35,369
רעדאגירונגען
ק
טשעקטי און אנדערע רייניגונג, typos fixed: בֿ ← ב (2), יידן ← אידן
ק (החלפת טקסט – " זיינען" ב־" זענען") |
ק (טשעקטי און אנדערע רייניגונג, typos fixed: בֿ ← ב (2), יידן ← אידן) |
||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
'''אשכנזישע הברה''' איז אַ נוסח אַרויסצוריידן [[לשון קודש]] און [[תרגום לשון]], וואָס האָט זיך אַנטוויקלט צווישן [[אשכנזים|אשכנזישע | '''אשכנזישע הברה''' איז אַ נוסח אַרויסצוריידן [[לשון קודש]] און [[תרגום לשון]], וואָס האָט זיך אַנטוויקלט צווישן [[אשכנזים|אשכנזישע אידן]]. צוזאַמען מיט באַשטימטע באַזונדערקייטן אין סינטאַקס און וואָרטשאַץ שטעלט זי מיט זיך פאָר אַ שפּראַך, אַ יורש פון לשון קודש, וואָס אשכנזים פלעגן פאַרווענדן פאַר תפילה טאָן און חזנות, לייענען און שרייבן ביכער, פאַר לערנען. ווייט פאַרשפּרייט ביז די יאָרן פון [[חורבן]] איז דער אשכנזישער אַרויסרייד היינטצוטאָג זייער באַגרענעצט אין זיין באַנוץ, נאָכגעבנדיק זיין ראָלע דער הברה פון מאָדערנעם [[עברית]] אין [[מדינת ישראל]] און אַפילו אין אַנדערע לענדער. | ||
== פאָנאָלאָגיע == | == פאָנאָלאָגיע == | ||
| שורה 9: | שורה 9: | ||
פון די תחילתדיקע [[סעמיטישע שפראכן|סעמיטישע]] [[קאָנסאָנאַנט]] קלאַנגען האָבן די [[אל"ף]] און [[עי"ן]] ניט געלאָזן קיין שפּורן און ביידע ווערן היינט ניט אַרויסגערעדט. די צוויי אַנדער אותיות גרוניות, [[ה"א]] און [[חי"ת]], זענען אויפגעהיט געוואָרן, אָבער דער חי"ת האָט פאַרלאָרן זיין געגאָרגלטנקייט און איז צונויפגעפאַלן מיטן [[כ"ף]] רפה אַלץ וועלאַרער [x]. | פון די תחילתדיקע [[סעמיטישע שפראכן|סעמיטישע]] [[קאָנסאָנאַנט]] קלאַנגען האָבן די [[אל"ף]] און [[עי"ן]] ניט געלאָזן קיין שפּורן און ביידע ווערן היינט ניט אַרויסגערעדט. די צוויי אַנדער אותיות גרוניות, [[ה"א]] און [[חי"ת]], זענען אויפגעהיט געוואָרן, אָבער דער חי"ת האָט פאַרלאָרן זיין געגאָרגלטנקייט און איז צונויפגעפאַלן מיטן [[כ"ף]] רפה אַלץ וועלאַרער [x]. | ||
[[ג|גימ"ל]] און [[ד|דל"ת]] זענען די איינציקע צווישן די [[בגדכפ"ת קאָנסאָנאַנטן]], וואָס זענען אין דער אשכנזישער הברה איינאַרטיק. פּונקט אַזוי ווי אין דער טבריה'ער מסורה, האָבן די אַנדערע קאָנסאָנאַנטן פון דער סעריע צוויי רעאַליזאַציעס: אַ פּלאָסיווע (מיטן [[דגש]]) און אַ פריקאַטיווע (מיט [[רפה]]). דער פריקאַטיווער תֿ' (פריער [θ]) האָט זיך צוזאַמענגעשמאָלצן מיט [[סמ"ך]] און [[שׂי"ן]] אַלס [s]. די פּאָרלעך בּ/ | [[ג|גימ"ל]] און [[ד|דל"ת]] זענען די איינציקע צווישן די [[בגדכפ"ת קאָנסאָנאַנטן]], וואָס זענען אין דער אשכנזישער הברה איינאַרטיק. פּונקט אַזוי ווי אין דער טבריה'ער מסורה, האָבן די אַנדערע קאָנסאָנאַנטן פון דער סעריע צוויי רעאַליזאַציעס: אַ פּלאָסיווע (מיטן [[דגש]]) און אַ פריקאַטיווע (מיט [[רפה]]). דער פריקאַטיווער תֿ' (פריער [θ]) האָט זיך צוזאַמענגעשמאָלצן מיט [[סמ"ך]] און [[שׂי"ן]] אַלס [s]. די פּאָרלעך בּ/ב, כּ/כֿ, פּ/פ און תּ/תֿ זענען אין געוויינלעכן רעגיסטער פון אשכנזישן אַרויסרייד פולשטענדיקע פאָנעמען, ד.ה. זיי קענען פאָרקומען אין די זעלביקע פּאָזיציעס און טראָגן טיילווייז אַ באַטייט־אונטערשיידנדיקע ראָלע. די תנכישע כללים פון ספּיראַנטיזאַציע ווערן פולקום געפאָלגט בלויז אין אַ פאָרזיכטיקן לייענען פון [[מקרא]]. | ||
די אַזוי גערופענע "עמפאַטישע" קאָנסאָנאַנטן [[ט|טי"ת]], [[ק|קו"ף]] און [[צ|צדי"ק]] האָבן אין אשכנז זיינע באַזונדערקייטן פאַרלאָרן. טי"ת און קו"ף זענען אידענטיש מיט זייערע ניט־עמפאַטישע כנגדים (ט' מיט תּ', ק' מיט כּ), בשעת צדי"ק האָט די רעאַליזאַציע פון אַפריקאַט t͡s. | די אַזוי גערופענע "עמפאַטישע" קאָנסאָנאַנטן [[ט|טי"ת]], [[ק|קו"ף]] און [[צ|צדי"ק]] האָבן אין אשכנז זיינע באַזונדערקייטן פאַרלאָרן. טי"ת און קו"ף זענען אידענטיש מיט זייערע ניט־עמפאַטישע כנגדים (ט' מיט תּ', ק' מיט כּ), בשעת צדי"ק האָט די רעאַליזאַציע פון אַפריקאַט t͡s. | ||
קאָנסאָנאַנטישער ו', וואָס איז פריער געווען אַ האַלב־קאָנסאָנאַנט (דהיינו [w]) ווערט צווישן אשכנזים אַרויסגערעדט גענוי ווי | קאָנסאָנאַנטישער ו', וואָס איז פריער געווען אַ האַלב־קאָנסאָנאַנט (דהיינו [w]) ווערט צווישן אשכנזים אַרויסגערעדט גענוי ווי ב'. | ||
[[ר|רי"ש]] און [[ל|למ"ד]] האָבן פאַרשידענע רעאַליזאַציעס לויט דעם אָפּשטאַם פון ריידער צי לייענער און די געבליבענע קאָנסאָנאַנטן האָבן זייערע ווערטן ניט געביטן. | [[ר|רי"ש]] און [[ל|למ"ד]] האָבן פאַרשידענע רעאַליזאַציעס לויט דעם אָפּשטאַם פון ריידער צי לייענער און די געבליבענע קאָנסאָנאַנטן האָבן זייערע ווערטן ניט געביטן. | ||
| שורה 21: | שורה 21: | ||
[[ | [[קאַטעגאָריע:יידן]] | ||
[[ | [[קאַטעגאָריע:לשון קודש]] | ||
[[ | [[קאַטעגאָריע:אומבאקוקט]] | ||
[[ | [[קאַטעגאָריע:אויף יידיש]] | ||
{{קרד/ויקי/יידיש}} | {{קרד/ויקי/יידיש}} | ||