בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,358
רעדאגירונגען
ק
החלפת טקסט – "זײַנען" ב־"זענען"
ק (החלפת טקסט – "זונטיק" ב־"זונטאג") |
ק (החלפת טקסט – "זײַנען" ב־"זענען") |
||
| שורה 85: | שורה 85: | ||
אין אַלגעמיין, די יאָרן געבראכט בלויז רעלאַטיוו, אָבער נישט אַבסאָלוט סטאביליזאציע. | אין אַלגעמיין, די יאָרן געבראכט בלויז רעלאַטיוו, אָבער נישט אַבסאָלוט סטאביליזאציע. | ||
=== אַראָפּגיין פון דער וויימאַרער רעפובליק === | === אַראָפּגיין פון דער וויימאַרער רעפובליק === | ||
אַלע האפענונגען פון דער ערשטער דײַטשישער דעמאָקראַטיע אויף לאַנג־טערמין סטייבאַלאַזיישאַן | אַלע האפענונגען פון דער ערשטער דײַטשישער דעמאָקראַטיע אויף לאַנג־טערמין סטייבאַלאַזיישאַן זענען געווען אומזיסט. בעשאַס אַ מאַי דעמאַנסטריישאַן אין 1929, געהאלטן דורך די KKE אין אַנטקעגנשטעלנ זיך אַ פאַרבאָט אויף מאַסע געשעענישן, די בערלינער פּאָליצייַ געעפנט פייער אויף דעמאַנסטרייטערז, געהרגעט 33 מענטשן און ינדזשערד מער ווי 200. די געשעענישן געווארן באקאנט ווי [[בלאָדמאַי]] אָדער " בלאַדי מייַ". דער טויט פון גוסטאַוו סטרעסמאַן אין אקטאבער 1929 איז די אָנהייב פון די סוף פון די ווייַמאַר רעפובליק. אין דער [[דייטשישער נאַציאָנאַלער פאָלקספּאַרטיי|דייטשישער נאַציאָנאַלער פאָלקספּאַרטיי]] עקסטרעמיסטישע אַנטי-רעפּובליקאַנער קרעפטן געפירט דורך דער מעדיע טייקון [[הוגענבערג, אלפרעד|אלפרעד הוגענבערג]], וועלכער האָט אין 1929, צוזאַמען מיט [[היטלער, אַדאָלף|אַדאָלף] היטלער]] און [[Seldte, Franz|Franz Seldte]] פון די "[[סטעלהעלם|סטעלהעלמעט]]" (דער באוואפנטער פליגל פון די UNPP) האבן איניציאירט א רעפערענדום צו אפשאפן דעם [[Jung Plan|Jung Plan]]. דע ר רעפערענדום , אבע ר א דאנ ק אי ם זײנע ן ד י נאציאנאל־סאציאליסט ן ארײנגענומע ן געװאר ן אי ן ברײטע ר קרײז ן פו ן דע ר קאנסערוואטיוו ע בורזשואזיע . | ||
דער גלאבאלע עקאָנאָמישער קריזיס, וואָס האָט אַ סך שווערער אַפעקטירט דייטשלאַנד ווי אַנדערע אייראָפּעיִשע לענדער, האָט געשפּילט אַ באַשטימענדיקע ראָלע אין דער ראַדיקאַליזאַציע פון פּאָליטיק. נאך דעם צוזאמענברוך אויף [[וואל סטריט]] האט מען ארויסגענומען דאס מערסטע פון די קורצע טערמין אויסלענדישע קרעדיט, וואס האט געפירט צום צוזאמענברוך פון די דייטשע עקענאמיע, וועלכע האט שוין געליטן פון באגרעניצטע קאמפעטיקייט, פאראורזאכט דורך איר האנדלס דעפיציט און רעפאראציעס. דער קריזיס אין עקספּאָרץ געשווינד פאַרשפּרייטן צו די דינער מאַרק. דער אויסברוך פון מאסן [[ארבעטלאזיקייט]] האט פארערגערט די שוין שווערע סאציאלע און עקאנאמישע לאגע. ביים ענדע פון דער וויימארער רעפובליק אין 1933 זענען געווען זעקס מיליאן אפיציעל רעגיסטרירטע ארבעטסלאזע, וועלכע האבן פארמאגט מער ווי 30% פון דער ארבעטער באפעלקערונג. בלויז 12 מיליאָן מענטשן האָבן שטענדיק אַרבעט. פילע האָבן געלעבט אויף די [[לעבנס לוין]]. דאָס אַלץ איז געווען באַגלייט מיט אַ לאַנגער רעגירונג קריזיס. די שייכות צווישן פּאַרליאַמענט, רעגירונג און די רייך פרעזידענט איז געווען מער ווי אָפּאָזיציע ווי ינטעראַקשאַן. אין סוקסעססיווע וואלן און רעגירונג קרייזן האבן די ראדיקאלע פארטייען, און בעיקר די נסדאפ, באקומען אלץ מער שטימען. | דער גלאבאלע עקאָנאָמישער קריזיס, וואָס האָט אַ סך שווערער אַפעקטירט דייטשלאַנד ווי אַנדערע אייראָפּעיִשע לענדער, האָט געשפּילט אַ באַשטימענדיקע ראָלע אין דער ראַדיקאַליזאַציע פון פּאָליטיק. נאך דעם צוזאמענברוך אויף [[וואל סטריט]] האט מען ארויסגענומען דאס מערסטע פון די קורצע טערמין אויסלענדישע קרעדיט, וואס האט געפירט צום צוזאמענברוך פון די דייטשע עקענאמיע, וועלכע האט שוין געליטן פון באגרעניצטע קאמפעטיקייט, פאראורזאכט דורך איר האנדלס דעפיציט און רעפאראציעס. דער קריזיס אין עקספּאָרץ געשווינד פאַרשפּרייטן צו די דינער מאַרק. דער אויסברוך פון מאסן [[ארבעטלאזיקייט]] האט פארערגערט די שוין שווערע סאציאלע און עקאנאמישע לאגע. ביים ענדע פון דער וויימארער רעפובליק אין 1933 זענען געווען זעקס מיליאן אפיציעל רעגיסטרירטע ארבעטסלאזע, וועלכע האבן פארמאגט מער ווי 30% פון דער ארבעטער באפעלקערונג. בלויז 12 מיליאָן מענטשן האָבן שטענדיק אַרבעט. פילע האָבן געלעבט אויף די [[לעבנס לוין]]. דאָס אַלץ איז געווען באַגלייט מיט אַ לאַנגער רעגירונג קריזיס. די שייכות צווישן פּאַרליאַמענט, רעגירונג און די רייך פרעזידענט איז געווען מער ווי אָפּאָזיציע ווי ינטעראַקשאַן. אין סוקסעססיווע וואלן און רעגירונג קרייזן האבן די ראדיקאלע פארטייען, און בעיקר די נסדאפ, באקומען אלץ מער שטימען. | ||
| שורה 92: | שורה 92: | ||
די עקאָנאָמישע אַראָפּגיין אין דער פאָרעם פון אַ שארפע [[רעסעשאַן|רעסעשאַן]] האָט זיך אָנגעהויבן מיט אַ סענסאַציאָנעלן לאַגער מאַרק קראַך אויף [[וואל סטריט]] און, אָנגעשטרענגט דורך אַ ענג געלט-סיסטעם און דורכפאַלן פּאָליטיק (אַזאַ ווי מינהגים-פּראָטעקציאָניזם), האָט זיך שנעל אָנגענומען. גלאבאלע פּראַפּאָרשאַנז. אין דער שווערער לאגע זענען די בענק פון אייראפע געווען שאקירט פון די גורלדיקע נייעס פון [[עסטרייַך|עסטרייַך]]. '''[[Creditanstalt|Creditanstalt]]''' ({{lang-de|Creditanstalt}}), די גרעסטע באנק אין עסטרייך און אין דער זעלבער צייט א ריזיגע האָלדינג פירמע מיט א ריזיקע צאל אקציע, האט דערקלערט [[באנקראטיטעט] |באנקראט]]. דירעקט אדער אומדירעקט האט די באנק קאנטראלירט 60 פראצענט פון דער עסטרייכישער אינדוסטריע. | די עקאָנאָמישע אַראָפּגיין אין דער פאָרעם פון אַ שארפע [[רעסעשאַן|רעסעשאַן]] האָט זיך אָנגעהויבן מיט אַ סענסאַציאָנעלן לאַגער מאַרק קראַך אויף [[וואל סטריט]] און, אָנגעשטרענגט דורך אַ ענג געלט-סיסטעם און דורכפאַלן פּאָליטיק (אַזאַ ווי מינהגים-פּראָטעקציאָניזם), האָט זיך שנעל אָנגענומען. גלאבאלע פּראַפּאָרשאַנז. אין דער שווערער לאגע זענען די בענק פון אייראפע געווען שאקירט פון די גורלדיקע נייעס פון [[עסטרייַך|עסטרייַך]]. '''[[Creditanstalt|Creditanstalt]]''' ({{lang-de|Creditanstalt}}), די גרעסטע באנק אין עסטרייך און אין דער זעלבער צייט א ריזיגע האָלדינג פירמע מיט א ריזיקע צאל אקציע, האט דערקלערט [[באנקראטיטעט] |באנקראט]]. דירעקט אדער אומדירעקט האט די באנק קאנטראלירט 60 פראצענט פון דער עסטרייכישער אינדוסטריע. | ||
ד י ידיע ה װעג ן דע ר געהײםנדיקע ר באנקראט ט פו ן קרעדיט־אנשטאלט , אי ז געװע ן א װענדפונק ט : פאניק ע הא ט געכאפ ט ד י װעלט . ד י דערשראקענ ע אפאזיצער ן האב ן געשטורעמע ן ד י עםטרײכיש ע בענק . די נערוון פון אינוועסטירער | ד י ידיע ה װעג ן דע ר געהײםנדיקע ר באנקראט ט פו ן קרעדיט־אנשטאלט , אי ז געװע ן א װענדפונק ט : פאניק ע הא ט געכאפ ט ד י װעלט . ד י דערשראקענ ע אפאזיצער ן האב ן געשטורעמע ן ד י עםטרײכיש ע בענק . די נערוון פון אינוועסטירער זענען געווען אויפן ברעג, און ניט נאָר אין עסטרייך. ד י שװאכקײט ן פו ן דע ר באנק־סיסטעם , װעלכע ר הא ט געשפיל ט א פאטאל ע ראלע , אי ן דע ם גורל ם פו ן דע ר קרעדיט־אנשטאלט , זײנע ן געװע ן אי ן ד י באנק־סיסטע ם פו ן אנדער ע אײראפעאישע ר לענדער , באזונדער ם דײטשלאנד . אין קאַנטראַסט צו די אַנגלאָ-סאַקסאָן סיסטעם, באַנקערס אין דייַטשלאַנד (ווי אין אנדערע [[סענטראַל אייראָפּע|צענטראַל]] און [[מזרח אייראָפּע| מזרח אייראָפּע]]) לענדער זענען מערסט ענג פאַרבונדן צו אינדוסטריע דורך לאַנג-טערמין לאָונז און שערכאָולדינגז. בײד ע האב ן זי ך ארויסגעװיז ן אל ס גרוים ע גרייז ן אי ן דע ר קריזיס . די באַנק קען נישט באַקומען אַ לאַנג-טערמין אַנטלייַען געשווינד אין פאַל פון דרינגלעך נויט. און בעשאַס די קריזיס, שאַרעס זענען ווערט אַ ביסל, אַזוי די טיילן פון אָנטייל אין די פאַרנעמונג איז געווען אַ שווער מאַסע אויף די באַנק ס וואָג בלאַט. | ||
אָבער, די פאַקטיש בייז פאַר דייַטש באַנקס איז געווען אָפענגיקייַט אויף פרעמד לענדער, דער הויפּט אויף [[יו.עס.| ד י דאזיק ע סכעמע ן אי ז געװע ן פרײװנדיק , װײ ל אי ן דײטשלאנ ד גופא , אי ז נא ך דע ר [[ היפערינפלאצי ע |העפערינפלאציע ] ] 1923 , װא ס הא ט אפגעשרײב ט אל ע דעפאזיציעס , געװע ן א מאנגל אי ן קאפיטאל . ע ס אי ז אוי ף דע ם וועג ן אוממעגלע ך געװע ן צ ו צוציע ן ד י נויטיק ע קאפיטאל ן פו ן דײטש ע אינוועסטירער . או ן דא ן זײנע ן געקומע ן פרעמד ע לאנד ן צ ו ראטעװע ן דור ך אנפיל ן ד י געלט־שרײב ן פו ן דײטש ע בענק . אבע ר דע ר זכרונו ת פו ן דע ם כאאס ן פו ן אינפלאציע , האב ן זי ך נא ך ניש ט געטוישט , בי ן ד י פרעמד ע קרעדיטארן , ז ײ זײנע ן געװע ן פארזיכטיק , או ן ז ײ האב ן צוגעשטעל ט דע ר דײטשע ר אימפעריע , מערסטנ ס קורצ ־ טערמיטיק , שנעל־באצאלט ע הלוואות , זי ך באזארגנדי ק מי ט א עמערדזשעכ ע ארויסגײ ן אי ן פאל ן פו ן א קריזיס . | אָבער, די פאַקטיש בייז פאַר דייַטש באַנקס איז געווען אָפענגיקייַט אויף פרעמד לענדער, דער הויפּט אויף [[יו.עס.| ד י דאזיק ע סכעמע ן אי ז געװע ן פרײװנדיק , װײ ל אי ן דײטשלאנ ד גופא , אי ז נא ך דע ר [[ היפערינפלאצי ע |העפערינפלאציע ] ] 1923 , װא ס הא ט אפגעשרײב ט אל ע דעפאזיציעס , געװע ן א מאנגל אי ן קאפיטאל . ע ס אי ז אוי ף דע ם וועג ן אוממעגלע ך געװע ן צ ו צוציע ן ד י נויטיק ע קאפיטאל ן פו ן דײטש ע אינוועסטירער . או ן דא ן זײנע ן געקומע ן פרעמד ע לאנד ן צ ו ראטעװע ן דור ך אנפיל ן ד י געלט־שרײב ן פו ן דײטש ע בענק . אבע ר דע ר זכרונו ת פו ן דע ם כאאס ן פו ן אינפלאציע , האב ן זי ך נא ך ניש ט געטוישט , בי ן ד י פרעמד ע קרעדיטארן , ז ײ זײנע ן געװע ן פארזיכטיק , או ן ז ײ האב ן צוגעשטעל ט דע ר דײטשע ר אימפעריע , מערסטנ ס קורצ ־ טערמיטיק , שנעל־באצאלט ע הלוואות , זי ך באזארגנדי ק מי ט א עמערדזשעכ ע ארויסגײ ן אי ן פאל ן פו ן א קריזיס . | ||