באַקוקן דעם קאוד פון רוי:פרשת התוכחה

{{דרעפט}}
{{דעסקריפציע|פרשיות פון שטראפן, אין בחוקותי און כי תבא}}
צוויי פרשיות פון שטראפן אין די תורה ווערן גערופן '''תוכחה''' (אדער '''קללות'''{{הערה|{{משנה|מגילה|ג|ו}}}}): אין [[פרשת בחוקותי]]{{הערה|{{תנ"ך|ויקרא|כו}}}} און אין [[פרשת כי תבא]]{{הערה|{{תנ"ך|דברים|כח}}}}.

==דאס ליינען==
ווען מען ליינט די פרשה אום שבת, פירט מען זיך אז איין מענטש קומט ארויף צו ליינען די אלע קללות, ווייל אויב מען וועט זיך אפשטעלן אינמיטן פון זייער ליינען און רופן אן אנדערן מענטש צו קומען צו דער תורה, וועט עס געבן דעם איינדרוק אז זיי האבן זיך אפגעשטעלט אינמיטן ווייל זיי ווילן נישט הערן גאָט'ס תוכחה. אין גמרא און אין מדרש לערנט רבי חייא בר גמדא דעם דין אלס אסמכתא פון פּסוק: "{{מנוקד|מוּסַר ה' בְּנִי אַל תִּמְאָס, וְאַל תָּקֹץ בְּתוֹכַחְתּוֹ}}"{{הערה|{{תנ"ך|משלי|ג|יא}}}} - אל תעשו קוצים קוצים (שניטן){{הערה|{{בבלי|מגילה|לא|ב}}; {{ירושלמי|מגילה|ג|ז}}}}. אין גמרא ווערט דערפאר געגעבן נאך צוויי סיבות: א. דער וואס איז עולה מאכט ברכות פאר'ן און נאכ'ן ליינען, און הקב"ה וויל נישט ווערן געבענטשט ווען זיינע זין ווערן געשאָלטן מיט צרות. רבי יהושע דסכנין לערנט דאס ארויס פון פסוק{{הערה|{{תנ"ך|תהילים|צא|טו}}}} {{""|{{מנוקד|עִמּוֹ אָנֹכִי בְצָרָה}}}}{{הערה|{{מדרש רבה|דברים|ד|א}}}}. ב. ליינען די תורה דארף זיך אָנהייבן און ענדיגן מיט א גוטע זאך, און אינמיטן ליינען די קללות איז דאָס נישט מעגליך. אויך ביים מעביר סדרה זיין זאל מען זיך נישט אפשטעלן אינדערמיט{{הערה|שם=לקט|{{היברובוקס|רבי יוסף ברבי משה|לקט יושר|8859|page=55|מקום הוצאה=בערלין|שנת הוצאה=תרס"ג|עמ=נה}}}}.

ביי [[ספרדים]] זאגט דער חכם פאר'ן ליינען די תוכחה "מוסר ה' בני אל תמאס כי את אשר יאהב" וגו'{{הערה|{{שולחן ערוך|אורח חיים|תכח|מפרש=מגן אברהם|סק=ח}} אין נאמען פון כנסת הגדולה}}

מ'פירט זיך צו ליינען די קללות מיט א נידריגן שטימע{{הערה|{{קיצור שולחן ערוך|עח|ד}}}}.

==דער עולה==
עס זענען דא וואס פירן זיך נישט אויסצורופן א ספעציפישער מענטש, נאר "יעמוד מי שירצה"{{הערה|מנהגי מהרי"ל, עמ תנד; {{שלחן ערוך|אורח חיים|תכח|ו|מפרש=רמ"א|אן=חלק}}: "נוהגין שלא לקרות אחד בשמו לעלות, אלא קורין מי שירצה"}}.

ספר חסידים: די ראשונים פלעגן נישט אויפרופן אן אדם חשוב{{הערה|ספר חסידים, סי' תשסו}}.

אמאל פלעגט מען נישט ווילן עולה זיין וויבאלד מען האט מורא געהאט אז דאס וועט שאטן, בפרט ווען דער בעל קורא איז א תלמיד חכם און אדם חשוב, וויבאלד קללת חכם אפילו על תנאי היא באה{{הערה|{{בבלי|מכות|יא|א}}}}. מען פלעגט צומאל קענען ווארטן שעות אז איינער זאל מסכים זיין צו עולה זיין. רבי חיים דער ברודער פון מהר"ל איז זייער בייז אויף דעם און זאגט אז דאס איז א בזיון התורה, און ווי קען זיין אז דער תורה וואס איז חיינו ואורך ימינו זאל זיין א קללה אויף דער וואס מאכט אויף איר א ברכה. די מנהג איז אז ס'איז דא א באשטימטער מענטש וואס איז אייביג עולה. און אויב נישט, זאגט רבי חיים, כל הקודם לעלות הרי זה משובח ויתברך מאדון הברכות. זיין רבי דער מהרש"ל, אויב איז געווען סיי וואספארא אויפהאלטונג, איז ער גלייך צוגעגאנגען עולה זיין{{הערה|שם=החיים|{{אוצר החכמה|רבי חיים ברבי בצלאל|ספר החיים|179007|page=41|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תשנג|מו"ל=שפתי צדיקים|ח"א ספר זכיות, פ"ז}}}}.

אין טונא-ווערד (Donauwörth) אין [[בייערן]], דייטשלאנד איז אמאל די תורה געבליבן אפן פאר שעות ווען קיינער האט נישט געוואלט עולה זיין, און א זקן האט זיך אנגערופן, איך בין נייגעריג אויב די קהילה גייט נישט חרוב ווערן. די אידן זענען טאקע פארטריבן געווארן אין ט"ו אלול רע"ח, און די ארטיגע קהילה איז חרוב געווארן{{הערה|שם=החיים}}{{הערה|{{שולחן ערוך|אורח חיים|קמו|ב|מפרש=מקור חיים|אן=חלק}}, ד"ה אסור לספר}}{{ביאור|דער זקן איז מסתמא געווען א כהן אדער לוי, אדער איז ער נישט געווען אנוועזנד בשעת מעשה (הגהות רבבות אפרים אויף ספר החיים, דפוס קראקא תרפ"ג)}}.

אסאך פירן זיך אז דער בעל קורא איז עולה{{הערה|{{משנה ברורה|תכח|יז}}}}, עס זאל נישט אויסזען ווי ער שעלט דעם מענטש וואס שטייט נעבן אים. עס איז דא א מנהג אז דער חכם איז עולה וויבאלד נאר ער איז פאסיג צו מוכיח זיין{{הערה|כנסת הגדולה, סי תכח בהגהות ב"י}}. אין טייל פלעצער ליינט מען די תוכחה אן דעם וואס מ'זאל מאכן די ברכות פאר דעם און נאך דעם{{הערה|לוח דבר בעתו אין נאמען פון מנהג [[וויזשניץ (חסידות)|וויזשניץ]]}}.

[[רבי ישראל איסרלין]] פלעגט מאכן א ספעציעלער [[מי שברך]] פאר דער וואס האט עולה געווען צו די תוכחה{{הערה|שם=לקט}}.

==די צייט==
לויט די תקנת עזרא הסופר ווערט פרשת בחוקותי, וואס אַנטהאַלט קללות, געליינט פאר דעם יום־טוב [[שבועות]], כּדי צו מרמז זיין אַז "תכלה שנה וקללותיה"{{הערה|שם=לאב|{{בבלי|מגילה|לא|ב}}}}{{ביאור|שבועות ווערט גערעכנט ווי ראש השנה פאר די פירות פון בוים{{הערה|{{משנה|ראש השנה|א|ב}}}}.}}. למעשה איז איינגעפירט נישט צו ליינען די קללות ממש נאנט צו שבועות, נאר אריינהאקן צווישן זיי מיט [[פרשת במדבר]]{{הערה|[[תוספות]] ד"ה קללות|דארט=לאב}}{{הערה|{{רמב"ם|תפילה וברכת כהנים|יג|ב|ספר=אהבה}}; {{שלחן ערוך|אורח חיים|תכח|ד}}.}}.

== רעפערענצן ==
{{ביאורים}}{{רעפערענצן}}
[[קאַטעגאָריע:פרשת בחוקותי]]
[[קאַטעגאָריע:פרשת כי תבוא]]
[[he:פרשת התוכחה]]