רוי:יעקב הלוי ליפשיץ (קאוונא)
רבי יעקב ליפשיץ (ה' טבת תקצ"ח, 2טן יאַנואַר 1838 – כ"ט אלול תרפ"א, 2טן אָקטאָבער 1921) איז געווען אַ חרדישער עסקן, פּובליציסט און היסטאָריאָגראַף. ער איז געווען דער סעקרעטאַר און רעכטער האַנט פון רבי יצחק אלחנן ספּעקטאָר פון קאָוונאָ, און דער פירער פון דער אַנטי-ציוניסטישער אולטראַ-אָרטאָדאָקסישער אָרגאַניזאַציע, וועלכע זיינע קעגנער האָבן גערופן די "שוואַרצע לשכה".
ביאָגראַפיע און קאַריערע
רבי יעקב ליפשיץ איז געבוירן געוואָרן אין ווילקאָמיר (Wilkomir, ליטע) צו רבי אליעזר ליפמאַן ליפשיץ, וואָס איז געווען דער מגיד פון שטאָט. אין עלטער פון 13 יאָר איז ער אַריין אין דער קיידאַנער ישיבה. נאָך זיין חתונה האָט ער געוואוינט אין קיידאַן, און אין 1870 האָט ער זיך אַריבערגעצויגן קיין קאָוונאָ[1].
פאַר מער ווי דרייסיג יאָר, ביז ר' יצחק אלחנן ספּעקטאָר'ס טויט אין 1896, איז ליפשיץ געווען דער סעקרעטאַר, געהילף, און רעפּרעזענטאַנט פון רב ספּעקטאָר אין עפנטליכע ענינים. מען האָט אים באַטראַכט אַלס דער אָריגינעלער "עסקן". ער האָט געניצט זיין פּאָזיציע צו קאָנטראָלירן צוטריט צו רב ספּעקטאָר'ס אָפיס.
בשעת דער ערשטער וועלט־מלחמה איז ער געווען אין גלות אין אוקריינע, וואו ער האָט געשריבן זיין ווערק זכרון יעקב. ער איז נפטר געוואָרן אין קאָוונאָ אין 1921.
פּאָלעמיק און "די שוואַרצע לשכה"
ר' יעקב ליפשיץ האָט זיך געווידמעט זיין לעבן צו מלחמה האַלטן קעגן דעם השכלה באַוועגונג און די פירער פון דער ציוניסטישער באַוועגונג. ער איז געווען דער פירנדער אָרטאָדאָקסישער זשורנאַליסט, שרייבנדיג שאַרפע אַרטיקלען (רוב מאָל אַנאָנים) קעגן דער השכלה. ער האָט אַפילו אַרויסגעגעבן מאַניפעסטן און לאַמפּונען קעגן ציוניזם פון זיין אָפיס אין קאָוונאָ.
ער האָט זיך באַטייליגט אין אַלע רבנישע אַסיפות אין רוסלאַנד און אייראָפּע. זיין טעטיקייט האָט אָנגעהויבן אין דער רוסישער אימפּעריע אַלס אַ רעאַקציע צו די משכילים און שפּעטער צו יידישע נאַציאָנאַליסטן אין מזרח־אייראָפּע.
זיין אָפיס אין קאָוונאָ איז געווען די הויפּטקוואַרטיר פון דער אולטראַ-אָרטאָדאָקסישער אַנטי-ציוניסטישער אָרגאַניזאַציע. די קעגנער האָבן גערופן דעם צענטער "די שוואַרצע לשכה". די פילע פאַרדאַמונגען קעגן זיין זשורנאַל הפלס זענען נאָר געקומען צוליב זיין איבערגעגעבנקייט צו דער תורה און אידישקייט.
ליפשיץ אַלס זשורנאַליסט: ער האָט אונטערגעשטיצט דער רעליגיעזער פּרעסע. ער איז געווען שותף אין דער גרינדונג פון די צייטשריפטן הלבנון, הכרם, און הפּלס. הפּלס, וואָס ער האָט געגרינדעט, איז געווען בדעה צו קעמפן קעגן די משכילים און די ציוניסטישע פירערשאַפט. כדי צו באַקומען אַ ליצענץ צו פאַרעפנטלעכן הפּלס, האָבן די רבנים געמוזט צושטעלן צוויי נעמען פון גדולי ישׂראל און דורכגיין טעסטן און פאַרהערן דורך דער ווילנער רעגירונג. מען האָט גערעדט אַז "הפּלס‟ ווערט בעסער פון חודש צו חודש, אָבער זיין מזל איז געווען ווי דאָס מזל פון די יראי השם[2].
קעגנערשאַפט צו מוסר: ליפשיץ האָט אַפילו געקעמפט קעגן דער מוסר באַוועגונג, וואָס ער האָט געהאַלטן אַלס אַ נייע טרענד. ער האָט אַפילו געווען דער וואָס האָט געצויגן די סטרונעס הינטער די סכסוכים קעגן דער מוסר באַוועגונג נאָך רב ספּעקטאָר'ס טויט. לויט טייל שמועות, האָט ר' יעקב ליפשיץ געהאַט אַ האַנט אין פאַרפאַסן אַ שאַרפן מאַמר קעגן די מוסר-אנהענגער, ועלכע זענען געווען אונטערגעשריבן דורך רבנים אַנדערע[3].
דער יאָר ת"ר: ליפשיץ האָט פאַרבונדן דעם אָנהייב פונעם נייעם אידישן יאָרהונדערט אין ה'ת"ר (1839/1840), באַזירט אויף אַ רמז אין זוהר. ער האָט דעם דאָזיגן טאָג פאַרבונדן מיט דער עפענונג פון די "טויערן פון חכמה" (וואָס האָט געבראַכט מאָדערנע טעכנאָלאָגיעס ווי באַן, טעלעגראַף, און עלעקטריע). אָבער, ער האָט אויך אונטערגעשטראָכן, אַז דאָס יאָר האָט אָנגעהויבן אַן עפּאכע פון שווערער קנעכטשאַפט, אַריינגערעכנט די געבורט פון השכלה און דער אויפקום פון מאָדערנער אַנטיסעמיטיזם[4][5].
היסטאָריאָגראַפיע און ווערק
רבי יעקב ליפשיץ האָט געשריבן פילע ספרים וואָס האָבן געדינט זיין אָרטאָדאָקסישער אידעאָלאָגישער ציל:
- זכרון יעקב: דאָס איז זיין דריי-באַנדיגע זכרונות-געשיכטע, וועלכע ער האָט געשריבן בשעת זיין גלות אין אוקראינע ביים ערשטן וועלט־קריג. דער פולער נאָמען איז ספר זכרון יעקב: הסטורי' ישראלית מחיי היהודים ברוסיא ופולין. עס איז אַרויסגעגעבן געוואָרן נאָך זיין טויט דורך זיין זון נטע הלוי ליפשיץ, צווישן 1924 און 1930. דאָס ווערק איז אַ חשובער מקור פאַר דער געשיכטע פון די אידן אין רוסלאַנד אינעם 19טן יאָרהונדערט.
- היסטאָריאָגראַפישער צוגאַנג: זכרון יעקב איז אַ פּאָלעמיש-אַפּאָלאָגעטיש ווערק וועגן דער געשיכטע פון אידן אין דער צאַרישער אימפּעריע. ליפשיץ האָט עס געזען אַלס אַ "קאָנטער-היסטאָריע", וואָס אָפערט אַ רעליגיעזע אַלטערנאַטיוו צו דער מאָדערנער סעקולערער היסטאָריאָגראַפיע. ער האָט געוואָלט פאַרענדיגן די קאָנקורענץ פון די יורשים פון דער השכלה, און ברענגען כבוד צוריק צו די פאָרגייער.
- תולדות יצחק און גאון יצחק: אַ ביאָגראַפיע פון רבי יצחק אלחנן ספּעקטאָר. דאָס ווערק איז אַרויס אין 1897 אַלס תולדות יצחק, און אויך אין יידיש אַלס גאון יצחק אין 1899.
- מחזיקי הדת: אַ ספר וואָס פּרעזענטירט זיין אָרטאָדאָקסישע אידעאָלאָגיע, אַרויסגעגעבן אין 1903.
- דברי שלום ואמת: קעגן דעם פאָרשלאג צו גרינדן אַ רבנים-סעמינאַר אין רוסלאַנד (1884).
משפּחה
זיין זון, נטע הלוי ליפשיץ (פון קאוונא-סלאַבאָדקאַ), איז געווען זיין סעקרעטאַר און רעכטער האַנט פון זיין פאָטער, אַ שותף אין זיין עסקנות אין די לעצטע יאָרן און האָט ארויסגעגעבן די סעריע ספרים 'זכרון יעקב' נאָך זיין טויט. נטע ליפשיץ איז אַליין פאַרשוואונדן געוואָרן אין קאָוונאָ געטאָ (וויליאַמפּאָלע געגנט).
זיין איידעם איז געווען הרב זלמן יעקב פרידערמאַן (1869-?), אַ רב אין באָסטאָן, וואָס האָט חתונה געהאַט מיט זיין טאָכטער דאָראַ[6].
זיין אייניקל, וועלכער איז אויך גערופן געוואָרן רבי יעקב הלוי ליפּשיץ, איז געווען דער סעאָ פון OU כּשרות פון 1977 ביז 1980.
- ↑ מכתב חשוב מאת רבי יעקב ליפשיץ מקובנה, אויף DYNASTY AUCTIONS, מאי 5, 2023.
- ↑ מכתב חשוב מאת רבי יעקב ליפשיץ מקובנה, אויף DYNASTY AUCTIONS, מאי 5, 2023.
- ↑ דב כ"ץ, פולמוס המוסר, ירושלים, תשל"ג.
- ↑ יעקב ליפשיץ, זכרון יעקב א, קאוונע-סלאבאדקע, תרפ"ד, עמ' 84–86.
- ↑ Israel Bartal, "Messianism and nationalism: Liberal optimism vs. orthodox anxiety". Jewish History 20, 5–17 (2006)
- ↑ Kimmy Caplan, “Friederman, Zalman Jacob”, Encyclopaedia Judaica, 2nd ed. (2007)