמ"ב}}. להלכה פירט מען זיך אין רוב קהילות צו מאכן ביידע - ביי די זיצנדיגע בלאזט מען אין איין מאל און ביי די שטייענדיגע מיט א הפסק{{הערה|{{שוע|אורח חיים|תקצ|ד}}}}. א פסול'ער קול אינמיטן א 'סדר' פסל'ט דער גאנצער סדר, אבער א תקיעה וואס עס איז נישט גוט געבלאזן, אדער אויב הערט ער אינמיטן תקיעות פון אן אנדערן [[מנין]] אן קיין כוונה צו יוצא זיין{{הערה|לויט דער [[מגן אברהם]] תק"צ ס"ק י'}} הייסט עס נישט קיין הפסק. אויפהערן אינמיטן בלאזן און טון אן אנדער זאך איז נישט קיין הפסק און עס פסל'ט נישט די תקיעות{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|לד|ב}} ר"ן אין נאמען פון רמב"ן; רא"ש פרק ד סימן יא}}. | ||
==די נומער פון די קולות און זייער צייט== | ==די נומער פון די קולות און זייער צייט== | ||
| שורה 88: | שורה 88: | ||
== ברכת התקיעה == | == ברכת התקיעה == | ||
פארן בלאזן | פארן בלאזן שופר מאכט מען די ברכה: | ||
{{ציטוט|בָּרוּךְ אַתָּה ה' אֱלקֵינוּ מֶלֶךְ הָעולָם, אֲשֶׁר קִדְּשָׁנוּ בְּמִצְוֹתָיו וְצִוָּנוּ לִשְׁמוֹעַ קוֹל שׁוֹפָר.}} | {{ציטוט|בָּרוּךְ אַתָּה ה' אֱלקֵינוּ מֶלֶךְ הָעולָם, אֲשֶׁר קִדְּשָׁנוּ בְּמִצְוֹתָיו וְצִוָּנוּ לִשְׁמוֹעַ קוֹל שׁוֹפָר.}} | ||
ביי די ערשטע טאג פון [[ראש השנה]] (אדער ביים צווייטן טאג ווען דער ערשטן טאג קומט אויס שבת) לייגט מען צו אויך א שהחיינו. און ביים צווייטן טאג (ווען דער ערשטן טאג קומט נישט אויס ביי שבת), לויט דער שולחן ערוך מאכט מען נישט קיין שהחיינו{{הערה|שם=שועתר|שלחן ערוך או"ח תר.}} און לויט דער רמ"א מאכט מען יא{{הערה|שם=שועתר}}. אין די קהילות וואס קומען פון מערב זייט פון אשכנז פירט מען זיך ווי דער שולחן ערוך{{הערה|מנהגי בית הכנסת לבני אשכנז לשנת תש"ף, אין [[ירושתנו]] יא, עמ' 7.}}. וויבאלד אז די ברכה איז אויך אויף די תקיעות פון מוסף, האבן די [[גאונים]] געשריבן אז מען טאר נישט אויסרעדן צווישן{{הערה|רא"ש פרק ד סימן יב {{שוע|אורח חיים|תקצב|ג}}}}. | ביי די ערשטע טאג פון [[ראש השנה]] (אדער ביים צווייטן טאג ווען דער ערשטן טאג קומט אויס שבת) לייגט מען צו אויך א שהחיינו. און ביים צווייטן טאג (ווען דער ערשטן טאג קומט נישט אויס ביי שבת), לויט דער שולחן ערוך מאכט מען נישט קיין שהחיינו{{הערה|שם=שועתר|שלחן ערוך או"ח תר.}} און לויט דער רמ"א מאכט מען יא{{הערה|שם=שועתר}}. אין די קהילות וואס קומען פון מערב זייט פון אשכנז פירט מען זיך ווי דער שולחן ערוך{{הערה|מנהגי בית הכנסת לבני אשכנז לשנת תש"ף, אין [[ירושתנו]] יא, עמ' 7.}}. וויבאלד אז די ברכה איז אויך אויף די תקיעות פון מוסף, האבן די [[גאונים]] געשריבן אז מען טאר נישט אויסרעדן צווישן{{הערה|רא"ש פרק ד סימן יב {{שוע|אורח חיים|תקצב|ג}}}}. | ||
| שורה 95: | שורה 95: | ||
בדרך כלל מאכט מען די מצוה דורך דעם וואס איינער בלאזט און אלע הערן. אבער עס איז דא א גרויסע שאלה וואס איז דער עיקר החיוב: צו בלאזן אדער צו הערן. דהיינו, צו אלע וואס הערן זענען יוצא ווייל די מצווה איז נאר צו הערן, אדער איז עס ווייל מדין [[שומע כעונה]] הייסט דאס כאילו זיי האבן אויך געבלאזן{{הערה|הערן מוז מען לויט אלעמען, ווייל אויב האט ער געבלאזן אין א בור און ער האט נישט געהערט האט ער נישט יוצא געווען. רא"ש}}. | בדרך כלל מאכט מען די מצוה דורך דעם וואס איינער בלאזט און אלע הערן. אבער עס איז דא א גרויסע שאלה וואס איז דער עיקר החיוב: צו בלאזן אדער צו הערן. דהיינו, צו אלע וואס הערן זענען יוצא ווייל די מצווה איז נאר צו הערן, אדער איז עס ווייל מדין [[שומע כעונה]] הייסט דאס כאילו זיי האבן אויך געבלאזן{{הערה|הערן מוז מען לויט אלעמען, ווייל אויב האט ער געבלאזן אין א בור און ער האט נישט געהערט האט ער נישט יוצא געווען. רא"ש}}. | ||
א נפקא מינא וואס קומט ארויס פון די שאלה (און די שאלה איז שוין געברענגט ביי די גאונים) איז וועלכע ברכה דארף מען מאכן - 'לשמוע קול שופר' אדער 'על תקיעת שופר'{{הערה|דעת רבנו תם איז געברענגט אין רא"ש ראש השנה פרק ד סימן י' און תוספות רא"ש ראש השנה דף לב עמוד א ומנהג צרפת הקדום}}, און די אנגענומענע שיטה איז צו זאגן 'לשמוע קול שופר'{{הערה|אוצר הגאונים ראש השנה סימנים קא-קד וקיא, [[בה"ג]], {{רמב"ם|שופר|ג|י | א נפקא מינא וואס קומט ארויס פון די שאלה (און די שאלה איז שוין געברענגט ביי די גאונים) איז וועלכע ברכה דארף מען מאכן - 'לשמוע קול שופר' אדער 'על תקיעת שופר'{{הערה|דעת רבנו תם איז געברענגט אין רא"ש ראש השנה פרק ד סימן י' און תוספות רא"ש ראש השנה דף לב עמוד א ומנהג צרפת הקדום}}, און די אנגענומענע שיטה איז צו זאגן 'לשמוע קול שופר'{{הערה|אוצר הגאונים ראש השנה סימנים קא-קד וקיא, [[בה"ג]], {{רמב"ם|שופר|ג|י}} און {{רמב"ם|ברכות|יא|יד|ספר=אהבה}} רא"ש על פי דער ירושלמי וואס איז געברענגט אין ראבי"ה}}. אויך דער רמב"ם ברענגט ראיות אז די מצוה איז צו הערן, ווייל אויב האט ער געבלאזן און נישט געהערט האט ער נישט יוצא געווען{{הערה|שו"ת [[תשובות הרמב"ם|פאר הדור]], סימן נא}} אבער עס איז דא [[אחרונים]] וואס ברענגען ראיות אז די מצוה איז אויך צו בלאזן{{הערה|[[שאגת אריה]] סימן ו}} און אזוי ווי מען זאגט ביי שופרות "שומע קול תרועת עמו ישראל". | ||
די סיבה וואס מען זאגט 'לשמוע קול שופר' און נישט 'על שמיעת קול שופר' איז ווייל הערן קען מען נישט יוצא זיין מיט א שליח{{הערה|רא"ש פסחים פרק א סימן י. און אזוי איז גע'פסק'נט אין {{שוע|אורח חיים|תקפה|ב}}}}. | די סיבה וואס מען זאגט 'לשמוע קול שופר' און נישט 'על שמיעת קול שופר' איז ווייל הערן קען מען נישט יוצא זיין מיט א שליח{{הערה|רא"ש פסחים פרק א סימן י. און אזוי איז גע'פסק'נט אין {{שוע|אורח חיים|תקפה|ב}}}}. | ||
== | == די מחויבים == | ||
מיט די מצוה זענען מחויב אלע מענער פון כלל ישראל. פרויען זענען פטור וויבאלד ס'איז א מצוות עשה שהזמן גרמא, און אויך זענען [[חרש]] [[שוטה]] און [[קטן]] פטור. אבער אנדערש פון אלע פלעצער אין חז"ל וואס א חרש הייסט איינער וואס סיי קען נישט הערן און סיי קען נישט רעדן, דא אפילו איינער וואס קען נאר נישט הערן איז אויך נישט חייב און קען נישט מוציא זיין אנדערע{{הערה|{{שלחן ערוך|אורח חיים|תקפט|ב}}.}}. | |||
=== פרויען === | === פרויען === | ||