אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "בית אחאב"

123 בייטן צוגעלייגט ,  פֿאַר 2 יאָר
ק
←‏גרינדונג און אויפבליה: הגהה, אינערליכע פארבינדונגען
ק (מכלוליזאציע, {{לינק צו אידיש יאר}})
ק (←‏גרינדונג און אויפבליה: הגהה, אינערליכע פארבינדונגען)
שורה 11: שורה 11:
==געשיכטע==
==געשיכטע==
===גרינדונג און אויפבליה===
===גרינדונג און אויפבליה===
אין יאר {{לינק צו אידיש יאר|3010}} האט [[זמרי]], א קנעכט פון [[אלה בן בעשא]], אומגעברענגט זיין האר אין [[תרצה]], און זיך געקרוינט אלס מלך ישראל. דאס פאלק האט אבער נישט געווען אינטרעסירט אין זמרי'ס קעניגרייך און זיך געקליבן אן אנדערער: טייל האבן אויסגעקליבן [[עמרי]] - א גענעראל אין מלכות ישראל - צו זיין קעניג, און טייל האבן געקרוינט [[תבני בן גינת]]. נאך א פינף יעריגע קריגעריי האט עמרי איבערגעקומען תבני'ן און געווארן פולקאמער קעניג{{הערה|שם=מלאטז|{{תנ"ך|מלכים א|טז}}}}.
אין יאר {{לינק צו אידיש יאר|3010}} האט [[זמרי]], א קנעכט פון [[אלה|אלה בן בעשא]], אומגעברענגט זיין האר אין [[תרצה]], און זיך געקרוינט אלס מלך ישראל. דאס פאלק איז אבער נישט געווען אינטערעסירט אין זמרי'ס קעניגרייך און זיך געקליבן אן אנדערן: טייל האבן אויסגעקליבן [[עמרי]], א גענעראל אין מלכות ישראל, און טייל האבן געקרוינט [[תבני בן גינת]]. נאך א פינף יעריגע קריגעריי האט עמרי געזיגט איבער תבני'ן און געווארן פולקאמער קעניג{{הערה|שם=מלאטז|{{תנ"ך|מלכים א|טז}}}}.


עמרי האט אויפגעבויט דאס שטאט [[שומרון]] און איר געמאכט דער הויפטשטאט פון מלכות ישראל{{הערה|שם=מלאטז}}, איינגענומען [[מואב]] און אונטערטעניגט צו אים{{הערה|שם=מישע|[[מצבת מישע]], געברענגט אין: {{אוצר החכמה|זאב וילנאי|מדריך ארץ ישראל|610908|ירושלין, תש"ו, זייט 111|עמוד=111}}}} און שלום געמאכט מיט מלכות יהודה נעמענדיג [[יהושפט בן אסא]] פאר אן איידעם. עמרי'ס זון [[אחאב]] האט נאכמער פארשטערקערט די קעניגרייך, ער האט אויפגעבויט אין שומרון א "בית השן" (א פאלאץ באצירט מיט עלעפאנט ביינער{{הערה|{{תנ"ך|מלכים א|כב|לט}}, און [[רש"י]] אויפן ארט}}); און געהייראט [[איזבל]] דער טאכטער פון אתבעל דער צידונער קעניג{{הערה|{{תנ"ך|מלכים א|טז|לא}}}}, און חתונה געמאכט זיין טאכטער עתליהו מיט אחזיהו בן יהושפט. חז"ל זאגן אז אחאב איז געווען א "מושל בכיפה" – ער האט געקעניגט איבער די גאנצע וועלט{{הערה|{{בבלי|מגילה|יא|א}}, פרקי דרבי אליעזר פרק יא}}.
עמרי האט אויפגעבויט דעם שטאט [[שומרון]] און איר געמאכט די הויפטשטאט פון מלכות ישראל{{הערה|שם=מלאטז}}; ער האט איינגענומען [[מואב]] און זיי אונטערטעניגט צו אים{{הערה|שם=מישע|{{קישור שפה|עברית|מצבת מישע|מציבת מישע}}, געברענגט אין: {{אוצר החכמה|זאב וילנאי|מדריך ארץ ישראל|610908|ירושלין, תש"ו, זייט 111|עמוד=111}}}}, און שלום געמאכט מיט [[מלכות יהודה]] נעמענדיג [[יהושפט]] פאר אן איידעם. עמרי'ס זון [[אחאב]] האט נאכמער פארשטערקערט די קעניגרייך, ער האט אויפגעבויט אין שומרון א "בית השן" (א פאלאץ באצירט מיט עלעפאנט ביינער{{הערה|{{תנ"ך|מלכים א|כב|לט}}, און [[רש"י]] אויפן ארט}}), ער האט געהייראט [[איזבל]] די טאכטער פון אתבעל דער קעניג פון [[צידון]]{{הערה|{{תנ"ך|מלכים א|טז|לא}}}}, און חתונה געמאכט זיין טאכטער עתליהו מיט [[יהורם (מלך יהודה)|יהורם בן יהושפט]]. חז"ל זאגן אז אחאב איז געווען א "מושל בכיפה" – ער האט געקעניגט איבער די גאנצע וועלט{{הערה|{{בבלי|מגילה|יא|א}}, פרקי דרבי אליעזר פרק יא}}.
 
אחאב האט זיך אנגעשלאסן אין דער פאקט פון צוועלף קעניגרייכן קעגן [[אשור]], און געשפילט א גרויסע ראלע ביי די {{קישור שפה|עברית|קרב קרקר|קרקר שלאכט}}{{הערה|שם=קרקר|{{אוצר החכמה|יהודה קיל, יהודה אליצור|אטלס דעת מקרא|156391|ירושלים, תשנ"ח, זייט 256|עמוד=269}}}}. די קעניגן פון בית אחאב האבן כסדר מלחמה געהאלטן מיט [[ארם]]; ביי איינע פון די מלחמות איז אחאב אומגעברעגנט געווארן{{הערה|{{תנ"ך|מלכים א|כב|לד}}}}, און די פארלוסטן ביי אן אנדערע האבן געברענגט אן ענדע צום דינאסטיע.


אחאב האט זיך אנגעשלאסן אין דער פאקט פון צוועלף קעניגרייכן קעגן [[אשור]], און געשפילט א גרויסע ראלע ביי די [[קרקר שלאכט]]{{הערה|שם=קרקר|{{אוצר החכמה|יהודה קיל, יהודה אליצור|אטלס דעת מקרא|156391|ירושלים, תשנ"ח, זייט 256|עמוד=269}}}}. די קעניגן פון בית אחאב האבן כסדר מלחמה געהאלטן מיט [[ארם]]; ביי איינע פון די מלחמות איז אחאב אומגעברעגנט געווארן{{הערה|{{תנ"ך|מלכים א|כב|לד}}}}, און די פארלוסטן ביי אן אנדערע האט געברענגט דער דינאסטיע צו אן ענדע.
===אונטערגאנג און נאכווירקן===
===אונטערגאנג און נאכווירקן===
ביי די לעצטע מלחמה פון [[בית אחאב]] קעגן ארם, האט אלישע הנביא געשיקט איינער פון זיינע תלמידים, יונה הנביא, צו זאלבן אלס מלך ישראל [[יהוא בן נמשי]] דער גענעראל פון מלכות ישראל, און אים הייסן אויס'הרג'נען בית אחאב אלס שטראף פאר זייער זינד. יהוא האט אויסגעפאלגט און אפגעלאזט די פראנט אין רמות גלעד און געגאנגען קיין יזרעאל וואו דער קעניג [[יורם]] האט געווילט זיך צו היילן פון די וואנדן וואס ער האט געכאפט אויפן פראנט. [[אחזיהו מלך יהודה]] זיין פעטער איז דארט געווען אים צו באזוכן, און יהוא האט געכאפט די צוויי קעניגן אין איבערראשונג און זיי גע'הרג'עט{{הערה|שם=מלבט|{{תנ"ך|מלכים ב|ט}}}}.
ביי די לעצטע מלחמה פון [[בית אחאב]] קעגן ארם, האט אלישע הנביא געשיקט איינער פון זיינע תלמידים, יונה הנביא, צו זאלבן אלס מלך ישראל [[יהוא בן נמשי]] דער גענעראל פון מלכות ישראל, און אים הייסן אויס'הרג'נען בית אחאב אלס שטראף פאר זייער זינד. יהוא האט אויסגעפאלגט און אפגעלאזט די פראנט אין רמות גלעד און געגאנגען קיין יזרעאל וואו דער קעניג [[יורם]] האט געווילט זיך צו היילן פון די וואנדן וואס ער האט געכאפט אויפן פראנט. [[אחזיהו מלך יהודה]] זיין פעטער איז דארט געווען אים צו באזוכן, און יהוא האט געכאפט די צוויי קעניגן אין איבערראשונג און זיי גע'הרג'עט{{הערה|שם=מלבט|{{תנ"ך|מלכים ב|ט}}}}.