אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "חד גדיא"

חד גדיא (זעט מקור)

רעוויזיע פון 08:16, 31 מערץ 2023

22 בייטן צוגעלייגט , פֿאַר 2 יאָר

מייבאים כמותיים, בדוקי עריכות אוטומטית, ביוראקראטן, אינטערפעיס רעדאקטארן, emailconfirmed, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, מנטרים, סיסאפן, צוות טכני, מייבאים, מעדכנים, אספקלריה רעדאקטארן

102,362

רעדאגירונגען

@@ שורה 61: / שורה 61: @@
 א מערהייט פון די מפרשים טייטשן אריין דערין די [[אידישע היסטאריע|היסטאריע פון כלל ישראל]] אין גלות ביז משיח'ס טאג. דער ציג איז [[כלל ישראל]], און די פיגורן דורכאויס דעם פיוט סימבאליזירן די מלכויות וואס ווארפן אום איינער דעם צווייטן{{הערה|{{אוצר החכמה||אחיות אחידן|141173|אמסטערדאם, תקכ"ב|ללא}}; {{אוצר החכמה|רבי מרדכי מקאליש|מאמר מרדכי|146867|דירנפורט, תקכ"ד|ללא}} אין די הקדמה; {{אוצר החכמה|רבי משה אברהם אבלי|גדי מקולס|149961|אלטונא, תק"ל|ללא}}; {{אוצר החכמה|רבי יהונתן אייבשיץ|מאמר יהונתן|143610|לבוב, תרכ"ב|ללא}}; {{אוצר החכמה|רבי יחזקאל קאצנעלענבויגן|מים יחזקאל|16020|פורציק, תקמ"ו, דף לד עמוד א|ללא|עמוד=115}}; {{אוצר החכמה|רבי יעקב לורבערבוים מליסא|הגדה של פסח מעשה נסים|616019|ירושלים תשע"ו|ללא|עמוד=275}} {{אוצר החכמה|רבי נתנאל חיים פאפע|מגיד מישרים על הגדה של פסח|51628|ירושלים, תר"ס|ללא|עמוד=63}}; און פילע נאך}}. די פעלקער זענען געווענליך: [[בבל]], [[פרס]], [[יוון]] און [[רומי]]; און אין טייל פירושים אויך [[מצרים]], [[איסלאם]] און [[קריסטנטום]]. דער אקס איז על פי רוב [[משיח בן יוסף]], דער שוחט איז ארמילס/[[גוג ומגוג]] וואס וועט אים אומברענגען, דער מלאך המוות איז די מגיפה קעגן די רשעים, און דערנאך קומט די ענדגילטיגע מלוכה פון באשעפער.
-אין אנדערע פירושים קאנצענטרירט זיך דער פיוט ארום די געשעענישן אין די [[תורה]], און באזונדער ביים [[דור המדבר]]{{הערה|{{אוצר החכמה|רבי דוד מהילס|מגן דוד|192206|תק"ה|ללא}}; {{אוצר החכמה|רבי מרדכי מקאליש|מאמר מרדכי|146867|דירנפורט, תקכ"ד|ללא}} אין זיין צווייטע מהלך; {{אוצר החכמה|יהודה יודל אנגל|אמרי בינה|9284|אלטונא, תקל"ט|ללא}}; {{אוצר החכמה|רבי אריב ליב|נחמד ונעים|147150|אמסטערדאם, תקנ"ז|ללא}}; {{אוצר החכמה|רבי צבי הירש הערשמאן|מקרא קודש|151640|פראג, תקפ"ז|ללא}}; {{אוצר החכמה|רבי אהרן תאומים|מטה אהרן|629230|פרנקפורט דמיין, ת"ע, דף עא עמוד א|עמוד=142}}}}, דעקנדיג: [[ברכות יעקב]], [[מכירת יוסף]], [[משה רבינו]], [[חטא העגל]], [[מי מריבה]], פטירה פון [[נדב און אביהוא]] און דאס גלייכן. אנדערע פירושים הייבן אן ביי די געשעענישן פון די תורה, אבער גייען ווייטער ביז משיח'ס טאג; אנשטאט אריינטייטשן דערין די מלכויות, ווערט דערין אריינגעטייטשט פארשידענע מצבים ביי כלל ישראל: דער חורבן, [[אנשי כנסת הגדולה]], [[שנאת חנם]], און אזוי ווייטער{{הערה|{{אוצר החכמה|רבי יהודה לייב מהאמבורג|מלא פי הגדי|147349|אלטונא, תקל"ו|ללא}}; {{אוצר החכמה|רבי אליהו מווילנא|הגדה של פסח עם פירוש ר"י גיקטליא והגר"א|170334|גראדנא, תקס"ה|עמוד=35|ללא}}}}. [[רבי יוסף זכריה שטערן]] טייטש דעם פיוט אלץ משל צו די געשעענישן אין מלכות ישראל, ווי די קעניגן פון די [[מלכי ישראל|זיבן דינאסטיעס]] ווארפן זיך אום איינער דעם אנדערן{{הערה|{{אוצר החכמה|רבי יוסף זכריה שטערן|ביאור זכר יהוסף על הגדת פסח|26013|ווילנא, תרנ"ט|עמוד=59}}}}.
+אין אנדערע פירושים קאנצענטרירט זיך דער פיוט ארום די געשעענישן אין די [[תורה]], און באזונדער ביים [[דור המדבר]]{{הערה|{{אוצר החכמה|רבי דוד מהילס|מגן דוד|192206|תק"ה|ללא}}; {{אוצר החכמה|רבי מרדכי מקאליש|מאמר מרדכי|146867|דירנפורט, תקכ"ד|ללא}} אין זיין צווייטע מהלך; {{אוצר החכמה|יהודה יודל אנגל|אמרי בינה|9284|אלטונא, תקל"ט|ללא}}; {{אוצר החכמה|רבי אריב ליב|נחמד ונעים|147150|אמסטערדאם, תקנ"ז|ללא}}; {{אוצר החכמה|רבי צבי הירש הערשמאן|מקרא קודש|151640|פראג, תקפ"ז|ללא}}; {{אוצר החכמה|רבי אהרן תאומים|מטה אהרן|629230|פרנקפורט דמיין, ת"ע, דף עא עמוד א|עמוד=142}}}}, דעקנדיג: [[ברכות יעקב]], [[מכירת יוסף]], [[משה רבינו]], [[חטא העגל]], [[מי מריבה]], פטירה פון [[נדב און אביהוא]] און דאס גלייכן. אנדערע פירושים הייבן אן ביי די געשעענישן פון די תורה, אבער גייען ווייטער ביז משיח'ס טאג; אנשטאט אריינטייטשן דערין די מלכויות, ווערט דערין אריינגעטייטשט פארשידענע מצבים ביי כלל ישראל: דער חורבן, [[אנשי כנסת הגדולה]], [[שנאת חנם]], און אזוי ווייטער{{הערה|{{אוצר החכמה|רבי יהודה לייב מהאמבורג|מלא פי הגדי|147349|אלטונא, תקל"ו|ללא}}; {{אוצר החכמה|רבי אליהו מווילנא|הגדה של פסח עם פירוש ר"י גיקטליא והגר"א|170334|גראדנא, תקס"ה|עמוד=35|ללא}}}}. [[רבי יוסף זכריה שטערן]] טייטש דעם פיוט אלס משל צו די געשעענישן אין מלכות ישראל, ווי די קעניגן פון די [[מלכי ישראל|זיבן דינאסטיעס]] ווארפן זיך אום איינער דעם אנדערן{{הערה|{{אוצר החכמה|רבי יוסף זכריה שטערן|ביאור זכר יהוסף על הגדת פסח|26013|ווילנא, תרנ"ט|עמוד=59}}}}.
 פילע מפרשים טייטשן אריין די [[נסיון|נסיונות]] און עונשים פון א איד אויף דער וועלט. דער ציג איז די נשמה, נאכדעם קומען פארשידענע חטאים וואס שעדיגן אים, שפעטער די עונשים און זיין [[תשובה]]{{הערה|שם=הורוויץ}}{{הערה|שם=קלוגר}}. לויט טייל שילדערט דער פיוט דעם מלחמת היצר, ווען איין פיגור איז א נסיון, און דער קומענדיגער איז א תחבולה קעגן דעם{{הערה|{{אוצר החכמה|רבי מרדכי מקאליש|מאמר מרדכי|146867|דירנפורט, תקכ"ד|ללא}}; {{אוצר החכמה|רבי מרדכי טווערסקי|געברענגט אין ספר דברי תורה|181182|לבוב, תרי"א דף קא עמוד א|ללא|עמוד=213}}}}.
@@ שורה 67: / שורה 67: @@
 לויט דער פירוש פון רבי אשר אנשיל ווירמיש, איז עס א וויכוח צווישן אידן און די פעלקער צי אידן זענען טאקע אזוי חשוב{{הערה|{{אוצר החכמה|רבי אשר אנשיל ווירמיש|פסח התקווה|147430|פרנקפורט דמיין, תקכ"ד}}}}. [[רבי משה סופר|דער חתם סופר]] טייטשט אריין דערין די הלכות און פרטים פון קרבן פסח{{הערה|שם=חתם|{{אוצר החכמה|רבי משה סופר|הגדה של פסח חתם סופר|163027|ירושלים, תשס"ד|עמוד=279}}}}. [[רבי יצחק פון פוזנא]] האט אויסגעטייטשט דעם גאנצן פיוט על פי [[קבלה|סוד]]{{הערה|{{אוצר החכמה|רבי יצחק אב"ד פוזנא|איל יצחק|181893|לבוב, תק"פ}}}}. רבי חיים געלערנטער האט געטייטש דער גאנצע חד גדיא ווי א פלפול אין הלכה, ווי יעדער פיגור איז מרמז אויף א צווייטע סוגיא{{הערה|{{אוצר החכמה|רבי חיים געלערנטער|הגדה שמחת הח"ג|60360|פרעמישלא, תרנ"ב|עמוד=172|כותרת=קונטרס גדיא יאה}}}}.
-צו [[רבי יהונתן אייבשיץ]] איז מיוחס א קשיא, וואס ווערט געברענגט בשם "מפרשים" דורך [[רבי יוסף חיים פון באגדאד]]{{הערה|רבי יוסף חיים פון באגדאד, פירוש אורח חיים על הגדה של פסח}}, אז דער קאץ האט לכאורה געטון אן אומרעכט און דער הונט האט ריכטיג געטון, און ממילא האט דער שטעקן נישט, דער פייער יא, דער וואסער נישט, דער קו יא, דער שוחט נישט און דער מלאך המוות יא. קומט אויס אז דער באשעפער נישט געדארפט צו הרג'נען דעם מלאך המוות. דערויף איז דער תירוץ, אז דער הונט געטון אן אומרעכט בלויז מיט זיך אריין מישן, און אזוי קומט אויס אז דער טאט פון באשעפער איז ריכטיג. דער רעיון האט רבי יונתן געזאגט צו אידן וואס האבן געקופקעס איבער דער מחלוקת צווישן אים און [[רבי יעקב עמדין]]{{הערה|{{אוצר החכמה|רבי דוד צינץ|גדולת יהונתן| 15944 |חלק ב, פיעטריקוב תרצ"ד, זייט 262|עמוד=137}}}}. לויט איין גרסא האט רבי יונתן אויסגעפירט אז די עוולה פון הונט איז געווען אז א הונט, א פשוט'ער אן קיין בארד בכלל, האט זיך אריינגעמישט אין א מחלוקת פון חשוב'ערע פון אים - דער ציג מיט'ן בארד און דער קאץ מיט די וואנצעס{{הערה|{{אוצר החכמה|טוביה יואל שטיינער|תולדות וחידושי רבי מנחם כץ פרוסטיץ – השלמות|153279|לאנדאן, תשנ"ז, זייט ח|עמוד=98}}}}. [[רבי נתן אדלער]] פון פראנקפורט ד'מיין, זיין תלמיד דער [[חתם סופר]], און זיין תלמיד [[רבי מנחם כץ פרוסטיץ]], פלעגן דערציילן דעם געשיכטע יעדן יאר ביים סדר{{הערה|{{אוצר החכמה|טוביה יואל שטיינער|תולדות וחידושי רבי מנחם כץ פרוסטיץ| 23768|בני ברק, תש"ן, זייט פב|עמוד=98}}}}.
+צו [[רבי יהונתן אייבשיץ]] איז מיוחס א קשיא, וואס ווערט געברענגט בשם "מפרשים" דורך [[רבי יוסף חיים פון באגדאד]]{{הערה|רבי יוסף חיים פון באגדאד, פירוש אורח חיים על הגדה של פסח}}, אז דער קאץ האט לכאורה געטון אן אומרעכט און דער הונט האט ריכטיג געטון, און ממילא האט דער שטעקן נישט, דער פייער יא, דער וואסער נישט, דער קו יא, דער שוחט נישט און דער מלאך המוות יא. לויט דעם קומט אויס אז דער באשעפער האט נישט געדארפט צו הרג'נען דעם מלאך המוות. דערויף איז דער תירוץ, אז דער הונט געטון אן אומרעכט בלויז מיט זיך אריינמישן, און אזוי קומט אויס אז דער טאט פון באשעפער איז ריכטיג. דעם רעיון האט רבי יונתן געזאגט צו אידן וואס האבן געקופקעט איבער דער מחלוקת צווישן אים און [[רבי יעקב עמדין]]{{הערה|{{אוצר החכמה|רבי דוד צינץ|גדולת יהונתן| 15944 |חלק ב, פיעטריקוב תרצ"ד, זייט 262|עמוד=137}}}}. לויט איין גרסא האט רבי יונתן אויסגעפירט אז די עוולה פון הונט איז געווען אז א הונט, א פשוט'ער אן קיין בארד בכלל, האט זיך אריינגעמישט אין א מחלוקת פון חשוב'ערע פון אים - דער ציג מיט'ן בארד און דער קאץ מיט די וואנצעס{{הערה|{{אוצר החכמה|טוביה יואל שטיינער|תולדות וחידושי רבי מנחם כץ פרוסטיץ – השלמות|153279|לאנדאן, תשנ"ז, זייט ח|עמוד=98}}}}. [[רבי נתן אדלער]] פון פראנקפורט ד'מיין, זיין תלמיד דער [[חתם סופר]], און זיין תלמיד [[רבי מנחם כץ פרוסטיץ]], פלעגן דערציילן דעם געשיכטע יעדן יאר ביים סדר{{הערה|{{אוצר החכמה|טוביה יואל שטיינער|תולדות וחידושי רבי מנחם כץ פרוסטיץ| 23768|בני ברק, תש"ן, זייט פב|עמוד=98}}}}.
 ==מפרשים==