אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:יידיש־ליגע"

פון המכלול
קפיצה לניווט קפיצה לחיפוש
ק (החלפת טקסט – "זײַנען" ב־"זענען")
ק (טשעקטי און אנדערע רייניגונג, typos fixed: ײַ ← יי (23), ײ ← יי (8), ױ ← וי (4), װ ← וו (16))
שורה 1: שורה 1:
די '''ייִדיש־ליגע''' איז אַן אומפּאַרטיייִשע נישט־פּראָפיטיקע [[אידיש]]־אָרגאַניזאַציע, וואָס איז פאַרלייגט געװאָרן אין 1979 כּדי צוצושטעלן אַן אָרגאַניזאַציאָנעלן אונטערשפּאַר דער מאָדערניזירונג, נאָרמירונג און באַניץ פון דער ייִדישער שפּראַך אין אַלע אַספּעקטן פונעם טאָג־טעגלעכן לעבן. די אָרגאַניזאַציע האָט מיטגלידער אַרום דער וועלט אין פאַרשידענע מדינות און קאָנטינענטן. דער הויפּט־ביוראָ געפינט זיך אין ניו־יאָרק.
די '''ייִדיש־ליגע''' איז אַן אומפּאַרטיייִשע נישט־פּראָפיטיקע [[אידיש]]־אָרגאַניזאַציע, וואָס איז פאַרלייגט געוואָרן אין 1979 כּדי צוצושטעלן אַן אָרגאַניזאַציאָנעלן אונטערשפּאַר דער מאָדערניזירונג, נאָרמירונג און באַניץ פון דער ייִדישער שפּראַך אין אַלע אַספּעקטן פונעם טאָג־טעגלעכן לעבן. די אָרגאַניזאַציע האָט מיטגלידער אַרום דער וועלט אין פאַרשידענע מדינות און קאָנטינענטן. דער הויפּט־ביוראָ געפינט זיך אין ניו־יאָרק.


==אידעאָלאָגיע פון דער אָרגאַניזאַציע==
==אידעאָלאָגיע פון דער אָרגאַניזאַציע==
די ייִדיש־ליגע איז אַ [[יידישיסט|ייִדישיסטישע אָרגאַניזאַציע]] וואָס אירע צילן זענען:
די ייִדיש־ליגע איז אַ [[יידישיסט|ייִדישיסטישע אָרגאַניזאַציע]] וואָס אירע צילן זענען:
* צו אינספּירירן מענטשן זײ זאָלן רעדן ייִדיש אינעם טאָג־טעגלעכן לעבן
* צו אינספּירירן מענטשן זיי זאָלן רעדן ייִדיש אינעם טאָג־טעגלעכן לעבן
* צו הײבן דעם פּרעסטיזש פון ייִדיש װי אַ לעבעדיקע שפּראַך, סײַ אין, סײַ מחוץ, דעם ייִדיש־שפּראַכיקן ציבור
* צו הייבן דעם פּרעסטיזש פון ייִדיש ווי אַ לעבעדיקע שפּראַך, סיי אין, סיי מחוץ, דעם ייִדיש־שפּראַכיקן ציבור
* צו אַגיטירן פאַר דער מאָדערניזירונג פון ייִדיש.
* צו אַגיטירן פאַר דער מאָדערניזירונג פון ייִדיש.


אין זכות פון אירע צילן איז די ייִדיש־ליגע אײנע פון די זעלטענע אָרגאַניזאַציעס אין דער הײַנטיקער שפּראַכיקער און קולטורעלער ייִדיש־סבֿיבֿה װאָס פירט אַלע אירע אַקטיװיטעטן, פּובליקאַציעס, טרעפונגען, און אַדמיניסטראַטיווע אַרבעט, כּמעט אין גאַנצן אױף יידיש.
אין זכות פון אירע צילן איז די ייִדיש־ליגע איינע פון די זעלטענע אָרגאַניזאַציעס אין דער היינטיגער שפּראַכיקער און קולטורעלער ייִדיש־סבֿיבֿה וואָס פירט אַלע אירע אַקטיוויטעטן, פּובליקאַציעס, טרעפונגען, און אַדמיניסטראַטיווע אַרבעט, כּמעט אין גאַנצן אויף יידיש.


==געשיכטע==
==געשיכטע==
די '''ייִדיש־ליגע''' איז געגרינדעט געװאָרן אין 1979 דורכן [[שפראך פארשונג|לינגװיסט]] און [[אידיש]]־פּראָפעסאָר ד"ר [[מרדכי שעכטער]], ווי אַ שפּעטערדיגע גלגול פונעם [[יידישע טעריטאריעליזם|ייִדישע טעריטאָריאעליסטישע]] אָרגאַניזאַציע: די "[[פריילאנד־ליגע|פרײַלאַנד־ליגע]]", וואָס האָט געגלייבט און געשטיצט דעם געדאַנק פון אויפשטעלן אַ [[יידישע טעריטאריעליזם|יידישע טעריטאָריע]] נישט דווקא אין ארץ־ישראל, און ייִדיש ווי דער עיקר ייִדישע שפּאַרך {{הערה|לייענט: [[יצחק נחמן שטיינבערג]], [http://maarav.org.il/2012/04/28/על-מקומה-של-הפריילאנד-בחיים-היהודיים על מקומה של ה"פריילאנד" בחיים היהודיים], מארב, 28 באפריל 2012 (אויף העברעיש, איבערגעזעצט פון ייִדיש דורך ענגליש פון "אויפן שוועל" אָקטאָבער-נאָוועמבער 1948; איבערגעזעצט פון ענגליש צו העברעיש: נווה פרומר)}}. ווען ד"ר מרדכי שעכטער האָט פאַרשטאַנען אַז ס'זענען שוין נישט געבליבן אַסאַך מענטשן וואָס שטיצן דעם געדאַנק האקט ער אין 1979 געביטן די אָרגאַניזאַציעס נאָמען און צילן צו איר הײַנטיגער אומפּאַרטייישער נאָמען: "ייִדיש־ליגע", מיט דעם עיקר ציל צו שטיצן ייִדיש און [[יידיש קולטור|ייִדיש קולטור]], דורך [[שפראך סטאדטארטיזאציע|שפּראַך־סטאַנדאַרטיזאַציע]], דערמונטערן ייִדיש נוץ אין אַלע אַספּעקטן פונעם טאָג־טעגלעכן לעבן, און קולטור טו אויף ייִדיש {{הערה|[https://leagueforyiddish.org/ די אָרגאַניזאַציעס צילן אויף אירע אָפציעלן וועבזײַטל]}}.
די '''ייִדיש־ליגע''' איז געגרינדעט געוואָרן אין 1979 דורכן [[שפראך פארשונג|לינגוויסט]] און [[אידיש]]־פּראָפעסאָר ד"ר [[מרדכי שעכטער]], ווי אַ שפּעטערדיגע גלגול פונעם [[יידישע טעריטאריעליזם|ייִדישע טעריטאָריאעליסטישע]] אָרגאַניזאַציע: די "[[פריילאנד־ליגע|פרײַלאַנד־ליגע]]", וואָס האָט געגלייבט און געשטיצט דעם געדאַנק פון אויפשטעלן אַ [[יידישע טעריטאריעליזם|יידישע טעריטאָריע]] נישט דווקא אין ארץ־ישראל, און ייִדיש ווי דער עיקר ייִדישע שפּאַרך {{הערה|לייענט: [[יצחק נחמן שטיינבערג]], [http://maarav.org.il/2012/04/28/על-מקומה-של-הפריילאנד-בחיים-היהודיים על מקומה של ה"פריילאנד" בחיים היהודיים], מארב, 28 באפריל 2012 (אויף העברעיש, איבערגעזעצט פון ייִדיש דורך ענגליש פון "אויפן שוועל" אָקטאָבער-נאָוועמבער 1948; איבערגעזעצט פון ענגליש צו העברעיש: נווה פרומר)}}. ווען ד"ר מרדכי שעכטער האָט פאַרשטאַנען אַז ס'זענען שוין נישט געבליבן אַסאַך מענטשן וואָס שטיצן דעם געדאַנק האקט ער אין 1979 געביטן די אָרגאַניזאַציעס נאָמען און צילן צו איר היינטיגער אומפּאַרטייישער נאָמען: "ייִדיש־ליגע", מיט דעם עיקר ציל צו שטיצן ייִדיש און [[יידיש קולטור|ייִדיש קולטור]], דורך [[שפראך סטאדטארטיזאציע|שפּראַך־סטאַנדאַרטיזאַציע]], דערמונטערן ייִדיש נוץ אין אַלע אַספּעקטן פונעם טאָג־טעגלעכן לעבן, און קולטור טו אויף ייִדיש {{הערה|[https://leagueforyiddish.org/ די אָרגאַניזאַציעס צילן אויף אירע אָפציעלן וועבזײַטל]}}.


הײַנט צו טאָג איז די פאָרזיצער פון דער עקזעקוטיװע: [[גיטל שעכטער-ווישוואנאט|גיטל שעכטער־ווישוואַנאַט]] ד"ר [[מרדכי שעכטער]]ס טאָכטער {{הערה|[https://leagueforyiddish.org/vegnundz.html דער פולע רשימה פונעם עקזעקוטיווע־מיטגליד אויפן אָפציעלן וועבזײַטל]}}.
היינט צו טאָג איז די פאָרזיצער פון דער עקזעקוטיווע: [[גיטל שעכטער-ווישוואנאט|גיטל שעכטער־ווישוואַנאַט]] ד"ר [[מרדכי שעכטער]]ס טאָכטער {{הערה|[https://leagueforyiddish.org/vegnundz.html דער פולע רשימה פונעם עקזעקוטיווע־מיטגליד אויפן אָפציעלן וועבזײַטל]}}.


==טעטיקייטן==
==טעטיקייטן==
[[בילד:כתב העת אויפן שוועל.gif|ממוזער|די [[זשורנאַל]]: אויפן שוועל]]
[[בילד:כתב העת אויפן שוועל.gif|ממוזער|די [[זשורנאַל]]: אויפן שוועל]]


'''אויפן שוועל''': די '''ייִדיש־ליגע''' גיט אַרױס צוויי טאָפּל־נומערן אַ יאָר אַ ייִדיש־שפּראַכיקן זשורנאַל מיטן נאָמען: [[אויפן שוועל|אױפן שװעל]]. דער זשורנאַל גײט אַרױס זינט 1941 (דעמאָלט ווי דער אָרגאַן פון דער פרײַלאַנד־ליגע פאַר [[יידישע טעריטאריעליזם|טעריטאָריאַליסטישער קאָלאָניזאַציע]]), דער זשורנאַל גיט זיך אָפּ מיט ייִדיש לעבן, ליטעראַטור, קולטור און לינגװיסטיק דער זשורנאַל איז הײַנט צו טאָג געדרוקט קאָלירט, מיט פאָטאָגראַפיעס, און ברײטע גלאָסאַרן צו עטלעכע אַרטיקלען כּדי צוצוהעלפן דעם נײַערן לײענער. דער זשורנאַל האָט אַן ערך 800 אַבאָנעמענטן {{הערה|וועגן די געשיכטע פון אויפן שוועל לייענט: [[שבע צוקער]],[http://docs.leagueforyiddish.org/Afn-Shvel-Gilgl-fun-a-yidish-zhurnal-Zucker.pdf אויפן שוועל, גילגול פון אַ ייִדיש־זשורנאַל]אויפן שוועל, נומער 352 - 353, זומער 2011}}.
'''אויפן שוועל''': די '''ייִדיש־ליגע''' גיט אַרויס צוויי טאָפּל־נומערן אַ יאָר אַ ייִדיש־שפּראַכיקן זשורנאַל מיטן נאָמען: [[אויפן שוועל|אויפן שוועל]]. דער זשורנאַל גייט אַרויס זינט 1941 (דעמאָלט ווי דער אָרגאַן פון דער פריילאַנד־ליגע פאַר [[יידישע טעריטאריעליזם|טעריטאָריאַליסטישער קאָלאָניזאַציע]]), דער זשורנאַל גיט זיך אָפּ מיט ייִדיש לעבן, ליטעראַטור, קולטור און לינגוויסטיק דער זשורנאַל איז היינט צו טאָג געדרוקט קאָלירט, מיט פאָטאָגראַפיעס, און ברייטע גלאָסאַרן צו עטלעכע אַרטיקלען כּדי צוצוהעלפן דעם נייערן לייענער. דער זשורנאַל האָט אַן ערך 800 אַבאָנעמענטן {{הערה|וועגן די געשיכטע פון אויפן שוועל לייענט: [[שבע צוקער]],[http://docs.leagueforyiddish.org/Afn-Shvel-Gilgl-fun-a-yidish-zhurnal-Zucker.pdf אויפן שוועל, גילגול פון אַ ייִדיש־זשורנאַל] אויפן שוועל, נומער 352 - 353, זומער 2011}}.


שעף רעדאַקטאָרן דורכן יאָרן:
שעף רעדאַקטאָרן דורכן יאָרן:
שורה 31: שורה 31:
2005 - 2020: [[שבֿע צוקער]].
2005 - 2020: [[שבֿע צוקער]].


2020 - ביז הײַנט: ד"ר [[מרים טרין]].
2020 - ביז היינט: ד"ר [[מרים טרין]].


מיטאַרבעטערס זענען: [[גיטל שעכטער-ווישוואנאט|גיטל שעכטער־װישװאַנאַט]] - סטיל־רעדאַקטאָר, יאַנקל סאַלאַנט - קינסטלערישער רעדאַקטאָר. במשך די יאָרן האָבן געשריבן אין אויפן שוועל װיכטיקע ייִדישע שרײַבערס ווי: [[רבקה באסמאן־בן ־חיים|רבֿקה באַסמאַן־בן־חײם]], [[אהרן גלאנץ־לעיעלעס|אַהרן גלאַנץ־לעיעלעס]], [[יעקב גלאטשטיין|יעקבֿ גלאַטשטײן]], [[אברהם סוצקעווער|אַבֿרהם סוצקעװער]], [[רחל ה. קארן|רחל קאָרן]], [[מלך ראוויטש|מלך ראַװיטש]], און נאָך.
מיטאַרבעטערס זענען: [[גיטל שעכטער-ווישוואנאט|גיטל שעכטער־ווישוואַנאַט]] - סטיל־רעדאַקטאָר, יאַנקל סאַלאַנט - קינסטלערישער רעדאַקטאָר. במשך די יאָרן האָבן געשריבן אין אויפן שוועל וויכטיקע ייִדישע שרייבערס ווי: [[רבקה באסמאן־בן ־חיים|רבֿקה באַסמאַן־בן־חיים]], [[אהרן גלאנץ־לעיעלעס|אַהרן גלאַנץ־לעיעלעס]], [[יעקב גלאטשטיין|יעקבֿ גלאַטשטיין]], [[אברהם סוצקעווער|אַבֿרהם סוצקעווער]], [[רחל ה. קארן|רחל קאָרן]], [[מלך ראוויטש|מלך ראַוויטש]], און נאָך.


"'''ווערטער פון דער וואָך'''": ייִדיש ליגע פּובליקירט אַקטועלע טערמינאָלאָגישע רשימות אַמאָל מיט נײַע אָדער באַרבעטע-צוגעפּאַסטע ווערטער, אויף פייסבוק, טוויטער און אויפן אָפיציעלן וועבזײַטל, דאָס שטעלט די ייִדיש ליגע ווי דער איינציגע אָרגאַניזאַזציע הײַנט וואָס טרעפט אויס נײַע וועטער אָדער אַרבעט מיט ווײַטער באַשטימען ענטפערס פון שפּראַך פראַגעס וועגן ייִדיש.
"'''ווערטער פון דער וואָך'''": ייִדיש ליגע פּובליקירט אַקטועלע טערמינאָלאָגישע רשימות אַמאָל מיט נייע אָדער באַרבעטע-צוגעפּאַסטע ווערטער, אויף פייסבוק, טוויטער און אויפן אָפיציעלן וועבזייטל, דאָס שטעלט די ייִדיש ליגע ווי דער איינציגע אָרגאַניזאַזציע היינט וואָס טרעפט אויס נייע וועטער אָדער אַרבעט מיט ווייטער באַשטימען ענטפערס פון שפּראַך פראַגעס וועגן ייִדיש.


'''ווערטערביכער און לערנביכער''': ייִדיש־ליגע האָט ארויסגעגיבן דורכן יאָרן פאַרשידענע ווערטרביכער און לערן ביכער, די וויכטיקסטע איז דאָס "[[ארומנעמיק ענגליש־יידיש ווערטערבוך|אַרומנעמיק ענגליש־ייִדיש ווערטערבוך]]" (פאַרלאַג בײַם [[אינדיאנע־אוניווערסיטעט|אינדיאַנע־אוניווערסיטעט]]/ ייִדיש־ליגע, 2016, און צווייטע אויפלאַגע 2021) — דאָס סאַמע מאָדערנסטע און ברייט־פאַרנעמיקסטע ענגליש־ייִדישע ווערטערבוך וואָס מע קען הײַנט קריגן. און בהדרגהדיק לייענוואַרג: מאָטל פּייסע דעם חזנס (ניו־יאָרק: ייִדיש־ליגע/עלסטערנוויק, אויסטראַליע: [[שלום־עליכם קאלעדזש|שלום־עליכם־קאַלעדזש]], 2017), באַזירט אויף שלום־עליכמס מעשׂהלעך. און נאָך פּובליקאַציעס אויף ייִדיש וואָס ייִדיש ליגע פאַרקויפט אין דעם אָנלײַנקראָם {{הערה|[https://leagueforyiddish.org/yidishkrom.html ייִדיש ־ליגעס אָנלײַנקראָם]}}.
'''ווערטערביכער און לערנביכער''': ייִדיש־ליגע האָט ארויסגעגיבן דורכן יאָרן פאַרשידענע ווערטרביכער און לערן ביכער, די וויכטיקסטע איז דאָס "[[ארומנעמיק ענגליש־יידיש ווערטערבוך|אַרומנעמיק ענגליש־ייִדיש ווערטערבוך]]" (פאַרלאַג ביים [[אינדיאנע־אוניווערסיטעט|אינדיאַנע־אוניווערסיטעט]]/ ייִדיש־ליגע, 2016, און צווייטע אויפלאַגע 2021) — דאָס סאַמע מאָדערנסטע און ברייט־פאַרנעמיקסטע ענגליש־ייִדישע ווערטערבוך וואָס מע קען היינט קריגן. און בהדרגהדיק לייענוואַרג: מאָטל פּייסע דעם חזנס (ניו־יאָרק: ייִדיש־ליגע/עלסטערנוויק, אויסטראַליע: [[שלום־עליכם קאלעדזש|שלום־עליכם־קאַלעדזש]], 2017), באַזירט אויף שלום־עליכמס מעשׂהלעך. און נאָך פּובליקאַציעס אויף ייִדיש וואָס ייִדיש ליגע פאַרקויפט אין דעם אָנליינקראָם {{הערה|[https://leagueforyiddish.org/yidishkrom.html ייִדיש ־ליגעס אָנלײַנקראָם]}}.


ייִדיש ליגע האָט אויך ארויס געגעבן אַ דאָקומענטאַרער פילמען־פּראָיעקט — ,,אַ װעלט מיט װעלטעלעך: שמועסן מיט ייִדישע שרײַבערס".
ייִדיש ליגע האָט אויך ארויס געגעבן אַ דאָקומענטאַרער פילמען־פּראָיעקט — ,,אַ וועלט מיט וועלטעלעך: שמועסן מיט ייִדישע שרייבערס".


ייִדיש ליגע פירט כסדר דירעקט און אָנלײַן קולטורעלע פּראָגראַמען ווי: לעקציעס, אונטערנעמונגען, סעמינאַרן, אא"וו. ייִדיש ליגע פירט אויך אַקטיווע סאָציעל־מעדיע קאַנאַלן און בלעטער ווי אויף: יוטיוב, פייסבוק, טוויטער.
ייִדיש ליגע פירט כסדר דירעקט און אָנליין קולטורעלע פּראָגראַמען ווי: לעקציעס, אונטערנעמונגען, סעמינאַרן, אא"וו. ייִדיש ליגע פירט אויך אַקטיווע סאָציעל־מעדיע קאַנאַלן און בלעטער ווי אויף: יוטיוב, פייסבוק, טוויטער.


==זעט אויך==
==זעט אויך==
*[https://www.facebook.com/yidishlige/ דער אָרגאַניזאַציעס געלט באַריכט] אויפן וועבזײַטל: https://www.causeiq.com/
*[https://www.facebook.com/yidishlige/ דער אָרגאַניזאַציעס געלט באַריכט] אויפן וועבזייטל: https://www.causeiq.com/


*[[פריילאנד ליגע]]
*[[פריילאנד ליגע]]
שורה 59: שורה 59:
* [https://twitter.com/yidishlige ייִדיש־ליגע] אויף סאָציעלע־מעדיע: [[טוויטער]]
* [https://twitter.com/yidishlige ייִדיש־ליגע] אויף סאָציעלע־מעדיע: [[טוויטער]]
* [https://www.youtube.com/channel/UCgbAhRHiayO2xUkJUXgso1w/featured ייִדיש־ליגע][[יוטיוב]] קאַנאַל
* [https://www.youtube.com/channel/UCgbAhRHiayO2xUkJUXgso1w/featured ייִדיש־ליגע][[יוטיוב]] קאַנאַל
* [https://leagueforyiddish.org/afnshvel.html דיגיטאַלישע נומערן פון: "אויפן־שוועל"], אויפן אָפיציעלע וועבזײַטל
* [https://leagueforyiddish.org/afnshvel.html דיגיטאַלישע נומערן פון: "אויפן־שוועל"], אויפן אָפיציעלע וועבזייטל
* [https://ranaz.co.il/articles/article2215_19800817.asp אַן אַרטיקל וועגן ייִדיש־ליגע (אויף עברית)], באתר (https://ranaz.co.il/default.asp)
* [https://ranaz.co.il/articles/article2215_19800817.asp אַן אַרטיקל וועגן ייִדיש־ליגע (אויף עברית)], באתר (https://ranaz.co.il/default.asp)
* [https://ummerprogram.yivo.org/League-for-Yiddish-Celebration א פּרסום פון דעם אונטערנעמונג לכבֿוד בייַטן דעם רעדאַקטער פון "אויפן־שוועל" ], אויף ייווא'ס וועבזײַטל (https://ummerprogram.yivo.org/)
* [https://ummerprogram.yivo.org/League-for-Yiddish-Celebration א פּרסום פון דעם אונטערנעמונג לכבֿוד בייַטן דעם רעדאַקטער פון "אויפן־שוועל" ], אויף ייווא'ס וועבזייטל (https://ummerprogram.yivo.org/)


* [https://merhav.nli.org.il/primo-explore/search?query=any,contains,יידיש%20ליגע,OR&query=any,contains,LEAGUE%20FOR%20YIDDISH,AND&tab=blended&search_scope=NLI_Blend&vid=NLI&lang=iw_IL&mode=advanced&offset=0 ייִדיש־ליגע, אַ זוך רעזולטאַט אין דעם קאַטאַלאָג פון די נאַציאָנאַלע ביבליאָטעק פון ישראל], אויף: (https://www.nli.org.il/he)
* [https://merhav.nli.org.il/primo-explore/search?query=any,contains,יידיש%20ליגע,OR&query=any,contains,LEAGUE%20FOR%20YIDDISH,AND&tab=blended&search_scope=NLI_Blend&vid=NLI&lang=iw_IL&mode=advanced&offset=0 ייִדיש־ליגע, אַ זוך רעזולטאַט אין דעם קאַטאַלאָג פון די נאַציאָנאַלע ביבליאָטעק פון ישראל], אויף: (https://www.nli.org.il/he)
שורה 70: שורה 70:
[[קאַטעגאָריע:יידיש ארגאניזאציעס]]
[[קאַטעגאָריע:יידיש ארגאניזאציעס]]
[[קאַטעגאָריע:יידיש פארלאגן]]
[[קאַטעגאָריע:יידיש פארלאגן]]
[[קאטעגאריע:אומבאקוקט]]
[[קאַטעגאָריע:אומבאקוקט]]
[[קאטעגאריע:אויף יידיש]]  
[[קאַטעגאָריע:אויף יידיש]]  
{{קרד/ויקי/יידיש}}
{{קרד/ויקי/יידיש}}

רעוויזיע פון 19:05, 8 דעצעמבער 2022

די ייִדיש־ליגע איז אַן אומפּאַרטיייִשע נישט־פּראָפיטיקע אידיש־אָרגאַניזאַציע, וואָס איז פאַרלייגט געוואָרן אין 1979 כּדי צוצושטעלן אַן אָרגאַניזאַציאָנעלן אונטערשפּאַר דער מאָדערניזירונג, נאָרמירונג און באַניץ פון דער ייִדישער שפּראַך אין אַלע אַספּעקטן פונעם טאָג־טעגלעכן לעבן. די אָרגאַניזאַציע האָט מיטגלידער אַרום דער וועלט אין פאַרשידענע מדינות און קאָנטינענטן. דער הויפּט־ביוראָ געפינט זיך אין ניו־יאָרק.

אידעאָלאָגיע פון דער אָרגאַניזאַציע

די ייִדיש־ליגע איז אַ ייִדישיסטישע אָרגאַניזאַציע וואָס אירע צילן זענען:

  • צו אינספּירירן מענטשן זיי זאָלן רעדן ייִדיש אינעם טאָג־טעגלעכן לעבן
  • צו הייבן דעם פּרעסטיזש פון ייִדיש ווי אַ לעבעדיקע שפּראַך, סיי אין, סיי מחוץ, דעם ייִדיש־שפּראַכיקן ציבור
  • צו אַגיטירן פאַר דער מאָדערניזירונג פון ייִדיש.

אין זכות פון אירע צילן איז די ייִדיש־ליגע איינע פון די זעלטענע אָרגאַניזאַציעס אין דער היינטיגער שפּראַכיקער און קולטורעלער ייִדיש־סבֿיבֿה וואָס פירט אַלע אירע אַקטיוויטעטן, פּובליקאַציעס, טרעפונגען, און אַדמיניסטראַטיווע אַרבעט, כּמעט אין גאַנצן אויף יידיש.

געשיכטע

די ייִדיש־ליגע איז געגרינדעט געוואָרן אין 1979 דורכן לינגוויסט און אידיש־פּראָפעסאָר ד"ר מרדכי שעכטער, ווי אַ שפּעטערדיגע גלגול פונעם ייִדישע טעריטאָריאעליסטישע אָרגאַניזאַציע: די "פרײַלאַנד־ליגע", וואָס האָט געגלייבט און געשטיצט דעם געדאַנק פון אויפשטעלן אַ יידישע טעריטאָריע נישט דווקא אין ארץ־ישראל, און ייִדיש ווי דער עיקר ייִדישע שפּאַרך [1]. ווען ד"ר מרדכי שעכטער האָט פאַרשטאַנען אַז ס'זענען שוין נישט געבליבן אַסאַך מענטשן וואָס שטיצן דעם געדאַנק האקט ער אין 1979 געביטן די אָרגאַניזאַציעס נאָמען און צילן צו איר היינטיגער אומפּאַרטייישער נאָמען: "ייִדיש־ליגע", מיט דעם עיקר ציל צו שטיצן ייִדיש און ייִדיש קולטור, דורך שפּראַך־סטאַנדאַרטיזאַציע, דערמונטערן ייִדיש נוץ אין אַלע אַספּעקטן פונעם טאָג־טעגלעכן לעבן, און קולטור טו אויף ייִדיש [2].

היינט צו טאָג איז די פאָרזיצער פון דער עקזעקוטיווע: גיטל שעכטער־ווישוואַנאַט ד"ר מרדכי שעכטערס טאָכטער [3].

טעטיקייטן

די זשורנאַל: אויפן שוועל

אויפן שוועל: די ייִדיש־ליגע גיט אַרויס צוויי טאָפּל־נומערן אַ יאָר אַ ייִדיש־שפּראַכיקן זשורנאַל מיטן נאָמען: אויפן שוועל. דער זשורנאַל גייט אַרויס זינט 1941 (דעמאָלט ווי דער אָרגאַן פון דער פריילאַנד־ליגע פאַר טעריטאָריאַליסטישער קאָלאָניזאַציע), דער זשורנאַל גיט זיך אָפּ מיט ייִדיש לעבן, ליטעראַטור, קולטור און לינגוויסטיק דער זשורנאַל איז היינט צו טאָג געדרוקט קאָלירט, מיט פאָטאָגראַפיעס, און ברייטע גלאָסאַרן צו עטלעכע אַרטיקלען כּדי צוצוהעלפן דעם נייערן לייענער. דער זשורנאַל האָט אַן ערך 800 אַבאָנעמענטן [4].

שעף רעדאַקטאָרן דורכן יאָרן:

1941 -1942: אברהם ראָזין (פסעוודאָנים: בן אדיר).

1942 - 1956: יצחק נחמן שטיינבערג.

1957 - 1979: ד"ר מרדכי שעכטער, לייבל באַיאָן.

1979 - 2005: ד"ר מרדכי שעכטער.

2005 - 2020: שבֿע צוקער.

2020 - ביז היינט: ד"ר מרים טרין.

מיטאַרבעטערס זענען: גיטל שעכטער־ווישוואַנאַט - סטיל־רעדאַקטאָר, יאַנקל סאַלאַנט - קינסטלערישער רעדאַקטאָר. במשך די יאָרן האָבן געשריבן אין אויפן שוועל וויכטיקע ייִדישע שרייבערס ווי: רבֿקה באַסמאַן־בן־חיים, אַהרן גלאַנץ־לעיעלעס, יעקבֿ גלאַטשטיין, אַבֿרהם סוצקעווער, רחל קאָרן, מלך ראַוויטש, און נאָך.

"ווערטער פון דער וואָך": ייִדיש ליגע פּובליקירט אַקטועלע טערמינאָלאָגישע רשימות אַמאָל מיט נייע אָדער באַרבעטע-צוגעפּאַסטע ווערטער, אויף פייסבוק, טוויטער און אויפן אָפיציעלן וועבזייטל, דאָס שטעלט די ייִדיש ליגע ווי דער איינציגע אָרגאַניזאַזציע היינט וואָס טרעפט אויס נייע וועטער אָדער אַרבעט מיט ווייטער באַשטימען ענטפערס פון שפּראַך פראַגעס וועגן ייִדיש.

ווערטערביכער און לערנביכער: ייִדיש־ליגע האָט ארויסגעגיבן דורכן יאָרן פאַרשידענע ווערטרביכער און לערן ביכער, די וויכטיקסטע איז דאָס "אַרומנעמיק ענגליש־ייִדיש ווערטערבוך" (פאַרלאַג ביים אינדיאַנע־אוניווערסיטעט/ ייִדיש־ליגע, 2016, און צווייטע אויפלאַגע 2021) — דאָס סאַמע מאָדערנסטע און ברייט־פאַרנעמיקסטע ענגליש־ייִדישע ווערטערבוך וואָס מע קען היינט קריגן. און בהדרגהדיק לייענוואַרג: מאָטל פּייסע דעם חזנס (ניו־יאָרק: ייִדיש־ליגע/עלסטערנוויק, אויסטראַליע: שלום־עליכם־קאַלעדזש, 2017), באַזירט אויף שלום־עליכמס מעשׂהלעך. און נאָך פּובליקאַציעס אויף ייִדיש וואָס ייִדיש ליגע פאַרקויפט אין דעם אָנליינקראָם [5].

ייִדיש ליגע האָט אויך ארויס געגעבן אַ דאָקומענטאַרער פילמען־פּראָיעקט — ,,אַ וועלט מיט וועלטעלעך: שמועסן מיט ייִדישע שרייבערס".

ייִדיש ליגע פירט כסדר דירעקט און אָנליין קולטורעלע פּראָגראַמען ווי: לעקציעס, אונטערנעמונגען, סעמינאַרן, אא"וו. ייִדיש ליגע פירט אויך אַקטיווע סאָציעל־מעדיע קאַנאַלן און בלעטער ווי אויף: יוטיוב, פייסבוק, טוויטער.

זעט אויך

וועבלינקן

הערות

דאס איז נישט קיין המכלול ארטיקל, בלויז עפעס וואס ליגט דא ביז עס וועט ערזעצט ווערן מיט בעסערס. שרייבט עס איבער!

  1. לייענט: יצחק נחמן שטיינבערג, על מקומה של ה"פריילאנד" בחיים היהודיים, מארב, 28 באפריל 2012 (אויף העברעיש, איבערגעזעצט פון ייִדיש דורך ענגליש פון "אויפן שוועל" אָקטאָבער-נאָוועמבער 1948; איבערגעזעצט פון ענגליש צו העברעיש: נווה פרומר)
  2. די אָרגאַניזאַציעס צילן אויף אירע אָפציעלן וועבזײַטל
  3. דער פולע רשימה פונעם עקזעקוטיווע־מיטגליד אויפן אָפציעלן וועבזײַטל
  4. וועגן די געשיכטע פון אויפן שוועל לייענט: שבע צוקער,אויפן שוועל, גילגול פון אַ ייִדיש־זשורנאַל אויפן שוועל, נומער 352 - 353, זומער 2011
  5. ייִדיש ־ליגעס אָנלײַנקראָם