בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,362
רעדאגירונגען
ק
החלפת טקסט – "וולעכע" ב־"וועלכע"
ק (החלפת טקסט – "וועלעכע" ב־"וועלכע") |
ק (החלפת טקסט – "וולעכע" ב־"וועלכע") |
||
| שורה 2: | שורה 2: | ||
:(א) דער [[רמב"ם]] אין מורה נבוכים חלק ב אנהייב פרק כו (עמ' רכא, אין קאפח'ס מהדורה) שרייבט אזוי: | :(א) דער [[רמב"ם]] אין מורה נבוכים חלק ב אנהייב פרק כו (עמ' רכא, אין קאפח'ס מהדורה) שרייבט אזוי: | ||
::{{דיק|ראיתי לר' אליעזר הגדול דברים בפרקים המפורסמים הידועים בשם פרקי ר' אליעזר, לא ראיתי כלל יותר תמוהים מהם בדברי אף אחד מההולכים בתורת משה רבנו והוא, שהוא אמר דברים שמע לשונו, אמר, '''שמים מאי זה מקום נבראו מאור לבושו לקח ונטה כשמלה...''' זהו נוסח לשון זה האמור שם (פרק ג, עמ' כד - כה). ומי יתן וידעתי מה סובר חכם זה, האם סבור הוא כי בטל הוא שימצא יש מן האין..."|}} | ::{{דיק|ראיתי לר' אליעזר הגדול דברים בפרקים המפורסמים הידועים בשם פרקי ר' אליעזר, לא ראיתי כלל יותר תמוהים מהם בדברי אף אחד מההולכים בתורת משה רבנו והוא, שהוא אמר דברים שמע לשונו, אמר, '''שמים מאי זה מקום נבראו מאור לבושו לקח ונטה כשמלה...''' זהו נוסח לשון זה האמור שם (פרק ג, עמ' כד - כה). ומי יתן וידעתי מה סובר חכם זה, האם סבור הוא כי בטל הוא שימצא יש מן האין..."|}} | ||
: ער איז נושא ונותן איבער די דרשה און פארענטפערט די שווערעקייטן, און ער פארגלייכט די דרשה צו אן אנדערע דרשה | : ער איז נושא ונותן איבער די דרשה און פארענטפערט די שווערעקייטן, און ער פארגלייכט די דרשה צו אן אנדערע דרשה וועלכע געפונט זיך אין מדרש [[בראשית רבה]] פון ר' אליעזר, און ער שרייבט אזוי: "וכבר חזר ר' אליעזר על ענין זה עצמו...ובאר בפרקיו נקודה נוספת זו..." | ||
: (ב) דער רמב"ן אין זיין פירוש אויף דער תורה דערמאנט עטליכע מאל אונזער חיבור און ביי אים ווערן אלע דרשות געבראכט מיטן נאמען פון ר' אליעזר הגדול - דאס מיינט מען דער תנא. זע בראשית א, ח; א, כ; ו, ד. און נאך. | : (ב) דער רמב"ן אין זיין פירוש אויף דער תורה דערמאנט עטליכע מאל אונזער חיבור און ביי אים ווערן אלע דרשות געבראכט מיטן נאמען פון ר' אליעזר הגדול - דאס מיינט מען דער תנא. זע בראשית א, ח; א, כ; ו, ד. און נאך. | ||
: (ג) דער [[כוזרי]] שרייבט אין דעם דריטן מאמר אז "ר' אליעזר בן הורקנוס דער מחבר פון מפורסמ'דיקע פרקים וועלכע זייער נאמען איז פרקי ר'אליעזר". | : (ג) דער [[כוזרי]] שרייבט אין דעם דריטן מאמר אז "ר' אליעזר בן הורקנוס דער מחבר פון מפורסמ'דיקע פרקים וועלכע זייער נאמען איז פרקי ר'אליעזר". | ||
| שורה 10: | שורה 10: | ||
== דרשות איבער דעם איסלאם אין דעם ספר == | == דרשות איבער דעם איסלאם אין דעם ספר == | ||
דער מחבר פון דעם ספר האט געלעבט אונטער דעם איסלאם. אזוי ווייזט זיך אויס פון פארשיידענע דרשות | דער מחבר פון דעם ספר האט געלעבט אונטער דעם איסלאם. אזוי ווייזט זיך אויס פון פארשיידענע דרשות וועלכע ווערן געבראכט אין דעם מדרש: | ||
:* פרק לב (עמ' רסז): {{דיק|ולמה נקרא שמו ישמעאל שעתיד הקב"ה לשמוע בקול נאקת העם ממה שעתידין בני ישמעאל לעשות בארץ באחרית הימים|}} | :* פרק לב (עמ' רסז): {{דיק|ולמה נקרא שמו ישמעאל שעתיד הקב"ה לשמוע בקול נאקת העם ממה שעתידין בני ישמעאל לעשות בארץ באחרית הימים|}} | ||
:* פרק לא (עמ' רנו): {{דיק|שלש מלחמות של מהומה עתידין בני ישמעאל לעשות בארץ באחרית הימים... אחד ביער בערב... ואחד בכרך גדול שברומי...ומשם בן דוד יצמח ויראה באבדן של אלו ואלו ומשם יבא לארץ ישראל|}} | :* פרק לא (עמ' רנו): {{דיק|שלש מלחמות של מהומה עתידין בני ישמעאל לעשות בארץ באחרית הימים... אחד ביער בערב... ואחד בכרך גדול שברומי...ומשם בן דוד יצמח ויראה באבדן של אלו ואלו ומשם יבא לארץ ישראל|}} | ||
| שורה 17: | שורה 17: | ||
[[טעקע:DomeOfTheRock053011.jpg|קליין|300px|Dome of the Rock as viewed from Mount Scopus and showing the walls of the Old City]] | [[טעקע:DomeOfTheRock053011.jpg|קליין|300px|Dome of the Rock as viewed from Mount Scopus and showing the walls of the Old City]] | ||
יום טוב ליפמאן צונץ ערקלערט אז דער '''בנין בהיכל''' מיינט אט דער גאלדענר [[קופאל]] (אין ענגליש: The Dome of the Rock אין הברעיש: כיפת הסלע). | יום טוב ליפמאן צונץ ערקלערט אז דער '''בנין בהיכל''' מיינט אט דער גאלדענר [[קופאל]] (אין ענגליש: The Dome of the Rock אין הברעיש: כיפת הסלע).וועלכער איז געבויט געווארן דורך עבד אלמלכ אין יאן 688 - 692). אויב מ'קלערט נישט אז דאס איז געשריבן געווארן דברי נבואה איז פון דא א שטארקע ראיה אז דער ספר איז נתחבר געווארן נאך אט די יארן. | ||
== די הקדמה == | == די הקדמה == | ||
| שורה 23: | שורה 23: | ||
די ערשטע צוויי פרקים פון דעם חיבור געבן איבער די געשיכטע ווי רבי [[אליעזר בן הורקנוס]] איז געקומען נאנט צו דער תורה. די פרקים געפונען זיך אין [[מדרש]] [[אבות דרבי נתן]] אין דעם זעלבן נוסח כמעט אות באות. צוליב דעם קלערן א סאך פארשערס אז די פרקים זענען נישט ארגינעל אין פרקי דרבי אליעזר. אבער אין אלע כתבי יד פון דעם מדרש געפונט זיך די צוויי פרקים. צוליב דעם און צוליב אנדערע ראיות האלט טרייטל{{הערה|שם=tr}} אז עס איז מעגלעך אז די פרקים זענען העכט ארגינעל און דער מחבר פון פרקי דר' אליעזר ער אליין האט געבראכט די פרקים פון אבות דרבי נתן צום אנפאנג פון זיין ספר. | די ערשטע צוויי פרקים פון דעם חיבור געבן איבער די געשיכטע ווי רבי [[אליעזר בן הורקנוס]] איז געקומען נאנט צו דער תורה. די פרקים געפונען זיך אין [[מדרש]] [[אבות דרבי נתן]] אין דעם זעלבן נוסח כמעט אות באות. צוליב דעם קלערן א סאך פארשערס אז די פרקים זענען נישט ארגינעל אין פרקי דרבי אליעזר. אבער אין אלע כתבי יד פון דעם מדרש געפונט זיך די צוויי פרקים. צוליב דעם און צוליב אנדערע ראיות האלט טרייטל{{הערה|שם=tr}} אז עס איז מעגלעך אז די פרקים זענען העכט ארגינעל און דער מחבר פון פרקי דר' אליעזר ער אליין האט געבראכט די פרקים פון אבות דרבי נתן צום אנפאנג פון זיין ספר. | ||
די פארשערס | די פארשערס וועלכע האלטן אז די ערשטע צוויי פרקים זענען נישט ארגינעל אין דעם חיבור ערקלערן אז דער מדרש האט באקומען זיין נאמען "פרקי ד'''רבי אליעזר'''" צוליב די ערשטע דרשה אין דעם דריטן פרק (= אייגנטליך דער ערשעטר פרק לויט די פארשערס) וועלכע ווערט געברכאט אין ר' אליעזר'ס נאמען: "ר' אליעזר בן הורקנוס פתח מי ימלל גבורות ה'...", און אזוי ווי דער שטייגער אין די מיטל אלטער עפאכע צו א נאמען געבען א ספר נאך דער ערשטער חכם וואס ווערט אין אים דערמאנט. | ||
== פארלוירענע חלקים פון דעם ספר == | == פארלוירענע חלקים פון דעם ספר == | ||
| שורה 60: | שורה 60: | ||
רד"ל האט רעכט אבער ווי מיר וועלן באלד זען ס'פעלט א סאך ווייניקער וי רד"ל האלט. | רד"ל האט רעכט אבער ווי מיר וועלן באלד זען ס'פעלט א סאך ווייניקער וי רד"ל האלט. | ||
רד"ל איז געגאנגן און גפארשט און געזוכט נאך די פארלוירענע פרקים, און האט געפונן אז ס'דא פארשידענע ציטאטן פון פרקי דרבי אליעזר אין ספרים פון די ראשונים אבער ביי אונזערע ספרים איז נישט דא קיין זכר פון דעם. פון דעם האט ער באדרינגט אז די ראשונים האבן מסתמא געהאט דעם פדר"א השלם. פארשידענע מחברים און חוקרים האבן מקבל געווען זיין דעה. נאך מער. רד"ל האט געפונן ציטאטן | רד"ל איז געגאנגן און גפארשט און געזוכט נאך די פארלוירענע פרקים, און האט געפונן אז ס'דא פארשידענע ציטאטן פון פרקי דרבי אליעזר אין ספרים פון די ראשונים אבער ביי אונזערע ספרים איז נישט דא קיין זכר פון דעם. פון דעם האט ער באדרינגט אז די ראשונים האבן מסתמא געהאט דעם פדר"א השלם. פארשידענע מחברים און חוקרים האבן מקבל געווען זיין דעה. נאך מער. רד"ל האט געפונן ציטאטן וועלכער דער רוקח און דער בעל ילקוט שמעוני רופן אן 'פר"א' ד.ה. פרקי דרבי אליעזר וועלכע געפונן זיך אין דעם ספר תנא דבי אליהו! רד"ל האט געפארשט דעם ענין און צו געקומן צו א מסקנה אז זיבן פרקים און סוף תנא דבי אליהו געהערן נישט באמת צו דעם ספר נאר זיי זענען באמת פון פרקי דרבי אליעזר! און אויך די דעה איז מער ווייניגער געווען אנגענומן ביי די מחברים און די חוקרים. טרייטל האט בודק געווען אלע ציטאטן און אלע כתבי יד, און ער איז געקומן צו די מסקנה, אז כמעט אלע ציטאטן זענען בטעות יסודם. און די זיבן פרקים און סדר אליהו זענען א באזונדער חיבור און ס'האט נישט קיין שייכות צו אונזערער פרקי דרבי אליעזר. | ||
[[טעקע:Hagahot horwitz PDRA.jpg|שמאל|ממוזער|די לעצטע בלאט פון [[חיים מאיר הורוביץ]]'ס מהדורה. דאס איז ווענעציע דרוק (דער צוויטער דרוק) מיט חילופי נוסחאות און השלמות מכתבי יד. מ'קען באמערקן און דיא אונטערשטע חלקים א סאך השלמות | [[טעקע:Hagahot horwitz PDRA.jpg|שמאל|ממוזער|די לעצטע בלאט פון [[חיים מאיר הורוביץ]]'ס מהדורה. דאס איז ווענעציע דרוק (דער צוויטער דרוק) מיט חילופי נוסחאות און השלמות מכתבי יד. מ'קען באמערקן און דיא אונטערשטע חלקים א סאך השלמות וועלכע הורוביץ האט משלים געווען לויט כתבי יד (די דרשות פון דעם בלאט איז געדרוק געוואן דעם ערשטן מאל דורך וורטהיימר און פון דארטן האבן די מהדירים פון זכרון אהרן גענומען]] | ||
ס'איז גאר אונטרעסאנט אז די ערשטע דרוק פונעם ספר פעלט טאקע א עמוד אומגעפער. און אלע צענטליגע דרוקן פאלגענן נאך די דרוק. אין יאר תרס"ה האט וורטהיימר געפונען א כתב יד | ס'איז גאר אונטרעסאנט אז די ערשטע דרוק פונעם ספר פעלט טאקע א עמוד אומגעפער. און אלע צענטליגע דרוקן פאלגענן נאך די דרוק. אין יאר תרס"ה האט וורטהיימר געפונען א כתב יד וועלכער ער האט מפרסם געווען פון דעם די לעצטע צווי פרקים. און דארטן איז יא פארהאנן די לעצטע עניין בשלמותו! און ס'איז דא דארטן נאך פארשידענע דרשות (זעט ווייטער). אבער די אנדערע צווי ראיות פון צונץ זענען לכאורה שטארקע ראיות. | ||
די פראגע איז צי דער מדרש האט געהאט מער פרקים און דאס איז פארלוירן געגאנגען צי דער מחבר אליין האט נישט זוכה געווען צו משלים זיין דעם מדרש. צונץ האט זיך געצוויפלט איבער דעם פראבלעם אבער [[רד"ל]] (דער גרויסער קאמענטירער פון דעם מדרש) איז בדעה אז דער חיבור האט געהאט נאך פרשידענע חלקים וואס זענען פארלרוירן געגאנגן. טרייטל האט געזוכט און געפארשט אלע כתבי יד און ער איז בדעה אז דער מחבר האט פשוט נישט געענדיגט דאס ספר. די לעצטע דרשה פון דעם חיבור שטייט אזוי געשריבן: | די פראגע איז צי דער מדרש האט געהאט מער פרקים און דאס איז פארלוירן געגאנגען צי דער מחבר אליין האט נישט זוכה געווען צו משלים זיין דעם מדרש. צונץ האט זיך געצוויפלט איבער דעם פראבלעם אבער [[רד"ל]] (דער גרויסער קאמענטירער פון דעם מדרש) איז בדעה אז דער חיבור האט געהאט נאך פרשידענע חלקים וואס זענען פארלרוירן געגאנגן. טרייטל האט געזוכט און געפארשט אלע כתבי יד און ער איז בדעה אז דער מחבר האט פשוט נישט געענדיגט דאס ספר. די לעצטע דרשה פון דעם חיבור שטייט אזוי געשריבן: | ||
| שורה 78: | שורה 78: | ||
=== מקורות חיצוניים === | === מקורות חיצוניים === | ||
איינע פון די גאר אינטערעסאנטע טראדיציעס | איינע פון די גאר אינטערעסאנטע טראדיציעס וועלכע געפונן זיך אין פדר"א איז זיין פירוש אויף די "בני אלוהים" וועלכע ווערן דערמאנט אין [[בראשית]] קאפיטל ו, פסוק א. האט אזוי שטייט געשריבן אין פדר"א פרק כב: | ||
:{{דיק|רבי אומר ראו המלאכים שנפלו ממקום קדושתן מן השמים את בנות קין מהלכות גלויות בשר ערווה ומכחלות עיניהן כזונות ותעו אחריהן ולקחו מהן נשים שנאמר: 'ויראו בני האלקים את בנות האדם וגו' (ויקחו להם נשים מכל אשר בחרו)|}} | :{{דיק|רבי אומר ראו המלאכים שנפלו ממקום קדושתן מן השמים את בנות קין מהלכות גלויות בשר ערווה ומכחלות עיניהן כזונות ותעו אחריהן ולקחו מהן נשים שנאמר: 'ויראו בני האלקים את בנות האדם וגו' (ויקחו להם נשים מכל אשר בחרו)|}} | ||
אבער אין [[מדרש]] [[בראשית רבה]] איז דער פירוש שטארק פארבאטן: | אבער אין [[מדרש]] [[בראשית רבה]] איז דער פירוש שטארק פארבאטן: | ||
| שורה 123: | שורה 123: | ||
== סטרוקטור און סטיל == | == סטרוקטור און סטיל == | ||
די אלטע יידישע ספרים צ. ב. ש. [[משנה]], [[תלמוד בבלי]], [[תלמוד ירושלמי]], מדרש [[בראשית רבה]], [[מדרש תנחומא]] האבן אסאך חכמים גענומען א טייל אין די ארבעט דערפון. און ווען מ'זאגט למשל אז [[רבי יהודה הנשיא]] האט מחבר געווען די משניות מיינט מען נישט אז ער האט די ערשטע מאל געשריבן די משניות פון א ביז ת. רבי האט געהאט פאר זיך פארשידענע אלטע משניות פון פראשינדענע דורות אין האט פון דעם געבויעט זיין חיבור. אבער די משניות, און דאס זעלבע זאך און בבלי, ירושלמי א. א. וו. זענען מחובר געווארן בשותפות מיט אסאך חכמים. אבער פרקי דרבי אליעזר איז אייענע פון די ערשטע מדרשים | די אלטע יידישע ספרים צ. ב. ש. [[משנה]], [[תלמוד בבלי]], [[תלמוד ירושלמי]], מדרש [[בראשית רבה]], [[מדרש תנחומא]] האבן אסאך חכמים גענומען א טייל אין די ארבעט דערפון. און ווען מ'זאגט למשל אז [[רבי יהודה הנשיא]] האט מחבר געווען די משניות מיינט מען נישט אז ער האט די ערשטע מאל געשריבן די משניות פון א ביז ת. רבי האט געהאט פאר זיך פארשידענע אלטע משניות פון פראשינדענע דורות אין האט פון דעם געבויעט זיין חיבור. אבער די משניות, און דאס זעלבע זאך און בבלי, ירושלמי א. א. וו. זענען מחובר געווארן בשותפות מיט אסאך חכמים. אבער פרקי דרבי אליעזר איז אייענע פון די ערשטע מדרשים וועלכער מ'קען זאגן אז א יחיד האט געשריבן דעם ספר. אזוי ווייזט זיך אויס פון דעם לשון און פון דעם סטיל פון דעם ספר. אפילו ווען מיר טרעפן פאראלעלן אין פריערדיגע מדרשים איז דער לשון אין סטיל ספציעל אין אנדערש פון זיינע אלטע מקורות. | ||
פדר"א אנטהאלט 54 פרקים. אבער די דרשות פאלגן נישט נאך די סדר הפסוקים פון די [[תורה]]. דער מחבר דערציילט און דרשן'ט איבער די תורה מיט זיין אייגענם לשון (אין העבראיש: '''מקרא משוכתב''', אין ענגליש: re-writen bible) ענדליך אביסל צי דעם סטיל פון [[ספר הישר]]. | פדר"א אנטהאלט 54 פרקים. אבער די דרשות פאלגן נישט נאך די סדר הפסוקים פון די [[תורה]]. דער מחבר דערציילט און דרשן'ט איבער די תורה מיט זיין אייגענם לשון (אין העבראיש: '''מקרא משוכתב''', אין ענגליש: re-writen bible) ענדליך אביסל צי דעם סטיל פון [[ספר הישר]]. | ||
| שורה 142: | שורה 142: | ||
:{{דיק|כל הנכנסין להר הבית נכנסין דרך ימין ומקיפין ויוצאין דרך שמאל חוץ ממי שאירעו דבר שהוא מקיף לשמאל מה לך מקיף לשמאל שאני אבל השוכן בבית הזה ינחמך שאני מנודה השוכן בבית הזה יתן בלבם ויקרבוך|}} | :{{דיק|כל הנכנסין להר הבית נכנסין דרך ימין ומקיפין ויוצאין דרך שמאל חוץ ממי שאירעו דבר שהוא מקיף לשמאל מה לך מקיף לשמאל שאני אבל השוכן בבית הזה ינחמך שאני מנודה השוכן בבית הזה יתן בלבם ויקרבוך|}} | ||
אט די משנה ווייסט גאר נישט פון אט די טראדיציע פון צוויי טויערן איינס פאר אבלים און איינס פאר חתנים. אזוי ווי רד"ל אויפן ארט האט שויו באמרערקט. פון וואנעט שעפט מחבר פדר"א די טראדיציע? עס איז מעגלעך אז דער מחבר ברענגט אראפ די מנהג פון זיין קהלה | אט די משנה ווייסט גאר נישט פון אט די טראדיציע פון צוויי טויערן איינס פאר אבלים און איינס פאר חתנים. אזוי ווי רד"ל אויפן ארט האט שויו באמרערקט. פון וואנעט שעפט מחבר פדר"א די טראדיציע? עס איז מעגלעך אז דער מחבר ברענגט אראפ די מנהג פון זיין קהלה וועלכער מ'האט זיך געפירט מיט די אבלים און מיט די חתנים, און כדי צו מחזק זיין דעם מנהג דערציילט ער אז דאס איז שוין גאר אן אלטע מנהג פון שלמה המלך צייטן. | ||
=== ערלת העץ מיינט אפשניידן די פרוכט === | === ערלת העץ מיינט אפשניידן די פרוכט === | ||