35,369
רעדאגירונגען
ק
טשעקטי און אנדערע רייניגונג, typos fixed: יידן ← אידן, זלמן שז"ר ← זלמן שזר
ק (החלפת טקסט – "שולחן" ב־"שלחן") |
ק (טשעקטי און אנדערע רייניגונג, typos fixed: יידן ← אידן, זלמן שז"ר ← זלמן שזר) |
||
| שורה 32: | שורה 32: | ||
==די קאנגרעס== | ==די קאנגרעס== | ||
[[טעקע:Hitor.jpg|קליין|"שומרי הדת" שטאטוטען.|150px]] | [[טעקע:Hitor.jpg|קליין|"שומרי הדת" שטאטוטען.|150px]] | ||
אום ה'תרכ"ז האט אונגארן באקומען כמעט-אומאפהענגיקייט פון עסטרייך, און צוזאמען האבן די ביידע געגרינדעט די [[עסטרייך אונגארישע אימפעריע]]. די אונגארישע רעגירונג איז געווען ענטשלאסן צו [[עמאנציפאציע|עמאנציפירען]] די | אום ה'תרכ"ז האט אונגארן באקומען כמעט-אומאפהענגיקייט פון עסטרייך, און צוזאמען האבן די ביידע געגרינדעט די [[עסטרייך אונגארישע אימפעריע]]. די אונגארישע רעגירונג איז געווען ענטשלאסן צו [[עמאנציפאציע|עמאנציפירען]] די אידן. אום [[כ' אדר א']] [[ה'תרכ"ז]] האבן די פרנסים פון דער [[פעסט]]ער קהילה, וואס איז געווען א פעסטונג פון נעאלאגיע, באזוכט דעם נייעם מיניסטער פון רעליגיע, יודזשעף עטוועש. זי האבן עמפאהלען וואס, צוליב די קאמנעדע עמאנציפאציע, די אידן זאלן האבן א לאנדישער פארטרעטער-ארגאניזירונג, און דאס א קאנגרעס מיט פארטרעטער פון אלע קהילות אין אונגארן זאל זיך איינזאמלען אים צו אויפשטעלן. עטוועש האט געשטימט. אלע ארטאדקאסן, אפילו הילדעסהיימער, האבן געגלויבט אז די קאנגרעס איז א נעאלאגישע פאלשע שטיק וואס וועט זיי געבן שליטה איבער אלע אידן אין די קעניגרייך. די פעשט פרנסים און אנדערע וואס האט געשטיצט די קאנגרעס האבן באשטאנען אז די זאמלונג האט נישט צו טון מיט רעליגיע, און קיין רעליגיעהזע זאכן וועלן נישט געשמיעסט ווערן, נאר די טעכנישע פארוואלטונג פון די קהילות. | ||
אום ניסן ה'תרכ"ז, א קליינע גרופע פון פרומע אין פעשט האבן געגרינדעט "שומרי הדת" - די פאראיין וואס איז געשטאנען אין שפיץ פון דעם ארטאדאקסישן קאמף קעגן דעם קאנגרעס. די פאראיין מיטגלידער זענען געווען אום מייסט מאדערנער; ר' עקיבה יוסף שלעזינגער, חתן פון ר' הלל און א גרויסע קנאי, האט זיי גערופן "'''שומדי''' הדת." דאס איז געווען א גרויסע געשפּעט, שרייבט סילווער, אז די טיילונג - געפאדערט פון די קנאים - איז געווען באווערן דורך אירע גרויסע פיינד, די מאדערנע. "שומרי הדת" זענען געווען בעאיינפלאסט אויך פון דער רב [[שמשון רפאל הירש]] אין דייטשלאנד, וואס האט געקעמפט צו גרינדען אן אומאפהענגיקע ארטאדקסישע קהילה אין [[פראנקפורט]]. ווי הירש, פראקלאמירט אויך דער נישט-אפיציעלער פירער פון "שומרי הדת", ר' שמשון קרויס, וואס די נעלאגען און די פרומע זענען צוויי פארשידענע רעליגיע, פונקט ווי [[קאטאליציזם|קאטאליקן]] און [[פראטעסטאנטישע רעפארמאציע|פראטעסטאנטן]], און דעריבער זאלן די ארטאדאקסן זעלבסטשטענדיק זיין. "שומרי הדת" האט געמוזט פארמיטלען איבער די גרויסע אונטערשייד אין די פרומע לאגערן: די חסידים (אין אונגארן, אויפט באקאנט אלס "ספרדים") האבן מורא פון ר' ירמיהו לעוו און די נישט-חסידישע רבנים ("אשכנזים"); די מאדערנער האבן מורא פון די קנאים. נאך וואס די פאראיין האט פאבליצירט א קריאה קעגן א נייע ארטאדאקסישע שול אין [[קאשוי]] וואס איז נישט אנגעפאסט די מיהאלאוויץ תקנות, מוזטע קרויס א בריוו שיקען צו דער ברויגעזר הילדעסהיימער: ער האט געשריבן וואס ער זעלבסט איז גאנץ פאר די שיטה פון דעם רב, און גלויבט אויך וואס די חסידים זינד א סכנה "אזוי גרויס פונקטליך ווי די נעאלאגן", אבער ס'נישטו קיין ברירה און מ'דארף זיך פאראייניקען, "מפני מראית עין", צוליב די קאנגרעס. אום ד' כסלו ה'תרכ"ט זינד די [[וואלן]] פאר אים געהאלטן געווען אין גאנצען לאנד. | אום ניסן ה'תרכ"ז, א קליינע גרופע פון פרומע אין פעשט האבן געגרינדעט "שומרי הדת" - די פאראיין וואס איז געשטאנען אין שפיץ פון דעם ארטאדאקסישן קאמף קעגן דעם קאנגרעס. די פאראיין מיטגלידער זענען געווען אום מייסט מאדערנער; ר' עקיבה יוסף שלעזינגער, חתן פון ר' הלל און א גרויסע קנאי, האט זיי גערופן "'''שומדי''' הדת." דאס איז געווען א גרויסע געשפּעט, שרייבט סילווער, אז די טיילונג - געפאדערט פון די קנאים - איז געווען באווערן דורך אירע גרויסע פיינד, די מאדערנע. "שומרי הדת" זענען געווען בעאיינפלאסט אויך פון דער רב [[שמשון רפאל הירש]] אין דייטשלאנד, וואס האט געקעמפט צו גרינדען אן אומאפהענגיקע ארטאדקסישע קהילה אין [[פראנקפורט]]. ווי הירש, פראקלאמירט אויך דער נישט-אפיציעלער פירער פון "שומרי הדת", ר' שמשון קרויס, וואס די נעלאגען און די פרומע זענען צוויי פארשידענע רעליגיע, פונקט ווי [[קאטאליציזם|קאטאליקן]] און [[פראטעסטאנטישע רעפארמאציע|פראטעסטאנטן]], און דעריבער זאלן די ארטאדאקסן זעלבסטשטענדיק זיין. "שומרי הדת" האט געמוזט פארמיטלען איבער די גרויסע אונטערשייד אין די פרומע לאגערן: די חסידים (אין אונגארן, אויפט באקאנט אלס "ספרדים") האבן מורא פון ר' ירמיהו לעוו און די נישט-חסידישע רבנים ("אשכנזים"); די מאדערנער האבן מורא פון די קנאים. נאך וואס די פאראיין האט פאבליצירט א קריאה קעגן א נייע ארטאדאקסישע שול אין [[קאשוי]] וואס איז נישט אנגעפאסט די מיהאלאוויץ תקנות, מוזטע קרויס א בריוו שיקען צו דער ברויגעזר הילדעסהיימער: ער האט געשריבן וואס ער זעלבסט איז גאנץ פאר די שיטה פון דעם רב, און גלויבט אויך וואס די חסידים זינד א סכנה "אזוי גרויס פונקטליך ווי די נעאלאגן", אבער ס'נישטו קיין ברירה און מ'דארף זיך פאראייניקען, "מפני מראית עין", צוליב די קאנגרעס. אום ד' כסלו ה'תרכ"ט זינד די [[וואלן]] פאר אים געהאלטן געווען אין גאנצען לאנד. | ||
| שורה 55: | שורה 55: | ||
==רעפערענצן== | ==רעפערענצן== | ||
*[[פראפעסאר]] יעקב כ"ץ. '''הקרע שלא נתאחה: פרישת האורתודוקסים מכלל הקהילות בהונגריה ובגרמניה'''. מרכז זלמן | *[[פראפעסאר]] יעקב כ"ץ. '''הקרע שלא נתאחה: פרישת האורתודוקסים מכלל הקהילות בהונגריה ובגרמניה'''. מרכז זלמן שזר, ה'תשנ"ה. | ||
*[[דאקטאר (פילאזאפיע)|דאקטאר]] מיכאל סילבער. '''[http://www.academia.edu/3219736/The_Historical_Experience_of_German_Jewry_and_its_Impact_on_Haskalah_and_Reform_in_Hungary The Historical Experience of German Jewry and its Impact on Haskalah and Reform in Hungary]'''. | *[[דאקטאר (פילאזאפיע)|דאקטאר]] מיכאל סילבער. '''[http://www.academia.edu/3219736/The_Historical_Experience_of_German_Jewry_and_its_Impact_on_Haskalah_and_Reform_in_Hungary The Historical Experience of German Jewry and its Impact on Haskalah and Reform in Hungary]'''. | ||
*דאקטאר מיכאל סילבער. '''[http://www.academia.edu/3260113/The_emergence_of_ultra-orthodoxy_The_invention_of_a_tradition The Emergence of Ultra-Orthodoxy: The Invention of Tradition]''' | *דאקטאר מיכאל סילבער. '''[http://www.academia.edu/3260113/The_emergence_of_ultra-orthodoxy_The_invention_of_a_tradition The Emergence of Ultra-Orthodoxy: The Invention of Tradition]''' | ||
| שורה 62: | שורה 62: | ||
[[קאַטעגאָריע:אונגארן]] | [[קאַטעגאָריע:אונגארן]] | ||
[[קאַטעגאָריע:אידישע היסטאריע]] | [[קאַטעגאָריע:אידישע היסטאריע]] | ||
[[ | [[קאַטעגאָריע:אומבאקוקט]] | ||
[[ | [[קאַטעגאָריע:אויף יידיש]] | ||
{{קרד/ויקי/יידיש}} | {{קרד/ויקי/יידיש}} | ||