בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,368
רעדאגירונגען
ק (החלפת טקסט – "{{הערה|שם=" ב־"{{הערה|נאמען=") צייכן: צוריקגעשטעלט |
ק (החלפת טקסט – "הערה|נאמען=" ב־"הערה|שם=") צייכן: מאנועל צוריקשטעל |
||
| שורה 4: | שורה 4: | ||
==זיין לעבן און שאפן אין די פסוקים און אין חז"ל== | ==זיין לעבן און שאפן אין די פסוקים און אין חז"ל== | ||
דריווש איז געבוירן געווארן אין יאר [[ג'שכ"ט]]{{הערה| | דריווש איז געבוירן געווארן אין יאר [[ג'שכ"ט]]{{הערה|שם=סע|[[סדר עולם]] פרק כח}}{{הערה|שם=דניאו|{{תנ"ך|דניאל|ו|א}}}}, די זעלבע יאר וואס [[נבוכדנצר]] האט אוועק געפירט [[יהויכין מלך יהודה]] אין גלות קיין בבל{{הערה|שם=סע}}. חז"ל האבן געזעהן דערין א סימבאלישע סימן אויף נבוכדנצר'ס מפלה: | ||
{{ציטוט|יום שנכנס נבוכדנצר להיכל בימי יהויכין נולד שטנו – והוא דריוש| סדר עולם רבה פרק כח}} | {{ציטוט|יום שנכנס נבוכדנצר להיכל בימי יהויכין נולד שטנו – והוא דריוש| סדר עולם רבה פרק כח}} | ||
זיין טאטע איז געווען אחשורוש המדי{{הערה|{{תנ"ך|דניאל|ט|א}}}}, וואס איבער אים ווייסט מען כמעט גארנישט. די מפרשים אויף [[ספר דניאל]]{{הערה|[[רש"י]], [[מצודות דוד]], [[אבן עזרא]] און נאך}} ווייזן אן אז דאס איז נישט דער [[אחשוורוש]] באקאנט פון [[מגילת אסתר]]. אן אויסנאם איז א 'יש אומרים' וואס ווערט געברענגט אין די פירוש פון [[רבי תנחום הירושלמי]] אויף מגילת אסתר, אז אחשורוש פון די מגילה איז די פאטער פון דריווש המדי, און אז די מעשה פון [[פורים]] איז געשען איידער בבל איז איינגענומען געווארן דורך די פרסיים{{הערה|'''אוצר מפרשי המגילה''', ירושלים: מכון ירושלים, תש"פ. אסתר א, א}}. עס זענען דא וואס זאגן אז זיין מאמע איז געווען א פרס'ישע{{הערה| | זיין טאטע איז געווען אחשורוש המדי{{הערה|{{תנ"ך|דניאל|ט|א}}}}, וואס איבער אים ווייסט מען כמעט גארנישט. די מפרשים אויף [[ספר דניאל]]{{הערה|[[רש"י]], [[מצודות דוד]], [[אבן עזרא]] און נאך}} ווייזן אן אז דאס איז נישט דער [[אחשוורוש]] באקאנט פון [[מגילת אסתר]]. אן אויסנאם איז א 'יש אומרים' וואס ווערט געברענגט אין די פירוש פון [[רבי תנחום הירושלמי]] אויף מגילת אסתר, אז אחשורוש פון די מגילה איז די פאטער פון דריווש המדי, און אז די מעשה פון [[פורים]] איז געשען איידער בבל איז איינגענומען געווארן דורך די פרסיים{{הערה|'''אוצר מפרשי המגילה''', ירושלים: מכון ירושלים, תש"פ. אסתר א, א}}. עס זענען דא וואס זאגן אז זיין מאמע איז געווען א פרס'ישע{{הערה|שם=ילקוש|[[ילקוט שמעוני]] אויף מגילת אסתר, רמז תתרמ"ט}}. דריווש'ס איידעם איז געווען כורש דער קעניג פון פרס{{הערה|שם=יוסי|[[ספר יוסיפון]] פרק ג}}. עס זענען דא וואס זאגן אז אחשורוש פון מגילת אסתר איז געווען זיין זון, און ער האט געהייראט [[ושתי]] די טאכטער פון בלשאצר דער זון פון נבוכדנצר ווען דריווש האט איינגענומען בבל{{הערה|שם=ילקוש}}. | ||
דריווש און כורש זענען געווען אונטערטאנען פון [[בלשאצר מלך בבל]], און זיי האבן רעוואלטירט קעגן אים, און א קריג האט אויסגעבראכן צווישן פרס און מדי און די בבלי'שע מיליטער{{הערה| | דריווש און כורש זענען געווען אונטערטאנען פון [[בלשאצר מלך בבל]], און זיי האבן רעוואלטירט קעגן אים, און א קריג האט אויסגעבראכן צווישן פרס און מדי און די בבלי'שע מיליטער{{הערה|שם=יוסי}}. ביים ענדע, אין יאר [[ג'ש"ץ]], ווען דריווש איז געווען צוויי און זעכציג יאר אלט{{הערה|שם=דניאו}}, האבן זיי איינגענומען בבל און גע'הרג'ט בלשאצר{{הערה|שם=דניה|{{תנ"ך|דניאל|ה}}}}{{הערה|שם=יוסי}}. דריווש האט געקעניגט אין בבל יענער גאנצע יאר, ביז אריין אין יאר [[ג'שצ"ב]], ווען ער איז גע'הרג'ט געווארן אין שלאכט{{הערה|[[רש"י]] דניאל ו,כט}} אדער פון א קרענק{{הערה|שם=יוסי}}, און כורש זיין איידעם האט גע'ירש'נט זיין בענקל{{הערה|{{בבלי|מגילה|יא|ב}}}}{{הערה|שם=סע}}. | ||
דריווש אינאיינעם מיט כורש האבן אויפגעשטעלט [[מלכות פרס ומדי]], איבער וואס ביידע פעלקער האבן רעגירט. לויט די הסכם, ווען דער קעניג איז א מדי'ער, זענען די מיניסטארן פרס'ישע<ref>{{בבלי|מגילה|יב|א}}</ref>. עס זענען דא וואס זאגן אז מען האט זיך אויך אויסגענומען אז די קעניגרייך זאל אריבערגיין פון די מדיים צו די פרסיים אין א רעטאציע, וואו נאך יעדער מדי'שע קעניג וועט קעניגן א פרסי, אבער די הסכם איז געבראכן געווארן אין די צייטן פון [[אחשוורוש]]{{הערה|צבי הירש ווייס, '''פרסומי ניסא''', ברוקלין, תשע"ב. עמוד כג}}. | דריווש אינאיינעם מיט כורש האבן אויפגעשטעלט [[מלכות פרס ומדי]], איבער וואס ביידע פעלקער האבן רעגירט. לויט די הסכם, ווען דער קעניג איז א מדי'ער, זענען די מיניסטארן פרס'ישע<ref>{{בבלי|מגילה|יב|א}}</ref>. עס זענען דא וואס זאגן אז מען האט זיך אויך אויסגענומען אז די קעניגרייך זאל אריבערגיין פון די מדיים צו די פרסיים אין א רעטאציע, וואו נאך יעדער מדי'שע קעניג וועט קעניגן א פרסי, אבער די הסכם איז געבראכן געווארן אין די צייטן פון [[אחשוורוש]]{{הערה|צבי הירש ווייס, '''פרסומי ניסא''', ברוקלין, תשע"ב. עמוד כג}}. | ||
דריווש האט געשטעלט אויף זיין קעניגרייך 120 [[אחשדרפנים]] (לאקאלע הערשער), און איבער זיי געשטעלט דריי "סרכים", און [[דניאל]] איז געווען איינער פון זיי{{הערה| | דריווש האט געשטעלט אויף זיין קעניגרייך 120 [[אחשדרפנים]] (לאקאלע הערשער), און איבער זיי געשטעלט דריי "סרכים", און [[דניאל]] איז געווען איינער פון זיי{{הערה|שם=דניו|{{תנ"ך|דניאל|ו}}}}. | ||
לויט טייל דעות איז דריווש געווען אן אחשדרפן אונטער זיין איידעם כורש{{הערה| | לויט טייל דעות איז דריווש געווען אן אחשדרפן אונטער זיין איידעם כורש{{הערה|שם=אבעז|[[אבן עזרא]] דניאל ו,א}}, און לויט טייל דעות איז דריווש נישט געשטארבן ווען כורש האט אים איבער גענומען, נאר איז אריבער קעניגן בלויז אויף מדי{{הערה|דעת סופרים אויף דניאל ו, א}}. | ||
==אין תנ"ך== | ==אין תנ"ך== | ||
דריווש ווערט דערמאנט נאר אין [[ספר דניאל]]. ווי עס שטייט דארט, איז אין די נאכט נאך בלשאצר'ס משתה מקוים געווארן די נבואה וואס איז געשטאנען אויפן וואנט און איז ענשידן געווארן דורך דניאל; בלשאצר איז גע'הרג'ט געווארן און דריווש האט געקעניגט אויף זיין פלאץ{{הערה| | דריווש ווערט דערמאנט נאר אין [[ספר דניאל]]. ווי עס שטייט דארט, איז אין די נאכט נאך בלשאצר'ס משתה מקוים געווארן די נבואה וואס איז געשטאנען אויפן וואנט און איז ענשידן געווארן דורך דניאל; בלשאצר איז גע'הרג'ט געווארן און דריווש האט געקעניגט אויף זיין פלאץ{{הערה|שם=דניה}}{{הערה|שם=דניו}}. אין זיינע צייטן האבן זיינער סרכים און אחשדרפנים מקנא געווען דניאל'ן, און אים אונטערגעשטעלט א פאסקע, און צוליב דעם איז ער אריין געווארפן געווארן אינעם לייבן גרוב{{הערה|שם=דניו}}. אין זיינער יארן האט דניאל געזען צוויי חזיונות{{הערה|{{תנ"ך|דניאל|ט}} און {{תנ"ך|דניאל|יא|ללא=שם}}}}. | ||
==היסטארישע אידענטיטעט== | ==היסטארישע אידענטיטעט== | ||
די [[גריכישע היסטאריקער]] דערמאנען דער פאקט אז די פרסי'שע מלוכה איז ארויס געוואקסן פון דער [[מדי]]'שע, און אז עס זענען געווען פאמילע און פאליטישע פארבינדונדען צווישן כורש דער גרויסער און די לעצטע מדי'שע קעניגן. דאס שפיגלט זיך אפ אין די לעגענדעס איבער כורש'ס יוגנט. עס איז אבער שווער זיכערעהייט צו אידענטיפצירן דריווש'ן פון צווישן די פיגורן אין די לעגענדעס, און צווישן אנדערע זענען די פאלגענדע פערזענליכקייטן פארגעשלאגן געווארן אלץ אידענטיפיקאציע פאר דריווש: | די [[גריכישע היסטאריקער]] דערמאנען דער פאקט אז די פרסי'שע מלוכה איז ארויס געוואקסן פון דער [[מדי]]'שע, און אז עס זענען געווען פאמילע און פאליטישע פארבינדונדען צווישן כורש דער גרויסער און די לעצטע מדי'שע קעניגן. דאס שפיגלט זיך אפ אין די לעגענדעס איבער כורש'ס יוגנט. עס איז אבער שווער זיכערעהייט צו אידענטיפצירן דריווש'ן פון צווישן די פיגורן אין די לעגענדעס, און צווישן אנדערע זענען די פאלגענדע פערזענליכקייטן פארגעשלאגן געווארן אלץ אידענטיפיקאציע פאר דריווש: | ||
*[[גאבריאס]]: דער גענעראל וואס האט איינגענומען בבל פאר כורש וואס איז פריער געווען א בבלי'שיע הערשער אין די [[גוטישע]] פראווינץ וואס גרעניצט זיך מיט [[מדי]]. ער איז געשטעלט געווארן דורך כורש צו רעגירן איבער בבל{{הערה|הרב אברהם קוסמאן, מהצהרת כורש ועד יהודה המכבי, '''[[קולמוס]]''' 94 (טבת תשע"א), עמוד 6}}. ער ווערט נישט דערמאנט אין די שריפטן פון די גריכישע היסטאריקער אויסער אין די 'סייראפעדיע' פון [[קסענאפאן]], אבער זיין נאמען ווערט דערמאנט אין די [[כראניקאל פון נבונאיד]] אלץ "אוגבארו". אבער די טיטל "מלך בבל" פאסט אים נישט, און לויט די כראניקאל פון נבונאיד איז ער געשטראבן קוצליך נאכן אייננעמען בבל{{הערה| | *[[גאבריאס]]: דער גענעראל וואס האט איינגענומען בבל פאר כורש וואס איז פריער געווען א בבלי'שיע הערשער אין די [[גוטישע]] פראווינץ וואס גרעניצט זיך מיט [[מדי]]. ער איז געשטעלט געווארן דורך כורש צו רעגירן איבער בבל{{הערה|הרב אברהם קוסמאן, מהצהרת כורש ועד יהודה המכבי, '''[[קולמוס]]''' 94 (טבת תשע"א), עמוד 6}}. ער ווערט נישט דערמאנט אין די שריפטן פון די גריכישע היסטאריקער אויסער אין די 'סייראפעדיע' פון [[קסענאפאן]], אבער זיין נאמען ווערט דערמאנט אין די [[כראניקאל פון נבונאיד]] אלץ "אוגבארו". אבער די טיטל "מלך בבל" פאסט אים נישט, און לויט די כראניקאל פון נבונאיד איז ער געשטראבן קוצליך נאכן אייננעמען בבל{{הערה|שם=שיא|, William H. Shea (Autumn 1982) [http://digitalcommons.andrews.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1563&context=auss "Darius the Mede: An Update"]. Andrews University Seminary Studies. 20 (3): 229–247.}}. דער אידענטיפיקאציע איז די מערסטע אנגענומען אין די וויסנשאפטליכע וועלט{{הערה|Wright, George Frederick (1913). Scientific | ||
Confirmations of the Old Testament History | Confirmations of the Old Testament History | ||
(3rd ed.). Bibliotheca Sacra Company. p. 51.}}. | (3rd ed.). Bibliotheca Sacra Company. p. 51.}}. | ||
*[[קיאסערעס דער צווייטער]]: דער גריכעשע [[קסענאפאן]] אין זיין בוך 'סייראפעדיע' איבער כורש'ס אויפציאונג דערציילט אז קיאסערעס די קעניג פון מדי, א זון פון [[אסטיאגעס]], איז געווען כורש'ס שווער, און ער האט אים באגלייט ביי זיינע מלחמות. נאכן אייננעמען בבל האט כורש געבויעט דערין א פאלאץ פאר קיאסערעס. דער שילדערונג פאסט דריווש'ן, און אים האט [[יוספוס]]]{{הערה|[[קדמוניות היהודים]] פסר עשירי פרק יא, ד}} לכאורה געמיינט ווען ער האט געשריבן אז דריווש איז געווען א זון פון אסטיאגעס, און אז די גריכן רופן אים מיט א צווייטער נאמען. אין די פארגאנגענהייט, האבן ווי דער מיינוג געהאלטן פיל פארשער, אידן ווי קריסטן צוגלייך; אנגעהויבן פון הירונימוס{{הערה|Gleason L. Archer, Jr., ed. and trans., Jerome’s Commentary on Daniel (Grand Rapids: Baker, 1958), p. 55.}}, ביז פארשער אין די רענעסאנס צייטן{{הערה|Otto Zöckler, “The Book of the Prophet Daniel” in John Peter Lange, Commentary on the Holy Scriptures: Critical, Doctrinal, and Ethical, tr. Philip Schaff (Grand Rapids: Zondervan, 1960) Vol. 7, p. 36.}}. אבער אין די מאדערענע צייטן האט מען אנגעהויבן פאררעכענען קסענאפאן'ס ווערק אלץ פיקטיווע דערציילונגען{{הערה| | *[[קיאסערעס דער צווייטער]]: דער גריכעשע [[קסענאפאן]] אין זיין בוך 'סייראפעדיע' איבער כורש'ס אויפציאונג דערציילט אז קיאסערעס די קעניג פון מדי, א זון פון [[אסטיאגעס]], איז געווען כורש'ס שווער, און ער האט אים באגלייט ביי זיינע מלחמות. נאכן אייננעמען בבל האט כורש געבויעט דערין א פאלאץ פאר קיאסערעס. דער שילדערונג פאסט דריווש'ן, און אים האט [[יוספוס]]]{{הערה|[[קדמוניות היהודים]] פסר עשירי פרק יא, ד}} לכאורה געמיינט ווען ער האט געשריבן אז דריווש איז געווען א זון פון אסטיאגעס, און אז די גריכן רופן אים מיט א צווייטער נאמען. אין די פארגאנגענהייט, האבן ווי דער מיינוג געהאלטן פיל פארשער, אידן ווי קריסטן צוגלייך; אנגעהויבן פון הירונימוס{{הערה|Gleason L. Archer, Jr., ed. and trans., Jerome’s Commentary on Daniel (Grand Rapids: Baker, 1958), p. 55.}}, ביז פארשער אין די רענעסאנס צייטן{{הערה|Otto Zöckler, “The Book of the Prophet Daniel” in John Peter Lange, Commentary on the Holy Scriptures: Critical, Doctrinal, and Ethical, tr. Philip Schaff (Grand Rapids: Zondervan, 1960) Vol. 7, p. 36.}}. אבער אין די מאדערענע צייטן האט מען אנגעהויבן פאררעכענען קסענאפאן'ס ווערק אלץ פיקטיווע דערציילונגען{{הערה|שם=שיא}}. מיט דעם אלעם, שטיצן נאך עטליכע רעליגיעזע פארשער דעם איטענטיפיקאציע{{הערה|ד"ר חיים חפץ, מלכות פרס ומדי בימי בית שני ולפניה – עיון מחודש, '''[[מגדים (כתב עת)|מגדים]]''' י"ד, תשנ"א, עמ' 78-147.}}. | ||
*[[אסטיאגעס]: מדי'ס לעצטע קעניג, די שווער פון כנבוזי כורשן'ס פאטער, און פון כורש זעלבסט{{הערה|העראדאטוס ערשטע בוך}}. די אידענטיפיקאציע שטיצט זיך אויף דער פאקט אז ער איז געווען די לעצטע מדי'שע קעניג וועמענס בענקל כורש האט גע'ירש'נט, און אויף דעם אז זיין פאטערס נאמען קיאסערעס ענדלט צו אחשורוש{{הערה| W.S. McCullough, 'Ahasuerus', Encyclopædia Iranica , vol. 1, no. 6, pages 634-635}}. אבער לויט די מערהייט פון די מקורות איז אסטיאגעס געווען כורשן'ס א באזיגטע פיינט. אין קעגנזאץ צו דעם, טוט קסענאפאן{{הערה|כסינופון, סיירודפדיה, ספר א פרק ג-ד}} שילדערן אסטיאגעס אלץ א פיינער עלטערער מאן, איבערגעגעבן צו זיין אינקל כורש. אויך די [[מעשה בל והתנין]] אין [[תיאודוטיון]]'ס ווערסיע עפנט זיך מיט א גלאטע אריבערגאנג פון אסטיאגעס צו כורש{{הערה|מעשה בל והתנין, תרגום דוב היליר בתוך '''הספרים החיצונים''', ירושלים תש"ל}}. | *[[אסטיאגעס]: מדי'ס לעצטע קעניג, די שווער פון כנבוזי כורשן'ס פאטער, און פון כורש זעלבסט{{הערה|העראדאטוס ערשטע בוך}}. די אידענטיפיקאציע שטיצט זיך אויף דער פאקט אז ער איז געווען די לעצטע מדי'שע קעניג וועמענס בענקל כורש האט גע'ירש'נט, און אויף דעם אז זיין פאטערס נאמען קיאסערעס ענדלט צו אחשורוש{{הערה| W.S. McCullough, 'Ahasuerus', Encyclopædia Iranica , vol. 1, no. 6, pages 634-635}}. אבער לויט די מערהייט פון די מקורות איז אסטיאגעס געווען כורשן'ס א באזיגטע פיינט. אין קעגנזאץ צו דעם, טוט קסענאפאן{{הערה|כסינופון, סיירודפדיה, ספר א פרק ג-ד}} שילדערן אסטיאגעס אלץ א פיינער עלטערער מאן, איבערגעגעבן צו זיין אינקל כורש. אויך די [[מעשה בל והתנין]] אין [[תיאודוטיון]]'ס ווערסיע עפנט זיך מיט א גלאטע אריבערגאנג פון אסטיאגעס צו כורש{{הערה|מעשה בל והתנין, תרגום דוב היליר בתוך '''הספרים החיצונים''', ירושלים תש"ל}}. | ||
*[[כנבוזי דער זון פון כורש]]: און בבלי'שע קוועלער ווערט דערמאנט אז כורש האט געשטעלט זיין זון כנבוזי אלץ הערשער איבער בבל{{הערה| Muhammad A. Dandamayev (1990). [http://www.iranicaonline.org/articles/cambyses-opers "Cambyses II"] . Encyclopaedia Iranica, Vol. IV, Fasc. 7. pp. 726–729}}, וואס פאסט צו דריווש'ס ראלע לויט ווי דער [[אבן עזרא]]{{הערה| | *[[כנבוזי דער זון פון כורש]]: און בבלי'שע קוועלער ווערט דערמאנט אז כורש האט געשטעלט זיין זון כנבוזי אלץ הערשער איבער בבל{{הערה| Muhammad A. Dandamayev (1990). [http://www.iranicaonline.org/articles/cambyses-opers "Cambyses II"] . Encyclopaedia Iranica, Vol. IV, Fasc. 7. pp. 726–729}}, וואס פאסט צו דריווש'ס ראלע לויט ווי דער [[אבן עזרא]]{{הערה|שם=אבעז}} שילדערט עס. ער איז אבער קיין מדי'שע נישט געווען, און לכאורה אויך נישט צוויי און זעכציג{{הערה|שם=שיא}}. | ||
אנדערע האלטן אז וויבאלד זיין קעניגרייך איז געווען א קורצע און רעלעטיוו אומבאדייטענד, און ער האט נישט אבער געלאזט נאך זיך קעניגליכע פאלאצן אדער [[מאנומענטן]], איז ער אויסגעלאזט געווארן פון די גריכעשע שריפטן{{הערה|פירוש דעת מקרא אויף דניאל ו, א; יהודה לנדי, '''ויהי בימי האימפריה הפרסית – מגילת אסתר ממבט היסטורי ארכיאולוגי וגיאוגרפי''', עמוד 11}}. | אנדערע האלטן אז וויבאלד זיין קעניגרייך איז געווען א קורצע און רעלעטיוו אומבאדייטענד, און ער האט נישט אבער געלאזט נאך זיך קעניגליכע פאלאצן אדער [[מאנומענטן]], איז ער אויסגעלאזט געווארן פון די גריכעשע שריפטן{{הערה|פירוש דעת מקרא אויף דניאל ו, א; יהודה לנדי, '''ויהי בימי האימפריה הפרסית – מגילת אסתר ממבט היסטורי ארכיאולוגי וגיאוגרפי''', עמוד 11}}. | ||
רעדאגירונגען