רוי:בורמא
 |
דאס איז א דרעפט ארטיקל. עס איז אַן אַרבעט אין פּראָגרעס וואָס איז אָפן פאַר רעדאַגירונג דורך סיי וועם. ווען דער דרעפט איז פארטיג, ביטע גייט איבער דעם אריבערפירן טשעקליסט, זיכער צו מאכן אז עס איז גרייט. דערנאך קענט איר בעטן פון די דרעפט אריבערפירער אז זיי זאלן עס איבערגיין און אריבערפירן צום הויפט געביט. (אייער בקשה וועט פובליצירט ווערן אין המכלול:אריבערפירן דרעפטס, און דארט וועט אויך ערשיינען דער ענטפער - אויב פעלט אויס). |
בורמא (Burma), היינט אפיציעל באקאנט אלס די יוניאן פון מיאנמאר (Myanmar), א לאנד אין דער מערב'דיגער טייל פון דער דרום-מזרח אזיע. עס איז דאס גרעסטע לאנד אין יבשה דרום-מזרח אזיע. ביז 1989 איז דאס לאנד געווען באקאנט אין ענגליש אלס די "יוניאן פון בורמא". דער נאמען איז געטוישט געווארן דורך די רעגירונג צו די "יוניאן פון מיאנמאר", אבער דער נאמען בורמא ווערט נאך אפט גענוצט. אין בורמעזיש ווערט דאס לאנד שוין פון 13טן יארהונדערט גערופן מיאנמא (אדער מער פונקטליך, מראַנמא פּראַן). ראנגון, די שטאט וואס האט געדינט אלס הויפטשטאט פון 1948 ביז 2006, האט אין 1989 אויך געטוישט איר ענגלישן נאמען צו יאנגון, וואס איז דער אלגעמיינער בורמעזישער נאמען.
אין 2005 האט די רעגירונג אנגעהויבן אריבערפירן איר אדמיניסטראטיוון צענטער, ערשט צו דער שטאָט פּיאינמאַנאַ (בערך 320 קילאָמעטער צפון פון יאַנגאָן) און דערנאך צו נאַי פּיאי טאַו (נייפּיִדאַו), א ניי־אויפגעבויטע שטאָט לעבן פּיִנמאַנאַ. אין 2006 איז ניי פּיי טאַו אפיציעל פּראקלאמירט געווארן אלס די נייע הויפּטשטאט פון מיאנמאר.
היסטאריע
די היסטאריע פון בורמא איז רייך און שליסט איין פארשידענע עטנישע גרופעס און מלוכות.
בורמא איז געווען א בריטישע קאלאניע. בריטאניע האט קאלאניזירט דאס לאנד נאכדעם וואס זי האט איינגענומען ראנגון אין 1852.
בורמא האט דערגרייכט זעלבסטשטענדיגקייט פון בריטאניע דעם 4טן יאנואר 1948 און איז געווארן די "יוניאן פון בורמא".
אין 1962 האט א מיליטערישער פּוטש געפירט צו א רעגירונג קאנטראלירט דורך די בורמעזישע מיליטער.
אין די לעצטע יארן האט דאס לאנד געליטן פון אינערליכע קאנפליקטן.
רעליגיע און קולטור
די מערהייט פון די באפעלקערונג אין בורמא פּראקטיצירט טהעראוואדא בודהיזם. בודהיזם האט א טיפע איינפלוס אויף דער קולטור פון מיאנמאר, מיט פילע טעמפּלען און מאנאסטירן איבערן לאנד.
מיאנמאר'ס קולטור איז א מישונג פון קעניגליכע און פשוטע טראדיציעס, און אויך פון בודהיסטישע און נישט-בודהיסטישע גלויבנס.
עס זענען פארהאן איבער 130 עטנישע גרופעס אין מיאנמאר, מיט צענדליגע שפראכן וואס ווערן גערעדט.
די אידישע געמיינדע אין בורמא
די געשיכטע פון אידן אין מיאנמאר הייבט זיך אן אין מיטן 19טן יארהונדערט, ווען אידישע סוחרים פון איראק און אינדיע האבן אנגעהויבן זיך באזעצן אין ראנגון און מאנדאליי. רוב פון זיי זענען געווען באגדאדישע אידן וואס זענען עמיגרירט פון איראק. עס זענען אויך געקומען אידן פון קאטשין (אינדיע) און בני ישראל. דער ערשטער ייד וואס האט זיך באשטימט אין בורמה איז געווען שלמה גבירול, מעגליך א בני ישראל, וועלכער האט געדינט אלס קאמיסאר אין דער ארמיי פון קעניג אלאונגפאיא אין 18טן יאר-הונדערט.
די בריטישע אימפּעריאליסטישע אויטאריטעטן האבן געשטיצט אידישע סוחרים צו קומען קיין ראנגון און מאנדאליי. די אידישע געמיינדע האט מצליח געווען אין האנדל מיט רייז און וואטע.
די "מצמיח ישועה" שול איז געבויט געווארן אין ראנגון אין 1893–1896, אויף א שטיק לאנד וואס איז געגעבן געווארן צו דער אידישער געמיינדע. א פריערדיגע האלצענע שול האט עקזיסטירט פון די 1850ער יארן.
אין די גאר-פריע יארן פון 20סטן יארהונדערט האבן אידן געשפילט א גרויסע ראלע אין בורמעזישער וויסנשאפט, מעדיצין, ביזנעס און פּאליטיק. עס איז אפילו געווען א אידישער בירגערמייסטער פון ראנגון.
אויפן שפיץ פון איר וואוקס אין 1940, האט די אידישע געמיינדע אין בורמא גערעכנט ארום 2,500 מיטגלידער.
ביי דער צווייטער וועלט-מלחמה, ווען יאפּאן האט אינוואדירט בורמא אין 1942, זענען רוב אידן אנטלאפן קיין אינדיע.
נאך דער מלחמה זענען ווייניג אידן צוריקגעקומען, און אין די 1960ער יארן, נאכדעם וואס די נייע רעגירונג האט נאציאנאליזירט ביזנעסער, האבן רוב פון די איבערגעבליבענע אויך פארלאזט דאס לאנד.
היינט צוטאגס איז די אידישע געמיינדע אין מיאנמאר זייער קליין, מיט געשאצטע ארום 20 אידן, אלע פון זיי וואוינען אין יאנגון.
די מצמיח ישועה שול אין יאנגון איז די איינציגע אקטיווע שול אין לאנד. צוליב דער קליינער צאל אידן, איז נישט פארהאן קיין אפיציעלער רב.
סעמי סאמועלס, דער זון פון דעם פריערדיגן קהילה-פירער משה סאמועלס (געשטארבן 2015), דינט אלס דער היינטיגער פירער פון דער געמיינדע און היט אויף דער שול. ער פירט אויך א טוריזם געשעפט וואס ברענגט אידישע טוריסטן קיין מיאנמאר.
צווישן 1948 און 2016 האבן 751 אידן פון בורמה עמיגרירט קיין ארץ ישראל[1].
באציאונגען מיט מדינת ישראל
מדינת ישראל און מיאנמאר האבן פולע דיפלאמאטישע באציאונגען, און מיאנמאר איז געווען דאס ערשטע אזיאטישע לאנד צו אנערקענען די מדינה אין 1949. מדינת ישראל האט געעפנט איר ערשטע דיפלאמאטישע מיסיע אין יאַנגון אין 1953, און אין 1957 איז עס געווארן אן אמבאסאדע.
בורמעזער פריים מיניסטער יו נו איז געווען דער ערשטער פרעמדער ראש מדינה וואס האט באזוכט מדינת ישראל אין 1955. די מדינה'ס פּרעמיער מיניסטער דוד בן-גוריון האט באזוכט בורמא אין 1959 און 1961.
מדינת ישראל האט געהאט מיליטערישע פארבינדונגען מיט בורמא זינט די 1950ער יארן, אבער עס זענען פארהאן באריכטן איבער וואפן פארקויפונגען אין די לעצטע יארן, וואס האט געברענגט קריטיק צוליב די מענטשנרעכט פראבלעמען אין מיאַנמאַר[2].
עס איז וויכטיג צו באמערקן אז די מקורות באשרייבן בעיקר די געשיכטע פון די באגדאדישע אידן, וואס זענען געווען א מער באווירטע און מוצלח'דיגע גרופע אין בורמא אין דער בריטישער קאלאניאלער תקופה. אינפארמאציע וועגן די לעבנס פון ווייניגער פּריווילעגירטע אידן איז באגרעניצט[3].
רעפערענצן
- ↑ Community in Myanmar - World Jewish Congress
- ↑ Jeremy Gillick, Letter from Myanmar, Moment Magazine, Jul-Aug 2010, pp. 38–45.
- ↑ Almost Englishmen. Baghdadi Jews in Yangon - Allegra Lab, אויף Allegra Lab, יוני 23, 2014