1,047
רעדאגירונגען
רעדאגירונג, אביסל
ק (צמא לדעת האט אריבערגעפירט בלאט דרעפט:אַקראָסטיק צו דרעפט:אקראסטיך אן לאזן א ווייטערפירונג) |
(רעדאגירונג, אביסל) |
||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
''' | '''אקראסטיך''' (פון [[גריכיש]]: "άκρο" עקסטרעם + "στίχος" שורה; אין [[לאטייניש]]: '''Acrostic''') איז א שרייבן מעטאד אריינצולייגן קונסט אין א [[ליד]] אדער א [[פראזע (ליטעראטור)|פראזע]], וואס דער צוזאמקלייבן פון די ערשטע בוכשטאב פון יעדע ווארט, שורה אדער פאל אינעם ליד שאפט א ווארט אדער אפאר ווערטער, א נאמען, די [[אלף בית]] אותיות, און דאס גלייכן. | ||
אין דער [[מיטל אלטער]] ווערט דער | אין דער [[מיטל אלטער]] ווערט דער אקראסטיך גערעכנט ווי איינע פון די באפוצונגען פון א ליד, און ווי מער די אקראסטיך איז מער קאמפליצירט און סאפיסטיקירט, האט דאס צוגעגעבן צו די טייערקייט פונעם ליד און זיין פארפאסער. | ||
אין די [[נייע צייט]] | דער באנוץ מיט'ן אקראסטיך איז נאך אייגעפירט ביז'ן היינטיגן טאג, בפרט ביים שרייבן [[מציבה|מציבות]], און אויף חתונה בריוולעך און נאך. אין די אלגעמיינע וועלט איז דאס אבער נישט איינגעפירט דורכאויס די [[נייע צייט|מאדערנע תקופה]] ביי א ערנסטע ליד, אבער טייל נוצן דאס נאך ביים שרייבן פאר פארוויילונג, צום ביישפיל ביי ווינטשן אויף א געבורטס טאג. | ||
נאך א באנוץ פאר אקראסטיקס איז ווי א מיטל פאר א [[קאָד]] – די קאמבינאציע וואס ווערט געשאפן דורך די ערשטע בוכשטאבן איז די הויפט זאך, און די ליד נוצט ווי א קאמפולאזש. די אקראסטיק האט אריינגעדרינגען אויך צו די [[ | נאך א באנוץ פאר אקראסטיקס איז ווי א מיטל פאר א [[קאָד]] – די קאמבינאציע וואס ווערט געשאפן דורך די ערשטע בוכשטאבן איז די הויפט זאך, און די ליד נוצט ווי א קאמפולאזש. די אקראסטיק האט אריינגעדרינגען אויך צו די [[תגובה|תגובות]] אין [[אינטערנעט]], כדי צו אריבערפירן א מעסעדזש וואס גייט אדורך די צענזור פונעם רעדאגירער פון וועבזייטל. | ||
== | ==אקראסטיך אין לשה"ק לידער און פיוטים== | ||
די | די אקראסטיך איז איינע פון די פאקטארן וואס האבן צוגעברענגט צו "דריגענד אין ליד" (צוזאמען מיטן [[גראמען]] און [[וואג (לידער)|וואג]]), וואס לויטן באגריף פון די [[מיטל אלטער]] דיכטער האבן ערלויבט געוויסע אפווענדונגען פון דקדוק וואס וואלטן נישט אריבער אין אנדערע פעלער. אזוי, צום ביישפיל, אין פעלער וואס די אקראסטיק באדארפט אז א שורה זאל זיך אנפאנגען מיטן בוכשטאב [[ו]]' זענען געשאפן געווארן זאצן וואס האבן זיך אנגעפאנגען מיט [[ו"ו החיבור]], נישט ווי עס איז אנגענומען אין העברעאיש פון נאכן [[תנ"ך|מקרא]]. | ||
די פריערדיגע אקראסטיקס זענען [[אלפאבעט]] אקראסטיקס. אזעלכע סארט אקראסטיקס ערשיינען עטליכע מאל אין [[תנ"ך]], צווישן אנדערע אין [[מגילת איכה]], אין [[משלי]] ("[[אשת חיל]]") און אין געוויסע קאפיטלען [[תהילים]], ווי ביי [[מזמור קי"ט]] וואס אין אים איז דא א אלף בית אקראסטיק וואס אין אים ערשיינט יעדע אות אין אנפאנג פון אכט פסוקים נאכאנאד (אין [[חז"ל]] ווערט די קאפיטל אנגערופן "תמניא אנפין", פון אראמיש "אכט געזיכטער"). מיט די צייט האבן ערשיינט אקראסטיק לויט א אנדער סדר פון די אלף בית, צום ביישפיל תשר"ק (פון ענדע צום אנפאנג) אדער א"ת ב"ש (א אות פון אנפאנג און א אות פון ענד). עס זענען פארפאסט געווערן אויך לידער מיט קאמבינאציעס פון אפאר אקראסטיקס אין פארשידענע פלעצער אינעם שורה. א אלפאבעט אקראסטיק ערשיינט אויך אין עטליכע תפילות, ווי ביי תפילת [[שחרית]] פון די [[וואך|וואכנטעג]] "קל ברוך גדול דעה הכין ופעל זהרי חמה" וכו' (א"ב), אדער ביי [[מוסף]] פון [[שבת]], "תִּכַּנְתָּ שבת רצית קרבנותיה, ציווית פירושיה עם סידורי נסכיה" וכו' (תשר"ק). | די פריערדיגע אקראסטיקס זענען [[אלפאבעט]] אקראסטיקס. אזעלכע סארט אקראסטיקס ערשיינען עטליכע מאל אין [[תנ"ך]], צווישן אנדערע אין [[מגילת איכה]], אין [[משלי]] ("[[אשת חיל]]") און אין געוויסע קאפיטלען [[תהילים]], ווי ביי [[מזמור קי"ט]] וואס אין אים איז דא א אלף בית אקראסטיק וואס אין אים ערשיינט יעדע אות אין אנפאנג פון אכט פסוקים נאכאנאד (אין [[חז"ל]] ווערט די קאפיטל אנגערופן "תמניא אנפין", פון אראמיש "אכט געזיכטער"). מיט די צייט האבן ערשיינט אקראסטיק לויט א אנדער סדר פון די אלף בית, צום ביישפיל תשר"ק (פון ענדע צום אנפאנג) אדער א"ת ב"ש (א אות פון אנפאנג און א אות פון ענד). עס זענען פארפאסט געווערן אויך לידער מיט קאמבינאציעס פון אפאר אקראסטיקס אין פארשידענע פלעצער אינעם שורה. א אלפאבעט אקראסטיק ערשיינט אויך אין עטליכע תפילות, ווי ביי תפילת [[שחרית]] פון די [[וואך|וואכנטעג]] "קל ברוך גדול דעה הכין ופעל זהרי חמה" וכו' (א"ב), אדער ביי [[מוסף]] פון [[שבת]], "תִּכַּנְתָּ שבת רצית קרבנותיה, ציווית פירושיה עם סידורי נסכיה" וכו' (תשר"ק). | ||
| שורה 16: | שורה 16: | ||
צו מאל ערשיינט די אקראסטיק אויך ביי א פתיחה פון א ספר. עטליכע וויכטיגע און באקאנטע ספרי קודש האבן אנגעהויבן מיט די אקראסטיק פון שם השם, אזוי ווי ספר [[משנה תורה]] פון דער [[רמב"ם]], וואב עפנט זיך מיט די ווערטער "יסוד היסודות ועמוד החכמות", און [[מסילת ישרים]] פון דער [[רמח"ל]] וואס עפנט זיך מיט די ווערטער "יסוד החסידות ושורש העבודה". | צו מאל ערשיינט די אקראסטיק אויך ביי א פתיחה פון א ספר. עטליכע וויכטיגע און באקאנטע ספרי קודש האבן אנגעהויבן מיט די אקראסטיק פון שם השם, אזוי ווי ספר [[משנה תורה]] פון דער [[רמב"ם]], וואב עפנט זיך מיט די ווערטער "יסוד היסודות ועמוד החכמות", און [[מסילת ישרים]] פון דער [[רמח"ל]] וואס עפנט זיך מיט די ווערטער "יסוד החסידות ושורש העבודה". | ||
== באוואוסטע | == באוואוסטע לשה"ק פיוטים און זייערע אקראסטיכן == | ||
===אין [[תנ"ך]]=== | ===אין [[תנ"ך]]=== | ||
{{הפניה לערך מורחב|אקראסטיק אין תנ"ך}} | {{הפניה לערך מורחב|אקראסטיק אין תנ"ך}} | ||