באַקוקן דעם קאוד פון דרעפט:בית הורדוס


{{דעסקריפציע|קעניגליכע דינאסטיע איבער יהודה פון אדומישן אפשטאם}}
{{שושלת
| שם = בית הורדוס
| שלט אצולה = [[File:Herod_coin.jpg|260px]]
| כיתוב שלט אצולה = פרוטה פון [[הורדוס]]
| מדינה = ארץ יהודה{{ש}}גרויס-ארמעניע{{ש}}קליין-ארמעניע
| מייסד = [[אנטיפטרוס|אנטיפטר האדומי]]
|השליט האחרון = אגריפס דער צווייטער
|תקופת השושלת	63 פצ"ר – 92
|אתניות	= אדום, חשמונאים
| תארים = {{רשימה מוסתרת
||עטנאַרך פון יהודה 
||טעטראַרך פון גליל און עבר הירדן 
||טעטראַרך פון יטור, טרכונה, בשן, גולן, און חורן 
||טאָפּאַרך פון יבנה 
||קעניג פון גרויס-ארמעניע 
||קעניג פון קליין-ארמעניע 
||קעניג פון קעטיס 
}}
}}
'''בית הורדוס''' איז געווען א קעניגליכע דינאסטיע פון [[אדום|אדומישן]] אפשטאם, וואס האט געהערשט איבער'ן העראדיאנער קעניגרייך פון יהודה און שפעטער די העראדיאנער טעטרארכיע אלס א וואסאל שטאַט פון דער [[רוימישער אימפעריע]]. בית הורדוס האט זיך אנגעהויבן מיט [[הורדוס]] דער גרויסער, וואס האט איבערגענומען דעם טראן איבער [[יהודה]], מיט רוימישע שטיצע, אומווארפנדיג די הונדערט-און-דריי יעריגע [[מלכות בית חשמונאי]]. זיין קעניגרייך האט אנגעהאלטן ביז זיין טויט אין יאר 4 פצ”ר, ווען ס'איז צעטיילט געווארן צווישן זיינע זין און זיינס א שוועסטער אלס א טעטרארכיע, וואס האט אנגעהאלטן בערך 10 יאר. רוב פון די טעטרארכיעס, אריינגערעכנט יהודה אליין, זענען איינגעגלידערט געווארן אין דער רומישער יהודה פראווינץ אנגעהויבן פון יאר 4 פצ”ר, אבער א באגרעניצטע העראדיאנער קעניגרייך האט דע פאקטא פארגעזעצט ביזן טויט פון [[אגריפס דער ערשטער]] אין יאר 44, און דער טיטל פון קעניג האט פארגעזעצט ביז בערך 92 אדער 100, ווען דער לעצטער העראדיאנער מאנארך, קעניג {{קישור שפה|עברית|אגריפס השני|אגריפס דער צווייטער}}, איז געשטארבן, און רוים האט איבערגענומען די פולע מאכט איבער זיין דע יורע געביט.

==געשיכטע==
===אפשטאם===
דער חשמונאישער קעניג [[יוחנן הורקנוס דער ערשטער|יוחנן הורקנוס]] (134-104 פצ”ר) האט איינגענומען אדום און געצוואונגען די אדומיים זיך מגייר צו זיין<ref>{{Cite web|date=2015-11-06|title=Peoples Beyond Palestine|url=https://www.patheos.com/blogs/anxiousbench/2015/11/peoples-beyond-palestine/|access-date=2020-09-18|website=Anxious Bench|language=en}}</ref>. די אדומיים זענען ביסלעכווייז איינגעגלידערט געווארן אין דער אידישע נאציאן, און געוויסע פון זיי האבן דערגרייכט הויכראנגיגע פאזיציעס. אין די צייטן פון [[אלכסנדר ינאי]], איז דער אדומי אנטיפס באשטימט געווארן אלס גובערנאטאר פון אדום<ref>{{Cite web|title=Kingdoms of the Levant - Edom|url=https://www.historyfiles.co.uk/KingListsMiddEast/CanaanEdom.htm|access-date=2020-09-18|website=www.historyfiles.co.uk}}</ref>. זיין זון [[אנטיפטרוס]] איז געווען דער הויפט ראטגעבער פאר [[יוחנן הורקנוס דער צווייטער|הורקנוס דער צווייטער]], און ער האט באוויזן אויפצושטעלן א גוטע באציאונג מיט דער רוימישער רעפובליק, וואס האט אין יענער צייט (63 פצ”ר) פארברייטערט איר איינפלוס אויפ'ן ראיאן<ref name=":0">{{Cite web|first=Owen |last=Jarus |title=Who Was the Real King Herod?|url=https://www.livescience.com/64962-king-herod.html|access-date=2020-09-18|website=livescience.com|date=11 March 2019 |language=en}}</ref>, נאכן אייננעמען [[סיריע]] און נאך איר אריינמישן זיך אין א ברידערקריג אין יהודה.

עס זענען דא פארשידענע גענעאלאגיעס פאר דער דינאסטיע, געוואנדן אין די מקורות. לויט {{קישור שפה|ענגליש|Sextus Julius Africanus|סעקסטוס יוליוס אפריקאנוס}}, האט אנטיפטר'ס טאטע געהייסן הורדוס, און {{קישור שפה|ענגליש|Epiphanius of Salamis|עפיפאניוס פון סאלאמיס}} שרייבט אז דער הורדוס' טאטע האט געהייסן אנטיפס. [[יוסף בן מתתיהו]] איז דער וואס זאגט אז אנטיפס איז געווען דער פאטער פון אנטיפטר, און פארברייטערט נישט ווייטער איבער זיין יחוס. די לעצטע ווערסיע איז אנגענומען געווארן ביי געלערנטע.

[[יוליוס קייסער]] האט באשטימט אנטיפטר אלס פראקוראטאר פון יהודה אין יאר 47 פצ”ר <ref>{{Cite web|title=The Family of Herod the Great - Grace Notes|url=https://www2.gracenotes.info/topics/herod.html|access-date=2020-09-18|website=www2.gracenotes.info}}</ref>, און אנטיפטר האט באשטימט זיינע זין פצאל און הורדוס אלס גובערנאטארן פון ירושלים און גליל. אנטיפטר איז דער'הרג'עט געווארן אין יאר 43 פצ”ר; אבער זיינע זין האבן באוויזן צו האלטן די לייצעס פון דער מאכט, און זענען דערהויבן געווארן צום ראנג פון טעטרארכן אין יאר 41 פצ”ר דורך מארקוס אנטאניוס<ref name=":0" /><ref>{{Cite web|last=Flader|first=Fr John|date=2020-06-17|title=Which Herod was which? Sorting out the five Herods|url=https://www.catholicweekly.com.au/which-herod-was-which-sorting-out-the-five-herods/|access-date=2020-09-18|website=The Catholic Weekly|language=en-AU}}</ref>.
===הורדוס' קעניגרייך===

אין יאר 40 פצ”ר, זענען די {{קישור שפה|ענגליש|Parthian Empire|פארטיאנער}} אריין אין די רוימישע פראווינצן אין מזרח, און האבן באוויזן ארויסצוטרייבן די רוימער פון אסאך געביטן<ref>{{Cite web|title=Why the Magi got a bad press|url=https://www.jpost.com/blogs/truth-beyond-price/why-the-magi-got-a-bad-press-437132|access-date=2020-09-19|website=The Jerusalem Post|date=15 December 2015 }}</ref><ref>{{Cite web|title=Rome, Iran, and the Specters of Antiquity|url=https://www.foreignpolicyjournal.com/2020/01/24/rome-iran-and-the-specters-of-antiquity/|access-date=2020-09-19|website=Foreign Policy Journal|date=25 January 2020 |language=en-US}}</ref>. אין יהודה, איז די חשמונאישע דינאסטיע צוריקגעשטעלט געווארן אונטער קעניג [[מתתיהו אנטיגנוס דער צווייטער]], אלס א פרא-פארטישער מאנארך. הורדוס דער גרויסער, דער זון פון אנטיפטר און קיפרוס (מעגליך פון {{קישור שפה|ענגליש|Nabataeans|נאבאטישן}} אפשטאם), האט באוויזן צו אנטלויפן קיין רוים. נאכן איבערצייגן דעם [[רוימישן סענאט]] איבער זיינע ערליכע כוונות לטובת די רוימער, איז ער עווענטועל דערקלערט געווארן אלס קעניג פון די אידן דורך דעם רוימישן סענאט<ref>[http://earlyjewishwritings.com/text/josephus/war1.html Jewish War 1].14.4</ref>.

טראץ זיין דערקלערונג אלס קעניג פון גאנץ יהודה, האט הורדוס עס נישט איינגענומען אינגאנצן ביז יאר 37 פצ”ר<ref>{{Cite web|title=Palestinian Authority demolishing Hasmonean dynasty fortress - report|url=https://www.jpost.com/israel-news/pa-systematically-demolishing-hasmonean-dynasty-fortress-report-627714|access-date=2020-09-18|website=The Jerusalem Post|date=13 May 2020 }}</ref>. דערנאך האט ער געהערשט איבער'ן העראדיאנער קעניגרייך אלס א וואסאל קעניג פאר 34 יאר, אונטערדריקט די אפאזיציע, און גלייכצייטיג אנגעהויבן ריזיגע בוי פראיעקטן, אריינגערעכנט דעם האפן אין [[קיסריה]], [[הר הבית]], [[מצדה]], די העראדיום, און נאך פעסטונגען<ref name=":1">{{Cite web|last=Ponchner|first=Debbie|title=Archeologists Restore Flooring That Adorned the Second Temple of Jerusalem|url=https://www.scientificamerican.com/article/archeologists-restore-flooring-that-adorned-the-second-temple-of-jerusalem/|access-date=2020-09-21|website=Scientific American|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|last=Leichman|first=Abigail Klein|date=2020-06-18|title=The 10 most iconic archeological sites in Israel|url=https://www.israel21c.org/the-10-most-iconic-archeological-sites-in-israel/|access-date=2020-09-21|website=ISRAEL21c|language=en-US}}</ref>. הורדוס האט געהערשט איבער ארץ יהודה ביז יאר 4 פצ”ר<ref name=":1" />.

===די העראדיאנער טעטרארכיע===
ביי הורדוס' טויט איז זיין קעניגרייך צעטיילט געווארן צווישן זיינע דריי זין און זיין שוועסטער אלס א טעטרארכיע:<ref>{{Cite web|last=Flader|first=Fr John|date=2020-06-17|title=Which Herod was which? Sorting out the five Herods|url=https://www.catholicweekly.com.au/which-herod-was-which-sorting-out-the-five-herods/|access-date=2020-09-21|website=The Catholic Weekly|language=en-AU}}</ref>

*[[ארכעלאאס|הורדוס ארקילאוס]], זון פון הורדוס און [[מאלטאקי]] די [[שומרון|שומרונישע]], האט באקומען דעם טיטל פון עטנארך (ἐθνάρχης) און געהערשט איבער'ן הויפט טייל פונעם קעניגרייך: יהודה אליין, אדום, און [[שומרון]]. ער האט געהערשט פאר צען יאר, ביז יאר 6, ווען ער איז פארטריבן געווארן קיין וויען אין גאליע, וואו ער האט געלעבט פאר די איבעריגע טעג פון זיין לעבן<ref>{{Cite web|url=https://jewishencyclopedia.com/articles/1729-archelaus | title= Archelaus |website=Jewish Encyclopedia}}</ref>.

*[[פיליפוס]] (צומאל אומריכטיג גערופן הורדוס פיליפוס דער צווייטער) איז געווען דער זון פון הורדוס און זיין פינפטע ווייב קלעאפאטרא פון ירושלים. ער איז געווארן א  טעטרארך אונטער ארקילאוס, מיט יוריסדיקציע איבער'ן צפון-מזרח טייל פון זיין טאטנ'ס קעניגרייך: {{קישור שפה|עברית|יטורים|יטור}}, {{קישור שפה|עברית|טרכונה|טרכונה}}, [[בשן]], [[גולן]], און פאניאס ([[באניאס]]). ער האט געהערשט ביז זיין טויט אין יאר 34.

*[[הורדוס אנטיפס]], אן אנדער זון פון הורדוס און מאלטאקי, איז געווארן א טעטרארך אונטער ארקילאוס איבער גליל און עבר הירדן; ער האט דארט געהערשט ביז ער איז פארטריבן געווארן קיין שפאניע דורך קייזער [[קאליגולא]] אין יאר 39, לויט יוסף בן מתתיהו<ref>Josephus, ''Antiquities'' [http://data.perseus.org/citations/urn:cts:greekLit:tlg0526.tlg004.perseus-eng1:2.181 18.181].</ref>.

*שלומית, הורדוס' שוועסטער, איז געווארן די טאפארך פון [[יבנה]] אונטער ארקילאוס.

===לעצטע הערשער===

[[אגריפס דער ערשטער|הורדוס אגריפס]] איז געווען דער אייניקל פון הורדוס. אדאנק זיין פריינדשאפט מיט קאליגולא, האט דער קייזער אים באשטימט אלס הערשער מיטן טיטל קעניג איבער די טעריטאריעס פון פיליפוס אין יאר 37, וועלכע זענען נאך פיליפוס' טויט אין יאר 34 געווארן א טייל פון דער רוימישער פראווינץ [[סיריע]], און אין יאר 40 האט ער באקומען די טעריטאריעס פון הורדוס אנטיפס. אין יאר 41, האט קייסער {{קישור שפה|ענגליש|Claudius|קלאודיוס}} צוגעגעבן צו זיין טעריטאריע די טיילן פון דער יהודה פראווינץ וואס האבן פריער געהערט צו הורדוס ארקילאוס. אזוי האט אגריפס דער ערשטער פראקטיש צוריקגעברענגט זיין זיידנ'ס קעניגרייך אונטער זיין הערשאפט. אגריפס איז געשטארבן אין יאר 44.


אגריפס' זון {{קישור שפה|ענגליש|Herod Agrippa II|הורדוס אגריפס דער צווייטער}} איז באשטימט געווארן אלס טעטרארך פון {{קישור שפה|ענגליש|Chalcis (ancient state)|כאלקיס}}, און שפעטער קעניג פון די טעריטאריעס וואס זענען פריער געהערשט געווארן דורך פיליפוס. ער האט אקטיוו אנטיילגענומען אין אונטערדיקן דעם [[גרויסער אידישער אויפשטאנד|גרויסן אויפשטאנד פון יהודה]] אויף דער רוימישער זייט. אגריפס דער צווייטער איז געווען דער לעצטער פון בית הורדוס; מיט זיין טויט אין בערך 92 אדער 100, איז די דינאסטיע אויסגעשטארבן, און דאס קעניגרייך איז אינגאנצן איינגעגלידערט געווארן אין דער רוימישער פראווינץ יהודה.

אויסער דעם, האט [[הורדוס פון כאלקיס]] געהערשט אלס קעניג פון כאלקיס, און זיין זון, {{קישור שפה|ענגליש|Aristobulus of Chalcis|אריסתובלוס פון כאלקיס}}, איז געווען טעטרארך פון כאלקיס און קעניג פון קליין ארמעניע.

== אין חז"ל און די ראשונים ==
די גמרא אין עבודה זרה{{הערה|{{בבלי|עבודה זרה|ט|א}}.|כיוון=ימין}} זאגט אז "מלכות בית הורדוס" איז געשטאנען 103 ביז'ן חורבן. דאס באציט זיך צו די דינאסטיע פון קעניגן און הערשער פון בית הורדוס וואס האבן רעגירט איבער ארץ יהודה. אין די ראשונים טרעפט מען פארשידענע חשבונות פאר די 103 יאר, מיט קליינע שינויי נוסחאות פון איינס צום אנדערן. באופן כללי איז דער חשבון ווי פאלגנד: הורדוס 37 יאר, ארקילרוס 9 יאר, אנטיפס 11 יאר, אגריפס I 26 יאר, אגריפס II 20 יאר{{הערה|יוסיפון פרק סה, מאירי הקדמה למסכת אבות, יוחסין מאמר ראשון, שערי ציון די לאטיש|כיוון=ימין}}. די ראשונים זאגן אויך אז מונבז המלך אז געווען א זון פון אגריפס, און ער האט געקעניגט אינאיינעם מיט אים ביז'ן חורבן{{הערה|מאירי וי"א.|כיוון=ימין}}.

==ליסטע פון הערשער==
*[[אנטיפטרוס|אנטיפטר]] האדומי (פראקוראטאר פון יהודה) 47 – 43 פצ”ר
*[[הורדוס]] דער גרויסער
**גובערנאטאר פון [[גליל]] 47 - 43 פצ”ר
**טעטרארך פון [[גליל]] 43 - 40 פצ”ר
**ערוויילטער קעניג פון גאנץ [[ארץ יהודה]] דורך דעם רוימישן סענאט 40 פצ”ר, געהערשט 37 - 4 פצ”ר
*פצאל (גובערנאטאר פון [[ירושלים]]) 47 - 40 פצ”ר
*פרורה (גובערנאטאר פון עבר הירדן) 20 - 5 פצ”ר
*[[ארכעלאאס|הורדוס ארקילאוס]] (עטנארך פון [[ארץ יהודה|יהודה]]) 4 פצ”ר - 6
*[[הורדוס אנטיפס]] (טעטרארך פון [[גליל]]) 4 פצ”ר - 39
*פיליפוס דער טעטרארך (טעטרארך פון [[בשן]]) 4 פצ”ר - 34
*שלומית (טעטרארך פון [[יבנה]]) 4 פצ”ר - 10
*תיגראן דער פינפטער פון ארמעניע (קעניג פון ארמעניע) 6 - 12
*[[אגריפס דער ערשטער|הורדוס אגריפס]]
**קעניג פון בשן 37 - 41
**קעניג פון גליל 40 - 41
**קעניג פון גאנץ יהודה 41 - 44, פריער יהודה (רוימישע פראווינץ), געגעבן צו אים דורך קלאודיוס, און צוריקגעשטעלט אלס פראווינץ נאך זיין טויט.
*[[הורדוס פון כאלקיס]] (קעניג פון כאלקיס) 41 - 48
*הורדוס אגריפס דער צווייטער
**טעטרארך פון כאלקיס 48 - 53
**קעניג פון [[בשן]] 53 - 100
* אריסתובלוס פון כאלקיס 
**קעניג פון קליין-ארמעניע 55 - 72
**טעטרארך פון כאלקיס 57 - 92
*תיגראן דער זעקסטער פון [[ארמעניע]] (קעניג פון ארמעניע) 58 - 61
*גאיוס יוליוס אלכסנדר (קעניג פון קעטיס) 58 - 72

==פאמיליע בוים==
{{הורדוס דינאסטיע פאמיליע בוים}}
==ביבליאגראפיע==

<div class="mw-content-ltr">
* Julia Wilker, ''Für Rom und Jerusalem. Die herodianische Dynastie im 1. Jahrhundert n.Chr.'' (Berlin, Verlag Antike, 2007) (Studien zur Alten Geschichte, 5).
</div>

==צו ליינען מער==
<div class="mw-content-ltr">
* Burrell, Barbara, and Ehud Netzer. “Herod the Builder.” ''Journal of Roman Archaeology'' 12 (1999): 705–715.
* Kokkinos, Nikos. ''The Herodian Dynasty: Origins, Role In Society and Eclipse''. Sheffield: Sheffield Academic Press, 1998.
* Kropp, Andreas J M. “Kings in Cuirass – Some Overlooked Full-Length Portraits of Herodian and Nabataean Dynasts.” ''Levant'' 45, no. 1 (2013): 45–56.
* Richardson, Peter. ''Herod: King of the Jews and Friend of the Romans''. Columbia: University of South Carolina Press, 1996.
* Rocca, Samuel. ''Herod’s Judaea: a Mediterranean state in the classical world''. Tübingen: Mohr Siebeck, 2008.
</div>
==דרויסנדיגע לינקס==
<div class="mw-content-ltr">
*[http://jewishencyclopedia.com/view.jsp?artid=637&letter=H Jewish Encyclopedia: Herodians]
</div>

==רעפרענצן==
{{רעפערענצן|יישור=שמאל}}
<!--[[Category:Herodian dynasty| ]]
[[Category:Jews and Judaism in the Roman Republic and the Roman Empire]]
[[Category:Classical Syria]]
[[Category:Classical Palestine]]
[[Category:Judea (Roman province)]]
[[Category:1st-century BCE Judaism]]
[[Category:1st-century Judaism]]
-->
	אכטונג: בלויז אריינלאגירטע באניצער קענען רעדאגירן בלעטער אויף המכלול.
	מיר ווארטן אויף אייערע הוספות! ביטע זיך איינשרייבן אדער אריינלאגירן.	לאגט אריין