486
רעדאגירונגען
רעדאגירונג
(רעדאגירונג) |
(רעדאגירונג) |
||
| שורה 26: | שורה 26: | ||
:'''רַ'''חֽוּם לְמַֽעֲנָֽם שֻׁלַּֽחְתָּ.{{ביאור|דער פייטן גייט איבער צו [[גלות בבל]], און ציטירט די דרשת חז"ל אויפן פסוק {{ציטוטון|לְמַעַנְכֶם שִׁלַּחְתִּי בָבֶלָה|{{תנ"ך|ישעיהו|מג|יד}}}} וואס ווערט גע'דרש'נט ווי כאילו עס איז געשריבן געווארן "שֻׁלַּחְתִּי", און עס לערנט אז אויך אין גלות בבל, האט די שכינה גולה געווען קיין בבל צוזאמען מיטן אידישן פאלק.{{הערה|{{ירושלמי|תענית|א|א}}; {{בבלי|מגילה|כט|א}}.}}}} כֵּן הוֹשַׁע נָא: | :'''רַ'''חֽוּם לְמַֽעֲנָֽם שֻׁלַּֽחְתָּ.{{ביאור|דער פייטן גייט איבער צו [[גלות בבל]], און ציטירט די דרשת חז"ל אויפן פסוק {{ציטוטון|לְמַעַנְכֶם שִׁלַּחְתִּי בָבֶלָה|{{תנ"ך|ישעיהו|מג|יד}}}} וואס ווערט גע'דרש'נט ווי כאילו עס איז געשריבן געווארן "שֻׁלַּחְתִּי", און עס לערנט אז אויך אין גלות בבל, האט די שכינה גולה געווען קיין בבל צוזאמען מיטן אידישן פאלק.{{הערה|{{ירושלמי|תענית|א|א}}; {{בבלי|מגילה|כט|א}}.}}}} כֵּן הוֹשַׁע נָא: | ||
כְּהוֹשַֽׁעְתָּ '''שְׁ'''בֽוּת שִׁבְטֵֽי יַֽעֲקֹֽב. | כְּהוֹשַֽׁעְתָּ '''שְׁ'''בֽוּת שִׁבְטֵֽי יַֽעֲקֹֽב. | ||
:'''תָּ'''שֽׁוּב וְתָשִֽׁיב שְׁבֽוּת אָֽהֳלֵֽי יַֽעֲקֹֽב.{{ביאור| | :'''תָּ'''שֽׁוּב וְתָשִֽׁיב שְׁבֽוּת אָֽהֳלֵֽי יַֽעֲקֹֽב.{{ביאור|פונקט ווי דו האסט געהאלפן די גולי בבל און דו האסט זיי צוריק געקערט, אזוי זאלסטו צוריק ברענגען די שבות אהלי יעקב צו א גענצליכע אוסלייזונג. דער פייטן האט געשריבן "תשוב ותשיב", לויט די דרשת חז"ל אויף {{תנ"ך|דברים|ל|ג}} אז די לשון "ושב ה' את שבותך" אין א [[בניין קל]] (און נישט "השיב"), לערנט אז ביי די גאולה קערט זיך אויך גאט צוריק פונעם גלות, און נישט נאר אז ער קערט צוריק די אידן. די דרש ווענדט ער אן אויך אויפן לשון הפסוק "הנני שב את שבות אהלי יעקב" ({{תנ"ך|ירמיהו|ל|יח}}).}} וְהוֹשִֽׁיעָה נָּֽא: | ||
}} | }} | ||
'''כְּהוֹשַׁעְתָּ אֵלִים''' איז א [[פיוטי הושענות|פיוט הושענות]] וואס ווערט געזאגט אלס א טייל פונעם מנהג [[הושענות]] אום [[סוכות]], לויט די מנהגי [[אשכנזים|אשכנז]] און [[נוסח איטאליע|איטאליע]]. אינעם פיוט, בעטן די מתפללים פון גאט אז ער זאל זיי העלפן, פונקט ווי ער האט געהאלפן זייערע עלטערן אסאך מאל אין די אידישע היסטאריע, איבערהויפט ביי [[יציאת מצרים]]. עס איז אנגענומען עס צו באציען צו דעם [[פייטן]] [[רבי אלעזר הקליר]], וואס האט גאוואוינט ווי אפגעשאצט אין [[ארץ ישראל]] אנפאנג דעם [[7'טן יארהונדערט]].{{הערה|[[יונה פרנקל]], '''[[מחזור לפי מנהגי בני אשכנז לכל ענפיהם|מחזור לסוכות, שמיני עצרת ושמחת תורה לפי מנהגי בני אשכנז לכל ענפיהם]]''', ירושלים תשמ"א, [https://www.hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?req=21140&st=&pgnum=40 מבוא, עמ' לט].}} | '''כְּהוֹשַׁעְתָּ אֵלִים''' איז א [[פיוטי הושענות|פיוט הושענות]] וואס ווערט געזאגט אלס א טייל פונעם מנהג [[הושענות]] אום [[סוכות]], לויט די מנהגי [[אשכנזים|אשכנז]] און [[נוסח איטאליע|איטאליע]]. אינעם פיוט, בעטן די מתפללים פון גאט אז ער זאל זיי העלפן, פונקט ווי ער האט געהאלפן זייערע עלטערן אסאך מאל אין די אידישע היסטאריע, איבערהויפט ביי [[יציאת מצרים]]. עס איז אנגענומען עס צו באציען צו דעם [[פייטן]] [[רבי אלעזר הקליר]], וואס האט גאוואוינט ווי אפגעשאצט אין [[ארץ ישראל]] אנפאנג דעם [[7'טן יארהונדערט]].{{הערה|[[יונה פרנקל]], '''[[מחזור לפי מנהגי בני אשכנז לכל ענפיהם|מחזור לסוכות, שמיני עצרת ושמחת תורה לפי מנהגי בני אשכנז לכל ענפיהם]]''', ירושלים תשמ"א, [https://www.hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?req=21140&st=&pgnum=40 מבוא, עמ' לט].}} | ||
==אינהאלט פונעם פיוט== | ==אינהאלט פונעם פיוט== | ||
די צענטראלע טעמע פונעם פיוט איז אוועקגעשטעלט אופן געדאנק אז ווען דאס אידיש פאלק געפינט זיך אין א צרה, איז כביכול אויך דער אויבערשטער מיט זיי צוזאמען אין די צרה, און דערפאר ווען גאט העלפט פאר די אידן העלפט ער כביכול אויך זיך. די געדאנק ערשיינט אפאר מאל אין מדרשי חז"ל, און איז באזירט אויף די פסוקים {{ציטוטון|עִמּוֹ אָנֹכִי בְצָרָה | די צענטראלע טעמע פונעם פיוט איז אוועקגעשטעלט אופן געדאנק אז ווען דאס אידיש פאלק געפינט זיך אין א צרה, איז כביכול אויך דער אויבערשטער מיט זיי צוזאמען אין די צרה, און דערפאר ווען גאט העלפט פאר די אידן העלפט ער כביכול אויך זיך. די געדאנק ערשיינט אפאר מאל אין מדרשי חז"ל, און איז באזירט אויף די פסוקים {{ציטוטון|עִמּוֹ אָנֹכִי בְצָרָה|תהלים|צא|טו}} און {{ציטוטון|בְּכָל צָרָתָם לוֹ צָר|{{תנ"ך|ישעיהו|סג|ט}}}} און אזוי אויך אויף דרשות פון אסאך פסוקים.{{הערה|[[מכילתא דרבי ישמעאל]], פרשתא דפסחא, {{ויקיטקסט|מכילתא_על_שמות_יב#פסוק_מ_(כל_הפרק)(כל_הפסוק)|פרק י"ב, פסוק מ}}.}} די געדאנק איז ספעציעל פארבינדן צום מנהג פון הושענות נאך פון פריערדיגע צייטן: לויט [[רבי יהודה]] אין צייט פון די [[הושענות]] אין [[בית המקדש]] (ארומנעמען די [[מזבח]]) האט מען אויסגערופן "אני והו והוא הושיעה נא".{{הערה|{{משנה|סוכה|ד|ה}}.}} דער [[תלמוד ירושלמי]] טייטשט די אויסרוף לויט די אויבנדערמאנטע געדאנק, ווי עס מיינט צו בעטן גאט אז ער זאל העלפן נישט נאר כלל ישראל נאר אויך אים אליין.{{הערה|{{ירושלמי|סוכה|ד|ג}}; {{בבלי|סוכה|מה|א|מפרש=תוספות|ד"ה=אני}}.}} | ||
==געבוי== | ==געבוי== | ||
| שורה 53: | שורה 53: | ||
{{מיזמים|ויקיטקסט=כהושעת אלים}} | {{מיזמים|ויקיטקסט=כהושעת אלים}} | ||
* {{המילון ההיסטורי|1=כהושעת אלים בלוד עמך|2=600023&mm15=002001004000}}. | * {{המילון ההיסטורי|1=כהושעת אלים בלוד עמך|2=600023&mm15=002001004000}}. | ||
* "כהושעת אלים" אין [[ | * "כהושעת אלים" אין [[וויסנשאפטליכע ארטיקל]], אין {{HebrewBooks|[[דניאל גאלדשמידט]] און [[יונה פרענקל]]|מחזור לסוכות, שמיני עצרת ושמחת תורה לויט מנהגי בני אשכנז לכל ענפיהם|21140|ירושלים תשמ"א, עמ' 181–182|עמוד=238}}. | ||
* יעקב ראטשילד, "[http://www.daat.ac.il/daat/kitveyet/mahanaim/hoshanot.html לסדר ההושענות בסוכות – 'אני והו הושיעה נא!']", '''[[מחניים (כתב עת)|מחניים]]''' לו (תשי"ט), אין וועבזייטל [[דעת (אתר אינטרנט)|דעת]]. | * יעקב ראטשילד, "[http://www.daat.ac.il/daat/kitveyet/mahanaim/hoshanot.html לסדר ההושענות בסוכות – 'אני והו הושיעה נא!']", '''[[מחניים (כתב עת)|מחניים]]''' לו (תשי"ט), אין וועבזייטל [[דעת (אתר אינטרנט)|דעת]]. | ||