מייבאים כמותיים, בדוקי עריכות אוטומטית, ביוראקראטן, אינטערפעיס רעדאקטארן, emailconfirmed, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, מנטרים, סיסאפן, צוות טכני, מייבאים, מעדכנים, אספקלריה רעדאקטארן
102,362
רעדאגירונגען
ק
החלפת טקסט – "{{דעסקריפציע||ענגליש=" ב־"{{דעסקריפציע||ענגליש = "
ק (החלפת טקסט – "יידישע שטרעמונגען" ב־"אידישע שטרעמונגען") |
ק (החלפת טקסט – "{{דעסקריפציע||ענגליש=" ב־"{{דעסקריפציע||ענגליש = ") |
||
| (5 מיטלסטע ווערסיעס פון 2 באַניצער נישט געוויזן.) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דעסקריפציע||ענגליש = Jewish diaspora of Central Europe|העב=קבוצה אתנית יהודית שמקורה בגרמניה|דייטש=Juden unter römischer Herrschaft in Mittel-, Nord- und Osteuropa und ihre Nachfahren|}} | |||
[[בילד:Maurycy Gottlieb - Jews Praying in the Synagogue on Yom Kippur.jpg|קליין| תשובה ותפילה ביום הכיפורים בקהילות יהודי אשכנז (ציכונג)]] | [[בילד:Maurycy Gottlieb - Jews Praying in the Synagogue on Yom Kippur.jpg|קליין| תשובה ותפילה ביום הכיפורים בקהילות יהודי אשכנז (ציכונג)]] | ||
'''אַשכנֵזים''' אָדער '''אַשכנַזים''' זענען [[איד]]ן וואָס שטאַמען פון צענטראַל־ און מזרח־[[אייראָפּע]]. די אשכנזישע קולטורעלע מסורות האָבן זיך פאָרמירט אין מיטל־עלטעריש [[דייטשלאַנד]] (אשכנז) און אויך אין [[פראַנקרייך]] (צרפת). זינט [[19טער י"ה|19טן יאָר־הונדערט]] ביז היינט צו טאָג זענען די אשכנזים די גרעסטע עטנישע גרופּע אידן. | '''אַשכנֵזים''' אָדער '''אַשכנַזים''' זענען [[איד]]ן וואָס שטאַמען פון צענטראַל־ און מזרח־[[אייראָפּע]]. די אשכנזישע קולטורעלע מסורות האָבן זיך פאָרמירט אין מיטל־עלטעריש [[דייטשלאַנד]] (אשכנז) און אויך אין [[פראַנקרייך]] (צרפת). זינט [[19טער י"ה|19טן יאָר־הונדערט]] ביז היינט צו טאָג זענען די אשכנזים די גרעסטע עטנישע גרופּע אידן. | ||
| שורה 15: | שורה 16: | ||
צוליב דער לאַנגער געשיכטע פון אשכנזישע אידן אין [[אייראָפּע]] און מטושטשע עטנישע באַציאונגען צווישן פאַרשידענע יידישע עדות איז דאָס אַפּריאָרי אינגאַנצן ניט משמעות, אַז זייערע [[גענעטיק|גענעטישע]] וואָרצלען זאָלן זיין טאַקע אין [[מיטל מזרח|מיטלן מזרח]]. די דאָזיקע סיבה איז געוואָרן אַ תירוץ פאַר כלערלייע ספּעקולאַציעס (צומאָל מיטן [[אנטיסעמיטיזם|אַנטיסעמיטישן]] אָדער [[אנטיציוניזם|אַנטיציוניסטישן]] בכן) וועגן דעם ענין, אָבער אויך פאַר ערנסטע [[היסטאָריאָגראַפיע|היסטאָריאָגראַפישע]] און [[גענעטיק|גענעטישע]] אויספאָרשונגען. | צוליב דער לאַנגער געשיכטע פון אשכנזישע אידן אין [[אייראָפּע]] און מטושטשע עטנישע באַציאונגען צווישן פאַרשידענע יידישע עדות איז דאָס אַפּריאָרי אינגאַנצן ניט משמעות, אַז זייערע [[גענעטיק|גענעטישע]] וואָרצלען זאָלן זיין טאַקע אין [[מיטל מזרח|מיטלן מזרח]]. די דאָזיקע סיבה איז געוואָרן אַ תירוץ פאַר כלערלייע ספּעקולאַציעס (צומאָל מיטן [[אנטיסעמיטיזם|אַנטיסעמיטישן]] אָדער [[אנטיציוניזם|אַנטיציוניסטישן]] בכן) וועגן דעם ענין, אָבער אויך פאַר ערנסטע [[היסטאָריאָגראַפיע|היסטאָריאָגראַפישע]] און [[גענעטיק|גענעטישע]] אויספאָרשונגען. | ||
פאַרשידענע טעאָריעס פונעם אָפּשטאַם פון (מזרח־אייראָפּעאישע) אשכנזים זענען ענג פאַרבונדן מיטן פאַקט, אַז די אשכנזים פון דייטשישע לענדער, וואָס האָבן מיסד געווען דעם "אשכנז ב'" (די | פאַרשידענע טעאָריעס פונעם אָפּשטאַם פון (מזרח־אייראָפּעאישע) אשכנזים זענען ענג פאַרבונדן מיטן פאַקט, אַז די אשכנזים פון דייטשישע לענדער, וואָס האָבן מיסד געווען דעם "אשכנז ב'" (די אידישע קהילה אין מזרח־אייראָפּע) האָבן דאָרטן באַגעגנט אַ יידישע באַפעלקערונג, אַפּנים אַזוי גערופענע [[כנען (מיטל־עלטערישע לענדער)|כנענים]]. מען האָט גאַנץ ווייניק ידיעות וועגן כנענים בכלל און זייער צאָל בפרט, אָבער דווקא דאָזיקע פּרע־אשכנזישע באַפעלקערונג, לויט די עטליכע השערות, איז פאַראַנטוואָרטלעך פאַר דער היפּשער פאַרגרעסערונג פון אשכנז ב', וואָס מען ווייס שוין פון 16טן י"ה אָן, ווייל די דייטשישע קהילה איז געווען אַ קליינע אין צאָל. די דייטשישע אשכנזים אַליין, טראַכט מען, קומען פון [[צרפת]] און [[איטאַליע]], ד"ה פון דער ראָמאַנישער ספערע און תחילת פון [[ארץ ישראל]]. אָבער דער יחוס פון כנענישע אידן, וואָס זענען קולטורעל אַסימילירט געוואָרן דורך דייטשישע אשכנזים, איז דאָ די הויפּט פראַגע. די עיקרדיקע עטנישע מקורות, וואָס מען איז זיי משער פאַר דער אורשפּרונג פון פּרע־אשכנזישע אידן אין מזרח־אייראָפּע, זענען: | ||
* דייטשישע אידן וואָס זענען פריער געקומען אין דאָזיקע שטחים<ref name=Weinreich73/><ref name=Straten04/>, | * דייטשישע אידן וואָס זענען פריער געקומען אין דאָזיקע שטחים<ref name=Weinreich73/><ref name=Straten04/>, | ||
* [[ביזאנץ|ביזאַנטישע]] אידן<ref name=Kulik11/><ref name=Kulik08/>, | * [[ביזאנץ|ביזאַנטישע]] אידן<ref name=Kulik11/><ref name=Kulik08/>, | ||
| שורה 24: | שורה 25: | ||
די היסטאָרישע מקורות צייגן אַ בפירושדיקע קרובהשאַפט אין קולטור און יחוס צווישן (מזרח־)כנענים און [[ביזאַנטישע אידן]]<ref name=Kulik11/><ref name=Kulik08/>. פון אַנדערע קוועלן איז אָבער אויך קלאָר, אַז אַ טייל פון מזרח־אייראָפּעאישער יידישער באַפעלקערונג האָט באַשטייט פון [[גר]]ים. ווי באַקאַנט, די [[כוזרים]], עטניש פון טירקישן אָפּשטאַם, האָבן טיילווייז מגייר געווען אין דער פּרע־אשכנזישער תקופה און האָבן געהאַט אַן אייגענע מלוכה. די צאָל גרים צווישן זיי איז זייער אַ הייס דיסקוטירטע זאַך, אָבער לויט אַ ריי מקורות האָבן עטליכע כאַזאַרן נאָך דער מפּלה פון כאַזאַריע זיך באַזעצט אין אַנדערע מזרח־אייראָפּעאישע לענדער, און דאָרטן מסתמא אַסימילירט מיט אָרטיקע אידן<ref name=Brook06/>. די דעמאָגראַפישע פּרטים זענען אָבער ניט באַשיידלעך. | די היסטאָרישע מקורות צייגן אַ בפירושדיקע קרובהשאַפט אין קולטור און יחוס צווישן (מזרח־)כנענים און [[ביזאַנטישע אידן]]<ref name=Kulik11/><ref name=Kulik08/>. פון אַנדערע קוועלן איז אָבער אויך קלאָר, אַז אַ טייל פון מזרח־אייראָפּעאישער יידישער באַפעלקערונג האָט באַשטייט פון [[גר]]ים. ווי באַקאַנט, די [[כוזרים]], עטניש פון טירקישן אָפּשטאַם, האָבן טיילווייז מגייר געווען אין דער פּרע־אשכנזישער תקופה און האָבן געהאַט אַן אייגענע מלוכה. די צאָל גרים צווישן זיי איז זייער אַ הייס דיסקוטירטע זאַך, אָבער לויט אַ ריי מקורות האָבן עטליכע כאַזאַרן נאָך דער מפּלה פון כאַזאַריע זיך באַזעצט אין אַנדערע מזרח־אייראָפּעאישע לענדער, און דאָרטן מסתמא אַסימילירט מיט אָרטיקע אידן<ref name=Brook06/>. די דעמאָגראַפישע פּרטים זענען אָבער ניט באַשיידלעך. | ||
[[גענעטיק|גענעטישע]] אויספאָרשונגען אין לעצטע יאָרן האָבן געבראַכט אַ סך ידיעות וועגן דעם ענין, הגם אַפילו גלייכע רעזולטאַטן אינטערפּרעטירט יעדער איינער אַנדערש<ref name=Atzmon10/><ref name=Bray10/><ref name=Behar08/><ref name=Elhaik12/>. בסך הכל האָט מען געקלערט, אַז אשכנזים ווייזן אין זייערע [[גענאָם|גענאָמען]] אַ געוויסע צאָל סימנים פון מיטל־מזרחדיקן אָפּשטאַם און ענליכקייטן צו אַנדערע | [[גענעטיק|גענעטישע]] אויספאָרשונגען אין לעצטע יאָרן האָבן געבראַכט אַ סך ידיעות וועגן דעם ענין, הגם אַפילו גלייכע רעזולטאַטן אינטערפּרעטירט יעדער איינער אַנדערש<ref name=Atzmon10/><ref name=Bray10/><ref name=Behar08/><ref name=Elhaik12/>. בסך הכל האָט מען געקלערט, אַז אשכנזים ווייזן אין זייערע [[גענאָם|גענאָמען]] אַ געוויסע צאָל סימנים פון מיטל־מזרחדיקן אָפּשטאַם און ענליכקייטן צו אַנדערע אידישע קהילות. פון דער גענעטישן פּערספּעקטיוו זעט מען יאָ די שרידים פון דער קליינצאָליקייט פון דער יסוד־פּאָפּולאַציע, וואָס איז דער ווידערקול פון דער חידושדיקן צומערונג פון אשכנזים פון 15טן י"ה אָן, און אַ שטאַרקע [[ענדאָגאַמיע]] (חתונות צווישן זיך). עס זענען אָבער דאָ אויך סימנים פון צומישונגען פון די שכנותדיקע אייראָפּעאישע פּאָפּולאַציעס. למשל, אַ העלפט פון היינטיגע אשכנזישע מענער טראָגן [[Y-כראמאסאם|Y־כראָמאָסאָמען]] פון מיטל־מזרחדיקן אָפּשטאַם, בשעת די אַנדערע העלפט שטאַמט טאַקע פון אייראָפּעער<ref name=Hammer00/>. | ||
אַ גרויסע צאָל ירשעוודיקע קראַנקייטן, וואָס האָבן הויכע פרעקווענצן צווישן אשכנזים<ref name=Kolodny09/>, צייגן אויך די גענעטישע אחדות פון דער קהילה. | אַ גרויסע צאָל ירשעוודיקע קראַנקייטן, וואָס האָבן הויכע פרעקווענצן צווישן אשכנזים<ref name=Kolodny09/>, צייגן אויך די גענעטישע אחדות פון דער קהילה. | ||
| שורה 61: | שורה 62: | ||
[[קאטעגאריע:אויף יידיש]] | [[קאטעגאריע:אויף יידיש]] | ||
{{קרד/ויקי/יידיש}} | {{קרד/ויקי/יידיש}} | ||
[[he:יהדות אשכנז]] | |||