אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:מנחם מענדל בייליס"

ר' מענדל האט געענטפערט אז ער געדענקט נישט און אויב עס איז געווען אזא זאך איז עס געווען אסאך יארן צוריק. "דו ביסט א חסיד אדער א מתנגד".. פרעגט ער ווייטער. "איך בין א יוד" איז די תשובה, "און איך ווייס נישט דעם חילוק צווישן די צוויי.. מיר זענען אלע יודן"... "צו ווייסטו אויב מר זייטשעב איז אמאל געפארן צו א רבי"... "איך ווייס נישט". צו ביסטו נישט קיין קרוב מיט די משפחה פונ'ם בעל שם טוב".. "אדוני החוקר! איך האב נישט קיין מושג".. "דו דאוונסט מיט א טלית אדער אן א טלית".. "איך האב אויף דעם שאלה שוין אמאל געענטפערט, איך האב שוין מסביר געווען אז פאר די חתונה האב איך געדאוונט אן א טלית און נאכדעם מיט א טלית".. "פארוואס דארף מען האבן א טלית".. "איך ווייס נישט"..  [ר' מענדל האט ליידער נישט געהאט די זכי' צו האבן געלערנט אין א ישיבה - אזויווי אסאך יודן אין יענע שווערע צייטן - אבער ער האט זיך געהאלטן זייער שטאלץ מיט זיין יודישקייט, ווי מ'קען זען דורך די גאנצע צייט]. "יעצט זאג מיר ביילוס - וואס איז די זאך וואס איר רופט '[[אפיקומן]]'".. ווייטער דעם זעלבן מאדנע חקירה.. די זעלבע טפשיות'דיגע שאלות וואס ער האט שוין געענטפערט פאר פענענקו פאר מער ווי א יאר צוריק.. ר' מענדל איז זיכער געווען אז דער חוקר וויל נאר פעסטשטעלן אז פענענקו האט עם ריכטיג אויסגעפרגט, אין דעם רגע וואס עס וועט נתברר ווערן אז עס איז בסדר, וועט ער עם באפרייען. סוף כל סוף האט דאך פענענקו אליינס דאך געפרעגט די אלע שאלות און דערנאך מודה געווען אז ער האט נישט קיין הוכחות.. עס איז עם נישט געווען מעגליך מסביר צו זיין דעם חוקר פונקטליך וואס דאס איז אפיקומן...

דער חקירה גייט ווייטער.. "האסטו אין די משפחה א רבי אדער א שוחט"? "ניין! מיר האבן קיין שום רבי נישט אין די משפחה.. אפשר איז געווען פאר פופציג אדער הונדערט יאר אבער איך ווייס נישט דערפון, בכל אופן יעצט איז נישטא"! דער חוקר איז שטיל א מינוט צוויי און זעט אויס ווי ער וויל זיך עפעס דערמאנען. עטליכע מאל האט ער געבלעטערט אין די צעטליך פאר עם און צום סוף האט ער געפרעגט נאך איין שאלה: "צו האסטו עפעס קשרים מיט [ר'] שניאור זלמן שניאורסון, דער באוויסטער רבי פון ליאדי [דאס איז הרה"ק בעל התניא זי"ע, וועמען די רוסישע באהערשונג בראשות פונ'ם צאר האבן אנגעקוקט אלס דעם מנהיג פון חסידות כידוע]. "ניין! איך האב א גוטע חבר מיט'ן נאמען שניאורסון. ער וואוינט אין קיעוו און ער קומט מיר באזוכן פון צייט צו צייט, אבער די משפחה שניאורסון פון ליאדי קען איך נישט און איך האב נישט קיין קירבה צו זיי".. צוויי שעה האט דער חוקר געמוטשעט מיט אזעלכע שאלות און בדומה להם. דערנאך האט ער אנגעהויבן פארליינען פון א בוך וואס איז געשריבן דורך א "פראפעסאר" מיט'ן נאמען "פראנאיטיס". דארט פרובירט ער "אויפצוואוייזן" מיט אלע מיני "חכמות" און פארדרייטע צוטירונגען פון די פסוקים און די גמרא אז די יודן נוצן טאקע בלוט פון גוים פאר די מצות. דאס בלוט מישן זיי דווקא אין דעם אפיקומן.. דער חוקר האט אויך דערמאנט נעמען פון "מומחים" אין ענינים פון דעם יודישן רעליגיע. דאס זענען "שמאקוב" [דעם באוויסטן שונא ישראל ווי אויבן דערמאנט, און "סיקארסקי" און "גלאבוב". עס האט זיך געדאכט פאר'ן יוקר אז ער באווייזט דא גרויסע און ברייטע ידיעות, אבער יעדע שאלה האט פשוט ארויסגעצויגן דאס בלוט פון ר' מענדל. ער האט געוויסט אז ליידער האט יענע א שליטה אויף עם און ער קען עם ביזדערווייל גארנישט טון און ער מוז ענטפערן די שאלות. די שאלות וואלטן עם נישט אזוי וויי געטון ווען נישט ער באמערקט וויאזוי יענע איז מתייחס צו זיינע תשובות. ר' מענדל האט גוט געזען פון זיינע שמייכלען און פון זיינע הערות אז די גאנצע חקירה איז איבריג. די זאך איז געווען ביי עם ברור כשמש. ער איז זיכער אז די יודן דארפן בלוט פאר פסק און אז מ'לייגט דאס אריין אינ'ם אפיקומן. ער האט געגלייבט בלי צל של ספק אז מ'קען דאס אויפווייזן דורך די פראפעסארן ווי פראנאיטיס, שמאקוב און סיקארסקי.