רוי:בעדפארד עוועניו
בעדפארד עוועניו איז די לענגסטע[1] גאס אין ברוקלין, ניו יארק סיטי זיך ציענדיג 10.2 מייל (16.4 קילאמעטער) און 132 בלאקען, פון גרינפוינט דרום'דיג קיין שיפסהעד בעי, און גייט אדורך די געגנטן וויליאמסבורג, בעדפארד סטייוועסענט, קראון הײטס, פלעטבוש, מידוואד, מארין פארק און שיפסהעד בעי.
בעדפארד עוועניו איז א הויפט גאס אין וויליאמסבורג וואס לויפט פאראלעל מיט לי עוועניו, בשעת ווען אויף לי עוועניו זענען אסאך ביזנעס און געשעפטן איז אויף בעדפארד אסאך רוחניות'דיגע געביידעס, שולן און חדרים.
א שפאציר אראפ בעדפארד
בעדפארד צווישן פארק און פלאשינג איז די סענטער פאר דיזעסטער טרעפיק, אמבולאנסן דארפן שווער ארבעטן זיך אדורכצוקוועטשן, די גאס איז באוואקסן מיט הויכשטאקיגע בנינים וואס לייגן נאר צו צו די אנגעצויגנקייט יעדע טרעילער אין ניו יארק סיטי פארט דארטן דורך און ביישטייערט צום פאלושען, קיצער א טראוועי אינמיטן ווילאמסבורג. גארט געפינט זיך דער הצלחה סופערמארקעט.
די עקשאן הייבט זיך אן ביי פלאשינג ווי יעדן צווייטן טאג ווערן טרעילערס פארפלאנטערט מיטן דריי, נאכדעם איז דא דעם מענהעטן'עם קראס ווי קינד קייט שפרייזן אריבער, קינדער מיט סקוטערס, בחורים מיט די תפילין, יאכנעס מיט באגעבוס, גרופעס מיידלעך וואס נעמען אויף דעם גאנצן ברייט פונעם גאס און אינגעלייט מיט עיר-פאדס צו אויסקרויזן די גאנצע כאאס.
אראפגייענדיג ווייטער איז דא דעם לעגענדארן בלומען ווינקל וואס יעדן פרייטאג נאכמיטאג ווערט עס טראנספארמירט צו א עזרת נשים און ס'פשוט נישט שייך אריבערצוגיין, נו שוין אבי א איד מאכט פרנסה, פון אריבער די גאס קומט דיך אנטקעגן די שרעקליכע מיסט גערוך דאס מקום דינט אלץ דעוועלפמענט פאר די ראטן און מייזן קאמיוניטי.
אנקומענדיג ביים אריבערשפרייז פונקט ווארט דיך אפ דער חכם וואס האט אנדעקט יאשקע ביי די זעכציג און פרובירט מקרב צו זיין דעם עולם… קענסט אונז פליז קראסן? הערט זיך א קול פון א אכט יעריג מיידעלע וואס די מאמע האט געשיקט אין פארק מיט אירע קליינע געשוויסטער… א שווערן קראס דארט, ברויכסט אריינקאטן, ארויסקאטן, אראפקוקן, ארויפקוקן. קאשמארן.
שוין פיינעלי ביסט אויפן אנדערע זייט גאס דארט איז די בי.פי. לאגערן באס סטאפ. אקעגן איבער איז דא די טרייענגל וואס דינט אסאך צוועקן שומרים בודקע/באס סטאפ/בלומען פארקויפן ועוד. אפשר איין טאג וועט דארט קומען א רעסטעראונט ווער ווייסט.
וען מ'קומט אן ביים ווינקל פון בעדפארד/לינטש באגעגענט מען דעם בעקעריי אייביג איז דא דארט איין דאבל פארקט קאר וואס איז אריינגעלאפן "ממש פאר א מינוט" צו כאפן א שטיקל איבערבייס… סאמהאו יעדעס מאל איך וואק דארט אריבער שמעקט פון פריש געבראטענע קאווע ביז איינמאל כ'האב מיך געכאפט אז די גרויסע בילד אויפן פענסטער שפילט מיט מיין מוח… נאכער איז דא די נאסטאלגישע בעדפארד סענטער מלפנים אשל אברהם... אלץ קינד האב איך געציטערט אריבערצוגיין דארט דאס פלאץ פלעגט דיך געבן די געפיל אז ס'איז אן "אלד עידזש פריזאן" וואס די ארעסטאנטן שטייען ביים צוים זיך בעטענדיג צו פארבייגייער מ'זאל זיי ארויסראטעווען… צידאקע! פון אים האב איך די מערסטע געציטערט.. געווען איינער וואס פלעגט טיילן לעקערליך פאר די קינדער. אבער היינט צוטאגס זעסטו נישט מער די חברה, נישט באקאנט די סיבה. געווען דארט א יוד מיט א לאנגע שניי ווייס בארד געהאט א צורה יצחק בן הרה"צ ר' יעקב שארר ע"ה.
ווען די דערגרייכסט ביים ווינקל פון ראדלידזש באמערקסטו עהרנפעלד'ס גראסערי ע"ה, די דאך דארט הענגט נאך לזכרון, זינט זי האט פארשפארט אירע טויערן איז שוין דארט געווען א ד' מינים סענטער, בלומען סטאר, טיי אווענט, ועוד.. אה איר שכן די פוס דאקטער , דר. קנאבל... כמאנעליצלאן ווער גיבט זיך אזא נאמען...
דערנעבן א גרויסן ווייסן בנין וואס שטייט ארויפגעשריבן מיט קידוש החמה אותיות "קהלת יעקב פאפא" עפעס אזוי. סא דער בנין איז די טשיינע קלאזעט פון ווילאמסבורג א שטיק היסטאריע, די באלאטעס אינדערויסן לייגן נאך צו צום זאך, דא איז א גוטע לאקאציע צו כאפן א מנין מעריב נאך א חתונה צוועלעווע אויפדערנאכט אדער שפעטער. פאר קידוש לבנה גייט מען געווענליך אריבער דעם גאס, נעבן שפיצער'ס גראסערי. היסטאריקער ווייסן צו דערציילן אז דא ביים גראסערי האט טובי' מאיר אנגעהויבן זיין קאריער דינענדיג אלץ קאשיער. אסאך מאל פרובירט דער פעדלער זיין מזל פארקויפנדיג זיינע שמאנצקעליך אין פארענט פון ביהמ"ד ווי נייגעריגע ביישויער באטראכטן זיינע אוצרות ווי כאילו ער האט דא נייע סחורה און זיי האבן נישט געוויסט אז ער האט נאך אין סטאק קאסעטן פון ר' לייבל וויינשטאק ביינאנזאם מיט סידי'ס פון ר' דוד ח. ווייס, אלטע וועק זייגערס, בלוטוט פונעם דור פארן בלעקבערי, מיני פלעשלייטס, קליפ פענס, בעטעריס, ועוד…
פיין גיי מיר אריבער צו וויינשטאק ספרים סטאר מיט די אלף בית ביכלעך און יאסעלע פליט אינדערויסן פונעם געשעפט און די קעלער ווי די לאודינג סענטער פלעגט זיין סטאנציאנירט... די עצם געשעפט איז א ד' על ד' אבער ער האט אלעס, פון קידסלייד ביז גארטלעך פון תהילים'ס ביז נ נח קאפלעך און אלעס אינדערמיט, דער בנין דערנעבן איינער וואוינט דארט? ס'סאונד אביסל מיסטריעז…
נאכדעם קומט לאנדא'ס סופערמארקעט א עכטן גראסעריי פון די מיטלאלטער, מיט די פירות וירקות אינדערויסן פון געשעפט און די אלטמאדישע וואג, די מענעדזשער'ס אפיס צוזאמגעקלאפט פון עטליכע סוכה ברעטער יא נאסטאלגיש..
וואסי נעקסט פאפא חדר מיט די הויכע טרעפ ארויף, די צוגעקלעפטע שטיקל וואס איז צוגעקומען אפאר יאר צוריק. נאכדעם די בית הוראה פון סאכדעס נעקסט די בעדפארד קאר. סאלקא ... אייגנארטיג.
גיי מיר אריבער דעם גאס קלויזענבערגער חדר איז דארט סטאנציאנירט מיט די ברייטע טרעפ אלס קינד פלעגט מען טאנצן דערויף אריבערגייענדיג... נאכדעם האסטו ביקסאד.... יוי דעי שמעק נאכדערצו ווען די וואקסט אריבער פארטאגס פאר די מקוה, ס'פארגייט דיר די אפעטיט... די גרויסע שפיגל, נאך קיינמאל געווען קיין פאשקעווילן? א באחן'ט ווינקל, חידה: ווי איז בעדפארד קאר. הופער?
"בעדפארד העכער די הייוועי" איז א נישט קיין מקום ס'איז א סלאגאן א שטיק היסטאריע. מחאות נגד חילולי שבת, פלאקאטן הכונו דינער השנתי, דעי ריזיגע סיינס וואס ווערן אייביג מיסטעריעז צושניטען, די באס צום וואטעווער וועט ארויספארן בשעה 2:00 בדיוק פון בעדפארד העכער די הייוועי איז א טעגליכע מציאות. די היסטארישע מעמד קידוש החמה איז פארגעקומען אטא דא ווי מ'געדענקט איז די אויבן-אן געווען פלאצירט פארנט פון "ויואל משה".
און פון דא פארט מען אריין צום באקאנטן קאמפלעקס "ויואל משה" דא זעמיר דאך אויפגעוואקסן, געלעקט האניג און געזינגען טשו טשו טרעין. דאס מקום דינט אויך אלץ חתונה זאל, אין די הויף קומען פאר די חופות, די גרויסע סוכה פאר די טישן ווער דא אויפגעשטעלט, די גראטעס רינגס און ארום ווערן באנוצט אלץ אומאפיציעלע ווייבער שול. די פארקינג לאט פאר די באסעס ווערט אקופירט צו אויפשטעלן די סוכה'לעך... קוקט אויס ווי די געצעלטן אין מצרים צוזאמגעשטופט.. ווי איטליכעס משפחות טיר זענען נישט געווען איינס קעגן צווייטן.
הארט דערנעבן געפינט זיך די נאסטאלגישע קליין'ס רעסטעראונט אה! די באחנ'טער ר' בערל קליין מיט זיינע צען פינגער האט ער אויפגעשטעלט דאס פלאץ, און די קאנסטראקשן האלט נאך אינמיטן... ווי ער ווערטלט זיך פארוואס האט די אויבערשטער געהייסן נח בויען די תיבה און נישט די ברודער בערל'ן ? ווייל דאס תיבה וואלט נאכנישט געשטאנען... די לעגענדע לויטעט אז איין טאג האט ר' בערל אראפגעשטעלט זיין סוכה'לע און ס'איז אריבער דרייסיג טעג און דאס פלאץ איז לעגאל געווארן זיינס , כ'האלט נאך אן אויג אויפן בעדפארד/לינטש/וואלאבאוט טרייענגל...
רעפערענצן
- מיניטשער וועלט, "מיין שפאציר אראפ בעדפארד" אויף אייוועלט
דאס איז נישט קיין המכלול ארטיקל, בלויז עפעס וואס ליגט דא ביז עס וועט ערזעצט ווערן מיט בעסערס. שרייבט עס איבער!