אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:רבי יקותיאל יהודה האלבערשטאם"

קפיצה לניווט קפיצה לחיפוש
ק
טשעקטי און אנדערע רייניגונג, typos fixed: יידן ← אידן (8), יסורים ← ייסורים
ק (החלפת טקסט – " ייד " ב־" איד ")
ק (טשעקטי און אנדערע רייניגונג, typos fixed: יידן ← אידן (8), יסורים ← ייסורים)
שורה 62: שורה 62:
== דער קלויזענבורגער רב ==
== דער קלויזענבורגער רב ==


[[קלויזענבורג]] איז געווען פון די גרויסע יידישע שטעט, לויט ווי די היסטאריקערס שרייבן איז שוין אין יאר [[ה'שנ"א]] דארט געווען יידן. [[ווינטער]] אין יאר [[ה'תרכ"ט]] ביים צוזאמענקומפט אין [[בודאפעסט]] פון דעם היסטארישען [[קאנגרעס]] פון דעם אונגארישן יידנטום, און ס'איז ערקלערט געווארן די אפיציעלע טיילונג פון די דריי געמיינדעס, ארטאדאקסן, נעאלאגן און סטאטוס-קווא, האט די געמיינדע פון קלויזענבורג זיך אנגעשלאסן אין דער ארטאדאקסישער געמיינדע. אבער נאך די פטירה פון דעם רב רבי אברהם גלאזנער איז אויפגענומען געווארן זיין זון רבי משה שמואל גלאזנער אלס ממלא מקום, ער איז געווען מיינונגס-געשטימט מיט די [[מזרחי]] באוועגונג, וועלכע האט אריינגעברענגט אין די געמיינדע א שטארקע ציוניסטישע איינפלוס. ביז קורץ איז די שטאט קלויזנבורג געווארן די ציוניסטישע פעסטונג פאר טראנסילוואניע.
[[קלויזענבורג]] איז געווען פון די גרויסע יידישע שטעט, לויט ווי די היסטאריקערס שרייבן איז שוין אין יאר [[ה'שנ"א]] דארט געווען אידן. [[ווינטער]] אין יאר [[ה'תרכ"ט]] ביים צוזאמענקומפט אין [[בודאפעסט]] פון דעם היסטארישען [[קאנגרעס]] פון דעם אונגארישן יידנטום, און ס'איז ערקלערט געווארן די אפיציעלע טיילונג פון די דריי געמיינדעס, ארטאדאקסן, נעאלאגן און סטאטוס-קווא, האט די געמיינדע פון קלויזענבורג זיך אנגעשלאסן אין דער ארטאדאקסישער געמיינדע. אבער נאך די פטירה פון דעם רב רבי אברהם גלאזנער איז אויפגענומען געווארן זיין זון רבי משה שמואל גלאזנער אלס ממלא מקום, ער איז געווען מיינונגס-געשטימט מיט די [[מזרחי]] באוועגונג, וועלכע האט אריינגעברענגט אין די געמיינדע א שטארקע ציוניסטישע איינפלוס. ביז קורץ איז די שטאט קלויזנבורג געווארן די ציוניסטישע פעסטונג פאר טראנסילוואניע.


אין יאר [[ה'תרע"ט]] האבן די חסידישע איינוואונער זיך געמאכט אן אייגענעם [[בית המדרש]], און זיך אפגעטיילט פון דער געמיינדע קאמפלעט, זיי האבן געעפנט אן אייגענע [[שחיטה]], [[מקוה]] און [[עירוב]]. זעלבסט פארשטענדליך האבן די אלטע קהילה לייט דאס נישט געוואלט צולאזען, און געזעצט א [[דין תורה]], אבער דער פסק בית דין איז געווען מיט די חסידים, און קאמפלעט בארעכטיגט דעם טיילונג.  
אין יאר [[ה'תרע"ט]] האבן די חסידישע איינוואונער זיך געמאכט אן אייגענעם [[בית המדרש]], און זיך אפגעטיילט פון דער געמיינדע קאמפלעט, זיי האבן געעפנט אן אייגענע [[שחיטה]], [[מקוה]] און [[עירוב]]. זעלבסט פארשטענדליך האבן די אלטע קהילה לייט דאס נישט געוואלט צולאזען, און געזעצט א [[דין תורה]], אבער דער פסק בית דין איז געווען מיט די חסידים, און קאמפלעט בארעכטיגט דעם טיילונג.  
שורה 72: שורה 72:
'''ברוך השם''', מיר זענען אויסגעלייזט איז געווען די ערשטע ווערטער פון דעם קלויזענבורגער רב.
'''ברוך השם''', מיר זענען אויסגעלייזט איז געווען די ערשטע ווערטער פון דעם קלויזענבורגער רב.
   
   
דאס ווארט '''"באפרייאונג"''', ווייל דאס איז דער אנגענומענער טערמין אין צוזאמנהאנג מיט דער אויסלייזונג פון די אויסגעפייניגטע יידן און זייער ארויסגיין פון טויט צו לעבן, אבער ביים קלויזענבורגער רב איז דאס נישט דאס צוגעפאסטע ווארט, ווייל טאקע פון דעם מאמענט וואס '''דער''' קלויזענבורגער רב איז אזוי געזאגט '''"באפרייט"''' געווארן, טאקע דעמאלט, איז ער גאר געווארן אונגאנצן "משועבד" און זיך אריינגעווארפן אין א הייליגע ארבעט וואס גאנצע ספרים זענען נישט געגוג און פעהיג צו באשרייבן.
דאס ווארט '''"באפרייאונג"''', ווייל דאס איז דער אנגענומענער טערמין אין צוזאמנהאנג מיט דער אויסלייזונג פון די אויסגעפייניגטע אידן און זייער ארויסגיין פון טויט צו לעבן, אבער ביים קלויזענבורגער רב איז דאס נישט דאס צוגעפאסטע ווארט, ווייל טאקע פון דעם מאמענט וואס '''דער''' קלויזענבורגער רב איז אזוי געזאגט '''"באפרייט"''' געווארן, טאקע דעמאלט, איז ער גאר געווארן אונגאנצן "משועבד" און זיך אריינגעווארפן אין א הייליגע ארבעט וואס גאנצע ספרים זענען נישט געגוג און פעהיג צו באשרייבן.


די באפרייטע יידן וועמען די אליאירטע ארמייען האבן '''פריי''' געמאכט, זענען אלע געווען צעבראכענע מענשן, צעבראכן קערפערליך, און דערשיטערט גייסטליך, די לאנגע מאנאטן אין די קאנצענטראציע-לאגערן, אונטער הונגער און אלערליי פיינונגן, האט איבערגעלאזט א טיפן סטעמפעל וואס איז גארנישט לייכט געווען צו היילן, ווען מען האט זיך אנגעהויבן צו דערוויסן פון די שוידערליכע פאקטן וועגן נאענטע און טייערע, ווי זיי זיינען אומגעקומען, האט יעדער אנגעהויבן צו מאכן דעם "באלאנס" פון זיין פאמיליע, פון זיין שטאט און פון זיינע באקאנטע, און געזען אז ס'איז פיל ביטערער ווי מען האט זיך פארגעשטעלט. און דעמאלט איז מען אריינגעפאלן אין פארצווייפלונג, געווען צווישן זיי פיל וואס האבן באדויערט פארוואס זיי האבן דערלעבט דער '''באפרייאונג''', זיי האבן געהאלטען אז עס וואלט זיי פיל לייכטער געווען אויסצוגיין אין די גאז-קאמערן ווי אויסצוטראגן די שמערצן און די נאך- ווייען פון דעם [[חורבן אייראפע]].
די באפרייטע אידן וועמען די אליאירטע ארמייען האבן '''פריי''' געמאכט, זענען אלע געווען צעבראכענע מענשן, צעבראכן קערפערליך, און דערשיטערט גייסטליך, די לאנגע מאנאטן אין די קאנצענטראציע-לאגערן, אונטער הונגער און אלערליי פיינונגן, האט איבערגעלאזט א טיפן סטעמפעל וואס איז גארנישט לייכט געווען צו היילן, ווען מען האט זיך אנגעהויבן צו דערוויסן פון די שוידערליכע פאקטן וועגן נאענטע און טייערע, ווי זיי זיינען אומגעקומען, האט יעדער אנגעהויבן צו מאכן דעם "באלאנס" פון זיין פאמיליע, פון זיין שטאט און פון זיינע באקאנטע, און געזען אז ס'איז פיל ביטערער ווי מען האט זיך פארגעשטעלט. און דעמאלט איז מען אריינגעפאלן אין פארצווייפלונג, געווען צווישן זיי פיל וואס האבן באדויערט פארוואס זיי האבן דערלעבט דער '''באפרייאונג''', זיי האבן געהאלטען אז עס וואלט זיי פיל לייכטער געווען אויסצוגיין אין די גאז-קאמערן ווי אויסצוטראגן די שמערצן און די נאך- ווייען פון דעם [[חורבן אייראפע]].


דאס אלעס, צוזאמן מיט די קרענק וואס האט געבושעוועט צווישן די לעבן געבליבענע, האט געמאכט א דערדריקטען אטמאספערע. ס'האט צוגעברענגט אז אפילו די וועלכע האבן זיך דורך דער גאנצער צייט יא געהאלטן שטארק, און אויף ווי ווייט מעגליך אפגעהיטן זייער [[אידישקייט]], זענען נאך דעם באפרייאונג געווארן צוזאמענגעבראכן.
דאס אלעס, צוזאמן מיט די קרענק וואס האט געבושעוועט צווישן די לעבן געבליבענע, האט געמאכט א דערדריקטען אטמאספערע. ס'האט צוגעברענגט אז אפילו די וועלכע האבן זיך דורך דער גאנצער צייט יא געהאלטן שטארק, און אויף ווי ווייט מעגליך אפגעהיטן זייער [[אידישקייט]], זענען נאך דעם באפרייאונג געווארן צוזאמענגעבראכן.


און אזא צייט האט זיך גענויטיגט א [[מנהיג]], א וועג-ווייזער, א מענטש פון העכערן גייסט, א מענטש אויף וועמען עס ווירקט נישט דער גאנצער ארום, און וועמען קיין שום [[צער]] און [[יסורים]] קענען נישט צוריק האלטן פון זיין [[עבודה]]. די יידן האבן זיך גענויטיקט אין אן "אח לצרה". א איד וואס האט אליין געליטן פונקט ווי זיי, און זיי ווייזן א מוסטער ווי אזוי מען קען [[מקבל]] זיין יסורים באהבה און זוך באשוצען אין באשעפערס דרכים. און כאטש ס'איז געווען פיל רבנים אין ערליכע אידן וועלכע האבן זיך געהאלטן שטארק אין [[עומד בנסיון]] געווען, און אפילו געווירקט אויף אנדערע צו גיין אין דעם ריכטונג, האט אבער געפעלט דער העלד, דער גייסטיגער ריז, וועלכער זאל קעמען מיטרייסען די מאסן, און האבן א ווירקונג א שפע חיים אויף די מאסן פון אט די פארצווייפלטע אידן.
און אזא צייט האט זיך גענויטיגט א [[מנהיג]], א וועג-ווייזער, א מענטש פון העכערן גייסט, א מענטש אויף וועמען עס ווירקט נישט דער גאנצער ארום, און וועמען קיין שום [[צער]] און [[יסורים]] קענען נישט צוריק האלטן פון זיין [[עבודה]]. די אידן האבן זיך גענויטיקט אין אן "אח לצרה". א איד וואס האט אליין געליטן פונקט ווי זיי, און זיי ווייזן א מוסטער ווי אזוי מען קען [[מקבל]] זיין יסורים באהבה און זוך באשוצען אין באשעפערס דרכים. און כאטש ס'איז געווען פיל רבנים אין ערליכע אידן וועלכע האבן זיך געהאלטן שטארק אין [[עומד בנסיון]] געווען, און אפילו געווירקט אויף אנדערע צו גיין אין דעם ריכטונג, האט אבער געפעלט דער העלד, דער גייסטיגער ריז, וועלכער זאל קעמען מיטרייסען די מאסן, און האבן א ווירקונג א שפע חיים אויף די מאסן פון אט די פארצווייפלטע אידן.


בחסדי השם האט דאמאלט ארויסגעשיינט דאס ליכטיגקייט פון דעם מנהיג און וועג-ווייזער, דער קלויזענבורגער רב, וואס כאטש ער אליין איז ארויס פון לאגער קערפערליך צובראכן כחרס הנשבר, האט ער געפילט אז האט איבערגעלעבט דעם חורבן פאר א צוועק און אויף אים ליגט א פליכט צו מונטערן און אוופוועקן די [[שארית הפליטה]] צוריק צו ווערן יידן [[יראים]] [[ושלמים]]. און ער האט דאס געטאן מיט געטליכע כוחות [[חוץ לדרך הטבע]].
בחסדי השם האט דאמאלט ארויסגעשיינט דאס ליכטיגקייט פון דעם מנהיג און וועג-ווייזער, דער קלויזענבורגער רב, וואס כאטש ער אליין איז ארויס פון לאגער קערפערליך צובראכן כחרס הנשבר, האט ער געפילט אז האט איבערגעלעבט דעם חורבן פאר א צוועק און אויף אים ליגט א פליכט צו מונטערן און אוופוועקן די [[שארית הפליטה]] צוריק צו ווערן אידן [[יראים]] [[ושלמים]]. און ער האט דאס געטאן מיט געטליכע כוחות [[חוץ לדרך הטבע]].
   
   
בלויז צוקוקנדיג וויאזוי דער קליזענבורגער רב האט אויפגענימן זיין פיין מיט [[אהבה]] אן קיין [[תרעומת]] חלילה, דאס אליין האט שוין געהאט א געוואלדיגע ווירקונג אויף די ארומיגע מענטשן.
בלויז צוקוקנדיג וויאזוי דער קליזענבורגער רב האט אויפגענימן זיין פיין מיט [[אהבה]] אן קיין [[תרעומת]] חלילה, דאס אליין האט שוין געהאט א געוואלדיגע ווירקונג אויף די ארומיגע מענטשן.
שורה 86: שורה 86:
ווי האט מען נאך געקענט האבן תרעומת, ווען מ'הערט ווי '''דער קלויזענבורגער רב''', נאך דעם וואס ער האט פארלוירן ביים דייטש, זיין מוטער, ברודער אין שוועסטער, זיין רעביצין און צען קינדער, פארבלייבנדיק נאר מיט איין איינציגן זון, '''חנניא יו"ט ליפא''', וועלכער איז געווען אן אויסגערופענער עילוי, און הערנדיג באלד נאך דער באפרייאוגג ווי דער זון איז (נאך דער באפרייאונג) נפטר געווארן פון א מחלה, האט ער זיך באלד אויפגעשטעלט אין געמאכט א ברכה '''"דיין האמת"''' בשם ומלכות, צוזאגנדינ דערביי אז ער איז דאס אויך מקבל באהבה... הערענדיג דאס, ווער האט נאך געקעגט פרעגן קשיות, נישט איינעם האט אנגעגומען דער ווילן אנצוקומען צו אזא [[מדרגה]].
ווי האט מען נאך געקענט האבן תרעומת, ווען מ'הערט ווי '''דער קלויזענבורגער רב''', נאך דעם וואס ער האט פארלוירן ביים דייטש, זיין מוטער, ברודער אין שוועסטער, זיין רעביצין און צען קינדער, פארבלייבנדיק נאר מיט איין איינציגן זון, '''חנניא יו"ט ליפא''', וועלכער איז געווען אן אויסגערופענער עילוי, און הערנדיג באלד נאך דער באפרייאוגג ווי דער זון איז (נאך דער באפרייאונג) נפטר געווארן פון א מחלה, האט ער זיך באלד אויפגעשטעלט אין געמאכט א ברכה '''"דיין האמת"''' בשם ומלכות, צוזאגנדינ דערביי אז ער איז דאס אויך מקבל באהבה... הערענדיג דאס, ווער האט נאך געקעגט פרעגן קשיות, נישט איינעם האט אנגעגומען דער ווילן אנצוקומען צו אזא [[מדרגה]].


אדער, צוקוקנדיג זיך ווי דער רבי, נאך אין לאגער קליידער, לויפט ארום איבערין לאגער, און מיט זיינע שוואכע קרעפטן שלעפט ער טויטע יידישע קערפערס צום באגראבן, אדער ווי ער לויפט פון איין טיפוס-קראנקן צום צווייטן און באדינט זיי מיט איבערגעבנהייט, אין צייט ווען אנדערע שרעקן זיך מיט זיי צו פארנעמען איבער דעם אנשטעקעקע קראנקייט, צוזעהנדיג דאס, האבן פיל גענומען זאגן צו זיך אליין, '''"זעה ווי ס'פירט זיך אויף אן ערליכער ייד, וואס פארגעסט נישט קיין מאמענט פון זיין פליכט אויף דער וועלט"'''... אזעלכע אויפירונגן און אזעלכע מעשים האט אריין געברענגט א '''שפע חיים''' אין יידן, א ווילן צולעבן, און האט צוגעברעגגט אסך יידן צוטראכטן און זיך דערמאנען ווער זיי זענען און פון וואו זיי קומען.
אדער, צוקוקנדיג זיך ווי דער רבי, נאך אין לאגער קליידער, לויפט ארום איבערין לאגער, און מיט זיינע שוואכע קרעפטן שלעפט ער טויטע יידישע קערפערס צום באגראבן, אדער ווי ער לויפט פון איין טיפוס-קראנקן צום צווייטן און באדינט זיי מיט איבערגעבנהייט, אין צייט ווען אנדערע שרעקן זיך מיט זיי צו פארנעמען איבער דעם אנשטעקעקע קראנקייט, צוזעהנדיג דאס, האבן פיל גענומען זאגן צו זיך אליין, '''"זעה ווי ס'פירט זיך אויף אן ערליכער ייד, וואס פארגעסט נישט קיין מאמענט פון זיין פליכט אויף דער וועלט"'''... אזעלכע אויפירונגן און אזעלכע מעשים האט אריין געברענגט א '''שפע חיים''' אין אידן, א ווילן צולעבן, און האט צוגעברעגגט אסך אידן צוטראכטן און זיך דערמאנען ווער זיי זענען און פון וואו זיי קומען.


== שארית הפליטה ==
== שארית הפליטה ==
{{הויפט ארטיקל|שארית הפליטה}}
{{הויפט ארטיקל|שארית הפליטה}}


נאך דעם [[חורבן אייראפע]] האט '''דער קלויזענבורגער רב''' געגרינדעט און אנגעפירט די ארגאניזאציע '''שארית הפליטה''', א נעצווערק פון אנטשטאלטן <small>(מוסדות)</small> פאראנטווארטליך פאר די הילפס-ארבייט פאר די יידן וואס האבן איבערגעלבט דעם שווערן [[חורבן אייראפע]]. די טעטיגקייטן פון שארית הפליטה:
נאך דעם [[חורבן אייראפע]] האט '''דער קלויזענבורגער רב''' געגרינדעט און אנגעפירט די ארגאניזאציע '''שארית הפליטה''', א נעצווערק פון אנטשטאלטן <small>(מוסדות)</small> פאראנטווארטליך פאר די הילפס-ארבייט פאר די אידן וואס האבן איבערגעלבט דעם שווערן [[חורבן אייראפע]]. די טעטיגקייטן פון שארית הפליטה:


* דער '''שארית הפליטה''' האט אנגעפירט מיט א נעץ פון ישיבות און בית יעקב שולן אין '''דריי און צוואנציג''' לאגערן אין [[דייטשלאנד]], [[עסטרייך]] און [[פראנקרייך]]. ס'האט געלערנט אין די דאזיגע חנוך אנטשטאלטן אומגעפער '''זעקס הונדערט''' בחורים און '''צוועלף הונדערט''' מיידלעך.
* דער '''שארית הפליטה''' האט אנגעפירט מיט א נעץ פון ישיבות און בית יעקב שולן אין '''דריי און צוואנציג''' לאגערן אין [[דייטשלאנד]], [[עסטרייך]] און [[פראנקרייך]]. ס'האט געלערנט אין די דאזיגע חנוך אנטשטאלטן אומגעפער '''זעקס הונדערט''' בחורים און '''צוועלף הונדערט''' מיידלעך.
שורה 160: שורה 160:
[[קאַטעגאָריע:אמעריקאנער אדמורי"ם]]
[[קאַטעגאָריע:אמעריקאנער אדמורי"ם]]
[[קאַטעגאָריע:אדמורי"ם אין ארץ ישראל]]
[[קאַטעגאָריע:אדמורי"ם אין ארץ ישראל]]
[[קאטעגאריע:צאנז|יקותיאל]]
[[קאַטעגאָריע:צאנז|יקותיאל]]
[[קאטעגאריע:אומבאקוקט]]
[[קאַטעגאָריע:אומבאקוקט]]
[[קאטעגאריע:אויף יידיש]]  
[[קאַטעגאָריע:אויף יידיש]]  
{{קרד/ויקי/יידיש}}
{{קרד/ויקי/יידיש}}
35,369

רעדאגירונגען

נאוויגאציע מעניו