958
רעדאגירונגען
רעדאגירונג
(←מקור פונעם תענית: הצעה) |
(רעדאגירונג) |
||
| שורה 7: | שורה 7: | ||
==דער טעם פארן תענית== | ==דער טעם פארן תענית== | ||
* לויט ווי געשילדערט אין [[מגילת אסתר]], זענען די אידן זיך צוזאמגעקומען אינעם טאג פון [[י"ג אדר]], נאך וואס אחשוורוש האט זיי באפולמעכטיגט זיך צו באשיצן קעגן זייערע פיינט, און אפגעראכטן א קריג, אזויווי עס שטייט אין פסוק: {{ציטוטון|וּבִשְׁנֵים עָשָׂר חֹדֶשׁ הוּא חֹדֶשׁ אֲדָר בִּשְׁלוֹשָׁה עָשָׂר יוֹם בּוֹ... נִקְהֲלוּ הַיְּהוּדִים בְּעָרֵיהֶם בְּכָל מְדִינוֹת הַמֶּלֶךְ אֳחַשְׁוֵרוֹשׁ לִשְׁלֹחַ יָד בִּמְבַקְשֵׁי רָעָתָם}}{{הערה|{{תנ"ך|אסתר|ט|א}}}}. דער [[מדרש]] ערקלערט אז דאס לשון פון "נקהלו", ד.ה. זיך "צוזאמקומען", טוט אנדייטן אויף א פאסט-טאג וואס מ'האט דאן גוזר געווען אויפן טאג פונעם קריג{{הערה|[[מדרש תנחומא]], פרשת בראשית, [[S:מדרש_תנחומא_בראשית_ג|סימן ג']]}}{{הערה|ביי אידן איז געווען איינגעפירט אז אין טאג פון א שלאכט פאסט מען, אזויווי מען זעט אז [[משה רבינו]] האט מתקן געווען א תענית ווען די אידן האבן מלחמה געהאלטן מיט [[עמלק]] | * לויט ווי געשילדערט אין [[מגילת אסתר]], זענען די אידן זיך צוזאמגעקומען אינעם טאג פון [[י"ג אדר]], נאך וואס אחשוורוש האט זיי באפולמעכטיגט זיך צו באשיצן קעגן זייערע פיינט, און אפגעראכטן א קריג, אזויווי עס שטייט אין פסוק: {{ציטוטון|וּבִשְׁנֵים עָשָׂר חֹדֶשׁ הוּא חֹדֶשׁ אֲדָר בִּשְׁלוֹשָׁה עָשָׂר יוֹם בּוֹ... נִקְהֲלוּ הַיְּהוּדִים בְּעָרֵיהֶם בְּכָל מְדִינוֹת הַמֶּלֶךְ אֳחַשְׁוֵרוֹשׁ לִשְׁלֹחַ יָד בִּמְבַקְשֵׁי רָעָתָם}}{{הערה|{{תנ"ך|אסתר|ט|א}}}}. דער [[מדרש]] ערקלערט אז דאס לשון פון "נקהלו", ד.ה. זיך "צוזאמקומען", טוט אנדייטן אויף א פאסט-טאג וואס מ'האט דאן גוזר געווען אויפן טאג פונעם קריג{{הערה|שם=תנח|[[מדרש תנחומא]], פרשת בראשית, [[S:מדרש_תנחומא_בראשית_ג|סימן ג']]}}{{הערה|שם=רשי|דאס איז אנדערש ווי רש"י, וואס טייטשט: "הכל נקהלו להנקם מאויביהם בין בשושן בין בשאר מקומות". {{בבלי|מגילה|ב|א|מפרש=רש"י|ד"ה=זמן קהלה לכל היא}}}}, וויבאלד ביי אידן איז געווען איינגעפירט אז אין טאג פון א שלאכט פאסט מען, אזויווי מען זעט אז [[משה רבינו]] האט מתקן געווען א תענית ווען די אידן האבן מלחמה געהאלטן מיט [[עמלק]]. לויט טייל ראשונים, איז "תענית אסתר" באשטימט געווארן אינעם טאג פון י"ג אדר, אלס אנדענק צו יענעם תענית{{הערה|שם=רת|[[רבינו תם]], געברענגט אין [[רא"ש]], מסכת מגילה, [[S:רבינו_אשר_על_הש"ס/פסקי_הרא"ש/מגילה/פרק_א|פרק א', סימן א']]}}. | ||
* לויט אנדערע, איז דער תענית באשטימט געווארן אלס אנדענק צו די דריי טעג וואס די אידן האבן געפאסט מיט א יאר פריער, אויפן פארלאנג פון [[אסתר המלכה]], איידער זי איז אריין צו אחשוורוש'ן{{הערה|{{רמב"ם||תעניות|ה|ה}}, לויטן [[ב"ח]] אין [[אורח חיים]], [[S:טור_אורח_חיים_תרפו|סימן תרפ"ו]]}}. טראצדעם וואס דעמאלטס האט מען געפאסט אין חודש [[ניסן]], פאסט מען היינט אין [[אדר]], ווייל אין ניסן טאר מען נישט פאסטן{{הערה|שם=סופרים|[[מסכת סופרים]], [[S:מסכת_סופרים_(דפוס_אמסטרדם_ת"ד)/יז#הלכה_ד|פרק י"ז, הלכה ד']], [[S:מסכת_סופרים_כא#הלכה_א|פרק כ"א, הלכה א']] [[S:מסכת_סופרים_כא#הלכה_ב|און הלכה ב']]}}.{{ש}}אין [[מסכת סופרים]] ווערט טאקע געברענגט אז עס איז געווען א מנהג צו פאסטן דריי טעג, אזויווי דאן ביי דער מעשה פון פורים. מען פלעגט זיי אבער פאסטן צעשפרייט ("פרודין") אין די טעג בעפאר פורים: מאנטאג, דאנערשטאג און מאנטאג, און נישט "רצופין". אין [[ארץ ישראל]] פלעגט מען פאסטן נאך פורים, צוליב "יום נקנור" און "יום טוריינוס" וועלכע געפאלן פאר פורים און מ'מעג אין זיי נישט פאסטן{{הערה|שם=סופרים}}. דער [[אליה רבה]]{{הערה|[[רבי אליהו שפירא]], '''אליה רבא''', סימן תרפ"ו, סעיף קטן ח'}} ברענגט אין נאמען פון [[ריב"ש]]{{הערה|[[רבי יצחק בר ששת]], '''שו"ת הריב"ש''', סימן תט"ז}} אז לויט ווי ס'זעט אויס אין [[מדרש תהלים]]{{הערה|[[S:מדרש_תהלים_כב|מזמור כ"ב]]: "יכול יהו צמים שלשה ימים ושלשה לילות ולא היו מתים? אלא, מפסיק מבעוד יום."}}, זענען די פאסט-טעג אין צייט פון דער גזירה אויך געווען צעשפרייטע; ווידעראום די שיטה פונעם [[בבלי]]{{הערה|{{בבלי|יבמות|קכא|ב}}}} איז קלאר אז מען האט דעמאלטס געפאסט דריי טעג ברציפות. דער [[בית יוסף]] זאגט אז היינטיגע צייטן פאסט מען נישט די תעניתים, כדי נישט צו פארשווערן אויפן ציבור{{הערה|בית יוסף, אורח חיים, [[S:טור_אורח_חיים_תרפו|סימן תרפ"ו]]}}. | * לויט אנדערע, איז דער תענית באשטימט געווארן אלס אנדענק צו די דריי טעג וואס די אידן האבן געפאסט מיט א יאר פריער, אויפן פארלאנג פון [[אסתר המלכה]], איידער זי איז אריין צו אחשוורוש'ן{{הערה|{{רמב"ם||תעניות|ה|ה}}, לויטן [[ב"ח]] אין [[אורח חיים]], [[S:טור_אורח_חיים_תרפו|סימן תרפ"ו]]}}. טראצדעם וואס דעמאלטס האט מען געפאסט אין חודש [[ניסן]], פאסט מען היינט אין [[אדר]], ווייל אין ניסן טאר מען נישט פאסטן{{הערה|שם=סופרים|[[מסכת סופרים]], [[S:מסכת_סופרים_(דפוס_אמסטרדם_ת"ד)/יז#הלכה_ד|פרק י"ז, הלכה ד']], [[S:מסכת_סופרים_כא#הלכה_א|פרק כ"א, הלכה א']] [[S:מסכת_סופרים_כא#הלכה_ב|און הלכה ב']]}}.{{ש}}אין [[מסכת סופרים]] ווערט טאקע געברענגט אז עס איז געווען א מנהג צו פאסטן דריי טעג, אזויווי דאן ביי דער מעשה פון פורים. מען פלעגט זיי אבער פאסטן צעשפרייט ("פרודין") אין די טעג בעפאר פורים: מאנטאג, דאנערשטאג און מאנטאג, און נישט "רצופין". אין [[ארץ ישראל]] פלעגט מען פאסטן נאך פורים, צוליב "יום נקנור" און "יום טוריינוס" וועלכע געפאלן פאר פורים און מ'מעג אין זיי נישט פאסטן{{הערה|שם=סופרים}}. דער [[אליה רבה]]{{הערה|[[רבי אליהו שפירא]], '''אליה רבא''', סימן תרפ"ו, סעיף קטן ח'}} ברענגט אין נאמען פון [[ריב"ש]]{{הערה|[[רבי יצחק בר ששת]], '''שו"ת הריב"ש''', סימן תט"ז}} אז לויט ווי ס'זעט אויס אין [[מדרש תהלים]]{{הערה|[[S:מדרש_תהלים_כב|מזמור כ"ב]]: "יכול יהו צמים שלשה ימים ושלשה לילות ולא היו מתים? אלא, מפסיק מבעוד יום."}}, זענען די פאסט-טעג אין צייט פון דער גזירה אויך געווען צעשפרייטע; ווידעראום די שיטה פונעם [[בבלי]]{{הערה|{{בבלי|יבמות|קכא|ב}}}} איז קלאר אז מען האט דעמאלטס געפאסט דריי טעג ברציפות. דער [[בית יוסף]] זאגט אז היינטיגע צייטן פאסט מען נישט די תעניתים, כדי נישט צו פארשווערן אויפן ציבור{{הערה|בית יוסף, אורח חיים, [[S:טור_אורח_חיים_תרפו|סימן תרפ"ו]]}}. | ||
*דער [[כף החיים]]{{הערה|[[רבי יעקב חיים סופר]], '''[[כף החיים]]''', סימן תרפ"ו, סעיף קטן ח'}} ברענגט פונעם [[מגיד מישרים]]{{הערה|[[רבי יוסף קארו]], '''[[מגיד מישרים]]''', פרשת ויקהל, מהדורא קמא, אור י"ג לאדר השני}}, אז מען פאסט כדי מכניע צו זיין דעם קטרוג פונעם [[שטן]] אויף דעם וואס די אידן עסן און טרינקען זיך אן אום [[פורים]]. | *דער [[כף החיים]]{{הערה|[[רבי יעקב חיים סופר]], '''[[כף החיים]]''', סימן תרפ"ו, סעיף קטן ח'}} ברענגט פונעם [[מגיד מישרים]]{{הערה|[[רבי יוסף קארו]], '''[[מגיד מישרים]]''', פרשת ויקהל, מהדורא קמא, אור י"ג לאדר השני}}, אז מען פאסט כדי מכניע צו זיין דעם קטרוג פונעם [[שטן]] אויף דעם וואס די אידן עסן און טרינקען זיך אן אום [[פורים]]. | ||
| שורה 13: | שורה 13: | ||
==מקור פונעם תענית== | ==מקור פונעם תענית== | ||
דער תענית האט נישט קיין בפירוש'ער מקור אין [[חז"ל]] און פארהאן פארשידענע מיינונגען איבער זיין אפשטאם. | דער תענית האט נישט קיין בפירוש'ער מקור אין [[חז"ל]] און פארהאן פארשידענע מיינונגען איבער זיין אפשטאם. עס ווערט אבער דערמאנט אין [[מדרש תנחומא]]{{הערה|שם=תנח}} אז מ'האט גוזר געווען א תענית י"ג אדר{{הערה|זעט: {{היברובוקס|רבי יקותיאל יהודה האלבערשטאם|דברי יציב|15082|אורח חיים, חלק ב', נתניה, תשנ"ו, סימן ר"צ|עמוד=255}}}}, און אן ענליכן מנהג ווערט געברענגט אין מסכת סופרים{{הערה|שם=סופרים}}. | ||
לויט טייל ראשונים{{הערה|{{רמב"ם|זמנים|תעניות|ה|ה}}}} האבן מרדכי און אסתר אליין מתקן געווען דעם תענית, ווי מען זעט אין דער מגילה, "לְקַיֵּם אֵת יְמֵי הַפֻּרִים הָאֵלֶּה בִּזְמַנֵּיהֶם, כַּאֲשֶׁר קִיַּם עֲלֵיהֶם מָרְדֳּכַי הַיְּהוּדִי וְאֶסְתֵּר הַמַּלְכָּה, וְכַאֲשֶׁר קִיְּמוּ עַל נַפְשָׁם וְעַל זַרְעָם דִּבְרֵי הַצֹּמוֹת וְזַעֲקָתָם"{{הערה|{{תנ"ך|אסתר|ט|לא}}}} - וואס די ווערטער "דברי הצומות וזעקתם", באציען זיך, לויט דער שיטה, צו תענית אסתר. אבער אנדערע ראשונים פארטייטשן דעם פסוק אז "די אידן האבן מקבל געווען די מצוות פון פורים, גענוי ווי זיי האבן מקבל געווען די [[פיר תעניתים]]" וואס די [[נביאים]] האבן מתקן געווען נאכן [[חורבן בית המקדש]]{{הערה|[[רבי אברהם אבן עזרא]] און [[רלב"ג]] אויף {{תנ"ך|אסתר|ט|לא|קצר=כן}}; [[ר"ן]] אויפן [[רי"ף]], מסכת תענית, [[S:רי"ף_על_הש"ס/תענית/דף_ז_עמוד_א#רבנו_ניסים_(הר"ן)|דף ז', עמוד א', מדפי הרי"ף]]}}. פארהאן וואס לערנען אז דער פסוק באציט זיך צו די תעניתים בשעת דער גזירה פון [[המן]]{{הערה|{{היברובוקס||מחזור ויטרי|33694|רמ"ה|עמוד=275}}}}, און זאגט אז "פונקט ווי די אידן האבן אנגענומען וואס מרדכי און אסתר האבן געהייסן בשעת זיי זענען געווען אין געפאר, צו פאסטן און בעטן, אזוי האבן זיי אנגענומען די מצוות פון פורים ווען זיי זענען געהאלפן געווארן"{{הערה|[[תורת משה|אלשיך]] און [[גר"א]] אויף {{תנ"ך|אסתר|ט|לא|קצר=כן}}}}. | לויט טייל ראשונים{{הערה|{{רמב"ם|זמנים|תעניות|ה|ה}}; דער [[רבי אברהם בן דוד מפושקירה|ראב"ד]], געברענגט אינעם [[ר"ן]] אויפן [[רי"ף]], מסכת תענית, [[S:רי"ף_על_הש"ס/תענית/דף_ז_עמוד_א#רבנו_ניסים_(הר"ן)|דף ז', עמוד א', מדפי הרי"ף]]}} האבן מרדכי און אסתר אליין מתקן געווען דעם תענית, ווי מען זעט אין דער מגילה, "לְקַיֵּם אֵת יְמֵי הַפֻּרִים הָאֵלֶּה בִּזְמַנֵּיהֶם, כַּאֲשֶׁר קִיַּם עֲלֵיהֶם מָרְדֳּכַי הַיְּהוּדִי וְאֶסְתֵּר הַמַּלְכָּה, וְכַאֲשֶׁר קִיְּמוּ עַל נַפְשָׁם וְעַל זַרְעָם דִּבְרֵי הַצֹּמוֹת וְזַעֲקָתָם"{{הערה|{{תנ"ך|אסתר|ט|לא}}}} - וואס די ווערטער "דברי הצומות וזעקתם", באציען זיך, לויט דער שיטה, צו תענית אסתר. אבער אנדערע ראשונים פארטייטשן דעם פסוק אז "די אידן האבן מקבל געווען די מצוות פון פורים, גענוי ווי זיי האבן מקבל געווען די [[פיר תעניתים]]" וואס די [[נביאים]] האבן מתקן געווען נאכן [[חורבן בית המקדש]]{{הערה|[[רבי אברהם אבן עזרא]] און [[רלב"ג]] אויף {{תנ"ך|אסתר|ט|לא|קצר=כן}}; [[ר"ן]] אויפן [[רי"ף]], מסכת תענית, [[S:רי"ף_על_הש"ס/תענית/דף_ז_עמוד_א#רבנו_ניסים_(הר"ן)|דף ז', עמוד א', מדפי הרי"ף]]}}. פארהאן וואס לערנען אז דער פסוק באציט זיך צו די תעניתים בשעת דער גזירה פון [[המן]]{{הערה|[[רש"י]] אין {{היברובוקס||ספר הפרדס|39330|ענין פורים|ללא|עמוד=276}}, און אין {{היברובוקס||מחזור ויטרי|33694|רמ"ה|עמוד=275}}}}, און זאגט אז "פונקט ווי די אידן האבן אנגענומען וואס מרדכי און אסתר האבן געהייסן בשעת זיי זענען געווען אין געפאר, צו פאסטן און בעטן, אזוי האבן זיי אנגענומען די מצוות פון פורים ווען זיי זענען געהאלפן געווארן"{{הערה|[[תורת משה|אלשיך]] און [[גר"א]] אויף {{תנ"ך|אסתר|ט|לא|קצר=כן}}}}. | ||
לויט [[רב אחא משבחא|רב אחאי גאון]] {{הערה|[[שאילתות]], פרשת ויקהל, שאילתא ס"ז}} און [[רבינו תם]]{{הערה|שם=רת}}, ווערט תענית אסתר דערמאנט אין גמרא. זיי טייטשן אז דאס וואס די גמרא{{הערה|{{בבלי|מגילה|ב|א}}}} דרוקט זיך אויס אויף י"ג אדר "זמן קהילה לכל", מיינט אז | לויט [[רב אחא משבחא|רב אחאי גאון]] {{הערה|[[שאילתות]], פרשת ויקהל, שאילתא ס"ז}} און [[רבינו תם]]{{הערה|שם=רת}}, ווערט תענית אסתר דערמאנט אין גמרא. זיי טייטשן אז דאס וואס די גמרא{{הערה|{{בבלי|מגילה|ב|א}}}} דרוקט זיך אויס אויף י"ג אדר "זמן קהילה לכל", מיינט אז דער טאג איז א פאסט-טאג, ווען מען נעמט זיך צוזאמען צו זאגן [[תפילות]] און [[תחנונים]]{{הערה|שם=רשי}}. אזוי שטייט אויך אינעם מדרש תנחומא אויף "י"ג יום קהלה לכל היא"{{הערה|שם=תנח}}. | ||
אנדערע ראשונים זאגן אז תענית אסתר איז א | אבער אנדערע ראשונים זאגן אז תענית אסתר איז א שפעטערער [[מנהג]], פון נאך די צייטן פונעם [[בית המקדש]]{{הערה|[[רמב"ן]], מלחמות ה' אויפן רי"ף, מסכת מגילה, [https://rif.alhatorah.org/Full/Megillah/4a.1#e0n6 דף ד עמוד א מדפי הרי"ף]; {{תנ"ך|אסתר|ט|לא|קצר=כן|מפרש=אבן עזרא}}}}, און דער [[אבודרהם]] שרייבט אז די תקנה איז פון נאך דער צייט פון "חתימת התלמוד"{{הערה|[[רבי דוד אבודרהם]], '''אבודרהם''', ונציה, שכ"ו, סדר תעניות, דף צ"ג עמוד ב'}}. | ||
י"ג אדר | אין "מגילת תענית" איז י"ג אדר באצייכנט אלס "יום נקנור", צו פייערן דעם זיג פון [[יהודה המכבי]] איבער די [[יוון|יווני]]'שע קרעפטן אין שפיץ פון ניקנור, אין שנת {{לינק צו אידיש יאר|3600}}{{הערה|[[מגילת תענית]], [[S:מגילת_תענית_יב#יג|פרק י"ב, י"ג]], געברענגט אין {{ירושלמי|תענית|ב|יג}}, און אין {{בבלי|תענית|יח|ב}}}}. אין צייט פון בית המקדש, האט מען נישט געטארט פאסטן אין די טעג אויסגערעכנט אין מגילת תענית, וואס רעכנט לכאורה אויך אריין י"ג אדר, דער טאג פון תענית אסתר. דאס שטימט גוט מיט דער שיטה אז תענית אסתר איז הערשט איינגעפירט געווארן שפעטער. אבער די אנדערע ראשונים האלטן אז תענית אסתר איז אן אויסנאם, און די תקנה צו פאסטן דאן איז אנגעגאנגען אויך איידער דעם חורבן ווייל עס איז א פריערדיגע תקנה. דער [[רבי אברהם בן דוד מפושקירה|ראב"ד]]{{הערה|ווערט געברענגט אינעם [[ר"ן]] אויפן [[רי"ף]], מסכת תענית, [[S:רי"ף_על_הש"ס/תענית/דף_ז_עמוד_א#רבנו_ניסים_(הר"ן)|דף ז', עמוד א', מדפי הרי"ף]], און אין {{בבלי|תענית|י|א|מפרש=ריטב"א|ד"ה= מאן יחידים}}}} און דער [[כלבו]]{{הערה|'''כלבו''', סימן ס"ב}} זענען מסביר אז תענית אסתר איז א "תענית של שמחה" אלס אנדענק צום נס, אנדערש ווי געווענליכע פאסט טעג וואס זענען אלס [[אבילות]]. | ||
==הלכות און מנהגים== | ==הלכות און מנהגים== | ||