רוי:מגילת העצמאות
זעלבסטשטענדיגקייט דעקלאַראַציע (אין העברעיש: מגילת עצמאות) איז דער דאקומענט וואס פראקלאמירט צו אויפשטעלן א אידישע רעגירונג.
אין דעם טאג וואס דער בריטישער מאנדאט האט פארלאזט ארץ ישראל, (ה' אייר ה'תש"ח), האט דוד בן גוריון פראקלאמירט די זעלבסטשטענדיגקייט דעקלאַראַציע.
בשעת ווען מען האט אויסגעשטעלט די מגילה, האט אויסגעפלאצט א קריג צווישן די פרומע און פרייע, צי מען זאל דערמאנען גאטס נאמען אין דער מגילה. די פרומע האבן געוויס געוואלט צוטיילן דעם קרעדיט אויף דער גאולה פון צוריקהערן די אידן קיין ארץ ישראל פאר גאט, אבער די פרייע האבן געטענהעט אז דאס וועט זיין א כפייה דתית צו שטעלן גאטס נאמען אין דער מגילה. דערפאר, האט מען באשטימט צו שרייבן ביי דער ענדע פון דער מגילה "מתוך ביטחון בצור ישראל..." וואס דער זאץ "צור ישראל" קען מיינען צוויי באדייטן, עס קען מיינען "גאט" דער באשעפער פון כלל ישראל, און עס קען מיינען דער נאטירליכער מענטשליכער כוח פון כלל ישראל.
די מגילה איז צעטיילט אין 4 געדאנקען:
- דער זכות פון די אידן צו אויפשטעלן א אידישע רעגירונג אין ארץ ישראל.
- דער אויסרוף פון אויפשטעלן א אידישע רעגירונג.
- דערקלערן אז די גרונד פרינציפן פון דער מדינה זאלן באזירט זיין אויף די יסודות פון דעמאקראטיע און אידישקייט.
- אויפנעמען אלע אידן פון דער גולה
דער תוכן פון מגילת עצמאות אויף אידיש
.די אומאָפּהענגיקייט־דעקלאַראַציע פון מדינת־ישׂראל (מגילת עצמאות) פון דער אָפיציעלער בולעטין פון מדינת־ישׂראל, נומ´ 1 פינף טעג אין אייר תּשח / דעם 15טן מאי 1948 תּל־אָביב
די פּראָקלאַמירונג פון דער גרינדונג פון מדינת־ישׂראל (הכרזה על הקמת מדינת ישׂראל)
אין ארץ־ישׂראל איז אויפגעקומען דאָס ייִדישע פאָלק. דאָ האָט זיך אויסגעפורעמט זיין גייסטיג, רעליגיעז, און פּאָליטיש געשטאַלט. דאָ האָט עס געפירט אַ פולשטענדיק מלוכה־לעבן. דאָ האָט עס געשאַפן נאַציאָנאַלע און אַלגעמיין־מענטשליכע קולטור־פאַרמעגנס און געגעבן דער גאַנצער וועלט דאָס אייביקע "בוך פון ביכער.
נאָך דעם ווי דאָס פאָלק איז בגוואַלד פאַרטריבן געוואָרן פונעם לאַנד, האָבן זיי עס געהאַלטן טייער וואוּ נאָר זיי זענען געווען צעזייט און צעשפּרייט. דאָס פאָלק האָט ניט אויפגעהערט בעטן דעם אייבערשטן און צו האָפן זיך אומצוקערן אין זייער לאַנד און דאָרט צו באַנייען זייער פּאָליטישע פרייהייט.
צוליב דער דאָזיקער טראַדיציאָנעלער און היסטאָרישער פאַרבינדונג האָבן אידן זיך געריסן אין יעדן דור זיך אומצוקערן און באַזעצן זיך אין זייער היימלאַנד. אין די לעצטע דורות קערט מען זיך אום מחנות'ווייז. חלוצים, אומלעגאַלע אימיגראַנטן (מעפּילים) און באַשיצערס האָבן אויפגעהאָדעוועט משפּחות, אויפגעלעבט זייער העברעאישע שפּראַך, אויפגעבויט דערפער און שטעט, און אויפגעשטעלט אַ יישוב וואָס צעוואַקסט זיך וואָס אַ מאָל גרעסער און באַהערשט זיין עקאָנאָמיע און קולטור, יאָגט זיך נאָך שלום און פאַרטיידיקט זיך אַליין, בענטשט אַלע תּושבים פון לאַנד מיט דער ברכה פּראָגרעס, און שטרעבט צו מלוכהשער אומאָפּהענגיקייט.
אין יאָר תרנז (1897) האָט זיך פאַרזאַמלט דער ציוניסטישער קאָנגרעס אויפן רוף פון דער וויזיאָנערישן אָנפירער טעאָדאָר הערצל, און האָט קאָנסטאַטירט דאָס רעכט פון ייִדישן פאָלק אויף נאַציאָנאַלן אויפקום אויף זיין לאַנד.
דאָס דאָזיקע רעכט האָט מען אָנערקענט אין דער באַלפור־דעקלאַראַציע פון 2טן נאָוועמבער 1917, און באַשטעטיגט דורכן מאַנדאַט אין נאָמען פון פעלקער־פאַרבאַנד, וואָס האָט צוגעגעבן אַ באַזונדערע אינטערנאַציאָנאַלן כּוח דער היסטאָרישער פאַרבינדונג צווישן דעם ייִדישן פאָלק און ארץ־ישׂראל, און צום רעכט פון ייִדישן פאָלק צו פאַרלייגן פון דאָס ניי זייער פאָלקסהיים.
דער חורבן וואָס האָט געבושעוועט איבערן ייִדישן פאָלק אין דער לעצטער צייט, אין וועלכן מען האָט איבערגעלאָזט דעם אומקום מיליאָנען אייראָפּעיִשע אידן, האָט פון דאָס ניי קלאָר באַוויזן די נויטיגייט פון אַ לייזונג אויף דער פּראָבלעם פון ייִדישן פאָלק, וואָס עס פעלט אים אַ היימלאַנד און אומאָפּהענגיקייט, דורך דער באַנייאונג פון דער ייִדישער מלוכה אין ארץ־ישׂראל, וואָס וועט ברייט אויפמאַכן די טויערן פון היימלאַנד פאַר יעדן ייִד און וועט צושטעלן דעם ייִדישן פאָלק אַ גלייכבאַרעכטיגטן נאַציאָנאַלן סטאַטוס אין דער ברידערשאַפט פון פעלקער.
די שארית־הפּליטה־ייִדן וואָס זענען ניצול געוואָרן פון דעם שרעקליכן נאַצישן אומקום אין אייראָפּע, ווי אויך די אידן פון אַנדערע לענדער, האָבן ניט אויפגעהערט אומלעגאַל איינצווואַנדערן אין ארץ־ישׂראל, ניט געקוקט אויף יעדער שוועריקייט, מניעה און סכּנה, און האָבן ניט אויפגעהערט צו פאָדערן זייער רעכט אויף אַ לעבן פון כּבוד, פרייהייט און ערליכער האָרעוואַניע אין היימלאַנד פון זייער פאָלק.
אין דער צווייטער וועלט־מלחמה האָט דער יידישער ייִשוב אין לאַנד געגעבן צו שטייער מיט דער פולער מאָס צום קאַמף פון די לענדער וואָס האָבן געשטרעבט נאָך פרייהייט און שלום קעגן די כּוחות פון נאַצישן רשע, און מיט דער בלוט פון זייערע סאָלדאַטן און זייער מלחמהדיקן מי געשאַפן פאַר זיך דאָס רעכט גערעכנט צו ווערן צווישן די פעלקער וואָס האָבן פאַרלייגט די אָרגאַניזאַציע פון די פאראייניגטע פעלקער.
דעם 29סטן נאָוועמבער 1947 האָט די פאַרזאַמלונג פון די פאראייניגטע פעלקער אָנגענומען אַ רעזאָלוציע וואָס האָט גערופן צום אויפקום פון אַ ייִדישער מדינה אין ארץ־ישׂראל. די פאַרזאַמלונג האָט געפאָדערט ביי די תּושבים פון ארץ־ישׂראל, זיי זאָלן אָננעמען די נויטיגע מיטלען פון זייער זייט כּדי אויסצופירן די רעזאָלוציע. דאָס דאָזיקע אָנערקענען מצד די פאראייניגטע פעלקער פון רעכט פון ייִדישן וואָלק צו גרינדן זייער מדינה איז ניט בטל צו מאַכן.
דאָס רעכט איז דאָס נאַטירלעך רעכט פון ייִדישן פאָלק צו זיין אַ פאָלק מיט פעלקער צו גלייך, דער בעל־הבית איבערן אייגענעם רשות אין דער אייגענער סוּאווערענער מדינה.
בהסכּם דערמיט האָבן מיר זיך פאַרזאַמלט, די פאָרשטייער פון פאָלקסראַט, די רעפּרעזענטאַנטן פון אידישן יישוב און דער ציוניסטישער באַוועגונג, אין טאָג פון פאַרענדיקן זיך פון בריטישן מאַנדאַט איבער ארץ־ישׂראל. מיטן כּוח פון אונזער נאַטירליכן און היסטאָרישן רעכט און אויפן יסוד פון דער רעזאָלוציע פון די פאראייניגטע פעלקער, פּראָקלאַמירן מיר דערמיט די גרינדונג פון דער ייִדישער מלוכה אין ארץ־ישׂראל, מדינת־ישׂראל.
מיר באַשטימען אַז פון פאַרענדיקן זיך פון מאַנדאַט, היינט אויף דער נאַכט, פרייטאג צו נאַכטס, זעקס טעג אין אייר תּשח (דעם 15טן מאי 1948), און ביז דער גרינדונג פון די פּאַסיקע, אויסגעקליבענע אויטאָריטעטן פון דער מלוכה בהסכּם מיט דער קאָנסטיטוציע וואָס עס וועט אָננעמען די קאָנסטיטוציאָנעלע פאַרזאַמלונג ניט שפּעטער ווי דעם 1טן אָקטאָבער 1948 – וועט דינען דער פאָקלסראַט ווי דער דערווייליקער מלוכה־ראַט, און זיין אויספיר־אָפּטייל, די פאָלקס־אַדמיניסטראַציע, וועט מיט זיך פאָרשטעלן די דערווייליקע רעגירונג פון דער ייִדישער מלוכה, וואָס וועט אָנגערופן ווערן ביים נאָמען ישׂראל.
מדינת־ישׂראל וועט זיין אָפן פאַר עלייה און פאַר קיבוץ־גלויות; זי וועט שטיצן די אַנטוויקלונג פון לאַנד לטובת די אַלע תּושבים אירע; זי וועט זיין פאַרלייגט אויפן יסוד פון פרייהייט, יושר און שלום אין ליכט פון דער וויזיע פון די נביאים פון ישׂראל; זי וועט מקיים זיין פולשטענדיקע געזעלשאַפטליכע און פּאָליטישע גלייכבאַרעכטיקייט אַלע אירע בירגער אָן אונטערשייד פון רעליגיע, ראַסע און מין; זי וועט פאַרזיכערן פרייהייט פון רעליגיע, געוויסן, לשון, דערציאונג און קולטור; זי וועט היטן די הייליקע פּלעצער פון אַלע רעליגיעס; און זי וועט זיין געטריי די פּרינציפּן פון טשאַרטער פון די פאראייניגטע פעלקער.
מדינת־ישׂראל איז גרייט מיטצואַרבעטן מיט די אינסטיטוציעס און רעפּרעזענטאַנטן פון די פאראייניגטע פעלקער כּדי מקיים צו זיין די רעזאָלוציע פון דער פאַרזאַמלונג פון 29סטן נאָוועמבער 1947, און וועט אַדורכפירן די עקאָנאָמישע פאַראייניגונג פון גאַנץ ארץ־ישׂראל.
מיר רופן די פאראייניגטע פעלקער צו געבן אַ האַנט דעם ייִדישן פאָלק ביים בויען די ייִדישע מלוכה און אָנצונעמען מדינת־ישׂראל אין דער ברידערשאַפט פון פעלקער.
מיר רופן – אין מיטן דער אַטאַקע וואָס מען פירט קעגן אונז במשך די חדשים – צו די אַראַבישע איינוואוינער פון מדינת־ישׂראל צו היטן שלום און אָנטייל צו נעמען אין אויפבויען די מדינה אויפן יסוד פון פולער און גלייכער בירגערשאַפט און פולער רעפּרעזענטאַציע אין אַלע אירע אינסטיטוטציעס, סיי דערווייליקע, סיי באַשטייאיקע.
מיר שטרעקן אויס די האַנט אַלע שכנישע מלוכות און זייערע פעלקער ווי אַן אָנבאָט פון שלום און גוטער שכנימשאַפט, און מיר רופן זיי צו שטעלן קעגנזייטיקע פאַרבינדונגען פון אַרבעט און הילף מיטן אומאָפּהענגיקן ייִדישן פאָלק אין זיין לאַנד. מדינת־ישׂראל איז גרייט צו געבן צו שטייער אין דער צוזאַמענאַרבעט לטובת דער אַנטוויקלונג פון גאַנצן מיטל־מזרח.
מיר רופן צום ייִדישן פאָלק אין אַלע תּפוצות זיך צו סאָלידאַריזירן מיט די אידן פון ייִשוב מיט עלייה און אויפבוי, און צו שטיין לעבן אונז אין גרויסן געראַנגל נאָכן קיום פון דער דורותדיקן חלום – גאולת־ישׂראל.
מיט בטחון אין דעם פעלדז פון ישׂראל שרייבן מיר אונטער מיט אונזערע חתימות די דאָזיקע פּראָקלאַמירונג אויף דער זיצונג פון דערווייליקן מלוכה־ראַט, אויפן באָדן פון היימלאַנד, אין דער שטאָט תּל־אָביב, דעם ערב־שבת, פינף טעג אין אייר תּשח, דעם 14טן מאי 1948.
דוד בן־גורין
דניאל אַוסטער מרדכי בנטוב צחק בן־צבי אליהו בערלין פּרץ בערנשטיין הרב וואָלף גאָלד מאיר גראָבאָווסקי יצחק גרינבוים ד"ר אַברהם גראַנאָווסקי אליהו דאָבקין מאיר ווילנער־קאָוונער זרח וואַרהאַפטיג הערצל ורדי רחל כּהן הרב קלמן כּהנא סעדיה כּוֹבאַשי הרב יצחק מאיר לווין מאיר דוד לווינשטיין צבי לוריאַ גאָלדע מאירסאָן נחום ניר צבי סגל הרב יהודה לייב הכּהן פישמאַן דוד צבי פּינקס אַהרן זיסלינג משה קאָלאָדני אליעזר קאַפּלאַן אַברהם קאַצנעלסאָן פעליקס ראָזנבליט דוד רמז בערל רעפּעטור מרדכי שאַטנער בן־ציון שטערנבערג בכור שיטריתּ משה שאַפּיראַ משה שרתּוֹק
(ייִדיש: ש. בערגער)
דרויסנדע לינקס
דאס איז נישט קיין המכלול ארטיקל, בלויז עפעס וואס ליגט דא ביז עס וועט ערזעצט ווערן מיט בעסערס. שרייבט עס איבער!