מייבאים כמותיים, בדוקי עריכות אוטומטית, ביוראקראטן, אינטערפעיס רעדאקטארן, emailconfirmed, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, מנטרים, סיסאפן, צוות טכני, מייבאים, מעדכנים, אספקלריה רעדאקטארן
102,362
רעדאגירונגען
ק
החלפת טקסט – "אסטראנאמען" ב־"אסטראנאמער"
ק (←רעפערענצן: פֿעלער צו פעלער) |
ק (החלפת טקסט – "אסטראנאמען" ב־"אסטראנאמער") |
||
| שורה 10: | שורה 10: | ||
== היסטאריע == | == היסטאריע == | ||
די ערשטע | די ערשטע אסטראנאמער האבן געזען די שטערן נאר מיט זייערע אויגן. זיי האבן געמאכט [[מאפע]]ס פון די שטערן און מיט זיי אויסגערעכנט וועלכע צייט אין יאר איז עס.<ref>{{citeweb|url=http://www.gutenberg.org/catalog/world/readfile?fk_files=17322&pageno=5|title=An online book - Gutenberg history of Astronomy}}</ref> די פריערדיגע [[ציוויליזאציע]]ס, ווי די [[מאיא]] און די [[אוראלט עגיפטן|אוראלטע עגיפטישע]] האבן געבויט [[אבזערוואטאריע]]ס צו קוקן אויף די שטערן און מאכן שטערן מאפעס. זיי האבן אויך אויסגעטראכט וואו די [[ערד-פלאנעט|ערד]] געפינט זיך אינעם [[אוניווערס]]. | ||
זיי האבן געהאלטן אז די ערד איז דער צענטער פונעם אוניווערס און די זון, די לבנה און די שטערן דרייען זיך ארום דער ערד. דאס ווערט גערופן דער געאצענטרישער מאדעל פונעם אוניווערס, אדער די פטאלעמי־סיסטעם.<ref>{{cite book|last=DeWitt|first=Richard|title=Worldviews: An Introduction to the History and Philosophy of Science|date=2010|publisher=Wiley|location=Chichester, England|isbn=978-1-4051-9563-8|page=113|chapter=The Ptolemaic System}}</ref> | זיי האבן געהאלטן אז די ערד איז דער צענטער פונעם אוניווערס און די זון, די לבנה און די שטערן דרייען זיך ארום דער ערד. דאס ווערט גערופן דער געאצענטרישער מאדעל פונעם אוניווערס, אדער די פטאלעמי־סיסטעם.<ref>{{cite book|last=DeWitt|first=Richard|title=Worldviews: An Introduction to the History and Philosophy of Science|date=2010|publisher=Wiley|location=Chichester, England|isbn=978-1-4051-9563-8|page=113|chapter=The Ptolemaic System}}</ref> | ||
| שורה 25: | שורה 25: | ||
פארבעסערונגען אין די גרייס און קוואליטעט פונעם טעלעסקאפ האבן געברענגט נייע אויפדעקונגען. דער ענגלישער אסטראנאם דזשאן פלאמסטיד האט קאטאלאגירט מער ווי 3000 שטערן,<ref>Chambers, Robert (1864) ''[[Chambers Book of Days]]''</ref> דער אסטראנאם [[וויליאם הערשל]] האט געמאכט א פרטימדיקן קאטאלאג פון נעפלקייט און גרופקעס און אין 1781 האט ער אנטפלעקט דעם פלאנעט [[אוראנוס]] דעם ערשטן נייעם פלאנעט וואס מ'האט געפונען.<ref>Forbes, 1909, pp. 79–81</ref> דער דיסטאנץ צו א שטערן האט מען אנאנסירט אין 1838 ווען [[פרידריך בעסל]] האט געמאסטן דעם [[פאראלאקס]] פון [[61 Cygni]].<ref>Forbes, 1909, pp. 147–50</ref> | פארבעסערונגען אין די גרייס און קוואליטעט פונעם טעלעסקאפ האבן געברענגט נייע אויפדעקונגען. דער ענגלישער אסטראנאם דזשאן פלאמסטיד האט קאטאלאגירט מער ווי 3000 שטערן,<ref>Chambers, Robert (1864) ''[[Chambers Book of Days]]''</ref> דער אסטראנאם [[וויליאם הערשל]] האט געמאכט א פרטימדיקן קאטאלאג פון נעפלקייט און גרופקעס און אין 1781 האט ער אנטפלעקט דעם פלאנעט [[אוראנוס]] דעם ערשטן נייעם פלאנעט וואס מ'האט געפונען.<ref>Forbes, 1909, pp. 79–81</ref> דער דיסטאנץ צו א שטערן האט מען אנאנסירט אין 1838 ווען [[פרידריך בעסל]] האט געמאסטן דעם [[פאראלאקס]] פון [[61 Cygni]].<ref>Forbes, 1909, pp. 147–50</ref> | ||
דער עקזיסטענץ פון דער ערד'ס גאלאקסיע, דער [[מילכיגער וועג]], ווי אן אייגענע גרופע פון שטערן האט מען נאר באוויזן אין דעם 20סטן יארהונדערט, צוזאמען מיטן עקזיסטענץ פון "דרויסנדיקע" גאלאקסיעס. אז מען האט אבזערווירט ווי יענע גאלאקסיעס ציען זיך צוריק האט דאס געברענגט צו אנטפלעקן די פארברייטערונג פונעם [[אוניווערס]].<ref name="Belkora2003">{{cite book|author=Belkora, Leila|title=Minding the heavens: the story of our discovery of the Milky Way|isbn=978-0-7503-0730-7|url=https://books.google.com/?id=qBM-wez94WwC&printsec=frontcover|publisher=[[CRC Press]]|date=2003|pages=1–14}}</ref> טעארעטישע אסטראנאמיע האט געברענגט צו ספעקולאציעס וועגן דעם עקזיסטענס פון אזעלכע אביעקטן ווי [[שווארצע לאך|שווארצע ליכער]] און [[נייטראנען שטערן]], וואס | דער עקזיסטענץ פון דער ערד'ס גאלאקסיע, דער [[מילכיגער וועג]], ווי אן אייגענע גרופע פון שטערן האט מען נאר באוויזן אין דעם 20סטן יארהונדערט, צוזאמען מיטן עקזיסטענץ פון "דרויסנדיקע" גאלאקסיעס. אז מען האט אבזערווירט ווי יענע גאלאקסיעס ציען זיך צוריק האט דאס געברענגט צו אנטפלעקן די פארברייטערונג פונעם [[אוניווערס]].<ref name="Belkora2003">{{cite book|author=Belkora, Leila|title=Minding the heavens: the story of our discovery of the Milky Way|isbn=978-0-7503-0730-7|url=https://books.google.com/?id=qBM-wez94WwC&printsec=frontcover|publisher=[[CRC Press]]|date=2003|pages=1–14}}</ref> טעארעטישע אסטראנאמיע האט געברענגט צו ספעקולאציעס וועגן דעם עקזיסטענס פון אזעלכע אביעקטן ווי [[שווארצע לאך|שווארצע ליכער]] און [[נייטראנען שטערן]], וואס אסטראנאמער ניצן אויפצוקלערן געוויסע אבזערווירטע פענאמענען ווי [[קוואסאר]]ן, [[פולסאר]]ן, [[בלאזאר]]ן און [[ראדיא גאלאקסיעס]]. אין דעם 20סטן יארהונדערט האט מען פארמולירט די [[אורקנאל]] {{ענ|Big Bang}} טעאריע, און א ראיה דערצו די קאסמישע מיקראכוואליע אונטערשלאק שטראלונג און האבל'ס געזעץ. אין פעברואר 2016 האט מען אנטפלעקט אז דעם סעפטעמבער פריער האט מען אפגעשפירט גראוויטאציע־כוואליעס.<ref name="Discovery 2016">{{cite journal|title=Einstein's gravitational waves found at last|journal=Nature News|url=http://www.nature.com/news/einstein-s-gravitational-waves-found-at-last-1.19361|date=11 February 2016|last=Castelvecchi|first=Davide|last2=Witze|first2=Witze|doi=10.1038/nature.2016.19361|accessdate=11 February 2016}}</ref><ref name="Abbot">{{cite journal|title=Observation of Gravitational Waves from a Binary Black Hole Merger|authors=B.P. Abbott (LIGO Scientific Collaboration and Virgo Collaboration)|journal=Physical Review Letters|year=2016|volume=116|issue=6|pages=061102|doi=10.1103/PhysRevLett.116.061102|pmid=26918975|bibcode=2016PhRvL.116f1102A|arxiv=1602.03837|display-authors=etal}}</ref> | ||
== אבסערוואציע-אסטראנאמיע == | == אבסערוואציע-אסטראנאמיע == | ||