דרעפט:ישיבה אוניווערזיטעט

ישיבה אוניווערזיטעט (אויך באַקאַנט ווי YU) איז אַ פּריוואַטע אָרטאָדאָקסישע אידישע פאָרשונגס־אוניווערזיטעט אין ניו יאָרק סיטי, וועלכע אינטעגרירט אינטענסיווע תּורה לערנען מיט סעקולערע אַקאַדעמישע דיסציפּלינען. די אינטעגראַציע ווערט געפירט לויט דער פילאָזאָפיע פון תורה ומדע ("תּורה און וועלטליכע וויסנשאַפט"). די דאָזיגע השקפה האַלט אַז אידישע רעליגיעזע וויסן און אַלגעמיינע חכמה באַרייכערן איינע די אַנדערע.

YU איז געגרינדעט געוואָרן אין 1886 אַלס אַ קליינע ישיבה אויף דער לאָוער איסט סייד פון מאַנהעטן. נאָך צונויפגיסן און פאַרגרעסערונגען, האָט זי דערגרייכט דעם סטאַטוס פון אַן אוניווערזיטעט אין 1945, אַלס די ערשטע אינסטיטוציע פון העכערער דערציאונג אונטער אידישער אויפזיכט. ישיבה אוניווערזיטעט איז דער פאָן-טרעגער פון צענטריסטן-מאָדערן-אָרטאָדאָקסישן אידישקייט.

די אוניווערזיטעט האַלט פיר קעמפּוסן אין ניו יאָרק סיטי. צווישן אירע אונטערגראַדואַטע שולעס זענען Yeshiva College (בלויז פאַר מענער) און Stern College for Women (פאַר פרויען), צוזאַמען מיט גראַדואַטע און פּראָפעסיאָנעלע שולעס, אַזוי ווי די Benjamin N. Cardozo School of Law און די Albert Einstein College of Medicine.

היסטאָריע און גרינדונג

ישיבת עץ חיים און ישיבת רבינו יצחק אלחנן

די זוימען פאַר דער גרינדונג פון דער אינסטיטוציע זענען געפלאַנצט געוואָרן אין 1886, ווען אַ גרופּע פון אָרעמע אימיגראַנטן האָבן געגרינדעט ישיבת עץ חיים אויף דער לאָוער איסט סייד פון ניו יאָרק. די אינסטיטוציע איז אָריגינעל געווען אַ חדר-סטיל עלעמענטאַר שולע. דער ציל, ווי באַשריבן אין דער גרינדונג צערטיפיקאַט, איז געווען צו לערנען אידישע אינגלעך אין די הייליגע שריפטן, גמרא און לשון-קודש, צוזאַמען מיט "לייענען, שרייבן, און רעדן די ענגלישע שפּראַך". איינער פון די ערשטע ענגליש לערער איז געווען דער צוקונפטיגער זשורנאַליסט אַברהם קאַהאַן.

אין 1896, האָבן פילע פירנדע אָרטאָדאָקסישע רבנים באַשלאָסן אַז עס פעלט אַ רבנישע סעמינאַר אין אַמעריקע וואָס זאָל זיין געבויט אויף דער טראַדיציאָנעלער אייראָפּעאישער ישיבה סטרוקטור. דעם 1897 האָט זיך געגרינדעט ישיבת רבינו יצחק אלחנן (Rabbi Isaac Elchanan Theological Seminary – RIETS). די ישיבה איז געווען די ערשטע אינסטיטוציע פאַר אַוואַנסירטע תלמוד-לימודים אין די פאַראייניגטע שטאַטן. זי איז געהייסן געוואָרן נאָך הרב יצחק אלחנן ספּעקטאָר (1817–1896), דער באַרימטער רב פון קאָוונאָ, ליטע, און אַן אויסערגעווענליכער פּוסק און גאון פון 19טן יאָרהונדערט. RIETS איז געגרינדעט געוואָרן דורך אַ גרופּע פון תורה-ליבהאָבער, אַריינגערעכנט רבי משה מאיר מאַטלין, רבי יהודה דוד בערנשטיין, און דוד אַבראַמאָוויץ.

אין 1915 האָבן ישיבת עץ חיים און RIETS זיך צונויפגעגאָסן. אין 1916 איז געעפנט געוואָרן אַן אַקרעדיטירטע בחורים הויכשול, די Marsha Stern Talmudical Academy, וואָס האָט פאַראייניגט תלמודישע און סעקולערע לימודים. דער הויפּט בויער פון דער אינסטיטוציע, הרב ד"ר בערנאַרד רעוועל, איז געוואָרן דער פּרעזידענט און ראש ישיבה אין 1915.

דער שווערער וועג צו "תורה ומדע"

אין די פריערדיגע יאָרן פון RIETS, האָבן די סטודענטן — וואָס זענען געווען בעיקר אימיגראַנטן אָדער זייערע קינדער — נישט געווען צופרידן מיט דער פאַרוואַלטונג'ס אויפפאַסונג פון סעקולערע לימודים. כאָטש די גרינדונגס־דאָקומענטן האָבן צוגעזאָגט "אינסטרוקציע אין דער שפּראַך פון לאַנד", האָבן די עלטערע דירעקטאָרן געמיינט אַז פּאַסירבאַר ענגליש איז גענוג. די יונגערע דור סטודענטן, וועלכע האָבן געזען זייער צייט אין RIETS אַלס צוגרייטונג פאַרן אַמעריקאַנער רבנות, האָבן פאַרשטאַנען אַז אידיש-רעדנדע, אומגעלערנטע רבנים וועלן נישט קענען טרעפן די באַדערפענישן פון דער אַמעריקאַנער לאַיע. דער סטודענטן פּראָטעסט אין יענע יאָרן האָט געהאָלפן צו גרינדן דעם קאַלעדזש אַליין. אין 1928, איז Yeshiva College געעפנט געוואָרן, און אין די שפּעטע 1920ער יאָרן האָט די אינסטיטוציע זיך אַריבערגעצויגן צו וואַשינגטאָן הייטס אין מאַנהעטן.

די פילאָזאָפיע פון תורה ומדע

תורה ומדע איז די גרונט־פילאָסאָפיע פון ישיבה אוניווערזיטעט, וועלכע באַשטעטיגט אַז אַן אָרטאָדאָקסישער איד קען זיך פאַרנעמען מיט דער מאָדערנער געזעלשאַפט און וועלט, האַלטנדיג אָן דעם עול פון הלכה. די פילאָזאָפיע זעט תּורה-לימוד און וועלטליכע וויסנשאַפט נישט אַלס קעגנזעצליכע געביטן, נאָר אַלס קאָמפּלעמענטאַרע כוחות. די העכסטע אויסדרוק פון דעם אידעאַל איז ווען יעדער געביט באַרייכערט דעם אַנדערן.

די הויפּט אידעאָלאָגישע אַרכיטעקטן פון תּורה ומדע זענען געווען הרב יוסף דוב סאָלאָווייטשיק (1903–1993), באַקאַנט אַלס "דער רב," און הרב ד"ר נאָרמאַן לאַם, וועלכער האָט געדינט אַלס YU פּרעזידענט פון 1976 ביז 2003. הרב סאָלאָווייטשיק, אַ גרויסער גאון אין תּורה און פילאָזאָף, האָט געהאַט אַ דאָקטאָראַט אין פילאָזאָפיע פון דער אוניווערזיטעט פון בערלין אין 1931. ער האָט געפאָרמט די מאָדערנע אָרטאָדאָקסיע דורך אַן אָפענע אָנקוקעניש אויף דער וועסטערנער קולטור און זיין פּראָ-ציוניסטישע מיינונג.

רב לאַם האָט אַרטיקולירט אַ זעאונג פון אַ רמב"ם'ישער אידישקייט, וואָס איז גענצליך פאַרפליכטעט צו הלכה, בשעת ער איז אָפן צו וויסנשאַפט, הומאַניסטיק און סעקולערער קולטור בכלל. לויט רב לאַם, מוז די תּורה בלייבן דער אומבאַשטרייטן און פּרעעמינענטער צענטער, און מען דאַרף לייגן שטרענגע לימיטן אויף פרייהייט פון געדאַנק אין געביטן וואָס קענען אַרויסרופן אַרויסרופן פונדאַמענטאַלע אידישע גלויבנס.

די חרדי'שע קריטיק

די אלטראַ-אָרטאָדאָקסישע אָדער חרדי'שע השקפה טענהט אַז YU איז אַ דעוויאַציע פון טראַדיציע. די חרדי'שע וועלט באַטראַכט דאָס פאַרהעלטעניש צווישן תּורה און דער דרויסנדיגער וועלט אַלס אַ קאָנפליקט, וואָס פאָדערט אָפּטיילונג, אָדער תורה כנגד הכל. פון דער חרדי'שער זייט, ווערט אַלגעמיינע בילדונג (לימודי חול) באַרעכטיגט נאָר אויב עס דינט אַ נוץ-צוועק ווי פּרנסה.

עס איז באַמערקט אַ סאָציאָלאָגישע "חרדיזאַציע" אָדער אַ רוק צו רעכטס אין דער אַמעריקאַנער אָרטאָדאָקסיע און אינערהאַלב YU. דאָס פירט צו אַ דרוק אויף RIETS צו באַווייזן זיין תּלמודישע לעגיטימאַציע, שטעלנדיג אַ גרעסערן טראָפּ אויף טעאָרעטישע למדנות (בריסקער מעטאד).

ישיבת רבינו יצחק אלחנן (RIETS)

RIETS איז דער רבנישער סעמינאַר פון ישיבה אוניווערזיטעט, וועלכער געפינט זיך אין דער וואַשינגטאָן הייטס געגנט פון מאַנהעטן. עס איז דער פירנדיקער צענטער פאַר תּורה-לימוד און טראַינינג פאַרן רבנות אין דער מערב האַלבקוגל.

לימודים און מעטאָדאָלאָגיע

דער הויפּט קורס פון לערנען פירט צו סמיכה יורה יורה. RIETS אָפערט אויך די העכערע אָרדינאַציע סמיכה ידין ידין פאַר פּוסקים, דורך אַן אינטענסיוון פּאָסט-גראַדואַטע פּראָגראַם.

אין RIETS דאָמינירט די טראַדיציאָנעלע אַנאַליטישע מעטאָדע, ספּעציעל די בריסקער שיטה, וועלכע איז אַנטוויקלט געוואָרן אין די ליטווישע ישיבות אין 19טן יאָרהונדערט. די מעטאָדאָלאָגיע לעבט ווייטער אין RIETS און ווערט אַסאָציאירט מיט אירע גרויסע רבנים ווי הרב משה סאָלאָווייטשיק, וועלכער האָט געבראַכט די בריסקער צוגאַנג קיין אַמעריקע.

די ישיבה פאַרנעמט זיך מיט קאָנצעפּטועלן למדנות, און עס איז געווען אַ היפּשער אַנטקעגנשטעלונג צו אינטעגרירן די "קריטישע" אָדער אַקאַדעמישע מעטאָדן פון תלמוד-לימוד אין RIETS'ס בית המדרש, כאָטש די אוניווערזיטעט העכערט סעקולערע אַקאַדעמישע פאָרשונג. טייל געלערנטע טענהן אַז די אַקאַדעמישע מכשירים (ווי ליטעראַרישע און היסטאָרישע פאָרשונג) קענען דערגאַנצן און פאַרטיפן דעם פאַרשטאַנד פון דער תורה.

הויפּט אָפּטיילונגען און פאַקולטעטן

Yeshiva University באַשטייט פון פילע שולעס וואָס רעפלעקטירן איר פילאָזאָפיע:

אונטערגראַדואַטע שולעס

1. Yeshiva College (YC): די אונטערגראַדואַטע שולע פאַר ליבעראַלע קונסט און וויסנשאַפט פאַר מענער, וווּ סטודענטן לערנען טעגליך אין בית המדרש צוזאַמען מיט זייער סעקולערן גראַד. YC אָפערט פיר אַלטערנאַטיווע אידישע אָפּטיילונגען, אַריינגערעכנט די Yeshiva Program/Mazer School of Talmudic Studies (וואָס קאָנצענטרירט זיך אויף תלמוד) און די James Striar School (פאַר סטודענטן מיט קליינעם אידישן הינטערגרונט).
2. Stern College for Women (SCW): די פרויען-קעגנשטוק צו Yeshiva College, וועלכע האָט דעם גרעסטן און מערסט דייווערסן אידישע שטודיעס פּראָגראַם אין צפון אַמעריקע פאַר אונטערגראַדואַטע פרויען.
3. Sy Syms School of Business: אונטערגראַדואַטע און גראַדואַטע שולע פאַר ביזנעס, וואָס ערמעגליכט סטודענטן אין YC און SCW צו זיך ספּעציאַליזירן אין ביזנעס-שייכותדיקע געביטן.

גראַדואַטע און פּראָפעסיאָנעלע שולעס

צווישן די סעקולערע אָפּטיילונגען, וועלכע האָבן זיך שטאַרק פאַרברייטערט זינט 1945:

• Albert Einstein College of Medicine.
• Benjamin N. Cardozo School of Law.
• Bernard Revel Graduate School of Jewish Studies (BRGS), וואָס שטודירט די אידישע ירושה מיט אַקאַדעמישע מכשירים.
• Ferkauf Graduate School of Psychology.
• Wurzweiler School of Social Work, וועלכע פאָדערט פון אַלע סטודענטן צו גיין אויף קורסן אין אידישער סאָציאָלאָגיע און אידישע סאָציאַלע אַרבעט ווערטן.
• Azrieli Graduate School of Jewish Education and Administration.

באַקאַנטע פּערזענליכקייטן

RIETS און YU זענען פאַרבונדן מיט אַ רייע פון גרויסע תּורה-לייט און אַקאַדעמיקער:

ראשי ישיבה

• הרב יוסף דוב סאָלאָווייטשיק (דער רב): אומבאַשטרייטן אַ שפּיץ-געלערנטער און פילאָסאָף, וועלכער האָט געדינט אַלס ראש ישיבה איבער 40 יאָר. זיין איינפלוס רעזאָנירט אין דער אינסטיטוציע ביזן היינטיגן טאָג.
• הרב אַהרן ליכטענשטיין: דער איידעם פונעם רב, וועלכער האָט געדינט אַלס ראש ישיבה אין RIETS און איז באַקאַנט אַלס אַ גרויסער תורה ומדע פּערזענליכקייט מיט אַ דאָקטאָראַט אין ענגליש פון האַרוואַרד.
• הרב חיים העלער (1879–1960): אַן אומפאַרגלייכליכער גאון, וועלכער האָט געגעבן שיעורים אין RIETS, און האָט זיך געווידמעט צו אַ ווידערלייקענונג פון בייבל קריטיק.
• הרב משה סאָלאָווייטשיק: דער פאָטער פונעם רב, וועלכער האָט געבראַכט די בריסקער שיטה קיין אַמעריקע.
• הרב הילל הכהן קליין (1849–1926): אַ פריער בויער פון RIETS, וועלכער איז געווען פּרעזידענט פון RIETS אַרום דעם יאָרהונדערט ווענד.
• אָנגייענדע ראש ישיבות: הרב הערשל שכטער, הרב מרדכי וויליג, הרב מאיר גאָלדוויכט, הרב מאיר טווערסקי, און הרב צבי סאָבאָלאָפסקי.

אַנדערע באַקאַנטע פערזענליכקייטן

• הרב ד"ר נאָרמאַן לאַם: דריטער פּרעזידענט פון YU (1976–2003), וועלכער האָט גערופן מאָדערנע אָרטאָדאָקסיע "צענטריסט אָרטאָדאָקסיע".
• חיים פּאָטאָק: מחבר, וועלכער האָט גראַדואירט מיט אַ BA פון YU אין 1950, וועמענס ראָמאַנען האָבן באַהאַנדלט דעם קאָנפליקט צווישן אָרטאָדאָקסישן אידישקייט און אַמעריקאַנער קולטור.
• הילל פורסטענבערג: מאַטעמאַטיקער, וואָס האָט באַקומען דעם אַבעל פּרייז אין 2020, וועלכער האָט באַקומען זיינע BA און MS גראַדן פון Yeshiva College אין 1955.

סטודענטן לעבן און קאָנטראָווערסיעס

YU'ס סטודענטן צייטונגען אַרייננעמען The Commentator (געגרינדעט אין 1935) און The YU Observer.

די קאָנטראָווערסיע פון דעם תועבה קלוב

אין אַפּריל 2021, האָט אַ גרופּע סטודענטן געוואָלט באַקומען אָפיציעלע דערקענונג פאַר דעם YU Pride Alliance, אַן אָרגאַניזאַציע צו שטיצן תועבה סטודענטן. די אוניווערזיטעט האָט אָפּגעזאָגט דעם פאָדערונג, נאָך קאָנסולטאַציעס מיט די עלטערע ראש ישיבות, טענהנדיג אַז אָפיציעלע ענדאָרסמענט וואָלט קאָנפליקטירט מיט די פּרינציפּן פון דער תּורה און דעם פאָדער פון הלכה.

YU האָט שפּעטער געגרינדעט אַן אנערקענטע סטודענטן גרופּע פאַר אונטערגראַדואַטן מיטן נאָמען Kol Yisrael Areivim Club, וועלכער איז געשטיצט דורך דער אַדמיניסטראַציע און בכירע ראש ישיבות. דער קלוב איז פאַר סטודענטן וועלכע שטרעבן צו לעבן אַן אמת'דיגן הלכה'דיגן לעבן און ווערט געבויט אויף אַ יסוד פון אומקאָמפּראָמיסירן הלכה.

טייל קריטיקער פון YU טענהן אַז ראש ישיבות זאָלן פאַרלאָזן די אינסטיטוציע צוליב די קלוב-קאָנטראָווערסיעס אין די גרעסטע שולעס (ווי Cardozo Law School), כאָטש די ראש ישיבות זענען בלויז פאַרבונדן מיט RIETS. פון דער אַנדערער זייט, האַלטן אַנדערע אַז RIETS בלייבט אַ וויכטיגער צענטער פאַר תּורה אין אַמעריקע, און פיל סטודענטן וואָלטן אַנדערש פאַרלוירן געוואָרן צו סעקולערע קאָלעדזשעס.