רוי:מאנטעסקיע
|
דער אַרטיקל אָדער די אָפטיילונג נויטיגט זיך אין א קאָמפלעטער איבערשרייבונג. ביטע דאס דורכשמועסן אין דעם שמועס בלאַט. |
דער באַראָן מאָנטעסקיע ("Baron de Montesquieu", און אין העברעאישּ "הברון מונטסקייה"), אַ פֿראַנצויזישער פֿילאָסאָף. געבוירן אין 1689, געשטאָרבן אין 1755.
ער איז באַרימט מיט זיין פאָרמולירונג פֿון דער טעאָריע אז די מלוכישע שררה מוז צעטיילט ווערן אויף דריי אָפגעזונדערטע (אומאָפהענגיקע) אינסטאַנצן: געזעץ-געבונג, מישפט פירונג און רעגירונג. דער-דאָזיקער פרינציפ איז אנגענומען געוואָרן אַלס זעלבסטפאַרשטענדלעכע חכמה אין דער מאָדערנער אויפפאַסונג פון געזעלשאפטלעך פאָליטישער אויספורעמונג פון מלוכהשאַפט, און איז פאַרווירקלעכט געוואָרן אין אַ סך דעמאָקראַטישע, מערסטנס מערב'דיקע, מלוכות אין דער וועלט.
זיַין סאמע וויכטיגע יצירה איז דאס בוך "l' esprit of the lois" - (פֿאָם גייזט דער געזעטע, די נשמה אויף די טיפֿפונקטע), אין 1748 - אַ פראָדוקט פןן צוואנציק יאר ארבעט.
ער האָט דערקלערט דעם אונטערשיד צווישן דריַי-ערליי פארמען פון מלוכות:
- מאָנאַרכיע - ווען דער הערשער נעמט איבער די מלוכה דורך ירושה.
- דיקטאטאר - ווען דער הערשער נעמט די מלוכה אליין, מיט קיין באגרענצונג, און באשליסט אלע החלטות אליין.
- רעפובליק - ווען דאס פאלק וויילט אויס דעם פירער פון דער מלוכה.
ער זאָגט אז די בעסטע מלוכה איז די רעפובליק. אָבער אום צו זיכערן די פרייהייט פון מענטשן, דארף דער שטאַט צוישען דען דריַי אויטאָריטען צו טרענען, אוו אויף די וויזע צו זיכערן, דאס עס גליַיכגעוויכט אוו ברוכע צוישען אינען גיבט.
די אַדמיניסטראטיווע קרעפטע וארען רעגירונגס מאכט אבטייל:דאס לעגיסלאטיוו, די עקסעקוטיוו , און דער געריכטזוף (העברעאישּ: "רשות שופטת"). דיזע קרעפטע זאָלטען אויף אונטער דען דריַי קלאסען געטיַילט וערדען, די ער געזען האָט, אלס בעזיצע, דאמיט יעדעס איַינע קראפט אובער די אנדערען האָטע.