באַקוקן דעם קאוד פון דרעפט:מתורגמן

א סעריע פון פיוטים צו זאגן ביים פארזאגן דעם "תרגום" פון די קריאת התורה. 


==היסטאריע==
דער מנהג פון מתרגם זיין דאס ליינען איז געווען איינגעפירט יעדן וואך ביי [[קריאת התורה]] בימי חז"ל ביז סוף תקופת ה[[גאונים]]{{הערה|{{רמב"ם|תפילה|יב|י}}}}. דער מנהג איז געבליבן ביז היינט ביי די [[תימנים]].

שפעטער איז דאס פארבליבן נאר אין שבועות און שביעי של פסח, זעט {{תנ"ך|שמות|כ|יג|מפרש=חזקוני}}: "בעצרת שהיא דוגמא מתן תורה, ומתרגמינן הדברות"; {{בבלי|מגילה|כד|א|מפרש=תוספות}}: "והא שאנו מתרגמין הפטרות של פסח ועצרת טפי משאר י״ט, לפי שהן מדברות בנס היום כדי לפרסם הנס, וכן במתן תורה כדי לפרסם הנס". זעט אויך {{על התורה||כל בו, נ"ב|Kol_Bo_52}}: "ונהגו בשביעי של פסח ובראשון של עצרת, לתרגם הפרשה כלה כדי להבין לנשים ולעמי הארץ הנסים והנפלאות, ולשכך אזנם ויתנו לשם שבח והודאה על הדבר וכו'"; און {{ויקיטקסט|ספר_המחכים|ספר המחכים}}, סדר תפילות ימים טובים, שבועות: "יום ראשון קורין בסדר יתרו פרשה בחדש השלישי עד סוף הסדר ומתרגם מפני חיבוב התורה".

אין אשכנז האט מען מתרגם געווען מיט דעם [[תרגום ירושלמי]], וואס לייגט צו מדרשים און ערקלערונגען. אויך האט מען צוגעלייגט לענגערע פיוטים אויף אראמיש, אזוי ווי די מנהג אין ארץ ישראל – אנדערש ווי אין בבל וואס מען האט געניצט [[תרגום אונקלוס]]. די עשרת הדברות זענען געזאגט געווארן מיטן טעם העליון וואס צעטיילט זיי אין צען באזונדערע פסוקים, ווי דער דין אז מען איז דוקא מתרגם יעדן פסוק באזונדער. צווישן די פסוקים זענען געזאגט געווארן לענגערע פיוטים, וואס זענען גערופן געווארן "דיברות", צוליב וואס זיי הייבן זיך אן "דיברא"{{הערה|{{אוצר החכמה|יונה פרנקל|מחזור שבועות לפי מנהגי בני אשכנז לכל ענפיהם|602835|page=8|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תש"ס|עמ=י-יא|מבוא}}; {{צ-בוך|מחבר=יוסף יהלום, מיכאל סוקולוף|נאמען=שירת בני מערבא|מקום הוצאה=ירושלים|מו"ל=האקדמיה הלאומית הישראלית למדעים|שנת הוצאה=תשנ"ט}}.}}.}}. דער "רשות" פלעגט געזאגט ווערן פאר'ן אנהייבן מתרגם צו זיין – ד"ה נאכן ערשטן פסוק. אויך שפעטער ווען דאס מתרגם זיין האט שוין נישט אנגעהאלטן, האט מען אבער ממשיך געווען צו זאגן דעם פיוט פון אקדמות ביי קריאת התורה{{ביאור|צוערשט איז דאס געשריבן געווארן אלס השערה דורך: {{אוצר החכמה|רבי שלמה חעלמא (תע"ו–תקמ"א)|שלחן תמיד|147645|page=120|באנד=ב|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תשס"ד|מו"ל=מכון ירושלים|עמ=קד|ב|אבאנענטן=יא|לינק טעקסט=סי' יט, זר זהב, אות ג}}; {{היברובוקס|מהר"ם אש|זכרון יהודה|38596|page=76}}; {{היברובוקס|רבי וואלף היידנהיים|הבנת המקרא|33682|page=66|עמ=סוף חומש שמות}}, און נאך. שפעטער איז געדרוקט געווארן דער מחזור ויטרי וואס ברענגט דעם מנהג מתרגם צו זיין אין שביעי של פסח ({{שיתופתא|Machzor_Vitry,_Laws_of_Pesach/107|סימן ק"ז}}) און שבועות ({{שיתופתא|Machzor_Vitry,_Order_of_Shavuot/286|סדר שבועות}}), און ער איז מעתיק א צאל רשויות וואס דער מתרגם פלעגט דאן זאגן (דער פיוט אקדמות זעלבסט ווערט נישט דערמאנט דארט, אבער עס ווערט דארט געברענגט א צווייטער רשות פון ר"מ ש"ץ, "אילו כל נימין"). די השערה איז אממערסטנס באשטעטיגט געווארן ווען עס זענען געפונען געווארן אריגינעלע כתבי יד פון מחזורים וואס שטעלן אריין אקדמות אינאיינעם מיט די תרגומים און זייערע פיוטים אין איין מחזור{{הערה|{{לינק|אדרעס=https://www.nli.org.il/he/manuscripts/NNL_ALEPH990001218920205171/NLI#$FL28231436|קעפל=מחזור מנהג אשכנז לשבועות ולסוכות|זייטל=וועבזייטל פון [[מדינת ישראל נאציאנאלע ביבליאטעק]]|עמודים=65}}}} שטייט אויפ'ן קעפל "רשות למתרגם יסוד רבינו מאיר ש"ץ". {{ש}}נאך צוויי פיוטי תרגום זענען אנגעקומען צו די געדרוקטע מחזורים אויף שבועות: [[ארכין]], בעפאר'ן ליינען די עשרת הדיברות, און [[יציב פתגם]], בעפאר די הפטורה פון צווייטן טאג. זיי ביידע ווערן אבער פיל ווייניגער געזאגט ווי אקדמות.}}. עס איז אויך פארהאן א רשות למתרגם אויף שביעי של פסח פון רבי מאיר ש"ץ{{הערה|{{אוצר החכמה|יונה פרענקל|מחזור לפי מנהגי בני אשכנז לכל ענפיהם - פסח|602836|page=659|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תשנג|עמ=608}}}}.


דער מנהג צו איבערזעצן די תורה קריאה אויף אַראַמיש (תרגום) האָט אויפגעהערט אין די צייטן פון די גאונים, אבער אין אשכנז האָט מען ווייטער איבערגעזעצט די תורה קריאה אויף אַראַמיש לפּחות ביזן 12טן-13טן יאָרהונדערט ביי צוויי ימים טובים: דעם זיבעטן טאָג פון פּסח און אויף חג השבועות. דאָס גייט ארויס פון די ווערטער פון חזקוני אויף שמות כ', יד'. פאַר די דאָזיקע מועדים זענען צונויפגעשטעלט געוואָרן פּיוטים צו ווערן אַריינגעשטעלט אין דער רעציטאַציע פונעם תרגום, וואָס ווערט אָנגערופן "סדר מתורגמן". אויף שבועות איז צונויפגעשטעלט געוואָרן אַ ברייטע סעריע פּיוטים, איינער פאַר יעדן פון די עשרת הדברות און נאָך מער. אויף פּסח איז אויך מחבר געוואָרן אַ ענליכע צאָל פּיוטים פאַר וויכטיקע מאָמענטן. זייט די מאַסן-אָננעמונג פונעם שלחן ערוך, איז דער מנהג צו זאָגן דעם תרגום אויף די ספּעציעלע טעג פאַרלוירן געגאַנגען אין אַשכנזישן מנהג, און ווי אַ רעזולטאַט זענען די מערהייט פון די סדר מתורגמן פּיוטים פאַרלאָזט געוואָרן. אַ קליינע צאָל פון די שבועות סדר מתורגמן פּיוטים זענען נאָך אין באַניץ (בפרט אַקדמות מילין און יציב פּתגם), אָבער אַרויסגענומען פון זייער אָריגינעלן קאָנטעקסט.

==רעפערענצן==
	אכטונג: בלויז אריינלאגירטע באניצער קענען רעדאגירן בלעטער אויף המכלול.
	מיר ווארטן אויף אייערע הוספות! ביטע זיך איינשרייבן אדער אריינלאגירן.	לאגט אריין